Agam Sutra Satik 10 Prashnavyakarana AngSutra 10

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 53

४०६
प्रश्नव्याकरणदशाङ्गसूत्रम् १/३/१५ समाकुलासु वसहीसु किलिस्संता सीतातवसोसियसरीरा दट्टछवी निरयतिरियभवसंकडदुक्खसंभारवेयणिजाणि पाचकम्माणि संचिणंता दुल्लहभक्खन्नपाणभोयणा पिवासिया झुझिया किलंता मंसकुणिमकंदमूलजंकिंचिकयाहारा उब्बिगा उप्पुया असरणा अडवीवासं उर्वति वालसतसंकणिशं अयसकरातकरा भयंकरा कास हरामोत्ति अज दब्बंइति सामत्यं करेंति गुज्झं बहुयस्स जणस्स कञ्जकरणेसुविग्धकरामत्तपमत्तपसुवत्तवीसत्यछिद्दघाती वसणड्भुदएसुहरणबुद्धी विगब्ब रुहिरमहिया परेंति नरवतिमञ्जायमतिकता सज्जणजणदुगुंछिया सकम्मेहिं पावकम्भकारी असुभपरिणया य दुक्खभागी निच्चाइलदुहमनिव्वुइमणा
-इह लोके चेव किलिस्संता परदव्वहरा नरा वसणसयसमावण्णा ।
वृ. 'तं पुणे'त्यादि, तत् पुनः कुर्वन्ति चौर्यं 'तस्कराः' तदेव-चौर्यं कुर्वन्तीत्येवंशीलाः तस्कराः परद्रव्यहराः प्रतीतं छेकाः-निपुणाः कृतकरणा-बहुशो विहितचौरानुष्ठानाः ते च ते लब्धलक्षाश्च-अवसरज्ञाः कृतकरणलब्धलक्षाः साहसिका धैर्यवन्तःलघुस्वकश्च-तुच्छात्मानः अतिमहेच्छाश्च लोभग्रस्ताश्चेति समासः 'दद्दरउवीलगायत्तिदईरेण-गलददरेण वचनाटोपेनेत्यर्थः अपव्रीडयन्ति-गोपायन्तमात्मस्वरूपपरं विलजीकुर्वन्ति येते दरपव्रीडकाः,
____ मुष्णन्ति हि शठात्मानः तथाविधवचनाक्षेपप्रकटितस्वभावं मुग्धं जनमिति, अथवा दईरेणोपपीडयन्ति-जातमनोबाधं कुर्वन्तीति दोपपीडकाः ते च, गृद्धिं कुर्वन्तीति गृद्धिकाः अभिमुखं परं मारचन्ति ये तेऽभिमराः ऋणं-देयं द्रव्यं भजन्ति-न ददति ये ते ऋणभञ्जकाः भग्नाः-लोपिताः सन्धयः-विप्रतिपत्तौ संस्था यैस्ते भग्नसन्धिकाः ततःपदद्वयस्य कर्मधारयः राजदुष्टं-कोशहरणादिकं कुर्वन्ति येते कथा तेच विषयात्-मण्डलात् 'निच्छूढ'त्ति निर्धाटिता ये ते तथा लोकबाह्याः-जनबहिष्कृतास्ततः कर्मधारयः उद्दोहकाश्च-घातका उद्दहकाश्च वाअटव्यादिदाहका ग्रामघातकाश्चपुरघातकाश्च पथिधातकाश्च आदीपिकाश्च-गृहादिप्रदी-पनककारिणः तीर्थभेदाश्च-तीर्थमोचका इति द्वन्द्वः, लघुहस्तेन-हस्तलाघवेन सम्प्रयुक्ता येते तथा
जूईकर तितकराः 'खण्डरक्षाः'शुल्कपालाः कोट्टपाला वा स्त्रियाः सकाशात् स्त्रियमेव वाचोरयन्ति स्त्रीरूपा वायेचौरास्ते स्त्रीचौराः एवं पुरुषचौरका अपि सन्धिच्छेदाश्च-क्षात्रखानका एतेषां द्वन्द्वस्ततस्ते च, ग्रन्थिभेदकाइति व्यक्तं, परधनंहरन्तियेते परधनहरणाः लोमान्यवहरन्ति ये ते लोमावहाराः निःशूकतया भयेन परप्राणान् विनाश्यैव मुष्णन्ति येते लोमावहारा उच्यन्ते आक्षिपन्ति वशीकरणादिना ये ते ततो मुष्णन्ति ते आक्षेपिणः, एतेषां द्वन्द्वः, 'हडकारग'त्ति हठेन कुर्वन्ति ये ते हठकारकाः पाठान्तरेण 'परघणलोमावहारअक्खेवहडकारक'त्ति सर्वेऽप्येते चौरविशेषाः,
निरन्तरंम-दनन्तियेतेनिर्मकाः गूढचौराः-प्रच्छन्नचौरागोचौराअश्वचौरकादासीचौराश्च प्रतीताः, एतेषां द्वन्द्वोऽतस्ते च, एकचौरा-ये एकाकिनः सन्तो हरन्तीति उक्कडग'त्ति अपकर्षका ये गेहाद् ग्रहणंनिष्काशयन्ति चौरान् वा आकार्य परगृहाणि मोषयन्ति चौरपृष्ठवहा सा सम्प्रदायका ये चौराणां भक्तकादि प्रयच्छन्ति 'उच्छिपक'त्ति अवच्छिम्पकाश्चौरविशेषा एव सार्थघातकाः प्रतीताः बिलकोलीकारकाः परव्यामोहनाय विस्वरवचनवादिनो विस्वरवचनकारिणो वा एतेषां द्वन्द्वोऽतस्ते च, निर्गता ग्राहात्-ग्रहणान्निाहाः राजादिना अवगृहीता इत्यर्थः,