________________
૨૪ ૨
પ્રવચન ક્રમાંક - ૨૧, ગાથા ક્રમાંક - ૨૨ પરિણામથી જીવ મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મની સીત્તેર કોડાકોડી સાગરોપમની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિનો બંધ કરે છે. આ કડક ચેતવણી છે. મોહનો ઉપાય છે, પણ મહામોહનો ઉપાય નથી. કેમકે મોહ દેખાય છે. તમને કોઈ ચેતવણી આપનાર મળશે કે “તમે શા માટે આસક્તિ કરો છો? એક દિવસ તમારે ઘર છોડી જવું પડશે. શા માટે દીકરાને જોઈ મલકાવો છો? એક દિવસ તેને પણ છોડવો પડશે. જ્યારે આ અસરુ તો કહેશે કે “અમારી સેવા અને ભક્તિ કરો, તેમાં તમારું કલ્યાણ છે.” આ કડક ચેતવણી છે કે જો અસદ્દગુરુ આવો લાભ લેશે તો સંસારમાં ડૂબશે.
આવો માર્ગ સ્પષ્ટ કરીને, મોક્ષના મૂળમાર્ગની વાત કરીને, નવી જ વાતનો પ્રારંભ ૨૨ મી ગાથાથી કરે છે.
અહીં ત્રણ પાત્રો સમજી લેવાં પડશે. એક મુમુક્ષ, બીજો મતાર્થી અને ત્રીજું પાત્ર છે આત્માર્થી. આ તત્ત્વનો વિચાર, આ વિનયનો વિચાર, આધ્યાત્મિક્તાનો વિચાર કોણ સમજી શકશે? એને સમજવા માટે કઈ પાત્રતા જોઈએ? એમ કહ્યું છે કે શાસ્ત્રજ્ઞાની કદાચ નહિ સમજે, મોટો આચાર્ય હશે તોપણ કદાચ નહિ સમજે, બહુ કર્મકાંડ કરતો હશે તે કદાચ નહિ સમજે, એ સમજવાની ક્ષમતા એક જ પાત્રમાં છે અને તે પાત્ર છે મુમુક્ષુ. મુમુક્ષુની અવસ્થા અદ્ભુત છે. આધ્યાત્મિકતાનો પ્રારંભ મુમુક્ષુ અવસ્થા પ્રાપ્ત થયા વગર કદી પણ થતો નથી. શંકરાચાર્યજીએ ત્રણ શબ્દો આપ્યા. એમણે કહ્યું મનુષ્યત્વ પ્રાપ્ત થવું બહુ દુર્લભ છે. મહપુરુષનો યોગ પ્રાપ્ત થવો તેનાથી પણ દુર્લભ છે. એના કરતા એટલે જ્ઞાની પુરુષ, સપુરુષ અને મહિપુરુષ એ બધાથી પણ મુમુક્ષુતા પ્રાપ્ત થવી અત્યંત દુર્લભ છે.
વિચાર સાગર વેદાંતનો ગ્રંથ છે. તેમાં અધિકારોનું વર્ણન કર્યું છે. શ્રવણ, મનન અને નિદિધ્યાસન કોણ કરી શકશે? ઉપનિષદોમાં પણ કહ્યું કે, આત્મા વારે શ્રોતવ્યો, મંતવ્યો વિધ્યાસિતવ્યો”, “આત્મા વારે શ્રોતવ્યો, મંતવ્યો અને નિદિધ્યાસિતવ્યો'', આ અધિકાર કોને છે? આ અધિકાર ચાર સૂત્રોમાં વર્ણવ્યો છે. એનું નામ સાધન ચતુષ્ટય. (૧) નિત્યાનિત્ય વિવેક. નિત્ય અને અનિત્ય એ બંને પદાર્થોનો વિવેક કરવો તે પહેલું સૂત્ર, એ પહેલું સાધન. જગતમાં નિત્ય શું છે? અને અનિત્ય શું છે? નિત્ય અને અનિત્યનો ખ્યાલ આવે. જો નિત્ય તત્ત્વ ન હોય અને માત્ર અનિત્ય તત્ત્વ જ હોય તો અહીં સ્વાધ્યાયમાં આવવાની, શાસ્ત્રો વાંચવાની, ધ્યાન કરવાની કે સાધના કરવાની કોઈ જરૂર નથી. ચાર્વાકો તો એમ કહે છે કે “પુષ્પ છે, પાપ છે, આસ્રવ છે, સંવર છે, નિર્જરા છે, કર્મ છે. આ બધી વાત છોડો, ભસ્મીભૂતસ્થલેહચ પુનરાગમનં સુત: એક વખત આ દેહની રાખ થઈ ગઈ પછી પાછું આવવાનું છે જ ક્યાં?' અને આ વાત બધાને ગમી ગઈ. આખું જગત ભૌતિકવાદી
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
