________________
भगवती सूत्रे
1
टीका- 'रइयाणं भंते! किं सासया, असासया ?' गौतमः पृच्छति-हे भद 'त ! नैरयिकाः खलु किं शाश्वता नित्या वर्तन्ते, किं वा आशाश्वता अनित्या वर्तन्ते? भगवानाह –'गोयमा ! सिय सासया, सिय असासया' हे गौतम ! नैरयिकाः स्यात् कदाचित् शाश्वताः स्युः, स्यात् कदाचित् अशाश्वताः स्युः । गौतमः पृच्छति'सेकेणद्वेगं भंते ! एवं बुचड़-नेरइया सिय सासया, सिय असासया ?' भदन्त ! तत् केनार्थेन एवमुच्यते - नैरयिकाः स्यात् कदाचित् शाश्वताः, स्यात् कदाचित् अशाश्वताः ! भगवानाह - 'गोयमा ! अन्वोच्छित्तिनयट्टयाए सासया, वोच्छित्तिनयद्वयार असासया' हे गौतम ! अव्यवच्छित्तिनयार्थतया, न व्यवच्छित्तिः व्यावृत्तिः अध्यवच्छित्तिः तत्प्रधानो नयेोऽव्यवच्छित्तिनयः शाश्वतत्व अशाश्वतत्वका विचार किया है- इसमें गौतमने प्रभुसे ऐसा पूछा है कि- 'नेरइयाणं भंते । किं सासया असासया' हे गौतम ! नारक क्या शाश्वत है या अशाश्वत है? उत्तर में प्रभुने उनसे कहा'गोयमा' हे गौतम! ' सिय सासया सिय असासया' नारक कदाचित् शाश्वत भी हैं और कदाचित् अशाश्वत भी हैं । ' से केणदृणं भंते ! एवं goes, नेरइया सिय सासया सिय असासया' है भदन्त ! ऐसा आप किस कारण से कहते हैं कि नारक जीव कदाचित् शाश्वत भी हैं और कदाचित् अशाश्वत भी हैं ? तब प्रभुने उन्हें समझाया कि 'गोयमा' हे गौतम ! 'अग्वोच्छित्ति नयट्टयाए सासया, वोच्छित्तिनयट्टयाए असासया' व्यवच्छित्ति व्यावृत्तिका नहीं होना इसका नाम अव्यवच्छित्ति है यह अव्यवच्छित्ति जिस नगमें प्रधान होती है वह अव्यवच्छित्ति नय है इसका जो भाव है वह अव्यच्छित्ति
४८४
गौतम स्वाभी महावीर प्रभुने रमेवेो प्रश्न पूछे छे है- 'नेरइयाणं भंते ! किं सासया असासया ?' हे लहन्त ! नारी शु शाश्वत (नित्य) होय छे, हे माशाश्वत ? उत्तर :- 6 गोयमा' हे गौतम! ' नेरइया सिय सासया, सिय असासया' નારકા એક દૃષ્ટિએ શાશ્વત છે અને અન્ય દૃષ્ટિએ વિચારતા અશાશ્વત છે
प्रश्न-'से केणद्वेणं भंते ! एवं बुच्चइ, नेरइया सिय सासया, सिय असासया' ભદન્ત ! આપ શા કારણે એવું કહેા છે કે નારક જીવા એક દૃષ્ટિએ વિચારતા શાશ્વત છે અને બીજી દૃષ્ટિએ વિચારતા અશાશ્વત છે ?
तेनु रथ समन्नवता महावीर अलु हे छे 'गोयमा !' गौतम ! अन्त्रोच्छित्ति नयट्टयाए सासया, न्वोच्छित्ति नयट्टयाए असासया' व्यवच्छित्ति ( व्यावृति વિનાશ) ન થવી તેનુ નામ અવ્યવસ્થિત્તિ છે. જે નયમાં તે અચવચ્છિત્તિ પ્રધાન ડાય