________________
૮પ
કૃતજ્ઞતા અને સ્વતંત્રતા . તેઓના ઉપકારને હૃદયમાં ધારણ કરી તેઓ પ્રત્યે નિત્ય આભારની લાગણીવાળા રહેવું અને એ ઉપકારને બદલે વાળવાની પિતાની અશક્તિને નિરંતર કબૂલ રાખવી, તે વ્યવહાર-ધર્મનું મૂળ છે અને તે જ નિશ્ચયધર્મ પામવાની સાચી ચેપગ્યતા છે.
મંત્રની ઉપાસના એ કૃતજ્ઞતા ગુણના પાલન દ્વારા સ્વતંત્રતા તરફ થઈ જનારી સિદ્ધ પ્રક્રિયા છે, તેથી “નમો મંત્રને સેતુની ઉપમા પણ ઘટે છે.
શ્રી નમસ્કાર મંત્ર ભવસાગર તરવા માટે અને મોક્ષનગરમાં પહોંચવા માટે સેતુની ગરજ સારે છે, અર્થાત ક્તમાંથી અવ્યક્તમાં તે લઈ જાય છે.
પ્રકૃતિથી પરાહમુખ બનાવી પુરુષની સનમુખ તે દેરી જાય છે. તેથી તે દીપ દ્વીપ છે, ત્રાણશરણુ છે, ગતિ અને આધાર છે.
જો મંત્ર અનુક્રમે દુષ્કૃતની ગહ કરાવનાર હોવાથી દીપ, દ્વીપ અને ત્રાણુ છે, સુકૃતાનમેદના કરાવનાર હોવાથી ગતિ અને પ્રતિષ્ટારૂપ છે તથા સુકૃતથી અને દુષ્કતથી પર એવા વિશુદ્ધ આત્મતત્ત્વની અભિમુખ લઈ જનાર હોવાથી પરમ શરણુગમનરૂપ પણ છે.
એ રીતે “નો મંત્ર ભવ્ય જીને પરમ આલંબનરૂપ અને પરમ આધારરૂપ બનીને ભવદુઃખને વિચ્છેદ તથા શિવસુખની પ્રાપ્તિ કરાવવામાં સહાયક થાય છે.
