________________
રાગ, દ્વેષ અને મહિને ક્ષય
૧૩ રાગદેષને પ્રતિકાર જ્ઞાનગુણુ વડે થાય છે. જ્ઞાની પુરુષ નિષ્પક્ષ હોવાથી પોતાનામાં રહેલાં દુષ્કાને જોઈ શકે છે. નિરંતર તેની નિંદા-ગર્યો કરે છે, અને તે દ્વારા પોતાના આત્માને દુષ્કૃત્યોથી ઉગારી લે છે.
દ્રષદષને પ્રતિકાર દર્શન ગુણ વડે થાય છે. સમ્યગદર્શન ગુણને ધારણ કરનાર પુણ્યાત્મા નમસ્કારમાં રહેલા અરિહંતાદિના ગુણોને, સત્કર્મોને અને વિશ્વવ્યાપી ઉપકારને જોઈ શકે છે, તેથી તેને વિષે પ્રમોદને ધારણ કરે છે, સત્કર્મો અને ગુણોની અનુમંદના તથા પ્રશંસા દ્વારા પોતાના આત્માને સમાગે વાળી શકે છે.
જ્ઞાન-દર્શન ગુણની સાથે જ્યારે ચારિત્ર ગુણ ભળે છે, ત્યારે મેહ દેષને મૂળથી ક્ષય થાય છે. મેહ જવાથી પાપમાં નિષ્પાપતાની અને ધર્મોમાં અકર્તવ્યતાની બુદ્ધિ દૂર થાય છે. તે દૂર થવાથી પાપમાં પ્રવર્તન અને ધર્મમાં પ્રમાદ–બેદરકારી અટકી જાય છે. પાપનું પરિવજન અને ધર્મનું સેવન અપ્રમત્તપણે થાય છે. તે આત્મા ચારિત્ર-ધમરૂપી મહારાજના રાજયને વફાદાર સેવક બને છે અને મોક્ષ-સામ્રાજ્યના સુખનો અનુભવ કરે છે.
નવકારમાં સમ્યગ જ્ઞાન સમ્યગદર્શન અને સમ્યગુચારિત્ર એ ત્રણે ગુણેની આરાધના રહેલી હોવાથી દુષ્કૃત ગહ, સુકતાનુ મેદના અને પ્રભુ આજ્ઞાનું પાલન પ્રતિદિન વધતું જાય છે, તેથી મુક્તિસુખના અધિકારી થવાય છે.
