________________
૧૮૨
અનુપ્રેક્ષા
મન ઉપર (આત્માનું) પ્રભુત્વ પ્રાપ્ત કરાવવાની ક્રિયા અને શુદ્ધ આત્મતત્વનું જ્ઞાન – એ બંને વડે, અર્થાત્ સમ્યક ક્રિયા અને સમ્યગ જ્ઞાન તથા તેની સાધનાને અભ્યાસ કરાવવા દ્વારા, સત્ય મંત્રો અને તેની સાધના મેક્ષનાં અસાધારણ કારણ બને છે.
મને ગુપ્તિ અને “નમો’ મંત્ર. નિત્ય નમસ્કારને અભ્યાસ એ ભેદભાવની ઊંડી નદી ઉપર મજબૂત પુલ બાંધવાની ક્રિયા છે. તેથી “નમો’ પદને સેતુ કહેલ છે.
નામ” પદરૂપી સેતુને આશ્રય લેવાથી ભેદભાવરૂપી નદીનું ઉલ્લંઘન થાય છે અને અભેદભાવના કિનારા ઉપર પહોંચી જવાય છે. પછી તેને ડૂબી જવાનો ભય રહેતો નથી.
ભેદભાવને મિટાવી અભેદભાવ સુધી પહોંચવાનું કાર્ય ના” પદરૂપી સેતુની આરાધનાથી થાય છે.
તેને મંત્રશાસ્ત્રમાં અમાત્ર પદે પહોંચાડનાર “અર્ધમાત્રા” પણ કહે છે. અડધી માત્રામાં સમગ્ર સંસાર સમાઈ જાય છે અને બીજી અડધી માત્રા સેતુ બનીને સંસારની પેલે પાર આત્માને લઈ જાય છે તથા સંલ્પ-વિકલ્પથી મુક્ત કરાવીને નિર્વિકલ્પ અવસ્થા સુધી પહોંચાડે છે.
ના” પદ વડે “મનગુણિ” સાધ્ય બને છે. મનેઝુમિનું લક્ષણ બાંધતાં કહ્યું છે કે
'विमुक्तकल्पनाजालं, समत्वे सुप्रतिष्ठितं ।
आत्मारामं मनस्तज्ज्ञैर्मनोगुप्तिरुदाहृता ॥ १॥'
