Atha Vedanga Prakash

Author(s): Vaidik Yantralay Ajmer
Publisher: Vaidik Yantralay Ajmer

Page 52

गणपाटः॥
पुरोहित । राजन् । संग्रामिक । एपिक । बर्षित । खण्डिक । दण्डिक। छत्रिक । मिलिक । पिरिडक । बाल । मन्द । स्तनिक । चडितिक । कृषिक। पूर्तिक । पत्रिक । प्रतिक । अजानिक । सलानिक । सूचिक । राकर । मूचक पक्षिक । साराधिक । जलिक । मृतिक । अजालिक । शर्मिक । चर्मिक । कर्मिक। शीलिक । भूलिक । तितिका।तिथियक अज्जतिका । ऋपिक । पुत्रक। पथिका। मचिक । प्रधिक । परिक्षक । पूजनिक ।। राजाऽसे ( १ ) । मूचिक । स्वरिक । चडिक ।। इति पुरोहितादयः ।।
१२६-प्राणभृज्जातिवयोवचनोहावादिस्योऽञ् ॥ अ०।१५।१।१२६।। ___प्राणभृज्जातिभ्यो वयोवचनेभ्यः उद्गात्रादिभ्यश्च प्रातिपदिकेभ्यो भावकमणोरञ् प्रत्ययो भवति । अश्वस्त भावः कर्ष वा, प्राश्वम्। औष्टम् । कौमारम्।। केशीरम् । प्रौद्गात्रम् ।।
उद्गात । उन्नत । प्रतिहत । रथगणक । पक्षिगणक । पत्रिगणक । सुष्ठु। दुष्टु । अध्वर्यु । वा ।। सुभन मंत्र ( २ ) प्रशास्त्र । होट । पाट । कचे। इत्युद्गात्रादयः॥
१२७-हायनान्तुयुवादियोऽण ॥ १० ॥ ५ । १ । १३०
हायनान्तभ्यो युवादिभ्यश्च पष्ठी समर्थप्रातिपदिकेभ्यो भावकर्मणोरर्थयारण् प्रत्ययो भवति। द्विहायनस्य भावः कर्ष वा हायनम् । यूनो भावः कर्म वा यौवनम् । ___ युवन् । स्थविर । होत् । यजमान । कमण्डलु । पुरुपाऽसे ( ३ )॥सुहृत् । यात । श्रवण । कुस्त्री । सुस्त्री । सुहृदय । सुभ्रातृ । वृपल । दुभ्रातृ ॥ हृदयाऽसे ( ४ ) ॥ क्षेत्रज्ञ । कृतक । परिवाजक । कुशल । चपल । निपुण । पिशन । सब्रह्मचारिन् । कुतूहल । अदृशंस । भ्रातृ । कचुक । कन्दुक । दुःस्त्री। दुहृदय । दुहेत् । मिथुन । कुलली । महस् । कतक । कितन । पात । इति युवादयः॥
१२८-द्वन्द्वमनोज्ञादिभ्यश्च ॥ १० ॥ ५। १। १३३ ॥ द्वन्द्वसंज्ञकेभ्यो मनोज्ञादिभ्यश्च पष्ठीसमर्थप्रातिपदिकेभ्यो भावकर्मणोरर्थयो( १ ) राज्ञो भावः कर्म वा राज्यम् । समासे तु ब्राह्मणादित्वात् प्यञ् सौराज्यम् ॥ (२) सुभगस्य भावः सौभगो त्रः ।। ( ३ ) पुरुषस्य भावः कर्म पीरुपम् सुपुरुषत्वमिति समास ॥ ( ४ ) हादयम् । समासे तु परगहृदयत्वगित्यव ॥