________________
આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્ર પ્રવચનમાળા
૩૩૭ જીવી ન શકાય તેમ જ્ઞાન પ્રકાશ વગર જીવી ન શકાય. જ્ઞાન શબ્દ બોલતાંની સાથે જ આપણી સમજમાં વાચા જ્ઞાન, વાણી જ્ઞાન, શાસ્ત્રનું જ્ઞાન, બોલી શકીએ તેવું જ્ઞાન આવે છે. ત્યાં પરમકૃપાળુદેવને એમ કહેવું છે કે આ જ્ઞાન નહિ, પરંતુ અંદરથી રૂપાંતરણ થઈને આવે એ જ્ઞાનની વાત અમે કરીએ છીએ.
આ જ્ઞાનની વાત કર્યા પછી તેમણે એક મહત્ત્વની વાત કરવી છે. આ વાત નિષેધાત્મક ભૂમિકા ઉપર કરી છે. પરમકૃપાળુદેવની પ્રરૂપણા પ્રાયે નિષેધાત્મક નથી. પરંતુ આ ૩૨મી ગાથામાં એમનો એપ્રોચ નેગેટીવ છે. એમણે નકારથી શરૂઆત કરી. આ ચાર બાબતો તમારામાં હોય તો તમે સાધના કરી શકશો નહિ. જેમને સાધના કરવી છે તેને આ તથ્ય સમજી લેવું પડશે. આ શરત છે, આ આચારસંહિતા છે. આ સાધનાની નિયમાવલી છે. સાધકને પોતાના જીવનમાં આટલું તો છોડવું જ પડશે, અને આટલું તો કરવું જ પડશે. આ પ્રાઈમરી સ્ટેજની વાત છે. આ બાલમંદિરની વાત છે, કોલેજની નથી. બાલમંદિરમાં પ્રાથમિક કે માધ્યમિક શાળામાં ગયા સિવાય સીધું કોલેજમાં જવાતું નથી અને બાલમંદિરમાં કાયમ રહેવાનું પણ નથી. કોલેજમાં જવાની તૈયારી કરવાની છે, તેમ આ બધી જ ઘટના જીવનમાં સિદ્ધ કરવાની છે. તમારા જીવનમાં કષાય ઉપશાંત થયા નહિ હોય, અંતર વૈરાગ્ય નહીં હોય, મધ્યસ્થતા, સરળતા નહિ હોય તો તમે સાધના કરી શકશો નહિ, અને સાધના કરવી જ હશે તો મતાર્થીપણું દૂર કરવું પડશે. અને પછી સાધના કરવા માટે પરમકૃપાળુદેવ એક શબ્દ આપે છે, અને એ શબ્દ છે આત્માર્થી. ત્રણ શબ્દોમાંથી આપણે પસાર થઈ રહ્યા છીએ. પહેલો શબ્દ છે મતાર્થી, બીજો શબ્દ છે મુમુક્ષ અને ત્રીજો શબ્દ છે આત્માર્થી. આત્માર્થી એટલે આત્મા એ જ જેનો હેતુ છે, આત્મા એ જ જેનું આયોજન છે અને આત્મા એ જ જેનું લક્ષ અને પ્રયોજન છે. આવા સાધકની વાત પરમકૃપાળુદેવને કરવી છે.
કેવો હોય આત્માર્થી? આત્માનું હિત જેને સાધવું છે તે કેવો હોય ? એની દૃષ્ટિ કેવી હોય? એના વિચારો કેવો હોય ? એનું અવલોકન કેવું હોય? એનો અભિગમ અને સમજણ કેવી હોય? એની મૂલવણી અને પ્રક્રિયા કેવી હોય? એ જીવન કેવું જીવતો હોય? તમે એટલું જ કહેશો કે “અમારે અમારું ભલું કરવું છે, મોક્ષમાં જવું છે.” આ ગાણું નવું નથી. આપણે આ ગાણું ગાતા જ આવ્યા છીએ, પરંતુ જેને આ અવસ્થા પ્રાપ્ત કરવી હોય તેને સમજવું પડશે અને પોતાના જીવનની શૈલી બદલવી પડશે.
નહિ કષાય ઉપશાંતતા, નહિ અંતર વૈરાગ્ય,
સરળપણું ન મધ્યસ્થતા, એ મતાર્થ દુર્ભાગ્ય. કેટલી વેદના હશે હૃદયમાં? આ વેદના રાગની કે આસક્તિની નથી. આ વેદના
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
