________________
અનુપ્રેક્ષા
૯૦
નમસ્કાર એ પ્રથમ ધમ શા માટે ? ” જેનાગમનું પ્રથમ સૂત્ર શ્રી પંચમંગલ યાને નમસ્કાર–સૂત્ર છે. તેનું પહેલું પદ “નમો છે. એ નમસ્કાર ક્રિયાના અર્થમાં વ્યાકરણમાન્ય અવ્યય પદ છે. એનો અર્થ “હું નમસ્કાર કરું છું” એ થાય છે. આથી “નમો સરિતા ને વાચ્યાર્થ “હું અરિહંત પરમાત્માઓને નમસ્કાર કરું છું એ થાય છે.
અહીં નો પદ પ્રથમ મૂકીને એ સૂચવ્યું છે કે નમસ્કાર એ પ્રથમ ધર્મ છે. નમસ્કાર એ ધર્મ તરફ પ્રયાણ કરવા માટે મૂળભૂત મૌલિક વસ્તુ છે. નમસ્કારથી શુભ ભાવ જાગે છે, શુભ ભાવથી કર્મક્ષય થાય છે અને કર્મક્ષયથી સકલ કલ્યાણની સિદ્ધિ થાય છે.
• મિથ્યાભિનિવેશનું પરમ ઔષધ. જીવતું સંસારપરિભ્રમણ અજ્ઞાનને કારણે છે અને મિથ્યાત્વ તેની પુષ્ટિ કરે છે.
અજ્ઞાન હોવા છતાં “હું સમજદાર છું, હું બુદ્ધિશાળી છુંઅને “હું જ્ઞાની છું.” – એવા મિથ્યાભિમાનવું જ બીજું નામ મિથ્યાત્વ છે.
અજ્ઞાન હોવા છતાં જ્ઞાનને શરણે ન જવું, એ મિથ્યાભિનિવેશ છે એના કારણે અજ્ઞાનતાનો દેષ ટળતો નથી પણ ઊલટે દઢ બને છે. નમસ્કરમંત્ર એ મિથ્યાભિનિવેશનું ઔષધ છે.
