________________
XXVI
શબ્દાર્થ વિરજી વૈરાગ્યઃ- એક એવી આંતરિક અવસ્થા છે કે બહાર ગમે તે જાતનો સંયોગ હોય, પણ અંતરમાંથી જેની આસક્તિ છૂટી ગઈ છે તે વૈરાગ્યવંત છે. અંદરથી જેને આસક્તિ છૂટી જાય તેને જગતના પદાર્થો, વસ્તુઓ કે જગતનાં સંયોગો, જગતની પરિસ્થિતિ, વિ. ની તેના મન ઉપર છાપ પડતી નથી. મન ઉપર અસર ન થાય તો તે વ્યગ્ર કે વ્યાકુળ ન બને. આવો વૈરાગ્યનો પ્રભાવ છે.
સરળતા:-ઋજુતા. બીજામાં રહેલાં સદ્ગુણોને નમ્રતાપૂર્વક ગ્રહણ કરવાની જેની તૈયારી છે તેને કહેવાય છે સરળતા.
બીજાને છેતરવા નહિ, માયાચાર, કપટ, દંભ અને આડંબરથી જે દૂર છે તે સરળ છે. તે ઉપરાંત બીજાનાં સદ્દગુણોને ગ્રહણ કરવાની તૈયારી હોય, બીજાને ધન્યવાદ આપે, હાથ જોડે, ગુણાનુવાદ અને પ્રશંસા કરે, તેનો સંગ કરે, તેના આશીર્વાદ મેળવવા તૈયાર હોય તેને કહેવાય છે સરળતા.
મધ્યસ્થતા - પરમાર્થિક અને વ્યવહારિક બને સત્તાઓ જગતમાં છે. એ સત્ય અને અસત્ય બંનેને તુલનાત્મક દૃષ્ટિથી સમ્યપ્રકારે સમજવા જેની અપક્ષપાત દષ્ટિ છે તે મધ્યસ્થ છે. જ્યાં પક્ષપાત હશે ત્યાં સત્ય અને અસત્યનો યથાર્થ નિર્ણય થઈ શકશે નહિ. ટૂંકમાં સર્વાગીપણે અને નિષ્પક્ષપાતપણે વિચાર કરવાની ક્ષમતા ધરાવે તે મધ્યસ્થ છે.
અંતર વૈરાગ્ય - જગતનાં પદાર્થો ક્ષણિક અને નાશવંત છે, એવું સમજીને જેના અંતરમાંથી આસક્તિ ચાલી ગઈ છે તેને કહેવાય છે અંતર વૈરાગ્ય.
દુર્ભાગી - મતાર્થી જીવ દુર્ભાગી છે. તે જન્મ, મરણને છેદવાવાળાં મોક્ષમાર્ગને પામવાં ભાગ્યશાળી નથી. આવો જીવ કમનસીબ, દુર્ભાગી છે. જેનામાં કષાયની ઉપશાંતતા નથી, અંતર વૈરાગ્ય નથી, સરળપણું નથી અને મધ્યસ્થતા નથી તે જીવ મતાર્થી છે, તેથી દુર્ભાગી છે.
ગાથા - ૩૩
આત્માર્થી:- આધ્યાત્મની સાધના કરવી હોય તો આત્માર્થીપણું જોઈએ. આત્મા મેળવવા સિવાય બીજું કોઈ પ્રયોજન જેને નથી, આત્મા એ જ મુખ્ય લક્ષ છે અને આત્મા મેળવવા જ જેનો પુરુષાર્થ રહ્યા કરે છે તે આત્માર્થી છે. આત્મા મેળવવો તે જ
જેનો મનરોગ છે.
અરજી
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
