________________
૨૨૦
અનુપ્રેક્ષા
છતાં, તેને ઉપયોગ નહિ કરનાર લોક ઘર નરકમાં જાય છે. એ જોઈને જ્ઞાની પુરુષને સખેદ આશ્ચર્ય થાય છે.” 'योगातिशयतश्चाऽयं, स्तोत्रकोटिगुणः स्मृतः । योगदृष्टया वुधैदृष्टो, ध्यानविश्रामभूमिका ॥ १ ॥
– કાત્રિશત્ દ્વાર્નાિશિકા અર્થ–બગાચાએ પ્રભુના જાપને સ્તોત્ર કરતાં પણ કેટિગુણું ફળવાળે કહ્યું છે, એટલું જ નહિ પરંતુ જાપને ધ્યાનની વિશ્રાન્તિ ભૂમિકા કહી છે.
બહાર પ્રસરી રહેલી વૃત્તિઓને ખેંચીને અંતરમાં સમાવવા સારુ જાપ જરૂરી છે.
જપથી પ્રાણુ અને શરીર સમતોલ અવસ્થાને પામે છે તથા મન સ્થિર અને શાન થાય છે. જપ બહિર્વત્તિઓને નાશ કરે છે. તેની કામનાવાળા જીવની કામનાની પૂર્તિ કરાવી અંતે તે નિષ્કામ બનાવે છે.
“નમે મંત્ર મનને કલ્પનાજાળથી છોડાવી અને સમતવમાં પ્રતિષિત કરી, અંતે આત્મનિષ્ઠ બનાવે છે.
જાપ કરનારે પ્રથમ આસન સિદ્ધ કરવું જોઈએ. આસનથી દેહનું ચાંચત્ય નાશ પામે છે.
ચાંચલ્ય રજોગુણ અને તમોગુણથી થાય છે. તે નાશ પામતાં મન અને પ્રાણને નિગ્રહ સરળ બને છે.
