________________
શ્રી પંચપરમેષ્ટિમય વિશ્વ.
૧૪૯
ધન એ અગિયારમે પ્રાણ છે. તેના કરતાં દશ દ્રવ્યપ્રાણુની અધિકતા સ્વીકારવી અને દ્રવ્યપ્રાણ કરતાં ભાવપ્રાણુની વિશેષતા–અધિકતા સ્વીકારવી તેમાં વિવેક છે, વિચાર છે અને સત્યને સ્વીકાર છે. પરમેષ્ટિ નમસ્કારમાં વિવેક વિચાર તથા સત્યને સ્વીકાર હોવાથી માનવતાની સફળતા છે.
શ્રી પંચપરમેષ્ટિમય વિશ્વ શ્રી અરિહંત પંચપરમેષ્ટિમય છે. શ્રી પંચપરમેષ્ટિની સ્તુતિ તે શ્રી અરિહંતની સ્તુતિ છે.
શ્રી અરિહંતમાં અરિહંતપણું તે છે જ, પરંતુ તે ઉપરાત સિદ્ધપણું પણ છે ઃ અર્થની દેશના આપનારા હોવાથી આચાર્યપણું પણ છેઃ શ્રી ગણધર ભગવંતેને ત્રિપદી રૂપી સુત્રનું દાન કરનારા હોવાથી ઉપાધ્યાયપણું પણ છેઃ કંચન– કામિનીના સંગથી અલિપ્ત, નિર્વિષય ચિત્તવાળા, નિર્મમ, નિસંગ અને અપ્રમત્તભાવવાળા હોવાથી સાધુપણું પણ છે.
એ રીતે પાંચેય પરમેષિમય હોવાથી શ્રી અરિહંતની સ્તુતિ શ્રી પંચપરમેષ્ઠિની સ્તુતિ રૂપ છે અને શ્રી પંચપરમેષ્ઠિની સ્તુતિ શ્રી એરિહંતની સ્તુતિ રૂપ છે શ્રી અરિહંતમાં પંચપરમેષ્ટિ અને શ્રી પંચપરમેષિમાં શ્રી અરિહંત રહેલા છે.'
બીજી રીતે શ્રી અરિહંત એ વિશ્વના આત્મા છે. સમગ્ર વિશ્વ તેઓશ્રીના આત્મામાં જ્ઞાન રૂપે, કરુણું રૂપે મૈત્રી રૂપે, પ્રમોદ રૂપે અને માધ્યચ્ય રૂપે રહેલું છે–પ્રતિષ્ઠિત થયેલું છે.
