________________
આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્ર પ્રવચનમાળા
૨૯૩
પ્રવચન ક્રમાંક - ૨૬
ગાથા ક્રમાંક - ૨૬ સદ્ગુરુયોગમાં વિમુખતા
પ્રત્યક્ષ સદ્ગુરુ યોગમાં, વર્તે દૃષ્ટિ વિમુખ,
અસગુરુને દઢ કરે, નિજ માનાર્થે મુખ્ય. (૨૬) ગાથા ક્રમાંક ૨ નું ફરી વિહંગાવલોકન કરી લઈએ.
અનેક જન્મોમાં આત્માએ વિવિધ પ્રકારની સાધના કરી છે. શાસ્ત્રોએ એમ કહ્યું કે સંસારમાં ચાર ચાર ગતિઓમાં આપણે જઈને આવ્યા છીએ. દેવગતિ અને મનુષ્યગતિ એ શુભનું પરિણામ છે, અને નરકગતિ તથા તિર્યંચગતિ એ અશુભનું પરિણામ છે. તેમાં પાપ અને પુણ્ય બંને પરિબળો કામ કરે છે. પાપના પરિણામે દુર્ગતિ પ્રાપ્ત થાય અને પુણ્યના પરિણામથી સદ્ગતિ પ્રાપ્ત થાય. જે પુણ્યનો બંધ થાય છે તે શુભભાવ અને સત્કર્મથી થાય છે, શુભ આચરણથી થાય છે અને દુર્ગતિનો બંધ અશુભભાવથી, અશુભ કર્મથી, અશુભ આચરણથી થાય છે. આનો અર્થ એવો થયો કે સંસારમાં આપણે અનંતકાળથી છીએ. અનંતકાળનાં પરિભ્રમણમાં અનંતવાર ચારે ગતિઓમાં જઈ આવ્યા છીએ. અશુભ પ્રવૃત્તિઓ પણ કરી છે અને શુભ પ્રવૃત્તિઓ પણ કરી છે.
અશુભ પ્રવૃત્તિનું પરિણામ તો નરકગતિ અને તિર્યંચગતિ છે. ત્યાંથી આગળ વધીએ તો શુભ પ્રવૃત્તિનું પરિણામ મનુષ્યગતિ અને દેવગતિ છે. ત્યાંથી આગળ વધતાં નથી. શુભ પ્રવૃત્તિનું પરિણામ જે આવવું જોઈએ તે આવતું નથી. આપણે શુભમાં અટકી જઈએ છીએ. ત્રણ અવસ્થાઓ છે, અશુભ અવસ્થા, શુભ અવસ્થા અને શુદ્ધ અવસ્થા. મોટે ભાગે વિશ્વનાં બીજા કોઈ સાહિત્યમાં આ ત્રણ વિભાજન નથી. જગતનાં ધર્મો બહુ બહુ વાત કરતાં હશે તો પરોપકારની વાતો કરતાં હશે. મહર્ષિ વ્યાસે એમ કહ્યું કે અમે અઢાર પુરાણો બનાવ્યાં. એ અઢારે અઢાર પુરાણોનો સાર, નિચોડ અને નિષ્કર્ષ તો આ છે કે પરોપર: પુષ્યાય, પાપાય પરપીડનમ્ I’ પરોપકારથી પુણ્ય થાય છે અને બીજાને પીડાં આપવાથી પાપ થાય છે. પુણ્યથી સદ્ગતિ થાય છે અને પાપથી દુર્ગતિ થાય છે. સદ્ગતિ અને દુર્ગતિ વચ્ચે, પાપ અને પુણ્ય વચ્ચે આપણે ફરતાં રહ્યા છીએ. આનંદધનજીએ કહ્યું છે કે,
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
