________________
૨૧૮
અનુપ્રેક્ષા
જીવોને સહવા એટલે કે શત્રુ, મિત્ર કે ઉદાસીન પ્રત્યે તુલ્યભાવ કેળવો.
સુખને સહવા અટલે સુખ વખતે વિરક્ત રહેવું. દુકાને સહવા એટલે દુઃખ વખતે અદીન રહેવું.
જીવોની વિવિધતામાં એકતાનું ભાન અહિંસાને વિકસાવે છે, સુખમાં દુખબીજતાનું જ્ઞાન સંયમને વિકસાવે છે અને દુઃખમાં સુખબીજાનું જ્ઞાન તપગુણને વિકસાવે છે. ,
દુઃખ માત્ર જે સમજપૂર્વક વેદવામાં આવે, તે સુખનાં બીજ છે. સુખ માત્ર જે સમજ વિના વેદવામાં આવે, તે દુખનાં બીજ છે.
જીવ માત્ર સત્તાથી શિવ છે. ચિતન્ય સામાન્યથી છવામાં એકતાનું જ્ઞાન સમત્વ વિકસાવે છે. દ્રવ્ય સામાન્યથી સુખદુખમાં અભિન્ન એક આત્માનું જ્ઞાન સમતાભાવનું કારણ બને છે. સમાનભાવને આગળ કરવાથી સમતા સામાયિકની સિદ્ધિ થાય છે,
ધમ ચિત્તની સમાન વૃત્તિમાં છે. અહિંસા, સંયમ, તપ વગેરેની ક્રિયા ચિત્તવૃત્તિને એક જ આલંબનમાં ટકાવી રાખવાનું સાધન છે. મંત્રજાપની ક્રિયા પણ મને ગુમિનું–મનના રક્ષણનું સાધન છે.
મને ગુપ્તિ એ મોક્ષનું સાધન છે. મંત્રથી બંધાયેલું મન મને ગુપ્તિનું સાધન બનીને મોક્ષનું સાધન બને છે. જપ વડે ભગવાનનું પ્રાણિધાન થાય છે.
