Atha Vedanga Prakash

Author(s): Vaidik Yantralay Ajmer
Publisher: Vaidik Yantralay Ajmer

Page 13

गणपाठः ।।
तिम् । उदकम् । आर्द्रम् | ( १ ) अग्नी । वशे । विकम्पने । विहसने । प्रहस ने । प्रतपने । प्रादुस् नमस | विस् इति साक्ष त्प्रभृतयः ||
७- तिष्ठद्गुमभृतीनि च ॥ श्र० २ । १ । १७॥
तिष्ठद्वादयः समुदायाः कृतसमासा अव्ययीभावसंज्ञका विभाषया निपात्यन्ते तिष्ठन्ति गावो यस्मिन् काले दोहनाय स तिष्ठद्गु कालविशेषः । खले यवादीनी प्रथमान्तानि विभक्तयन्तरण नैव संबध्यन्ते । अन्यपदार्थे च काले वर्त्तन्ते |
1
तिष्ठद्गु | वहद्गु | आयतीगवम् । खलेयवम् । खलेवुसम् । नूनयवम् । लूयमानयत्रम् । पूतयत्रम् । पूयमानयवम् । संहृतयत्रम् । संहियमाणय वम् । संहृतबुसम् । संह्रियमारणबुसम् । एते कालशब्दाः || समभूमि । समपदाति । सुषमम् | विषमम् । निष्षमम् दुष्षमम् । अपरममम् । श्रायतीसमम् । प्राह्णम् । प्ररथम् । प्रमृगम् । प्रदक्षियम् । अपरदक्षिणम् । सम्प्रति । असम्प्रति । पापसमम् । पुण्यसमम् । इच् कर्मव्यतिहारे । २ ) ॥ इति तिष्ठद्गुप्रभृतयः
८- सप्तमी शौण्डैः ॥ अ० २ । १ । ४० ॥
शौण्डैरिति बहुवचनादेव गणनिर्देशः । सप्तम्यन्तं सुबन्तं शौण्डादिभिः सह विभाषा समस्यते सप्तमीतरूपश्च स समासां भवति । अक्षेषु धृत्तऽक्षधूर्त्तः । अक्षतिः । इत्यादि ।
शौण्ड | धूर्त्त । कितव । व्याड । प्रवणि । संवीत | अन्तर । अधिप । प fusa | कुशल | चपल । निपुण । संव्याड । मन्थ । समीर । इति शौण्डादयः ॥
९ पात्रे संमितादयश्च ॥ अ० २ । १ । ४८ ॥
पात्रे संमितादया समुदाया. क्षेत्रे गम्यमाने सप्तमीतत्पुरुषसंज्ञा निपात्यन्ते ।
( १ ) लवणइय आर्द्रपर्यन्ताः शब्दा गतिज्ञ सम्बन्धेन मकारान्ता निपात्यन्ते नतु सर्वत्र ॥
( २ ) कर्मव्यतिहारेऽर्थे समासान्त इच्पत्ययान्ता अपि शब्दा अव्ययीभावसंज्ञा भवन्ति । दण्डादण्डि । मुसलामुसलि | नखानाख । केशाकेशि । इत्यादि ॥