________________
४०४
પ્રવચન ક્રમાંક - ૩૬, ગાથા ક્રમાંક - ૪૧, ૪૨ રાગ દ્વેષ છે, વિભાવ ભાવો છે, તેનો પ્રવાહ નિરંતર ચાલે છે. એક બાજુ રાગદ્વેષનો પ્રવાહ-વિભાવનો પ્રવાહ અને બીજી બાજુ કર્મબંધની પરંપરા, આ બે ઘટનાઓ નિયત ક્રમે સાથે ચાલે છે. જો કર્મબંધની પરંપરા આપણે દૂર કરવી છે તો વિભાવની જે પરંપરા છે, તે બંધ કરવી પડશે. તે બંધ ન થાય, ત્યાં સુધી આપણું કામ થશે નહિ.
કષાયની ઉપશાંતતા, માત્ર મોક્ષની જ અભિલાષા, જન્મ અને મરણ પ્રત્યે અણગમો અને જગતના સર્વ પ્રાણી પ્રત્યે આંતરિક દયા, ભાવ, કરુણા, પ્રેમ આવી દશા-અવસ્થા જ્યારે આવે ત્યારે યોગ્યતા પ્રાપ્ત થાય. જેને યોગ્યતા પ્રાપ્ત થાય તેને સગુરુનો જોગ પ્રાપ્ત થાય. માટે પારમાર્થિક સાધનામાં અત્યંત મહત્ત્વનું પરિબળ એ સદ્ગુરુનો જોગ છે. પ્રારંભ પણ અહીંથી થશે અને ટર્નીંગ પોઈન્ટ પણ અહીંથી આવશે. સગુરુ જો પ્રાપ્ત થાય અને એમણે જો હાથ પકડ્યો તો છેક મોક્ષ સુધી તમને મૂકીને તેઓ પાછા ફરશે. તમારી સાથે નહીં આવે. એ તેમની સ્વાભાવિક અવસ્થા છે. પરમ કરુણા એમના જીવનમાં સતત કામ કરતી હોય છે.
સંસારના વિચારોમાં જે મન ફરતું હતું તે હવે પાછું ફરે છે. આ મોટી ઘટના છે. જીવમાં બે ધારા કામ કરે છે. એક સંસારના જાતજાતનાં વિચારો, અને બીજી ધારા આત્મહિતની વિચારણા. વિચાર તો બને ઠેકાણે છે. સંસારનો પણ વિચાર અને આત્મહિતનો પણ વિચાર. આત્મહિતના વિચારની અવસ્થા જો પ્રાપ્ત થઈ તો પછી એ મન સંસારનાં વિચારોમાં જતું નથી, પરંતુ એ મન સંસારના વિચારમાંથી ખસીને આત્મહિતના વિચારમાં સહજ આવે છે. જ્યારે આત્મવિચાર પ્રાપ્ત થાય ત્યારે અંદરમાં ત્રણ કામો થાય. મન શાંત થાય, સ્થિર થાય, અને સૂક્ષ્મપણે તત્ત્વ વિચારની ક્ષમતા એને પ્રાપ્ત થાય. હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે કહ્યું છે કે,
सूक्ष्मबुद्धया सदा ज्ञेयो, धर्मो धर्मार्थिभिर्नरैः । ધર્મ જેને પામવો છે અને ધર્મને જીવનમાં જીવવો છે એને ધર્મને જાણવો કઈ રીતે? તો કહે છે કે સૂક્ષ્મ બુદ્ધિ દ્વારા. વેપાર કરવા સૂક્ષ્મ બુદ્ધિ જોઈએ, કરોડોની સંપત્તિ મેળવવા સૂમ બુદ્ધિ જોઈએ, પણ મોક્ષમાર્ગમાં મગજ નબળું હોય, બુદ્ધ હોય તો પણ ચાલે, એ ભ્રમણામાંથી ધીરે ધીરે બહાર આવવા જેવું છે. પરમાર્થ માર્ગમાં પણ સૂક્ષ્મ બુદ્ધિ જોઈએ, કારણ કે તેણે અતીન્દ્રિય ક્ષેત્રમાં ડૂબકી મારવાની છે. ભૌતિક ક્ષેત્રમાં બધા સાકાર સાધનો છે, ઈન્દ્રિયોની પકડ અને મર્યાદામાં આવે તેવાં છે. આત્મા સહેલાઈથી પકડમાં આવે તેવો નથી. આત્માને આકાર નથી, રૂપ-રંગ નથી. રસ, ગંધ, સ્પર્શ કે વજન નથી. એના વિશે
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
