________________
અવ્યય પદ,
૧૩૫
તેથી બંને ઉપર સ્વામિત્વ તેએાનું છે, એવી વૃત્તિ ધારણ કરવી જોઈએ. તેના પરિણામે અહં ત્ર–મમત્વ ગળી જાય છે અને નમ્રતા, નિરભિમાનતા, સરલતા, સંતેષ વગેરે ગુણોની ઉત્પત્તિ થાય છે. તથા ભક્તિનાં સુમધુર ફળોના અધિકારી થવાય છે.
અવ્યય પદ,
“જમો એ વ્યાકરણશાસ્ત્રના નિયમ મુજબ અવ્યય પદ છે. મેક્ષ પણ અવ્યય પદ છે. તેથી “નમો અવ્યય-મોક્ષ પદનું બીજ પણ બને છે. અવ્યય પદ એ જ જ્ઞાતવ્ય, ધ્યાતવ્ય અને પ્રાપ્તવ્ય છે.
વાક્યમાં કર્તા, કર્મ અને ક્રિયા – એમ ત્રણ હોય છે. અહીં “નમો’ એ અવ્યય હોવાથી માત્ર તેમાં ક્રિયા છે, પણ ર્તા કે કર્મ નથી. સાધના વખતે કર્તા અને કર્મ ગણ બનીને જ્યારે ઉપયોગમાં માત્ર ક્રિયા રહે, ત્યારે તે સાધના શુદ્ધ બને છે.
“નમો પદનું ઉચ્ચારણ જ કિયાવાચક હાઈ કે શ્રેષ્ઠ તત્ત્વનું સીધું ભાન કરાવે છે અથવા ધ્યાતા, ધ્યેય અને ધ્યાન– એ ત્રિપુટિમાંથી જ્યારે ધ્યાતાનું વિસ્મરણ થઈ મનવૃત્તિ કેવળ Àયાકાર બને છે, ત્યારે તે ધ્યાન યથાર્થ થયું ગણાય છે.
નમસ્કારની ક્રિયામાં પણ જ્યારે કર્તા અને કર્મનું વિસ્મરણ થઈ કેવળ ક્રિયા રહે છે, ત્યારે જ તે સાધના શુદ્ધ થઈ ગણાય છે.
