Tarayana

Author(s): Shankuk, Dalsukh Malvania, H C Bhayani
Publisher: Prakrit Text Society Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001378/1

Page #1

PRAKRIT TEXT SERIES NO. 24
TĀRAYANA (TĀRĀGANA)
General Editors D. D. Malvania H. C. Bhayani
An Anthology of Bappabhatti's Prakrit Gāthās Compiled by Sankuka
with
An Anonymous Sanskrit Commentary

Edited by
H. C. Bhayani
શેઠ શ્રી હઠીસિહ કેસરી પક્ષ અમદાવાદના જ્ઞાનપી સુકી - પૂર્વ
Prakrit Text Society
1987

Page #2

PRAKRIT TEXT SERIES NO. 24
General Editors D. D. Malvania H. C. Bhayani
TĀRĀYANA
(TĀRĀGANA)
An Anthology of Bappabba!i's Prakrit Gätbās
Compiled by Sänkuka
with An Anonymous Sanskrit Commentary
Edited by H. C. Bhayani
Prakrit Text Society
1987

Page #3

Published by Dalsukh Malvania Secretary, Prakrit Text Society Ahmedabad-380009
First Edition 1987
Price Rs. 20-00
Printed by Pitamber J. Mishra
Tirhut Printers 41, Meghnath Society, Ranip, Ahmedabad-382480.

Page #4

प्राकृत ग्रन्थ परिषद ग्रन्थाङ्क २४
तारायणो
[तारागणः] कवि-बप्पभट्टि-विरचित-गाहोयच्चय-रूपा शकुक-संकलितो गाथाकोशः
संस्कृतवृत्तिसहितः
हरिवल्लभ चूनीलाल भायाणी
इत्यनेन संपादितः
प्राकृत ग्रन्थ परिषद
अहमदाबाद

Page #5

General Editor's Foreword
I have great pleasure in publishing for the first time Sankuka's anthology of Bappabhatri-sūri's Prakrit Muktakas entitled Täräyana (Sk. Târāgana), 'The Assembly of Stars', along with an anonymous Sanskrit commentary. The difficult task of editing the text from its only available Ms. has been creditably accomplished by Dr. H. C. Bhayani, who is a renowned scholar and is also the President of the Prakrit Text Society. Sankuka seems to be a contenmporay of Bappabhatti-sūri (800-895 A.D.), while the Sanskrit commentary, which is considerably helpful in interpreting many a difficult verses of Bappabhatti, is possibly not later than the tenth century. The unique importance of the Tīrāgana lies in the fact that it is the sole preserved specimen of the Prakrit Muktaka poetry of a known author, who flourished in the long interval between Hāla Sātavāhana, the uthor of the Saptaśataka or Gäthäkośa and Jayavallabha, the author of the Vajjālagga. The poetic qualities of Bappabhatti-sūri's Subhāṣitas justifies the Jain tradition of glorifying him as an eminent Prakrit poet.
Dr. Bhayani's Introduction deals with all the relevant issues connected with the texts and their authors. I thank him for editing this work for the Prakrit Text Society.
D. D. Malvania

Page #6

Dedicated to the Memory
Dr. A. N. Upadhye

Page #7

Contents
Page
1-17
६-७
Introduction Text and Commentary Anthologist's Introduction
मङ्गल (v. 1) कविप्रशसा (v. 2) अम्म-राज (v. 3) सज्जन-दुर्जन (v. 4) स ग्रहकार (v. 5) तारागण (vv. 6-7)
बप्पभट्टि-नामानि (vv. 8-9) Index Verse 1-2 (vv.10, 12)
मंगल (vv. 11, 13-14) Index Verse 3 (v. 15)
कषिप्रशसा (vv. 16-17) Index Verse 4 (v. 18)
मजन-दुर्जन (vv 19-20) Index Verse 5 (v. 21) विद्युत्
(vv. 22-23) Index Verse 6 (V. 24)
प्रावृट्-मेघ (vv. 25-28) Index Verse 7 (v. 29)
प्रावृष्ट-गगन (vv. 30-32) Index Verse 8 (v. 33) शरद-गगन
(v. 34) Index Verse 9 (v. 35) प्रदीप
(vv. 36-39)
१०-११
१२-१३ १४
१६
१
.

Page #8

Index Verse 10
4
राजचादु Index Verse 11
राजचा दु
Index Verse 12
राजचादु
Index Verse 13
राजवाड
Index Verse 14
राजचाटु
Index Verse 15
राजचादु Index Verse 16
अनुराग
Index Verse 17
अनुरोग
Index Verse 18
स्तन
Index Verse 23* स्तन, नयन
Index Verse 24* अनुराग
(v. 40)
(vv. 41-45)
(v. 46)
( vv. 47-51)

(v. 52)
(vv. 53-56)
(v. 57)
(vv. 58-59)
(v. 60)
(vv. 61-67)
(v 68)
(v. 69)
(v. 70)
(vv. 71-75) (v. 76-77) (vv. 78-87)
(v. 88)
(vv. 89-91) (v. 92)
(vv. 93-95)
अनुराग
Index Verse 19
विरह
Index Verse 20
(v. 96)
विरह
( vv. 97-99)
४८-४९
[Text and Commentary for vv. 100-115 lost ]
Index Verse 21*
सुपुरुष
Index Verse 22*
(v. 116)
(vv. 127-129)
(v. 130)
(vv. 131-134)
(v. 135)
(vv. 136-139)
(v. 140)
(vv. 141-143)
१६.
२०-२३
२३
२३-२६
२६
२७-२८
२९
२९-३०
३०
३०-३३
३४
३५
३५
३६-३८
३८
३९-४४

४४
४५-४६
४ :
४७
४८
ܝ
५०-५१
५२
५२-५३
५४
५४-५५ ५६
५७-५८

Page #9

६० ६१-६२
Index Verse 25 * (v. 144) विरह
(vv. 145-148) Index Verse 26* (v. 149)
कमलिनी, कुमुद (vv. 150-152) Index Verse 27* (v. 153)
नायिका (vv. 154--157) Index Verse 28* (v. 158)
__ नायिका, स्वार्थवृत्ति(vv. 159-163) Index Verse 29* (v. 164) , - असतो
(vv. 165-166) Index Verse 30* (v. 167)
विरह, असती (vv. 168-171) Index Verse 31 * (v. 172)
असती, कृपण (vv. 173-174) Concluding Verse (v. 175)
६८

Page #10

INTRODUCTION
The Manuscript
This edition of the Täräyana (Tg.) is based on the photocopy of its one and only MS. which is in the Jinacãritra-sūri MSS. Collection of Bikaner in Rajasthan and is mumbered 3584. A photo-copy of the MS. was supplied by the Late Agarchand Nahta to the Late Dr. A. N. Upadhye. The MS. is incomplete. It had originally twentytwo folios, of which folios no. 14, 15 and 16 are missing. Correspondingly we have a gap in the text covering the portion of the original from vv. 100 to 126 and the commentary portion for the vv. 99 to 126. As the grouping of the Gathās in Tg. ranges from three to six, it is to be inferred that the lost portion contained possibly round about twenty verses of Bappabhatti and five or six "index" verses of the compiler. The MS. measures 25 x 10 cm. It has 15 lines per side and 53 letters per line on an average. The MS. is carefully written and is fairly correct. It is undated. The Padimātrā is used. Its date can be guessed as not later than 1500 A.D.
Tg. is in the form of an anthology prepared by one Sankuka by collecting and arranging in various groups the Prakrit verses of the poet Bappabhatti. Eack verse-group is prefaced by the anthologist with his own verse which indexes the key-words of the verses in that group, There is also a Sanskrit commentary on all the verses. The colophon at the end of the MS. gives 172 as the total number of verses, but actually we find 175 verses. It also gives 1000 Granthāgras as the extent according to the traditional count.

Page #11

Tūrāyana Poet Bappabbatti-sari
(a) Life
The chief traditional sources giving a historical.cum-legendary account of the life and achivements of Bappabhatți are as follows :
1. Bappabhtti-kathānaka (BK.) in Prakrit from the anonymous
Prabandha-catuştaya, so far unpublished. It is being edited by Dr. R. M. Shah. The MS. is dated V.S. 1291 (i.e.
1235 A. D.). 2. Bappabhatti-süri-carita(BC.)in Prabhācandra's Prabhavakacarita,
written in V.S. 1334 (i.e. 1278 A.D.). It seems to have used the Bappabhatti-kathanaka and some other source.
Besides these two we get Bappabhatti's complete or partial account in several other later Jain works. The account given in Rāja. sekhara's Prabandhakosa (1349 A.D.) is mainly an abridged prose version of BC. Similarly the accounts found in the Prabandha-cintamani (13th cent.), Purātana.prabandha sangraha (13th cent.), Vividhatirthakalpa (1333 A.D.), Munisundara's Upadefaratnakara (first half of the 15th cent.), Subhasıla's Pancasatiprabodha-sambandha (1465 A D.) etc. derive ultimately from the first two sources. Below I give the main points of the latter.1
1. Earlier H. R. Kapadia has given in Gujarati the biographical account
of Bappabhatti in the introduction to his edition of Caturvimsatikā (1926). It is based on the Prabhāvak acarita. Praha Upadesuratnākara and Vijayalakşmi-sūri's Upadesaprāsāda. The account given in the introduction to Pandit and Utgikar's e Gaudavaha (1927) is based on the Prabandhakośa, Vividhatirthu
dara's Gathasahasri and Pradyumna-sūri's Vicarakalpa, Samayasundara's Gäthâsähasri and Prad sare-prakarana. It is summarised by N. G. Suru in the Introduction to his edition of the Gaudavaha (1975), pp. 61-66.
The short account given by A, N. Upadhye in 'Bappa Bhatti and his Tārāgana', a paper submitted to the Ujjain Session of the All India Oriental Conference (Prakrit and Jainism Section) 1971 and published in Sambodhi IV iii, 1975, pp. 67-72) is also based on these sources.

Page #12

Introduction
Siddhasena-sūri, the Ācārya of the Modha Gaccha lived at the city of Patalā in Gurjaradeśa, ruled over by Jitaśatru. Once he went on a pilgrimage to the Muhivira temple at Modherā. There a six years old boy named Surapāla met him. He was the son of Bappa and Bhatti living at the village of Dumbāudhi in the Pañcāla country. Sūrapāla had left his home without his parents' permission. Siddhasena welcomed him to stay with him. The boy being extraordinarily talented mastered all the Šāstras the Ācārya taught him. The latter initiated him in the Jain order in 807 V.S. For this the permission of the boy's parents was obtained on the condition that he should be renamed Bappabhatti after them. Accordingly eventhough he was given the designation of Bhadrakirti, he became famous as Bappabhatti. The Ācārya bestowed on him the Sarasvata Mantra, which had the power to make Godess Sarasvati appear in person.
Once Bappabhatti saw a stranger trying to read in a temple the donor's Prašasti inscribed there. He brought the youngman to the Ācārya. The stranger introduced himself as Āma, son of Yašovarman, who was ruling at Kānyakubja. He had left his home having been offended by his father's admonition. The Ācārya taught him all the Kalās. Bappabhatti and Ama became close friends. Ama promised to hand over his kingdom to Bappabhatti when he became the king. Shortly he was called back to Kānyakubja, because the king was on the death-bed. He was installed on the throne and the king passed away shortly. He invited Bappabhatti to Kānyakubja and offered him the kingship. The latter declined the offer. At Ama's request Siddhisena-sūri cənferred on Bappabhatti the status of a Sūri, so that h cia seat on a Sirnhāsana without violating maastic rulez. Bippibatti settled at Kinyakubja. From the incom; from the numerous villa ;es gifted to him by the and which he made over to th: Jain Sangha, one lofty temple of Mahāvira was built in Kānyakubja .and another was built at Gopagiri. Numerous incidents of samas 1 å-pürti or pāda-pūrti accom. plished by Bappabhatti are narrated, showing his uncanny literary powers, as a Siddha-Sārasvata. Once due to composing some erotic

Page #13

Tārāyana
verses having a reference to the King's personal life, a misunderstanding was created between him and Bappabhatti. The latter left Kānyakul ja and went to Laksaņāvati in the Gauda country, where its king Dharma welcomed him at the instance of his court-poet Vâkpatirāja. After some time Bappabhatti returned to Kanyakubja, because Āma went to L:.kșanävati to request him to return. Thereafter numerous cpisodes evidencing Bappabhatti's literary feats are narrated. The episodes of the defeat of the Buddhist Vardhanakuñjara, and various incidents in the later life and literary activity of the poet Vākpatirāja (including his supposed conversion to Jainism and his death) are described at length. The account also gives the incidents connected with the Birudas like vādi-kunjara-kesarin, gajarara, brahmacārin etc. acquired by Bappa bhatti. There is a description of Āma's pilgrimage to Jain holy places in company with Bappabhatti. In several critical situations Bappabhalti helped the king by giving vital information or making crucial prediction for which he consulted the Prośnacintamani, a work on prognostication. V.S. 800 and 895 are given as the respective years of Bappabhatti's birth and death.
As an hagiographical account this traditional Jain biography of Bappa bhatti is likely to have some Jain bias, besides exaggerations and errors that were inevitable during the period of oral transmission. But the view expressed by some scholars that it has little historical worth is unjustified. For example, Pandit's remarks that Jain sources cannoi be relied upon and that the whole story of the life of Bappabhatti is little better than a fabrication' are very strong and unfair. Most of such traditional accounts have been always legendary and motivated, the Jain accounts being no exception. Even then it cannot be denied that the traditional account of Bappabhatti preserves many facts and incidents that are historically reliable. The BK. and BC. accounts are considerably elaborāte, detailed and remarkably realistic in treatment, and it would be too much to allege that most of these facts and incidents were just fabrications. The discovery of Tg. bears out the Jain account on the points of Bappabhatti's poetic powers,

Page #14

activities and authorship. His close association with king Amma alias Nāgāvloka as an eminent poet at the latter's court finds now a clear support from Tg. vv. 3 and 5. In Tg. the anthologist Sañkuka introduces himself as an inmate of the circle of literary elites at Nāgāvaloka's court. Tg. 3 is explained by the Sanskrit
nimentary as Sañkuka's tribute to his royal patron Amma. The MS. reads navaloya which is metrically untenable. This is corrected in a later hand to read tenāvaloya which does not make sense. Due to scribal error yā is dropped, hence it is to be emended as nāyāvaloya So even if we grant the likelihood of some confusion in details in the account of Āma's career, Bappabhatti's friendship with Amma Nāgāvaloka (i.e. Nāgabhatta II of the Gürjara-Pratihāra dynasty) and his literary eminence are to be accepted as historical facts. There is enough evidence also for Gwalior being a centre of Jainism in the eighth century and for Mihira Bhoja's patronage to Jainism. 2
(6) Literary Activity
According to BC. v. 660, Bappabhatti was the author of 52 works including the most important Tárågaņa. At present however we know only of the Tārāgana and the following short works. Of the several Stotras composed by Bappabhatti only two are extant :
1. Caturviñsatikā, a lymn to the twentyfour Tirthamkaras in
96 verses.
2. Sāradā-stotra, in 13 verses, addressed to Sarasvati.
Besides these there are references to the following: 3. Vägderi-stuti, in 14 verses, beginning with the word adharita
(BC. V. 427). 4. Šānti-devală-stavana, beginning with the words jayati jagad
rakșa-kara (BC. v. 619).
2, See M. W. Meister, ‘Ama, Amrol and Jainism,' Journal of the
Oriental Institute Baroda, 22, 3. March 1973, pp. 354-358.

Page #15

Tarāyana
5. Vira-stuti, in 11 verses, beginning with the words Santo vešaļ
frama-sukha-phala (Prabandha-kosa, p. 36, 1. 29-30). 6. One hundred and eight interpretations of the Apabhraṁsa verse
tatti siali melävä kehā etc. of which four interpretations are actually cited at BC. pp. 89-90.
Besides these we have numerous stray verses and samasyapürtis in Sanskrit, Prakrit and Apabhríša, said to have been composed by Bappabhatti and quoted in various biographical accounts. Several of these verses are met with elsewhere in Sanskrit and Prakrit literatures and we cannot be quite definite about their authorship. For example the Gāthā vai-vivara-niggaya-dalo erando etc. (BC. vv. 349-350) is the same as Saptašataka, 257. The commentator Bhuvanapāla has ascribed it to Pālittaka i.e. Pādalipta. The Gāthā piya-sambharana-paluttaṁta etc. (BC. v. 354) is the same as Saptašataka, 222. Bhuvanapāla has ascribed it to Brahmacārin. Now eventhough it is true that Brahmacārin was one of the several Birudas of Bappabhatti, to accept this ascription as genuine would mean that the Saptašataka contains verses even from the authors of the eighth century. Bhuvanapāla has ascribed Saptaśataka, 25 (ekko vi kālasāro etc.) to Brahmacārin. Saptaśataka 635 (anumarana-patthiyae
is attributed to Bappabhatti himself, 3 and 573 (balaja de vacca etc.) to Svetapata. Pitāmbara also ascribes Saptaśataka, 405 (rasia viaądha etc.) to Brahmaçārin. Moreover a few Gathās are ascribed by Bhuvanapāla to Vāk patirāja, who, if he is assumed to be identical with the famous Prakrit poet, was contemporary with Bappabhatti.
1.
ad
The samasyä-pārti verse bhikkhayaro etc. (BC. vv. 644-645) is the same as Saptasataka, 162 and it is attributed to Bhrātşka in Bhuvanpåla. The samasya-pārti verse in Apabhramsa, viz., pasu jema puliñdau etc. (BC. vv. 268 269) is the same as one we find, apparently as a citation, in the Old Gujarati romance Sadayavatsacaritra of Bhima (15th cent.). For some of the Sanskrit verses
etc.) is ascribed to
3. Saptašataka V. 614 (vanna-kkama-rahiyassa
Bappaka.

Page #16

Introduction
attributed to Bappabhatti in BC. we find a similar state of affairs. The authorship of all these verses remains considerably doubtful.
0: the other hand it seems that the seven Gathās said to be sent by Bappabhatti as a part of retort to Ama's verses that stressed the sorry plight of the fomer when he was deprived of the latter's patronage are genuinely ascribed to our poet. The reason is that the group of these Gāthās is prefaced by a mnemonic Apabhraíša verse listing them by giving a key-word of each of them. This was a traditional device to record and protect the authorship of stray verses. It is quite likely that these Gāthās also were included in the Tārāyaṇa and figured in that portion which is now lost (see p. 10) These Gāthās along with the introductory contents verse are as follows :
2
3
4
गय माणसु चंदणु भमरु रयणायरु ससिखंड । जड-उच्छु य बपट्टि-किउ, सत्तय-गाहासंडु ॥ विझेण विणा वि गया नरिंद-भुवणेसु हुंति गारविया । विझो न होइ अगओ गएहिं बहुएहिं वि गएहि ।। माणस-रहिएहिं सुहाई जइ न भंति रायहंसेहिं । तह तस्स वि तेहि विणा तीरूच्छंगा न सोहंति ॥ मलओ सचंदणो च्चिय नइ-मुह-हीरंत-चंदण-दुमाहो । पन्भट्ट पि हु मलयाउ चंदणं जायइ महग्धं ॥ अग्यायति महुयरा विमुक्क-कमलोयरा वि मयरंदं । कमलायरो वि दिट्ठो सुओ व किं महुअर-विहीणो ॥ एक्केण कोत्थुहेण विणा वि रयणायरो च्चिय समुद्दो। कोत्थुह-रयणं पि उरे जस्स ठिओ सो वि हु महग्यो ।

Page #17

Tarayana
खंड विणा वि अखंड-मंडलो चेव पुण्णिमायंदो । हर-सिर-गयं पि सोहइ न नेय विमलं ससिक्खंड ॥ जे के बि पहू महि-मंडलम्मि ते उच्छु-दंड-सारिच्छा। सरसा जडाण मज्झे विरसा पत्तेसु दीसंति ।।
(Prabhāvaka carita, pp. 87-88)
It is to be noted that the first two Gāthas of this group are found in the Vajjalagga (nos. 188 and 263)
The samasya-pürti verses at BC. 151-152, 156-157, 193–196, 230 and the verses BC. 527-530 (of which v. 530 is identical with Vajjälagga, 665) also can be accepted as Bappabhatti's.
The Tārāyana
(a) Literary References
Dhanapāla and Prabhācandra refer to Tārayaņa as the most important poetic work of Bappabhatti. Vadijanghāla, defining Kosa as made up of verses on diverse topics, mentions Gāthâkoșa, Kțşņasāra and Tūrágana as its instances. These authors have probably depended upon secondary sources, and none of them had actually seen the work and known it actually as a compilation from Bappabhatti's stray verses.
(b) The Compier of the Tārāyaṇa Tg. vv. 5, 6 and 7 inform us about the title, nature and authorship of Tg. and about the original author of the Muktakas or Subhāṣitas given in the work. Sankuka, the compiler, was
4. V. Raghavan, Bhoja's Sțngaraprakāśa (1963), p. 629; A. N.
Upadhye, ‘Bappa Bhatti and His Tārāgaņa’, Sambodhi, III. iv. Jan., 1975, pp.67-72. Upadhye has rightly suggested to correct kathā so as to read gūthū in the citation from Vādi. janghāla.

Page #18

Introduction
Bhava's son (bhavappao, Sk. bhavātmajaḥ or bhavapitrkaḥ, i.e. bhava + Deśya appas + suffix ka). He belonged to the Gautama Gotra. He was a member of the assembly of the literary elites that adorned the court of king Nāgāvaloka, and as such he had benefited much from his associates. In one of the Mangala verses (Tg. 3j Sankuka pays comliments to his patron-king, who was also known as Amma according to the commentator. Sankuka, being a great admirer (and possibly a close friend) of Bappabhatti collected and appropriately arranged the stray Gāthās of the latter. For this he was also requested by eminent poets and scholars of his literary circle. Consequently Sankuka compiled this Tärāyana, 'the assembly of stars' so called because it contains groups of star-like brilliant Gāthās. Vv. 75 and 175 characterize this compilation as Kośa and in the colophon it is called Subhāșitakośa. The commentator refers to the anthologist as gāthakośakāra (Tg. v. 52). Sankuka enumerates various nicknames, sobriquets or epithets by which Bappabhatti was known. They are Guņānurāga, Bhadrakirti, Gajapati, Ācārya, Svetabhikṣu and Vadin. In the colophon Bappabhatti is given the epithet of maha-vādindra "The Grand Master of Šāstric Debators'. The Prabhāvakacarita enumerates the following Birudas of Bappabhatti : Bhadrakirti, Vādikuñjara-kesarin, Brahmacārin, Gajavara and Rāja pūjita. At another place it narrates an episode (vv. 284 to 344) which explains how Bappabhatti got the birudas "Gajavara' and 'Brahmacärin' (v. 340). It is to be noted however that Sankuka's list does not contain ‘Brahmacārin'.
(c) General Structure
Of the total 175 verses of Tg., about 59 verses are written by Sankuka : 9 introductory verses, 40 index verses (32 + some 8 in the missing portion) and one concluding verse. These verses reveal Sankuka as an adept in composing Prakrit Gāthās of high literary excellence, and as a connoisseur receptive to the finest qualities of epigrammatic poetry.
5. 'appo piyā', Dešināmamālā, I, 6.

Page #19

10
Tarāyana
The Bappabhatti verses are distributed over some 36 to 39 groups : 31 groups in the extent portion and from 5 to 8 groups, guessed to have been contained in the lost portion. The number of verses within each group ranges from 1 to 10, but groups of 4, 2 or 3 are more frequent, as will be seen from the following. table :
4
one-verse groups 3 two-verse groups 7 three-verse groups 6 four-verse groups 9
five-verse groups seven - verse group ten-verse group
1
The grouping of the Gathās is broadly based on topical sameness or affinity, and some pattern is also evident in the sequence of the groups.
As a contemporary of Bappabhatti Sankuka is to be assigned. to the end of the eighth and the beginning of the ninth century. We know of the poetician Sankuka, who had commented on Bharata's Nātyaśāstra and who is said to have composed a poem called Bhuvanābhyudaya. He flourished during the reign of Ajitāpīda of Kashmere (814-851 A.D.). Thus he also belonged to the first half of the 9th century. But our Sankuka had the Pratihāra king Amma Nāgāvaloka or Nāgabhatta II as his patron and he seems to be adept in Prakrit literature. So the two Sankukas. were possibly different.
(d) The Sanskrit Commentary
The Sanskrit commentary on the Târyāaņa is anonymous. In the Mangala verse the commentator pays his homage to the Sarvajña, thereby clearly suggesting that he was a Jain. This is also born out by the Commentary on v. 13. In the opening verse the commentator states that his aim is to bring out the precise meaning and purport of the verses by giving lucid rendering of all the words, so that all the misinterpretations and misunder

Page #20

Introduction
standings are removed from the readers' minds. The commentator gives the total number of the verses of Tg. as 172. In the Ms. the last verse is numbered 175. This means that either there was. some error in numbering or the text as given in this Ms. has three extra verses. The commentator has done his job neatly and efficiently. He meticulously explains various compound expressions (at times almost like a teacher to the novices) and clarifies both the meanings in the case of double-meaning expressions. The figures too are identified and explained briefly, and the general significance and purport of the verse is pointed out appropriately. His knowledge of Prakrit and Sanskrit is admirable. He is always to the point, providing thus a good instance of Mallinātha's dictum: nämülam likhyate kiñcin tiānapekṣitamucyate. Bappabhatti was a vidagdha Kavi. In several verses the idea is complex and the use of Sleşa makes it further complicated. Without the commentator's help these verses would have remained unclear or their purport ungrasped.
In a few places the reading available to the commentator differs from that which we find in the original text. (e. g. v. 39: gharaharim (Text), gharāgharim (Com.) ; in v. 14 Com. seems to read gulia wa for gulio vya of the Text. Once the Commentary has rendered two altenative readings : See the footnote on v. 127). Assuming a gap of some fifty years between the Text and the Commentary, we can assign the latter to the beginning of the tenth century at the earliest.
(e) The Listiog Device
As noted above, each group of verses in Tg. is prefaced with a Gāthā which gives a key-word of each verse in the group in the same order as that of the verses, and states that Gāthās containing these words were composed by Bappabhatti.
In the commentarial literature on the Jain Canonical texts we find the practice of using dvära-gathā or sangrahanigātnā. In the Niryuktis, some of which are datable in the sixth century, the

Page #21

12
illustrative tales are not given in full instead, we find a verse or two, containing in a short-hand style some key-words indicating some important characters or incidents of the tale. Or if a group of related tales are to be referred to, the verse is made up of the names of the characters. Such dvara-gāthās or samgrahanigathas had a mnemonic function.
Tārāyaṇa
In some anthologies of stray verses (muktaka) of different authors, e. g. the Anyoktyaṣṭaka samgraha, each group of verses on a particular snbject (e.g. gaja, bhramara, hamsa, etc.) is prefaced by a pratika-verse or dvāra, which gives the first word of each verse in the group.
In the
Satavahana-prabandha given in the Prabandha-cintamani and the Purätanaprabandha-saṁgraha, we find two dvara-gâthās, each of which gives the key-words of the four Gathas which follow it. Those dvara-gathās are as follows :
3
1
हारेरा' वेणीदंडे।' खट्टुग्गलियाइ तह य तालु ति volg'aaft Alsizda z-ifs-fgang' || कयलीतरु | विंझगिरी' नेहाहारा 3 यच दणदुमय । याओ नवरि सालाहणेण नव-कोडि-गहियाओ ||
2
Earlier we have noted and quoted seven Gathas which the Prabandhas ascribe to Bappabhatti and which are prefaced with an Apabhraṁśa verse giving the key-words of these Gathas and the name of their author.
Similarly a verse (Doha) giving the key-words of the five Dohas composed by the Paramāra king Muñja of Malwa is recorded in Hemacandra's Chandonusasana. It is as follows:
चूडुल्लुर 1 बाहेाह-जलु', नथणा कंचुअ + वितम-थण |
इय मुजे रइया दोहडा, पंच वि कामहु पंच सर || ( VI 22.1)

The five Dohās referred to in this verse are actually found cited in different contexts as illustrations Siddhahema grammar (Apabhramsa section).
in
Hemacandra's

Page #22

Introduction
13
Besides having the mnemonic and order-preserving functions, this type of device ensured the authorship of stray verses, which otherwise had the fate of becoming anonymous (as is the case with hundreds of anthology verses). This device of recording and preserving indentity of the author of several single verses by means of word-tokens must have been wide-spread. It is only Tg. which provides us for the first time early and substantial evidence.
The index verses composed by Sankuka show his reverence, boundless admiration and perceptive apprecration with respect to Bappabha!ti and his poetry. They also reveal his admirable. literary skill in writing ornate Prakrit verse.
(f Subject-m inter It will be seen from the table of contents that the topics o Bappabhatti's verses compiled in Tg. are Mangala, Poet, Good and Wicked Persons, Rains (Lightning, Cloud, Sky), Lamp, Rājacātu, Anurāga, Supuruşa, Breasts. Lotus Plant, Asati and Miscellaneous. The number of verses devoted to Love (35) and to Praise of the Patron-king (24) top the list of the total number of verses given topicwise. These are among the usual topics of Muktakas we find collected in various Prakrit and Sanskrit anthologies. Originality of the poet lay in the mode of treatment of the common topics.
One particular verse of Bappabhatti, viz. v. 173 can shown to be based on an episode occurring in a well-known Jain narrative. The verse alludes to the reprehensible behaviour of an unchaste woman, who perfidiously hands over to the police her husband as the thief and passes off the thief as her husband This incident occurs in the story of Nūpurapandita which is familiar to us from Jinadāsagani's Avašyaka-Cūrņi Jayasimha
6. तीए भणितो-तुम मम पती होहि. एत साहामो जहा चोगे त्ति । तेहिं पभाते मिठो गहितो एयाए उवटिट्ठो त्ति । विवदंतो सूले भिण्णो ।
(875757*f, 97 8646

Page #23

14
Tärāyuna
-sūri's Dhar mopadeśamåla-vivaruņa. Amradeva sūri's khyānahamani koša-vștti, and some other Jain Kathā-works.
V. 165 is an Asati-gātha. It is translated as follows ; 'As the water pots of the water-fetching girls fell down due to (passionate) trembling, their pretended weeping, which (in fact) were tears of joy being shed, does not stop because they want to linger and go on seeing you'. In the Svayambhūcchandas Angāragana's verse, cited under 177(1) as an illustration of the Candavega variety of the Dandaka meire, describes a comparable situation and the two verses have a few phrases in common. Ars-en-Forfa and afas- 10, O FEEDE TOTIU &' and तुह दोह-दसण-कए, कइअव-घडिपणं कुड पाडिऊण and कप-निवडंत-कुडयाण, अलोहास-मीस रुती and हरिस-बाह कइअव-रुण्णं show enough similarity to suggest the influence of the Angārag:ana's verse over that of Bappabha!ti.7
(8) Style and Literary Merit The appeal of a large majority of the Muktakas of Häla's Saptaśati lies in the emotion suggestively conveyed. The verses depending on literary figures for poetic charm are in a minority. But in later Prakrit Muktakas (as för example those collected in the Vajjalagga) the mode of expression has become considerably ornate. The same trend is evident in Tg. Loss of intervocalic stop in Māhārāştri Prakrit produced a large number of homonyms. This lexical trait was fully exploited by the later Prakrit poets. They became adept in using Sleşa quite effectively. Bappabhatti shows admirable expertise in employing Sleşa. Besides, he has used figures like Upamā, Utpreksā, Rūpaka, Vyājastuti, Anyāpa. deśa, Vyatireka, Bhrāntimat, Atiśayokti, Virodha, Drstānta,
7. In Mammața's Kavyaprakā sa (IV, Sūtra 59, illustrations 16 a and 16 b, verse no 90, 91) Prakrit Gathās are cited in which we find the same ruse of breaking of the water-pot used by the water-fetching girl because it could give her an opportunity to go out again and meet her lover.

Page #24

Introduction
Milita, Arthāntaranyāsa. Many of his images are bold and original, and reveal his ma stery over the Kavya tradition. Several of his memorable images derive from the ordinary day-to-day life. A fruit with one stone formed in its inside (11), the jumping and falling ball due to bat-strokes (14), sword being sharpened on the whet-stone (22), boiling cauldron (25), peasant driving a herd of buffalows (26), plasterers (27). thatcher (28), barber (30), putting milk-soaked cotton pads on sore eyes (32), lamp-torches taking the round of houses in the Dipavali festival (39), protective amulet (90), stage-actress (94), incense-burner (150) such images serve here to concretize, sharpen or invest with a shock of pleasant surprise the situation or idea under description. The encomiums showered on the poet Bappabhatti by the compiler and the subsequent Jain tradition is evidently based as much on critical appreciation as on worshipful regard.
-
It is not quite explicable how a poet of such eminence could be almost completely disregarded by the literary tradition.8 Like Bhartṛhari and Amaruka in Sanskrit. Bappabhatti is uniqne as an early Prakrit poet who has authentically some two centuries of excellent Muktakas to his credit. Inspite of this fact, not even the Vajjalagga has a single citation from Tg. Perhaps the MSS. of the work samehow became scarce at an early date. Under the circumstances, it was quite a pleasant surprise when I chanced to spot a few Gathas of Tg. either adapted or anonymously cited in two works of the 11th century A. D. One of these is a Jain poem in Apabhramsa, the Jambusamicariya of Vira completed in 1019 A. D. Another work is Sṛngaraprakāsa, the encyclopaedic Alankara work of King Bhoja. It is significant that both these works were written in Malwa in the same period.
15
In the beginning of the sixth Kaḍavaka of the first Samdhi of the Jambusamicariya9 are given five Prakrita Gathas and a
8. There is the only exception of Vadijanghala's reference to Tg. as noted above.

9. ed. by V. P. Jaina, Jñanapitha Murtidevi Jain Ganthamālā, Apabhramsa Series No. 7, 1968.

Page #25

Tārāyaṇa
as
Sanskrit verse, all of which except the first are in praise of the poet (kaviprasarśā). The fourth and the fifth Gāthās are follws :
16
विजयतु जर काणो जाणं वाणी अइटुपुव्त्रत्थे । उज्जोइय धरणियला साहय वहि व्व निव्व ॥ जाणं समग्ग महोह-झे दुउ रमइ मइ-फड+कम्मि । ताणं पि हु उवरिल्ला कस्स व बुद्धी परिफुरइ ||
The first Gatha here is a clear adaptation of Tg. v.
ते करणां पुर-परिठिपसु अत्थेसु जण-ण-दिर ेसु । साहय - साहिय षट्टिव्व जाण वाणी परिट्ठा ||
The Rupaka in the second Gatha is directly borrowed from Tg. v. 14 :
सौ जयइ जस्स दाढा फडक्कए उच्छलंत-निवडतो नीसासुग्गम विगमेसु होइ गुलिओ व्व महि-गोला ॥
The Sṛngaraprakāśa citation is more important in that it is a solid evidence of poetic recognition by a standard Alankara authority.
The Prakrit gātha cited on p. 625 ( last line) of the Srigaraprakasa to illustrate the Kaniṣtha, Dhira, Anūḍha type of Nayikā is the same as Tg. 90. The text given in the Sṛngāraprakāsa is defective and considerably corrupt. The printed text is as follows:
. पुरिअमोढणअं परसउण' गहगग धिन धेहिं । भगमरणगह से जहरख्खाख डअ जाओ ।
17:
This can be restored as follows:
पूरिअमोढणअं वरल उणगहण गठि-बंधेहिं । भग्ग - मरण. ग्गह से जह रक्खा कडअ जाअं ॥
If we compare this with Tg. 90, we can fill the initial gap in the above with and see that the texts as found in the

Page #26

Introduction
17
Sțigaraprakūša and Tg. are identical except that the former reads al-JU-JITET in the place of TE FAT-30 in the latter.
This is a rare piece of evidence in support of the literary recognition of Tg. Moreover, some variants already evidenced by the commentator of Tg, and now supplemented by the variant we find in the Srngaraprakāśa citation establishes beyond doubt the currency and popularity of Tg, up to at least the eleventh century, even if we set aside what is known exclusively in the Jain tradition.
The photo-copy of the Ms. of Tg. was acquired by Late Dr. A. N. Upadhye with a view to editing the work and he had completed a tentative transcript of the same. Before however he could proceed further, he most unfortunately passed away. His sad demise removed from us the great doyen of Prakrit and Jain Studies. His vast, varied and profound contributions to those areas stand witness to a life fully and indefatiguably devoted to the scholarly pursuit of learning. The present work I offer as an humble homage to him.
I express my gratefulness to Shri Sundarpal A. Upadhye and Prof. Dalsukh Malvania for making available to me the photo-copy of the Tg. manuscript, and also to the Late Agarchand Nahata to whom the credit goes for bringing the Ms. of this invaluable work to light and making its photo-copy available. My thanks are also due to the Trustees of the Jinacāritra-süri MSS. collection of Bikaner for allowing me use of the Tārāyana MS. I thank the Prakrit Text Society for publishing this work, and bearing with the unusally long delay in completing it. The Tirhut Printers are to be thanked for their continous cooperation.
H. C. Bhayani
Ahmedabad 26th May 1987

Page #27

Page #28

सामवासवाववियतश्यंचकितिनारायणभकाशायपरयाप्रारापविशव्यासानिकान्यायमाधिस्मानसावा वाक्यपानासारयाडमहामाहीलादिननीनिस्यमनमियामीवनीनजारनंदनमबंदगनिम्बालपयनगारखमरम्मान नहि पडिपसारामुकणसरसाइपयाहारसुकचानांसरतीषदलानेस्वामरसूनीवाकनस्याप्रमहामनताकोटमामा सदगनिगमुकविचारवसाधीनशधावीतयायनंदात्रप्रायजागनिःअतिर्यस्यभनयासहवंदमागाधादिरूपेणवर्गविमर
नाहगातिवनियस्यमनाएनिधनाकीहकनिर्मलपदरागारवनहानिमालरपशवादिनःपायनिताने पर नानाहानावनमहाधम पुनःजडधाप्रतिवरपसरन उशीतिःधनिकरदेनिवारितःपनाशयनिशमहियदिनरंजडविल्या
रवानप्रापपरवलतियदिवा पसारापनाापक्षयान नादानवनिविदारात्याकारअन्यममरवीनामनरीत साइडमनमहमापाश्यवाकप्रदहस्यामचंदगतिः।
माइपायपीटारायशश्लेषमवासिननियरक्यमेज लिम्पसगारावागमहायात्यःपुनःजलधिनांप्रतिषियमारानाशाहमसड़मबाप्पाविरमानारनडमलवनियुक नावाकपवहःमरमनासरिन्यवहश्चनंदविवर्मनलीवनापमाशापायरियाईमहामानवामिलाइवली याणमुहारीमचंसुहामिद्यपिऊजाणनमानायकीपरसुक्षमिनामिवियुमशमादक्षालनड्यबदामनमसिमरिया बनामजनहरयानिरंजयतिरवलजनअरमानकलयनिनिल्यःयुकचित्पादनपहिरनकालीकरणविकदिरो विधायराशनोनाधनहामियमिनिपटायनःमुताविनराधादविनवनिननयटलापिलकायन्त्रणमनहत्याविरमा कमचिकद्दमेवातालउययमाहातरियंफरियषयावामवियअक्षयामामामाविसमाश्वसनायझिनिवरं विषमादियाश्धीपनिरमासस्यादित्याहानिगरकार्यपाहिल्यस्यारन्फट्यामिलानजविरेबरनादाबांनशिनाai
Photo-copy of the folio 1(A) of the Ms. of the Tarāgana.

Page #29

पचमादियसचमण्मयनिरकवदिमोवयागपरदमाट्सलावामियाजदरकरनिगाघादयामणवज मनवयमतएवानादनप्रमाणाधनवितामाबंदामाहवयनमिसिपिरहेमादउलावामियाअभएपलियपश्यहोवार काजपपईच्यासमकिलिन पादशादघालावरहनवावामित्याअसत्यापलियनिनः पाईपविधावार पनि लापरवारियापहवालमानांराज रुपाणानिजतनयिंदारशनिसमापिनामि॥७३जामहइपराधऊपरनामा गोणपगातानाररकाश्यियंचियजयश्नासयविवरीयायामहतिवांबपरम्पयनंदश्यनम्यनाम्मपरधमंदोबाता। अप्पणागमगानाधान्मनास्यंमायिन्न्याचमानीनऊ पनिायोरपियाचकवानाजारस्कायारक्षातनियश्यिनि जामचधनानाहानामध्यविवरीविपरीयानरत निसनमसावरतको विपरीनसामधनरक्षनाऊम्पतिवनमा सारतनिअउहदामानिकबालगंलीरामास।
वियमएममरमartणश्राविधाककिनीयममादा भणयगाहावालाकामाककिनीएमयादासपकासाकाश महामुदायीकम्पाककिनागाकावण हनाहकीजिझस्याःसुर्यविकाशस्दशनीतिमुहाअम्यवसाप मशुदायम्पकविनिमचंय. इगतिकपिजीव्यउिपनति मसाततस्करकिन्नीरस हानिप्रारुतरामाम्यातासमुदझापतिाकाशस्यमपदधम्मामाचनकांना काहगमावि पारगनारागंलीरावानन्यवागाध्जालागंतीवनवाआएयगादाउमानानकगाबानिराऊलःमहिन्यवाशनकमा
बडनलवार:गलतियायवाद्यानरकमानतिकाशायमनामनाममिाम्यनमस्कवसरमनापमा नयासिशिरमायागनाप्रग्यविमास्मादियांपरवसमसुदासयुहोवयंलदागरमापिनमात्रावाटरस्याग भाशयगावानीसाइरसवान मरमादनवरिझनियहवारीदाबप्पनहिरिरुतम्यउत्सादिकोशम्पदाममन्यात
SHER
Photo-copy of the folio 22(A) of the Ms. of the Tarāgana.
www.jainelibrary.ords

Page #30

तारायणो [कइ-बप्पभट्टि-विरइय-गाहोच्चय-रूवो गाहाकोसो]
[1A ] नित्वा सर्वविदं विरच्यत इय टीकेति तारागणः
कोशोऽय परया प्रदोष-विरहेऽप्याभाति कान्या यथा । अस्माभिः सुविविक्त-चाक्य-पवनरुत्सारयभिम हामोहाम्भोद-ततीर्जनस्य मनसि व्योनीव नीत मृजाम ।।
Anthologist's homage to the poet's Muse
नंदउ सच्छंद-गई निम्मल-पय-पूर-गारव-महग्यो । जलहि-पडिरुद्ध-पसरो सुकईण सरस्सई-पवहो ॥ १
सुकवीनां सरस्वतीप्रवाह। नन्दतु । सरस्वती वाक्, तस्या: प्रवह ओघः, स नन्दतु। कीदृगसौ। स्वच्छन्दगतिः । सुकवित्वादेव स्वाधीनशब्दार्थतया स्वच्छन्दा अपरायत्ता गतिः प्रवृत्तियस्य स तथा । मह छन्दसा गाथादिरूपेण वर्तते इति सच्छन्दा सा तादृग्गतिः प्रवृत्तिर्यस्य स तौति । पुनः कीदृक् । निर्मलपदपूरगौरवमहावः । निर्मलैरपशब्दरहितैः पदैः सुप्तिङन्तः । पूरः पूर्णता तद्गौरवेण महाघः श्रेष्ठः । पुन: जडधीप्रतिषिद्धप्रसरः । जडधीभिः प्रतिरुद्धो निवारितः प्रसारोऽस्येति । स हि यदि परं जडधियो मूर्खान् प्राप्य प्रस्खलति, यदि वा प्रस्तारस्थापनापेक्षया जलधिनैव प्रतिषिद्धप्रसरः । इत्येकोऽर्थाः ॥ अन्यत्र सरस्वती नाम नदी तस्याः प्रवहस्तेन सह श्लेषोऽय वाक्प्रवहस्य । स्वच्छन्दगतिः सोऽपीत्यर्थश्लेषः । शेषः शब्द लेपः । तथा हि । निर्मलस्य पयसो जलस्य पूरगौरवेण महाघ : पूज्यः । पुनः जलधिना प्रतिषिद्ध
1. Begins : ॥५०॥ अर्ह ॥

Page #31

संकुअ-संकलिओ
प्रसरः । नद्यो हि समुद्रमवाप्य विरमन्ति । एतदुक्तं भवति । सुकवीनां वाप्रवहः सरस्वतीसरित्प्रवह इव नन्दत्विति अन्तर्भावितश्लेषोऽ यमिति ।।
May the stream of the Divine Poetic Speech (sarassai) of good poets flourish--the stream which operates according to its own will and with choice meties (chanda), which is precious (mahaggha) due to the dignity imparted by the wealth of flawless diction (paya), and the flow whereof is blocked only by the blockheads (jalahi); and which thereby resembles the stream of the river Sarasvati (sarassai), which moves according to its own liking (chamda), which commands reverance (mahaggha) due to its mass of overflowing limpid water (paya), and the onward flow whereof is blocked only by the sea (jalahi). (1)
Anthologist's homage to poets
हिययाइँ सज्जणाणं रंजइ कसिणेइ खलयण-मुहाई ।
सव्वं सुहासियं पि हु जाण नमो ताण सुकईणं ॥ २ सुधासितमिति । सुधा प्रासादधवलनद्रव्यं तद्वत सितमपि शुद्धमपि येषां काव्यं सजनहृदयानि रञ्जयति, खलमुखानि कृष्णयति, तेभ्यः सुकविभ्यो नमः । सितस्य हि रञ्जनकृष्णीकरणे विरुध्येते । विरोधश्चायं शब्दतेो नार्थतः, 'सुहासियं' इति पद यतः सुभाषितशब्दादपि भवति । तेन यत् सुभाषितं कायं तस्य सज्जनहृदयादिरञ्जना. दिकमविरुद्धमेवेति ॥
Salutations to the good prets : (it is a wonder that) all of their (creations), even though they are suhāsiya (I. chunanm-white, 2, pure and excellent works of verbal art) dye (2. give joy to, ranjai) the hearts of the good, and blacken the faces of the wicked. (2)

Page #32

तारायणो
In praise of the anthologist's patron
उययमदोसंतरियं फुरिय-पयावं पि सेवियं सुहयं । नमिमो विसमाइच्चस्स ठइय-तेयस्सि निउरं ॥ ३
विषमादित्यः पृथ्वीपतिरम्म स्तस्यादित्यादृव्यतिरेकाऽयम् । आदित्यस्याभ्युदयः स्थगिततेजस्विनिकुरम्बः सन् दोषान्तरितो रात्र्यन्तरि[1B] तः पुनर्न भवति स्थायी । तथा स्फुरितप्रतापः सन् सेवितः सन् सुखदा न भवति । विषमादित्यस्य हृदयं स्थगिततेजस्वि निकुरम्बं सन्तमनुत्साहादिभिदेर्निरनन्तरितमनभिभूतं तेषामसत्त्वादेव, तथा स्फुरितप्रतापमपि सेवितं सन्तमिह जगति सुखदमतापकारिणं 'नमिमा' नमाम: । तेजस्विन एकत्र शशधरादयोऽन्यत्र परचक्रपतयस्तेषां । निकुरम्बः समूहः स्थगिताऽन्तरितेो येन स तथेति श्लिष्टपदस्यार्थः ॥
We bow to the rise of Viṣamaditya (a novel sun so different from the familar sun-viz. King Amma), that is not dosaṁtariya (1. interfered by nights, 2. marred by faults), which though it has scintillating payāva ( 1. heat, 2. prowess) is a source of happiness to those who resort to it, and which has overwhelmed all the other te yassi (1. luminaries, 2. powerful rivals). (3)
The good and the wicked
सुयणो धुइ-निरवेक्खा विवरीय फलड़ खलयण-पसंसा | सज्जण- खल-निरवेक्खं जह-ट्ठियाणं गुणाण नमो ॥ ४
स्तुत्यनपेक्षोऽपि सुजनोऽनुगुणा भवति । खलजनप्रशंसा तु विपरीत फलति । प्रशस्यमानः सर्वोऽप्यनुगुणो भवति । खलः स्तुतावपि विगुण पवेत्यर्थः । तस्मात् कोsa नमस्थस्तदाह । सज्जनखल निरपेक्षं यथा भवत्येवं यथावस्थितेभ्या गुणेभ्यो नम इति ॥
:
The good is indifferent to praise. The praise of the wicked produces the contrary result. Hence we bow to the merits whereever they are, irrespective of the good or the wicked (4)

Page #33

संकुअ-संकलिओ
The antbologist's self-introduction गोयम-गोतुप्पण्णो भवप्पओ संकुउ त्ति नामेणं ।
ना यावलोय'-गोही-छइल्ल-संसग्गि-निम्माओ ॥ ५ कोशकारः स्ववश सूचयतीति सुगमम् ॥
There was one Sankuka by name, born in the family-line of Gautama, son of Bhava, who had become knowledgeable due to his contacts with the elites of the literary assembly of (King) Nāgāvaloka. (5)
The nature and title of the apthology सद्द-गुणाहिनहाहि व अंतिल्ल-परिट्ठियत्थ-विहवाहिं । उच्चेउं गयवइणो गाहाओ तारयाओ व्व ॥ ६ तेणेस दास-पुण्णा गुण-सय-संपुण्ण-कव्व-रसियाण ।
आणाए पडिबद्धो कोसो तारायणो नाम ॥ ७
शब्दा गुणोऽस्येति शब्दगुणं नभो वैशेषिकमते । गजपतिरपि सहा: स्निग्धैर्दानशीलादिभिर्गुणैर्वति इति सार्द्रगुणः। यदि वा शब्द व्याकरण गुणितवानभ्यस्तवानिति शब्दगुण: तस्मात् अन्तर्मध्ये परि ष्ठितोऽर्थानां सागरगिरिसरित्प्रभृतीनां विभवो बाहुल्यं यस्य तद् अन्तः प्रतिष्ठितार्थ विभव नभः । गजपतिरपि अन्तर्मनसि परिष्ठितः स्थिरभूतोs. र्थस्य शब्दवाच्यस्य विभवः संपत्तिर्यस्य स तथा। तस्माच्छब्दगुणादन्त:परिष्ठितार्थविभवान्नभस इव गजपतेर्बप्पभट्टेः सकाशाद्गाथाः तारका इवोच्चित्य तेन शंकुकनाम्ना तारागणो नाम कोश एष प्रतिबद्धः। शेष सुगममिति ॥
__He collected the Gathas (composed) by Gajapati (i, e. Bappa. bhatti), who had amiable qualities (saddaguna) and whose mind was a treasury of mature meanings (paritthiyattha)-as if one would
1. नावलोय. with a added above the line in a different hand. 2. तस्मा-नः. 3. प्रतिष्ठाता.

Page #34

तारायणो
collect stars from the sky, which has sound as its quality (saddaguna) and within which the multitude of objects is located (paritthiyattha) (6), and, commanded by the connoisseurs of poetry that have hundreds of merits, compiled this anthology called Tārāyana (Sk. Tārāgana) which is full of shortcomings. (7)
The name and epithets of the original poet जेसि जाणिहइ जणो सुहेण कोसम्मि संचरंतो' हि । ताई सुभणिय-निहिणो कइणो नामाई वोच्छामि ॥ ८ जाणिहइ बप्पभट्टि गुणाणुरायं च भद्दइति च ।। तह गयवइवइमायरियं च सेय-भिक्खं च वाई च ॥ ९ गाथाद्वयं सुगममिति ।।
I shall now mention those names of the poet-who is a treasure-house of Subhāșitas--, which a reader, going through the antho. logy, will indeed come to know (8): He will know him as Bappabhatti, Gunanuraya (Sk. Gunanuraga), Bhaddaitti (Sk. Bhadrakirti), Gayavai (Sk. Gajapati), Ayariya (Sk. Acārya), Sey abhikkhu (Sk. Svetabhikṣu) and Väi (Sk. Vādin). (9)
(Index Verse 1) कइ-चप्पभट्टिणो च्चिय अंतो-नाणं निहित्त-तेलोक्कं । इयरेण [24] कह णु तीरइ भणि 'बद्धक्क-कक्कडयं ॥ १०
सुगमा ॥
It is the poet Bappabhatti's inner knowledge that encompasses the three worlds. How can anybody else compose (lit, 'say') (a Gathā with the key word) baddhekka-kakkadayam ? (10) 1. संचरतेहि.

Page #35

संकुअ-संकलिलो
Homage to the Kevalio
[1] सो जयइ जएक्क-पहू तेलोककंत-मज्झिमुद्देसं ।
नाणं जस्स विरायइ फलं व बद्धक-ककडयं ॥ ११
त्रैलोक्येनाकान्तोऽवष्टब्धो मध्यमोद्देशो मध्यमविभागो यस्य तज्ज्ञानं तथा तद्यस्य विराजते । किमिव । बद्धो जात एकः कर्कटकोऽष्टीलिका यस्य तत्तथाविधं फलमिव । एतदुक्तं भवति । यदीयकेवलज्ञानस्य फलस्येव मध्य स्थितं त्रैलोक्यमष्टीलिकेवाभाति स जगदेकप्रभुर्जयतीति ।।
Victorious is that sole lord of the universe, whose (Absolute). Knowledge, with its central region occupied by the three worlds, shines forth lik: a fruit wherein just one stone is formed. (11)
(Index Verse 2)
'भव-हुत्त-मणा' 'दाढा-फडक्कए' दोहिं चेव गाहाहिं । 'अइसय'-'जय'-संबद्धाहि वाइणा भुवणमइसइयं ॥ १२ सुगमा ॥
With just two Gāthās (haviag the keywords) bhava-hutta-maņā and dādhā-phadakkae accompanied by the words) aisaya and jaya (respectively), Vai (i. e. Bappabhatti) has surpsased everybody in the world, (12)
'भक-हुत्त-मण' त्ति जहा
Homage to the Jina [2] पडिवण्ण-चरम-तणुणो अइसय-लेसं पि जस्स दट्टणं । __ भव-हुत्त-मणा जायंति जोइणो तं जिणं नमह ॥ १३
प्रतिपन्नाः। ते adrरमा अन्त्या तनुः शरीरं यैस्ते तथाविधा योगिनः । अतिशयानामिच्छायष्ठातादविरहसहजसौरभसौरूप्यसर्वभाषापरिणामिषा

Page #36

तारायणो
कत्वादीनां लेशो अल्पत्वमतिशयसौन्दर्य येन तल्लेशमपि यस्यालोक्यावश्यप्राप्तव्यमुक्तयोऽपि वीतरागा योगिनोऽस्माकमप्यमी भूयासुरिति तीर्थकर कारणेऽभ्यासप्रकर्षापादितजिनत्वलाभाय भवमभिलषन्ति तं जिनं नमतेति ॥
Bow down to that Jina, observing even a tiny fraction of whose supramundane powers, the Yogins, inspite of their having attained (the state of occupying) the last mortal body, become desirous of being born once more. (13)
'दाढा-फडक्कए2 त्ति जहा
Homage to the Adivarāba
[3] सो जयइ जस्स दाढा-फडक्कए उच्छलंत-निवडतो ।
नीसासुग्गम-विगमेसु होइ गुलिओ व्य महि-गोलो ॥ १४ फडककः कन्दुकोल्लालनं । दण्ट्रेव फडककः तस्मिन् दंष्ट्राफडकके यस्य निःश्वासोद्गमविगमयोरच्छलनिपतन् निःश्वासाद्गमे उच्छलन् तद्विरमे निपतन् महीगोलो गुलिकेव भवति । गुलिका काष्ठकन्दुकः ॥
Victory to him on whose bat-like fang the orb of earth, springing up and falling down at every expiration and inspiration, bebaves like a ball. (14)
(Index Verse 3)
'संखो' 'साहय-वट्टि' त्ति वाइणा जह पसंसिया कइणो । तह मण्णे सो च्चिय तिहुयणे वि कइ-सद्दमुव्वहउ ॥ १५
From the way Vai (i. e. Bappabhatti) has praised the poets through (the Gathās with the keywords) samkha and sāhaya-vatti, I feel he alone in this world should bear the designation 'poet'. (15)
1. The letter subsequent to तीर्थक is blurred. 2. दाढाफडक्कओ.

Page #37

संकुअ-संकलिओ
Homage to poets
'संखो' त्ति जहा[4] दंतु ते कइंदा जेसिं अत्थो छणेण छिप्पंतो ।
संखो व्व निही तत्थेव जाइ सेसं पि घेत्तण ॥ १६ . 'साहय-वट्टि' त्ति जहा[5] ते कइणो पुहइ-परिठिएसु-अत्थेसु जण-ण-दिठेसु ।
साहय-साहिय-वट्टि व्व जाण वाणी परिहाइ ॥ १७
अनेन गाथाद्वयेन कवीन् प्रशसन्ति । नन्दन्त्वित्यादि ।
नन्दन्तु ते कवीन्द्रा येषां सम्बन्धी वाच्योऽर्थः काव्यनिबन्धो जनेन सामान्य कविना गृह्यमाणः शङ्खाख्यो निधिरिव शेषमप्यर्थ तदीयं नौ [2B]व स्वात्मनि याति । अयमत्रार्थः। शङ्खाख्यस्य निधेरीङ्मुख द्वार. रचनाविशेषो येन तत्र क्षिष्यमाणः साभरण: करः प्रविशति निःसार्यमाणस्तु विनाभरणं निःसरति । ततो यथा शखनिधी रत्नादिरूप: साभरणकरेण पुसा गृह्यमाणः तौष निधौ शेषमपि कराभरणरूपमर्शमादाय याति तथा कविपतीनामप्यर्थाऽन्येन गृह्यमाणः शेषं स्वकीयमतिविरचितमप्यर्थ गृहीत्वा तत्रैव कवीन्द्राथे गच्छति येषां ते नन्दन्तु ॥
Joyously happy be those master poets, whose ideas (attha), when they are plagiarized by the people (i. e. ordinary poets), diag in their wake even the latters' own ideas, and get accredited again to them (i. e. the master poets), like the divine treasure Sankha, whose wealth (attha), when it is sought to be grabbed by the people, drags along with it even the latter's valuables and returos. to ts source. (16)
साधको मन्त्रवादी । तेन साधिता निवर्तिता वर्तिर्वतिका । सा यथा पृथिव्यां भूमौ परिष्ठितेष्वर्थेषु निधिरूपेषु जनैरदृष्टेषु नयनगोचरतामतीतेषु परितिष्ठति पद बध्नाति, तथा पृथिव्यां जगति परिष्ठितेष्वथेषु वाच्येषु जनैः शेषकविभिरदृष्टेषु अनुपलब्धेषु येषां वाणी परितिष्ठति बद्धास्पदा भवति, ते कवयो नान्य इति ।

Page #38

तारायणो
They are really the poets, whose languiga captures such ideas (attha) from the vast world (puhai -paritthiya) as are beyond the keo of ordinary poets, and which is thus comparable to the miraculous torch of a Master of Magic Charms, which halts and establishes itself on (the spots of) underground (puhai-paritthiya) riches (attha), invisible to the ordinary people.
(Index Verse 4) दाढाओ गयवइणो निज्जिय-कइ-कुंजराउ रेहति । 'सज्जावेसालोयण'-'कव्व-विसुद्धि' ति गाहाओ ॥ १८
'सद्य आवेशालोकनादिः, 'कान्यविशुद्विरिति च गाथे । गजपते. निर्जितकविकुञ्जरे दंष्ट्रे राजेते इति ॥
Gajapati's (i. e. Bappabhatti's) (two) Gathās, viz. (those with the key expressions) sajjāvesālo yana and kavva-visuddhi, shine forth like the (two) iusks of a lord of elephants which have conquered other elephants in the form of other illustrious poets. (18)
Censore of the wieked [6] सज्जावेसालोयण-महल्ल-कोऊहलेण जइ नडिओ । ___ पर-चसणं दाणि खलस्स किं पि ता दुक्कह कहेसु ॥ १९
सद्य आवेशस्यालोकनं तत्र महाकुतूहलं तेनानटितस्तरलीकृतो यदि त्व तदानीं है 'दुक्कह' अश्रद्धालो, खलस्य किमपि परव्यसनं कथय । अयमत्रार्थ: । खलो हि परव्यसनमाकर्पा परितोषरभसेन सद्य आविष्ट इव पुरुषो गात्रकम्पभ्रत्क्षेपकरचलननयनस्तम्भादिविकारभाग भवतीति ॥
If you are burning with intense curiosity to witness a fellow becoming suddenly possessed, then O skeptic, you tell to the wicked about the troubles of somebody. (19)
The good and the wicked contrasted [7] सुयणो दोसे वि गुणीकरेइ इयरो गुणे वि दूसेइ ।
कव्व-विसुद्धि-निमित्तं न्याणिमो के समुल्लीमो ॥ २०

Page #39

संकुअ-संकलिओ वास्तषशब्दालङ्कारादिदोषापसारणं हि काग्यविशुद्धिः। सा - न सुजनान्नापि दुर्जनात् । कथम् यतः सुजनो दोषानपि सतः सोजन्यादेव गुणीकरोति गुणतया स्थापयति । इतरो दुर्जना गुणानापि दूषयति दोषान् कति । ततः कविराह । काव्यविशुद्धिनिमित्तं न जानीमः कं समाश्रयाम इति ॥
The good would turn the faults (of others) into qualities. The other one (i. e. the wicked) would find fault even with the qualities (of others). (Such being the case,) we do not know to whom we should resort for removing defects from our poems. (20)
(Index Verse 5) ता पायालमहो च्चिय तई 'असि-लट्ठीए' महियलं जेउं । 'जालाहि" वाइ विजियं जोइस-चकं तडि-निहेण' ॥२१
कोशकारः कविमालम्ब्य स्तौति यथा-हे वादिन् बप्पभट्टे, 'ता' तावत् पातालं अध एव यच्चाधास्थित तजितमेव । महीतलमपि किलासियष्टया । ज्योतिश्चक च दिव्यप्रहरणरूपतडिन्मिभेन जीयते । ततोsसियष्टिरिति पदेनेापलक्षितया वक्ष्यमाणगाथया ज्योतिश्चक्र विजितम् । एतदुक्त भवति । ईदृगर्थ गाथावयस्य रचयिता कपिर्न पाताले न भुषि न नभस्तले वाऽन्योस्तीति त्रिभुवनमपि कवित्वेन त्वया जितमिति ॥
O Vadin (i. e. Bappabhatti), having first conquered the nether world below and also the whole of the earth by means of your (Gatha containing the keyword) asi-lathi ('rod-like sword'), you conquered the sky (lit. 'the revolving wheel of luminaries't with your (Gatha containing the key-words) jālā and tadi-nihena (i. e. 'lightning flashes'). (21)
The lightning-sword being sharpened [8] उय जोइंगण-परिगय-जलहर-पेरंत-घोलिरी विज्जू ।
निग्गय-फुलिंग-साणा-निसिज्जमाणी सिलट्ठि व्ध ॥ २२

Page #40

तारायणो
___ 'उय' इति ‘पश्य' इत्यस्याणे देशी क्रियापदम् । तदयमर्थः । पश्य त्वं प्रावृषि विद्युदियमस्ति कीदृशी । ज्योतिरिङ्गणैः खद्योतैः परिगतस्य व्याप्तस्य जलधरस्य पर्यन्ते प्रान्ते 'घोलिरी' घूर्णनशीला स्फुरन्ती । ततः केवेयमित्यत आह । निर्गताः प्रसृताः स्फुलिङ्गा वह्निकणा यस्याः सा तथा । निर्गतस्फुलिङ्गा चासौ शाणा च निर्गतस्फुलिङ्गशाणा। तत्र निसि. जमाणी' निशायमाना निशातीक्रियमाणा यासियष्टि, सेव विद्युदियम् । अथ चैवंविधधनप्रान्तघूर्णनशीला विद्युत् पश्य तथाविधाऽसियष्टिरिवेति बहुवचनेन व्याख्या । स्फुलिङ्गसहशा ज्योतिरिङ्गणा, शाणसदृशो जलदः, असियष्टिरिवेति सदृशी च विद्युत्-इति संपूर्णोपमेयम् ॥
See the Ightning-flash at the border of the cloud encircled by fireflies and resembling a sword-blade, which being sharpened on a whet-stone sends forth sparks. (22)
Lightning or vomited marine fire ? [9] वडवानल संवलिय मण्णे पीय घणेहि उयहि-जलं ।
जेण वमति रसता जालाउ इमे तडि-निहेण ॥ २३
मन्ये प्रायो वडवाललेन संवलित मिश्रित जलधिजलं धनैर्मेधैः पीतम, येनैते धना रसन्त आरसन्तस्तडिन्निभेन विधुव्याजेन ज्वालाः शिखिशिखा वमन्ति उदगीरन्ति । शुभपेयद्रव्यसंगेनाशुभमपि केनषिदजानता पीयते । तत्पुनरपायपरिहाराय क्लेशेनारटता तेनैव सहोद्गीर्यत इत्ययमर्थः । अतथावृत्तिषु धनेषूप्रेक्ष्यत इत्युप्रेक्षेयम् ॥
I think those clouds (unwittingly) drank the sea-water mingled with the marine fire : hence it is that shrieking, they vomit it out along with the flames in the form of ligbioing (23)
(Index Verse 6) 'कोलंबा' 'केयार' 'जलहर-खल्ला' य 'हारि-चडिओ' य ।
नूणं गुणाणुराओ इमेहिं वयणेहिं चउ-वयणो ॥ २४ 1. निशि.

Page #41

संकुअ-संकलिओ
चतुर्भिर्गाथावचननं ध्रुवं गुणानुरागो बप्पट्टिधतुर्वदन इत्युक्तम् । तथैभिश्चतुर्भिर्वदनैश्चतुर्वचनस्तथा चतुभिर्ष चौरसौ चतुर्षदो प्रमा । ब्रह्मैव यदि परं वक्तु जानातीत्यर्थ: ।
___with the four vayana-s ('poctic expressions', but also faces') •kolamba', 'key aram', 'jalahora-khalla' and 'hari--vadio,' Gunanuraa (Sk. Gunanurāga, i. e. Bappabh tti) is veritably cauvayana (fourfaced'i e. 'Brahma'; but also "man of four peetic expressions'). (24)
The boiling cloud-pot [10] विज्जु-कढिज्जत-जला बलाय-फेणुग्गमा मसी-मइला ।
गज्जिय-रावण-पयहर-कोलंबा कलयलंति व्व ॥ २५
'कोलंबा' इति पिठरवाची देशीपदम् । जलधरा एव कोलंबा: पिठराणि वह्निना क्वाथ्यमानजलानि सफेनोदगमानि मषीभिर्मलितानि सन्ति कलकलायन्ति । तथा जलधरकोलम्बा विद्युता वह्निरूपेण क्वाथ्यमानजला: । तथा वलाका पव फेनेद्मिो येषां ते बलाकाफेनोद्माः । मबीवन्मलिगा मषीमलिनाः सन्तो गर्जित रावणोपलक्षिताः सन्तः 'कलयलंति व्ध' काथन शब्दमिव कुर्वन्तीति रूपकोत्प्रेक्षा ।।
As the water in the jet black cloud-pots is boiled by lightningfire, there comes up the froih of cranes and the sizzling sound of thunder. (25)
The cloud-field
[11] मारुय तोत्तय-संचाइएण गाहेइ पाउस-कुटुंबी ।
नह-केयारं कसिणब्भ-मंडली-माहिसकेण ॥ २६
नभ एव केदारो नभकेदारः । प्राडेव कुटुम्बी । कृष्णाभ्रमण्डल्येव 'माहिसक' महिषयूथं कृष्णाभ्रमंडलीमहिषयूथम् । 'तोत्तयः' इति प्राजना महिषादिप्रेरणी सलोहमया काष्ठदण्डिकोच्यते । मारुत एव 'तोत्तय' तोत्रं प्राजनस्तेन चोदित प्रेरितम् । अतस्तेन मारतप्राजनप्रेरितेन कृष्णाम्रमण्डलीमहिषयथेन प्रावृकुटुम्बी नभाकेदारं गाहते इति ॥

Page #42

तारायणो
The Rainy Season like a farmer moves across the field of sky along with the buffalo-herd of dark cloud-masses, which he prodes with the driviog rod of the wind-blast. (26)
The cloud-skip [12] जलहर-खल्ला-सित्ताए पाउसो वारिउ व्व धरणीए ।
गोमय-रस-दुआलिं व देइ हरियंकुरुप्पूरं ॥ २७ जललोडितो गोमयो 'गोमय-रस-दुयाली' इत्युच्यते । हरितापुराणां हरिततृणानां 'उप्पूर' निकर जललोडितगोमयरसमिव । जलधरः स एव 'खल्ला' दृतिस्तया सिक्ताया धरण्या भुवः । प्रावृटूसमयो वारिकः । ततस्तत्कालजन्मना हरिततृणाकुरनिकरेण जलसमालोडितगोमयरसेनेव भूतल घिलिम्पति ॥
The Rainy Season, like a plasterer, having first sprinkled the earth with water from the leather bag of clouds, smears the earth with the liquid cowdung-plaster in the form of the mass ot the sprouting green grass. (27)
Fallen into line [13] घण-पडलेहि छइज्जंतयाई दट्टण जणवय-घराई ।
छाएइ तहेव नहं पि पाउसो हारि-वडिओ व्व ॥ २८ एकत्र धनानि निबिडानि 'पडलाणि' पटलानि तृणछजयः ! अन्यत्र घनानां मेघानां पटलानि जालानि । तत्र प्रावृट्समयो धनपटलनिबिडतृणमयाच्छादनैश्छाद्यमानानि जनपदगृहाणि दृष्ट्वा स्वयमप्यसो तथैव हारिपतित एवं घनपटलमे घजालनभोऽपि छादयति । यथा हार्या पतितो गच्छतो वहन् जनानवलोक्य पुरः समविषमादिकमनालोच्य गच्छति । तथा सकलजनपदैः स्वगृहाणि घनपटलैः [4A] छाधमानानि दृष्ट्वा प्रावृट्समयोऽहमपि धनपटलनभश्छादयामि इति मत्वेव छादयन् हारिपतित इवेत्युच्यते ॥
S:eing people's houses being covered with ghana-padala ('thick thatching'), the Rainy Season too, as if fell into line and started to cover the sky similarly with ghaņa-padala ('layers of clouds'). (28)

Page #43

संकुअ-संकलिओ
(Index Verse 7) 'नह-चंडिल'-'नह-कप्पर'-'गयणच्छित्ति य तिहा-कय-नहेहिं। आयरियस्स पएहिं हरिणा व जयं समकंतं ॥२९
आचार्यस्य बप्पभट्टेहरेरिव पदैनिभिर्जगत् समाक्रान्तम् ! बप्पभट्टेस्तावत् पदैर्वचनैः एभिर्जगदाक्रान्तम् । कीरशैः 'तिहा-कय-णहेर्हि' त्रिधा तिसृषु गाथासु कृतनहै: कृतबन्धेस्तै स्त्रिधाकृतनभोभिः । कथमित्याह । नभवण्डिल नभाकपर-गगनाक्षीति । यथा हरेरपि विधाकृतं त्रिखण्ढीकृतं नभो गगनं बेस्तानि तथा । ततस्तै स्त्रिधाकृतनभोभिर्जगदाक्रान्तं ब्याप्तमिति ॥
As the world was conquered by the three steps (paya) of Visnu that divided the aerial space in three parts (tiha-kaya-naha), so the three key word3 (paya) viz. naha-candila, naha-kappara, and gayanacchi of Āyariya (Sk. Ācārya i e. Bappabhatti), figuring in the three Gathai (tiha-kaya-naha) have conquered the world. (29)
The whetting slab of the Sky-Barber
[14] सुरचावोलवण-घणोह-मंडिया-निहिय-तडिगुण-छुरस्स ।
नह चंडिलस्स रेहइ चंद-कला फलिह-सिलिय व्व ॥ ३०
नावितक्षुररदनाधारा भण्डिका । सुरचापमेष 'ओलघणं' आरोपण यस्याः सा तथा घनौघः मेघौघः स एव भण्डिका घनौघण्डिका। सुरचापारोपणा चासो धनौधभण्डिका च सुरचापारोपणघनौषभण्डिका । तत्र निहितः स्थापितः तडिद्गुण एव क्षुरो येन स तथा तस्य सुरचापारोपणघनौषभण्डिकानिहिततडिद्गुणझुरस्य नभश्चण्डिलस्य नमोनापितस्य सम्बन्धिनी स्फटिकशिलिकेव चन्द्रकला राजते ! अल्पा शिला शिकिकेति ॥ ३०
The crescent moon shines as if it were the whetting slab of the sky-Barber, carrying on his rainbow-sling the sharing box of the cloud-mass that contained the lightning-razor, (30)

Page #44

सारायनो
Tậc quicksilver drops [15] दव-दड्ढ-पव्वउड्डीण पारयाबद्ध-बिंदु-निवहं व ।
नह-कप्परं विरायइ फुरंत तारा-गणाइण्णं ॥ ३१ ज्वलदनलताप्यमानाधारः पारदः पात्यमानः पातनायन्त्रेणोड्डीनः सन्नुपरि कर्परे कणशो लमस्तिष्ठति । सोऽर्थोऽयमाचार्येणोत्प्रेक्ष्यतेऽत्र यथा-दवेन दग्धास्तापिता ये पर्वतास्तेभ्य उड्डीन उद्धं तो यः पारदः सूतकस्तेनाबद्धो रचितो बिन्दुनिवहो यस्मिस्तथा । नभ एव कर्परं नमःकर्पर, स्फुरता दीप्तिमता तारागणेनाकीर्ण व्याप्तं स्फुरत्तारागणाकीर्ण, तत्तादृशं सन्नभाकर्पर दवदग्धपर्वतोड्डीनपारदाबद्धबिन्दुनिवहमिव विराजते ॥ ३१
The pot-sherd of sky shines full of a mass of sciotillating stars that are like a collection of quicksilver drops formed thereon, having risen up from the forest-fire-heated mountains. (31)
The poultice of the autumn cloud [16] गयणच्छिणो गलंतस्स कालिया-नीलि-पिहिय-तारस्स ।
देइ सरओ सियभं पय-गभं रूय-पडलं व ॥ ३२ मेघान्धकारजनितं मलिनत्वं कालिका । तारा नयनगता पुष्यालेषादिर्वा । कालिकैव नीली नयनदोषः कालिकानीली, तया पिहिताऽन्तहिंता तारा यस्य तत्तथा । गगनाक्षिणो गलतः स्यन्दमानस्य सिताबें प्रवेतमभ्रं पयोगर्भ 'रूय-पडलं व रूतपटलमिव शरत्समयो ददाति । 'रुयं' इति सामान्यभाषया कर्पासरोमचयः पिचूच्यते । एतदुक्तं भवति । स्यन्दो नाम नयनरोगस्तेनाणो नील्यन्तरिततारस्य गलतः क्षीरगर्भ रूतपटल विस्तीर्ण रूपं पिचु कश्चिद् दत्ते तेन तन्न गलति । एवं गगनस्य सज लदवत्तया गलत: कालिकान्तरितपुष्यादितारस्य किंचिज्जलगर्भ सिता शरत्समयो ददाति तेन तन्न गलति । सत्या शरदि जलदोदयाभावात् । अतो गगनादि नयनादिभी रूपितमिति रूपकालङ्कारः ॥
To the dripping sore eye in the form of the sky with the eye-balls of stars covered with darkness (ni/i), the Autumn applies

Page #45

संकुअ-संकसिमो
cotton poultice in the form of white clouds drenched in payas ('milk', also 'water'). (32)
___ (Index Verse 8) 'मरगयमयायवत्तं गयवइणो जयइ पयडिय-च्छायं ।
जेणोवरिट्टिएण वि सेसा कइणो हय-च्छाया ॥ ३३
प्रकटितच्छायेनातपत्रेण घुपरिस्थितेन सर्व एव सच्छाया भवन्ति । गजपतेस्तु कवेः सम्बन्धिना येनोपरिस्थितेनापि सता शेषाः कवयो हतच्छाया भवन्ति । तन्मरकतमयातपत्र गाथयोत्प्रेक्षितं प्रकटितच्छायं जयति । शब्दविरोधोऽत्र नार्थविरोधः । यतो गजपतिना यदुत्प्रेक्षितम् मरकतमयातपत्रमिवेति प्रकटितच्छायं प्रकटितशोभम् । अत एव शेषकवीनां तत्कवित्वजितानामुपरि स्थितमत एव चानेनोपरिस्थितेन जितत्वाच्छेषकवयो हतच्छाया हतशोभा भवन्ति ।
___Victorious is Gayavai's (Sk. Gajapati's i.e. Bappabhatti's) maragayamayāyavatta (i. e 'th: Gā hā having that as a keyword'; alternatively, emerald-studded umbrella'), which is payadiyacchāya (beautiful'; alternative:y, which gives shade'), and is such that eventhough it is there above (alternatively, “because it stands above all'), the rest of the poets become lustreless (alternatively.. 'do not get any shade'). (33)
The emerald umbrella [17] उयह नई मज्झगएक-मेह-मुच्चंत-संतय-जलोहं ।
सरयस्त फलिह-दंड मरगय-मयायवत्तं व ॥
'उयह' पश्यत नभः । कीदशम् । मध्यगौकमेघेन मुच्यमानः संततोऽविच्छिन्नो जलौघो यस्मितन्मध्यगौकमेघमुच्यमानसंततजलौघं तदीशं नभः किमिवेत्याह । 'सरयस्स' शरत्समयस्य नायकस्य स्फटिकः दण्डो. यस्य तत् स्फटिकदण्डं मरकतमयमिवातपत्रं छत्रम । अयमत्रार्थः । मध्य. गतैकमेघमुच्यमानसंततजलौघेन स्फटिकदण्डाकृतिनोपलक्षित प्रायो--- जलधाराधरोध--विकचकुवलयवनच्छविनभोमण्डल मरकतमयं कर्तुमिव शरत्समयनायकस्य पश्यतेति ॥

Page #46

तारायणो
You look at the sky : It has a clou.i in its centre raining continuously water in huge qusntities, and thereby resombling the Autumn's emerald umbrella that has a marble rod. (34)
(Index Verse 9) 'फणि'-'वार-रमणि'-'पईव'-'वरिस-पाहुणय'-इय-पईवेहिं । उज्जाइयं जयं सेय-मिक्खुणा पयडियत्थेहिं ॥३५
प्रकटितघटाध%ः प्रदीपैहि केनापि नगदुधोत्यते । प्रवेतभिरना श्रीवःपभट्टिना पुनः फणिवाररमणीत्यादिगाथाचतुष्टयनिषाप्रदीः प्रकटितवाच्या?: जगदुयोतितम् । यतः तंदीभावनापरिगतपरमपरितोषपूरितहृदयस्य जगतो मुखविकारांदिरूपो भवत्येवोद्योतः ॥
The Seyabhikkhu (Sk. Svetabhikṣu i. e. Bappabhatti) has illuminated the world by means of five lamps, viz. (the Gathse with the respective keywords) phani, vararamani. parva and varirapahunaya which reveal attha ('deep-lying meanings'; alternatively; 'objects'), (35)
The Lamp-Spakes
[18] पायालोअरण-मणा कय-धण-कज्जा फणि-व्व फुड-मणिणो ।
बद्धद्ध-धूम-दंडा महीए दीवा विरायंति ॥३६
धनकार्य कर्तु किल प्रावृषि सर्पाः पातालादिहायान्ति । पुनः कृतघनकार्याः शरदि पातालं विशन्ति । सोऽयमों दीपालिकायां दापेषु कविनोत्प्रेक्ष्यते । यथा बद्धो रचित ऊर्ध्व धूमदण्डाकृतिधू मोयस्ते बद्धो
धुमदण्डा दीपा मह्यां पृथिव्यां विराजन्ते । क इव इत्याह । कृतं घनानां मेघानां कार्य घनाति वा कार्याणि यैस्ते कृतघनकार्याः । स्फुटा मणयो येषां ते स्फुटमणयः । पातालावतरणे मनो येषां तादृशाः फणिन व । एतदुक्तं भवति। उरगशरीराकारोवप्रवृत्तधूमदण्डोपलक्षितः

Page #47

संकुअ-संकलिओ
शिरोमणिनिभप्रदीप्तदशामुखविलसदचिषो दीपा: प्राकृषि घनकार्य कृत्वेदानी पाताल प्रवेष्टुकामाः स्फुटमणयः फणिन इव विराजन्ते ॥
On the earth the lamps with the columns of sm ke arising from them are shining : they appear like snakes with their bright jewels, who having accomplished the task of the clouds (or 'many tasks'.) now intend to reenter the nether world. (36)
[19] तुह वार-रमणि-संमद-खुडिय-फुड-पोमराय-संवलिया ।
डझंतेहिं पयंगेहिं नवर दीवा मुणिज्जति ॥३७ - हे राजन्, तव वाररमणिनां सम्मर्दत्रुटितैः स्फुटपुष्परागैर्मणिभिः संवलिता मिश्रिताः सन्तो दीपाः सादृश्यादज्ञाता: । 'नवरं' केवल दह्यमानः पतङ्गरवगम्यन्ते इमे दीपा इति । विभावोदात्ताख्योपमलङ्काराः॥
The lamps, intermingled as they are with the bright rubics broken loose due to great commotion among your courtesans, can be distinguished as such only through the moths burning. (37) [29] एएण विम्हओ म्हं जं पहु बहु-विमल रयण-दीवस्स । . दीवालियाए वि तुहं दीसेइ एक्को वि न पईवो ॥३८
बहवो विमलरचना विमलरत्नोपलक्षिता वा विमलरत्नान्येव वा दीपा यस्य स तथा । तस्य बहुविमलरचनादीपस्य विमलरत्नदीपस्य वा । दीपालिकायामपि तव प्रभो यदेकोऽपि न दृश्यते प्रदीपः । एतेनामेन विस्मयोऽस्माकम् । विभवहीनस्यापि किल दीपालिकायां गृहे बहवो दीपाः स्फुरन्ति ! यस्तु बहुरत्नदीपो महीपतिस्तस्य दीपालिकायामप्येकोऽपि प्रदीपो न दृश्यत इति महदाश्चर्यमिति निन्दा । तथा एतेन विस्मयोऽस्माकं यत् प्रभो, बहुविमलरत्नद्वीपस्य तव द्वीपालिकायामपि सिंहलादिद्वीपपङ्क्तावप्येकोsपि 'पईवो' इति प्रतीपः प्रतिकूलो न दृश्यत इति प्रशंसा । तदत्र प्रशंसनीयार्थप्रतिपादनप्रसंगेन प्राकृतशब्द लेषधशान्निन्दनीयार्थोऽपि जात इति निन्दास्तुतिरयमलङ्कारः ॥
This is, o lord, a great wonder for us that eventhough there is divaliya (DIVali, the festival of lights'; alternatively, the rows of

Page #48

तारायणो
conquered islands and contineots') and you have many viamlarayanadiva (“lamps of pure gems'; alternatively, 'islands that produce precious genis'), you are not seen with a single paiva (lamp lighted'; alternatively, enemy'). (8) [21] दडढ-पयावइ-निम्मिय घराहरिं भमिर वरिस-पाहुणय ।
णिय-णेह-बखय-कारय होसि पईवो न संदेहो ॥३९
दग्धप्रजापतिना कुम्भकारेण विनिर्मित, 'घराधरि भमिर' इति गृहात गृहं भ्रमणशील, वर्ष प्राघूर्णक, नीतस्य स्थापितस्य स्नेहस्य तैलादेः क्षयकारक भवसि प्रदीपो न संदेहः । इति दीपालिकाप्रदीपसाम्येन नायिका काचित प्रियमुपालभते । यथा-हे प्रिय, दग्धप्रजापतिना हतविधिना निर्मित, रागतरलत्वादपरापरनारीणां गृहे गृहे भ्रमणशील, वर्षेण प्राघूर्णक वर्षादेकवारमस्मदगृहमागच्छन्, अत एवं निजस्नेहक्षयकारक, भवसि प्रतीपः प्रतिकूलो न संदेह इति ।।
Maaufactured by a wretched potter, going from house to house, annual guest, consuming the oil supplied, you are indood a lamp-no doubt about that.
(Alternatively) created by the hopeless creator, wandering from door to door, visiting me only once a year, destroyer of my love (towards you), you are absolutely disgusting. (39)
(Index Verse 10) 'अगया' 'सुहत्थिणो' 'सुरयणं' च 'नालक्खयं 'रयण-कोडी' । इय थुव्वइ नरनाहो तह वि जसो भद्दइत्तिस्स ॥४०
गाथा-पञ्चकेन नरनाथः स्तूयते। तथाऽपि गाथाः के नामेदृशीरक्लिष्टशब्दश्लेषनिर्वाहभाजो रचयितुमलमिति यशो भद्रकीते ईप्पभर्भवतीति ।
Eveathough the Gāthās with the respective keywords agayā, suhatthino, surayanam, nāla-kkhayam and rayana-kodi eulogizo the king, it is Bhaddaitti (Sk, Bhadrakirti i.e. Bappabhatti) who has earned the fame. (40!

Page #49

२०
संकुअ संकलिओ [22] सव्वे वि कया अगया जइय च्चिय नूणमहिवई तुमए ।
सयल-विस-मंत-सिद्धी तइय च्चिय तुज्झ संपन्ना ॥४१ ..
अगदो विषनाशको योग: । सोऽपि नून निश्चितम् अहिपतयः कणीन्द्राः 'नाया श्चिय' यदैत्र 'तुमए' त्वया अगदा विषधिनाशिनो योगाः कृताः सकलविषमन्त्रसिद्धिः तदेव तप संपन्ना । विषापहमन्त्रा विषमन्त्रास्तेवां सिद्धिः । पुरुषस्य सर्वविषापहारे कृते सति जायतेऽभय म । पुनरहीनामधिपतयस्तानेवागदान विषनाशिनो योगान् करोति । तस्य सकलैव विषमन्त्र. सिद्धिः संपन्नैवेत्यमुमर्थ प्रतिपादयभिरेव पदैरपरः प्रकृतोऽर्थों योग्यते । तद्यथा ---प्राकृते 'नूण' इत्यादीनां विभाषयाऽनुस्वारलोप उक्तः । यथा 'नवरं नवर', 'नूनं नून' । तेनायमों -'नूण महिवई' नूनं महीपतयो रा[6 A]जानः सर्वेऽप्यगजा आच्छिन्नहस्तिनस्त्वया यदैव कृताः । विषमा दुष्टाः सामन्ताः । सकलाश्च ते विषमाश्च सकलविषमाः । तेषामन्तो विनाशः तस्य सिद्धिः सकलविषमान्तसिद्धिः । यदि वा विषमान्ताः प्रत्यन्तभूमयः । तालां सिद्धिः स्थीकरणम् । सा त दैव सकलमहीपत्यगजीकरणकाल एव तव संपन्ना । अयमत्राथः । गजबलमासाध महीपत्यो विषमा भवन्ति । यदा तु त्वया स्वपौरुषेणाहतहस्तिनस्ते कृतास्तदा तव न कश्चिद्विषमोऽस्तीति ।।
Really, when you mide all the lords of stakes (nūñismachival) serve as poison-aotedotes (agayā) thg i very moment you got mastery of the charin that c unteracts all types of snake-poisons (visa-samta-siddhi). (Alternatively) Reall, hen you deprived all
rivals of their ceptai's (agojā). Ta very
monent You got co! ir
over all the hostic cloves (or all the
unfriendl; border terrories) (visamamta-siddhi).
[23] तह रिउणो णाह सुहथिणो दि भद्दत्तणं कह लहंत ।
जाण दुह च्चेय गई एके मंदा मया अण्णा ॥४२
हे नाथ, तुह रिउणो' तब रिपोः सबन्धिन: सुहस्तिनोऽपि शोभमहस्तिनोऽपि भद्रत्व भद्रजात्युपलक्षितहस्तित्वं कथं लभन्ते येषा 'दुहच्चेय' द्विधैध गतिवेव प्रकारौ । काऽसौ द्विधैव गतिरित्याह । एके सुहस्तिनो

Page #50

तारायणो
ऽपि मन्दाः मन्दजात्युपलक्षिताः । अन्ये 'मया' मृगाः मृगजात्युउपलक्षिता इति । ननु च भद्रजातय एव सुहस्तिनो भवन्ति । तत्कथ सुहस्तिनोऽपि भद्रत्वं न लभन्त इति युक्तं स्यात् । अत्रोच्यते । मन्दमृगजातिषु गजेषु मध्ये ये नितान्तशोभनास्तदपेक्षया सुहस्तिन इत्युक्तम् । अतोऽयमदोषः । तदयमर्थः । न तावत् तव रिपोः सन्न्यपि सुहस्तिनः, सन्ति चेन्मन्दमृगजातय एव, तेऽपि त्वयाऽपहताः । सत्करिणां तु भद्रजातीनां देव एव भाजनम् । तथाsयमपरार्थः । हे नाथ, 'तुह रिउगो' तब रिपत्रः 'सुहत्थिणो वि' सुखार्थिनोऽपि शुभार्थिनोऽपि वा भद्रत्वं उत्साहादिमुपयोगलक्षणं शोभनत्वं तत् कथ लभन्ते । येषां तव रिपूणां द्विधैव गतिः। काऽसावित्याह । एके मन्दा रागिणोऽन्ये मृतास्यक्तप्राणाः । अन्योऽयमर्थः । भवद्भयेन निजनगरमपहाय तव रिपवः सततमनुचितकन्दमूलफलाहारेण ये जातज्वरादिरोगास्ते सुखमर्थ यमाना अपि, ये तु मृतास्ते सुखमर्थितवन्तोऽपि, कथं भद्रत्वं लभन्ते । नैव लभन्त इत्यर्थ: ॥
O Lord, how even the best of your enemy's elephants can be of the Badea species, there being for them scope only for two species ?-some of the e ephant can b: Manda (manda), others Mrga (maya).
(.Alternatively) How, O Lord, your enemies, eventhough coveting happiness (or blessedness), can attain welfare, when there are oniy no fa!es destined for them : some of them have becomc sick (mamda), while others have died (maya) (42). [24] आयासे अ-ठवितो वि कुणसि जं सुरयणं पणइ-सत्थं ।
तं विनायमउव्यो नरनाह पयावई तं सि ॥४३
प्रसिद्धा हि प्रजापतिः स्रष्टा किल 'आयासे' आकाशे स्थापयतु(?ति) सुरजनं, त्रिदशलोक करोति सृजति । 'तं पुण आयासे अ-ठषितो वि कुणसि जं सुरयण पणति(? इ)-सत्थ', तद् विज्ञातमवगतम्, हे नरनाथ, त्वमपूर्वोऽनन्यः प्रजापतिरसीति । एभिरेव पदैरयमपरोऽर्थः। तद्यथा-'आयासे' खे अस्थापयन्नपि प्रणयिसार्थ 'सुरयण' सुरत्नं सुष्टु शोभितानि रत्नानि यस्य तं' तत्तादृश प्रणयिनां सार्थ समूह यत् करोषि तद् ज्ञातमस्माभिरपूर्वः प्रजापतिः प्रजाना[6B]थस्त्वमसि । अपरोहि

Page #51

संकुअ-संकलिओ प्रजानाथः स्वल्पधनमपि प्रणयिजनौं कुर्वन् महति सेवायासे स्थापयति । त्वं पुनरेन सुरत्न करोषि न चायासे स्थापयसि इत्यपूर्वः प्रजापतिरसि ॥
O King, because you make the host of your supplicants surayaņa ('gods', alternatively, 'rich in jewels') even without placing them in ayāsa ('heaven', alternatively, under strenuous service'), I realized that you were a unique Creator (or lord of the subjects) (payāvai). [25] वारण दूसहेणं कंपावितो अहोरणे सुहडे ।
सिसिरो व्व पणइ-कमलाण नाह नालक्खयं देसि ॥४४
'सिसिरो व्य तुम नालक्खयं देसि । यथा शिशिरः शिशिर कालः कमलानां नालक्षय ददाति, तथा हे नाथ,त्वं प्रणयिकमलेभ्यो मालक्षक न लक्षरहित ददासि । किं कुर्वन् । सुकंपयन् । 'सुहडे' सुष्ठु 'हडा' वृद्धाः 'सुहडा' तान् सुवृद्धान् । कीदृशान् । 'अहोरणे,' 'होरण' प्रावरण सदरहिताः 'अहोरणा' तानप्रावरणान् । दुःसहेन वातेन हिमामिलेन शिशिरः कम्पयति । त्वमपि दुःसहेन सोढुमशक्येन वादेना(?)पि । अहो
आश्चर्यम् । 'रणे' संग्रामे सुभटान् कम्पयन् प्रणयिकमलेभ्योऽलक्षक म दवासीति शब्दश्लेषोपमा ॥
As the winter, making the unclothed (ahorana) aged persons (suhada) tremble (kampävimto) due to unbearably cold wind (vaa), destroys the lotus-stalks (nāla-kkhaya), so you 100, O Lord, making the combatants (suhada) in the battle (rane; lie low (kam pāvimto) through your unbearable blows (vāa), give to the supplicants not less than a lakh (nālakkhaya) --what a wooder (aho) ! (44)
[26] पणईण देव दितो बहुसो लक्खाइं उत्तणो कीस ।
पडिवक्खाण वि तुह दिति गयवरा रयण-कोडीओ ॥४५
'गयवरा' इति गतवरा वररहिता: सामान्यप्राणिनोऽपि यस्थ प्रतिपक्षाणामपि रत्नकोटीद दति, स त्वं देव, देवत्वादिव स्वयमेव वरसंपन्नो बहुशोऽनेकशी लक्षाणि धनानां शतसहस्त्राणि प्रणयिभ्यो रदत् 'कीस' कस्मात् 'उत्तुणो' गर्वितः । गतवराणां रत्नकोटयो म सन्ति,

Page #52

तारायणो
२३ सत्योऽपि कथ प्रतिपक्षेभ्यो दीयन्त इत्युक्तमिति चेत् सत्यम् । किन्त शब्दश्लेषवशादयमर्थः समायातोऽनुपपन्नोऽपि दर्शनीयः। तद्यथा - 'गयवरा'. गतवरा । 'रयणकोडीओ' रत्नकोटीरिति। अयं तु युक्तोऽर्थस्तयोरेव पदयोर्योन्यः । यथा-'गयवरा' गजवराः प्रधाना गजाः प्रतिपक्षेभ्योऽपि 'रयणकोडीओ' रदनकोटीन्ताप्रभागान ददति । स त्वं रे देव, अनेकशोऽपि लक्षाणि प्रणयिभ्यो जातस्नेहेभ्यो ददानः कस्माद् गर्वितः। यतो यस्य प्रतिपक्षदलनक्षमा गजवराः सन्ति तस्योपनतसकलमहीतलाप्तकरस्य बहुशोऽपि लक्षदाने को गर्वः । तदेतेनानेककोटिदानोचितोऽपि देव त्वमसीत्युक्तं भवति ।।
O Lord, how can you take pride in giving frequently sevoral lakhs as gifs to the supplicants (also, to the loyal persons'.) when even your ordinary subjects with no resources (gayavarā) give crores of jevels(rayana-kodioyeven to the opponents (padivakkhana) ? (alternatively, when your exceliant elephants (gayavara) impart with their task-ends (rayaņa-kodio) blows to your enemies ?). (45)
(Index Verse 1!)
'सुसियत्तण'-'बहुलक्खय'-'सिरीस'-'जलदुग्ग'-'पारणारीहिं' । गाहाहि पसंसंत वादि कहं तं पसंसेमो॥४६
गाथाभिर्महीपति प्रशंसन हे वादिन, कथं त्वां प्रशंसामः । प्रशासायाः पुरोवर्ती भवानित्यर्थ: ॥
O Vadin (i.e. Bappabhatti), in what way can we praise you enough for your eulogizing Gātbās that contain (respectively the keywords) susiyattana. bahulakkhaya, sirisa, jaladugga and Varanārthin ? (46) ..
[27] जो अण्णवाणरोहं परं पवण्णो सइ चिय नरिंद
मा किर सो तुज्झ जसो पावउ सुसियत्त7Aणं परम ॥४७

Page #53

संकुअ-संकलिओ.
'अण्णवाणरोह' । अन्नं च पानं च अन्नपाने । तयो रोधे निरोधः मम्मपानरोधः तम् । 'परं' अत्यर्थम् । 'सइ च्चिय' सदैव प्रपन्नः प्राप्तः । स कथं 'सुसियत्तणं' शुष्कत्वं कार्य परममतीव मा प्रापत् । अपि तु शुपितत्वं शोष प्राप्नात्येव सः । एतदर्थप्रतिपादिभिः पदैरमीभिरेवायमपरोऽर्थः पृथ्वीपतेयं शसि योज्यते । यथा 'अण्णवाण रोह' अर्णवानां रोधः समुद्राणां तटं 'पर' परभागव्यवस्थितं यत् तव यशः कर्तृ सदैव प्रपन्न, समुद्राणां पर तीर यदगतमित्यर्थः । तद भो नरेन्द्र तव यश: परममुत्कृष्टं क' 'सुसियत्त 'सुष्टु सितत्व सुशुक्लत्वं कथं प्राप्नोतु। अपि तु सागराणां पर पार गतः यश: तव सुसितत्वं प्राप्नत्येव । संस्कृते नपुंसकमसन्तं प्राकृते पुंल्लिङ्ग भवति । तेन 'सेो जसा' इति भवति ।
King, your Glory sever takes any fucd or drink whatsoever. (annavanaroham param). So low possibly can it ro become extremely emaciated (susiyattam pararon pāvau) ?
(Alternatively,) your glory bas stacled the faither shore of the oceans (annavāņa roham param ;. So hc possibly can it rofaltain the maximum whiteness (i. e. purity) (su-siyttam parau om) ? (47).
[28] बहुलक्खएण बहुसो महा-पसाएण तुज्झ नर-नाह ।
पणइ-समूहो चंदो व्व वंदणिज्जो जए जाओ ॥४८ एकत्र बहूनि 'लक्खं' धनशतसहस्राणि यस्मात् स बहुलक्षको महाप्रसादः अपरत्र बहुलस्य कृष्णपक्षस्य क्षया बहुलक्ष्यः । कीदृशः । महान् प्रसाद प्रसन्नता यस्य स महाप्रसादः । तेन बहुशोऽनेकशस्तव नरनाथ प्रणयिसमूहरचन्द्र इव जगति वन्द्यो जतिः । बहुलक्षयेण शुक्ल पक्षारम्भेण प्रसत्तिभाजा जगति यथा चन्द्रो वन्धस्तथा बहुलक्षकेन बहुशस्तव महाप्रसादेन प्रणयिसमूहे। वन्दनीयो जातः ॥
The host of your supplicanis, o King. which has frequently received many a kns lunulak khaya)and great favours (mahāpasāya) from you, has become adorable for the whole world like the noon, which puts an end to tbe dark balf (bahula-kkhaya) ard prodi ces eve-incrcasing bringh'ness (mahā-pasāya) (48)

Page #54

तारायणो
[29] अण्णो च्चिय आयारो अन्नो च्चिय पत्थिवाण ववहारो।
जेण सिरीसो वि तुम देसि महा-पीलु-पब्भारं ॥ ४९
अन्य एव पार्थिवानां राज्ञां आकारो रूपमन्य एव च व्यवहारः कर्तव्यम् । यदुक्तम् 'अशङ्किताकारमुपैति शङ्कितः' इति । तदिह हादरलेषादेवाकारान्यत्वे व्यवहारान्यत्व दर्शित नार्थतः । तद्यथापीलः फलानि तेषां प्राग्भारो निकरस्तं पीलुरेव ददाति न शिरीषः । त्वं पुनः 'सिरी' श्रीः तस्या ईशोऽपि श्रीपतिरपि महापीलूनां महाहस्तिनां प्राग्भारं ददासि इत्यनेनाथें नाकारोचित एव व्यवहारः । यतो यः मियामीशः श्रीशो भवति स महाकरिणां समूहं ददात्येव ।।
(It seems that) the kings have one kind of appearance and quite a different kind of behaviour ; for eventhough you are irlsa (the Siaisa tree'; alternatively, the lord of wealth').' tou givo a huge quantity of pilu ("the Pilu fruite"; alternatively, 'elephants'). (49)
[39] संपुण्ण-कोस-दंडं जल-दुग्ग-गयं पि दलइ कमल-वणं ।
दिट्टम्मि जम्मि कह सो सूरो मा भुवणमकमउ ॥ ५०
कोशो भाण्डागारो दण्डोऽर्थार्जनहेतुरुपायः । अन्यत्र कोशो गर्मों दण्डो नालम, तौ संपूणो यस्य तत संपूर्णकोशदण्डम् । जलदुर्ग गतम् । पर्व जिगीषुधर्मोपेत कमलपनं, क्रमलवनं वा क्रम न्यायं लुनाती(7B)ति कमलवन न्यायच्छेदिशत्रुवृन्दम्, यस्मिन् दृष्टे सति दहति भियते स 'घरो' भानुः, शौर्ययुक्तो वा शूरः राजा कथं मा भुवनमाकामतु । जिगीषुधर्मोपेतमपि विचारयन्नाकामत्येव स भुवनम् । जलदुर्गगत. मित्यर्थश्लेषः । संपूर्णकोशदण्डमिति शब्दरलेषः ।
At whose sight the mass of lotuses (kamala-vana). complete with their stalks and calypses (sampurna-kosa-danda) open up (dalati) eventhough it is surrounded by water (jala-dugga-gaya), how can that sun (sara) not overpower the whole world ?

Page #55

संकुअ-संकसिओ
(Alternatively) At whose sight a recalcitrant adversary, eventhough equipped fully with rich treasury and army (sampunna-kosadamda) and taking refuge in a fort surrounded by water-filled moats (jala-dugga-gaya), breaks up (dalati), how can that hero. (sura) not overpower the whole world ? (50) [31] तं पि हु अच्छिन्न-सिरिं सेविजइ तं पि वारणारी हिं।
तुह कडया रिउ-नयरस्स मिजए नाह न तिलो वि॥५१
हे नाथ, तव कटकाच्छिविरात् सकाशाद्रिपुनगरस्य तिमोऽपि भेदः नास्तीत्यर्थः । कथमित्याह । यस्मात्तदपि रिपुनगरम्, 'अपि'शब्दात् कटकमपि, अच्छिन्नभि । एकत्र दुष्प्रवेशविपुलविपिनीभूतभूमित्वेन जनसंचारविरहादच्छिन्ना अविदारिताः श्रियो विल्यतरखो यस्मिन् रिपुनगरे तत्तथा । अन्यत्र अच्छिन्ना प्रवर्धमाना श्रीलक्ष्मीर्यस्थ त्वत्करकस्य तत्तथा । पुनः सेव्यन्ते तदपि अरिपुर स्वरकटक 'चारणारीहि इत्येक वारणानां हस्तिनामरिभिः सिंहरपर' वारनारीभिरस्त्रीभिः सेन्यत इति सबन्धः ।
O Lord, the enemy's city does not differ by a fot from your military camp : both of them are acchinna-siri (the former is sequestered and su the approach to it is covered with bilvu-trees not cut off; the latter has its (undiininished glory), and both of them are frequented by vāranāris (the former by lions, the latter by courtesans). (51)
गाथाकोशकारः कवि स्तौति
(Index Verse 12)
'सव्य-गयस्स' 'स-जीवे' 'अंतेउरियाउ' 'नेय सद्दहियं' । एयाहिं सुगाहाहिं वाइ अगाहो कहं सि तुमं ॥५२
'सव्व-गयस्स' इत्यादिभिः सुगथाभिरपि सतीभिहें वादिन बप्पभहे 'अगाहो' अगाथो गाथारहितः। कथं त्वमसीति विरोधः । तदत्र शब्दविरोध

Page #56

तारागणी
एष नार्थविरोधो यस्मादेताभिः सुगाथाभिः अगाधो गाम्भीर्यप्रतिपादकवाद भवसीति नार्थ विरोधः ॥
O Vādin (i.e. Bappabhatti ), how can you be agāha (1. 'with no Gāthās to your credit', alternatively, 2. 'unfathomably rich in meaning' ) despite these excellent Gāthās, viz. ( those with the keywords) savva -gayassa, sa-jive, amteuriyāu and neya saddahiyam ? ( 52 )
[32] सव्व - यस्स विवासो रिउ बहु-नयणेसु तुह पहु जसस्स | ताण घजण- विगमेण जेण सो होइ धवलयरो ॥५३
२७
सर्व गतस्यापि व्यापिनोऽपि तव यशसो [वि]वासो विशेषेण निवासो रिपुवधूनयनेषु शत्रुस्त्रीलोचनेषु । कथमेतदवगम्यत इत्याह । येन कारणेन 'ताण' तेषां घनाञ्जनविगमेन बहलाञ्जनस्य विरहेण त्वत्यशो धवलतरमतिशयेन धवल भवति । अयमत्रार्थः । यो यत्र तिष्ठति स तस्मिन्नाधारे मलोपहते मलिनो भवति । ततस्तु मले गलति समुज्ज्वलो भवति | कृपाणनिगतितपतिनां तव रिपुवधूनामनवरलेरोदना संततिधौतमञ्जनं नयनेभ्यो यथा यथा गळति तथा तथा तघ यशो धवलतर भवति ॥
O Lord, eventhough your fame has spread everywhere, it has its favorite residence in the eyes of your encmies' wives, because it shines there with greater whiteness due to the disappearance of the thickly applied kohl (it having been washed away by ceaseless. weeping). (53)
[33] नूणं धणुम्मि तुह पहु संकमइ विवक्ख-जीवियं समरे | [8] तम्मि सजीवे कह रिउणो हुंति अञ्जीव || ५४
नूनं मन्ये, तव प्रभो धनुषि चापे विपक्षजीवित संक्रमति समरे । 'इहरा' इतरथा यदि विपक्षजीवितं तत्र न संक्रामति तदा तस्मिन् धनुष कि सजीवे जीवा ज्या मौर्वी तया सह वर्तते इति सजीव सज्यं समौर्वोत् मिति याव । तस्मिन् सजीवे सज्ये धनुषि समरे समारोप्यमाणगुण

Page #57

२८
संकुअ-संकलिओ
एव तव रिपवो भयेन त्यक्तजीवा भवन्ति । ततस्तेन तजीवेन तव धनुः सजीव सज्यं भवतीति मन्ये ।
O Lord, it seems, in the battle your enemies' life pastes over to your bow (and lives there); otherwise, how can the enemies become lifeless (ajjiva), the moment the bow is strung (sajive ) ? (54)
.
[34] बहुसोहरगाउ अ-विहवाओ वट्टंति तुज्झ वेरीणं ।
कि अंतेउरियाओ न हु न हु नरनाह नयरीओ ॥ ५५
हे नरनाथ 'बहुसोहग्गाओ अविवाओ' तव रिपूणां वर्तन्ते किम तःपुरिकाः । न हि । कास्तर्हि इत्याह । 'नयरीओ' नगर्यः । कथम् । उच्यते । 'बहुसोहग्गाओ' बहुशो भग्ना उद्धसत्वात् । तथा 'अघिवाओ' अविभवाः त्वदरीण नगर्यो वर्तन्ते । न तु बहुसौभाग्या अविधवाच तदन्तःपुरनार्थः किन्तु गलितसौभाग्या हतभर्तृकाश्चेति ॥
'O King' bahusohaggā and avihavā are your enemies'
'Do you mean their queens (are having very bright fortune and their husbands alive ) ?'.
'No, no. I mean their citics (are destroyed frequently and they are quite bereft of glory)'. (55)
[35] तं कुणसि भीम- साहस- लंघिय-नय-देव्व पुरिसयार - परं । जं अविजमाणं प तीरए नेय सदहिंउ ॥५६
भो भीमसाहसलङ्घितनयदैव भीमसाहसेन लहितो नयदेवो येन स तथा तस्य संबोधनं हे भीमसाहसलङ्घितनयदेव व पुरुषकारपथम् पौesari करोषि । यः पुरुषकारपथोऽनुभूयमानोऽपि तीर्यते शक्यनेनैव श्रद्धा प्रतिपत्तुम् । वत्पुरुषकारो जगति प्रसृत इत्यनुभूयते, लोकातीत इति न श्रद्धीयत इत्यर्थः ॥
By disregarding the dictates of policy as well me destiny by means of your terrific bravery, you are chalking out a path of personal endeavour which, eventhough it is actually experienced, seems unbelievable. ( 56 )

Page #58

तारायणो
(Index Verse 13 )
'अवरिट्टिय-लीहं' ति य 'चक्कयरेणं' ति तह य गाहाओ । काओ वि अवकाउ वाइ तो कह णु घडियाओ ||५७
थे 'काओ वि' वक्रोक्त्या भणिते । 'अवकाउ' अपरके परहिते निर्मलार्थे इति यावत् । ते तादृश्यौ गाथे वादिनाssचार्येण कथं तु घटिते इति शब्दविरोधः ॥
२९
O Vādin (ie Bappabhatti ), how did you compose such Gāthās (with the keywords) 'avaritthiya- liham' and 'cakkayarenant which are avamka (‘not vaika', alternatively, 'lucid') in spite of being vamka ('possessing the quality of vakratā, i e oblique u. ode of expression' ) ? ( 57 )
[36] अब्बो तुमाइ जं-पिच्छएण तं किं पि एत्थ वहरियं । अवरिट्टिय-लीहं जेण देइ पढमं तुहं लोओ ॥५८
'अव्वों' इत्याश्चर्ये । 'तुम वया 'जंपि (? पि) च्छपण' यत्प्रेक्षकेन किञ्चिदर्शिना तत् किमप्यत्र व्यवहतम् । अवरिट्ठिय-लीह' अप्रतिष्ठितरेषणं अप्रतिष्ठितेषु प्रतिष्ठारहितेषु मध्ये प्रथमां रेखां येन तव ददातीति निन्दा । न वा 'ज' इति यद् यस्मात् प्रेक्षकेन पर्यालोचकेन सता या तत् किम यत्र परेरश [SB] क्य तत्र जगति व्यवहतमनुष्ठितम् येनानन्यगामिना व्यवहतेन 'अवरिट्ठिय-लीह' उपरिस्थितरेखामुपरिस्थितानामुच पदस्थानां मध्ये तव रेखां प्रथमां जनो ददातीत स्तुतिः ॥
Oh! being covetous of whatever you saw ( jain-picchaena) you behaved in such an (unspeakable) manner that people court you as the foremost of notorious persons
{Alternatively} Oh, as a cripic ( jam picchaena ) you functioned in such a manner that people count you as the foremost among the eminent. ( 58 )

Page #59

-30
संकुअ-संकलिओ
[37] हा हा संतं पावं नरिंद डझंतु ताण वयणाई ।
चक्कयरेण वि हरिणा समत्तणं जे उ पयडंति ॥ ५९
‘हा हा' कष्टं, "संत' सद्वि[द्यमानं पापमिद तथा दह्यन्तां तेषां नृणां वचनानि वदनानि वा । तेषां केषामित्याह । 'चक्कयरेण वि' चक्रं करे यस्य । चक्रस्य वा अर' चकार । चक्रचरो वा कुलालादिस्तेन चकारेणापि, चक्रवरेणापि वा हरिणा विष्णुना, हे नरेन्द्र, तत् तव परमेश्वरस्य ये साम्य प्रकटयन्ति वदन्ति तेषां वचनानि दह्यन्ताम् ।
Ah! God forbid the evil! O King, may the mouths of those persons be sc rchud, who try to compare you with Vişnu eventhough he is associated (like a potter) with the cakra (wheel', alternatively; discus'). (59)
(Index Verse 14) 'गयवइ' 'सुमेह' 'सुन्दर' 'पर' 'कलि' 'कंचुइ त्ति 'मयणो' त्ति ।
गाहाउ जिणंति जयं गयवइ तुह सत्त साराओ ॥ ६०
गाथाः सप्त साराः सारार्थाः तव हे गजपते जगन्जयन्ति । अभ्योऽपि यः सप्तभिः स्वाम्यमात्यादिभिः सारो भवति स जिगिषुर्जगज्जयति ॥
o Gayavai (Sk. Gajapati i. e. Bappabhatti), your seven Gath-s namely (those having) gayavai, sumeha, sundera, sura, karncut rnd Mayano (respectively as their keywords), being richly meaningful, conquer the world (just as a king with all the seven strong' limbs conquers the world). (60) [38] उव्वहसि कीस गवं एत्थ जए गयबई अहं एको।
तुह वेरियाण नरवर महिला सव्वा वि गयवइणो॥६१
उदवहसि कस्माद् गर्व यथाऽत्र जगत 'गयवई' गजपतिरहमेक इति । यतस्तब वैरिणां हे नरवर, महिलाः सर्वा अपि 'गयवइणो' गतपतयो गतभर्तृका इति यावत् । 'गमपति'-'गतपति-शब्दयोः ‘गयवइ' इति शब्दसाम्यादेवमुच्यते ॥
.

Page #60

तारायणो
Why do you cherish pride that in this world I ain the one and only gayavai ('owner of the most excellent elephants') ? O great man, all the wives of your enemies also are gayavai (have their husbands killed'). (61)
[39] अव्वो सुमेह तई किं पि तं कयं जेण विणडियं गयणे ।
धारासय-ण-पहुप्पंतचंचुयं चायय-कुटुंबं ॥६२ .. 'अत्वो' आश्चर्यम् । हे सुमेध, त्वया सकलदिगाभोगस्थगनोन्नमनगर्जनप्रवर्षणादिकप्रकारैर्विचिन्त्य किमपि तत् कृतं येन धाराशतेषु न 'पटुप्पती' अपर्याप्ताः चञ्चवो यस्य तद् धाराशतापर्याप्तचञ्चुक सच्चातककुटुब गगने नभसि विनटितमितस्ततो धाराग्रहणेन व्याकुलीकृतमित्यर्थः ॥
O noble cloud, what a wonder! You did such an extraordinary thing that the Cātaka family, unable to cope with their beaks with the hundreds of streams (you showered), was flurried. (62).
[40] सुंदेर-तुलिय-कंदप्प तुज्झ णिव्विग्ध-दसण-मणाओ।
परिवाडि-निमिसणं लोयणाहं सिक्खंति तरुणीओ॥६३
'सुदेर' सोन्दर्य सुरूपता तेन तुलित: समीकृतः कन्दर्पः कामो येनासौ सौन्दर्यतुलितकन्दर्पः। तस्य संबोधन सौन्दर्य तुलितकन्दप नरपते, निर्विघ्नेक्षणं चक्षुःपक्ष्मसंकोचकृतान्तरायरहित यत्तव दर्शन तत्र निर्विघ्नदर्शने मनश्चेतो यासां ता निर्विघ्नदर्शनमनसः सत्यः तरुण्य परिपाटया क्रमेण निमेषण पश्मसंकोचन' लोचनैः शिक्षन्त्यभ्यस्यन्ति । शिक्षावशादेकतरचक्षुषि पश्मसंकोचे संचारिते परेण चक्षुषा पक्ष्मसकोचविरहान्निर्विघ्न त्वां पश्याम इति तास्तच्छिक्षन्ति ॥
Desirous of getting uninterrupted view of yours, who equals the God of Love in beauty, damsels practise closiog their two eyes in turn-one at a time. (63)

Page #61

३२
[41] फुरिय-पयावस्स तुहं सव्वरिउम्मूलणं कुणंतस्स । सोहति सूर महिहर - सिरेसु परिसंठिया पाया ।। ६४
स्फुरितप्रतापस्य 'तुह' तब 'सम्बरि- उम्मूलण शर्वरी रात्रिः तस्था उन्मूलन निर्नाशं कुर्वतः सतो हे सूर्य, हे भानो, महीधर शिरस्सु गिरिशिखरेषु परिस स्थिताः पादाः किरणाः शाभन्त इत्येकोऽर्थः । तथा हे 'सूर' शौर्ययुक्त, स्फुरितो दीप्रस्तापो जंगदाक्रमणशक्तिर्यस्य स तथा तस्य स्फुरितप्रतापस्य 'सव्व-रिउन्मूलणं' सर्व रिपून्मूलनं कुर्वतः महीधरशिरस्सु राजमूर्धसु परिस स्थिताः प्रतिष्ठिताः पादांश्चरणास्तव हे 'सूर' शौर्यनिधे, शोभन्ते ||
संकुल- संकलिओ
O Sun, destroying the night and scientillating hotly, your rays planted on the mountain peaks appear beautiful.
(Alternatively) O hero, uprooting the enemies and exerting prowess, your feet plaated on the heads of kings appear glorious (64)
[42] तं परिवति दर्द जाओ कलिम्मि जस्सिं
खणं पि निवसंति जत्थ सप्पुरिसा । तई उण सा सा चेय निविआ ।।६५
यत्र स्थाने सत्पुरुषाः क्षणमपि निवसन्ति तद् दृढ परिवर्धयन्तीति न्यायः । जातोऽसि यस्मिन्नेव कलौ काले त्वया पुनः सत्पुरुषेणापि स एव कलिर्निष्ठापितः क्षयं नीतः । निन्दास्तुतिः ॥
That legality where good men stay even for a while is made by them highly prosperous. You, however, eventhough born in the Kali age, have destroyed the same. ( 65 )

[43] दढ - पडिवणंते उर रक्खा - वावारमज्ज कंचुइणो | निंदंति निरत्यय - वित्ति-भुंजया तुज्झ सोहग्गं ॥ ६६

Page #62

तारायणो
३३
निन्दन्ति दूषयन्ति । कीदृशम् । दृढं निश्चितं प्रतिपन्नः प्राप्तः साधितोऽन्त पुररक्षाव्यापारो येन तत्तया । के ते निन्दन्ति । 'अज्ज कंचुइणो' हे आर्य, स्वामिन्, कञ्चुकिनेो महल्लकाः । कीदृशाः सन्तो निन्दन्ति तदित्याह । 'निरस्थयवित्तिभुंजया' निरर्थिकां निःप्रयोजनां वृत्तिं जीवनं भुञ्जत इति निरर्थकवृत्तिभोजकाः । एतदुक्तं भवति । यदा तु परम सौभाग्यभाजनं भवन्तमनन्यगतचित्तया स्वयमेय परियक्तचापल्यमन्तःपुरं तवैव समागममभिलषत् सततमभिध्यायति । तदैतदीयसौभाग्येनैवान्तः पुरस्त्रियो रक्षिताः माऽस्माभिरिति निरर्थकां वृत्ति भुञ्जाना: कञ्चुकिनस्तव सौभाग्यं निन्दन्तीति ॥
O noble one, the chamberlains, having undrtaken devotedly the duty of guarding your harem, blame your loveliness, becaues it makes them draw their emoluments, without allowing them any scope for rendering service. (66)
पुनरपि नरपतेः सौभाग्यं वर्णयति 'तई' इत्यादिना -
[44] तडं दिटठे वियलिय-रूव मित्त-रह-चित्त- रंजणासंघो । मयणो विनियय-सत्थत्थ - पाळणा - संठलं पत्तो ॥ ६७
त्वयि दृष्टे स[9B]ति मदनोऽपि कामोऽपि 'नियय सत्थत्थ- पालनासंठल पत्तो' । मदनस्य निजशास्त्रं करणालिङ्गनादिविशेषविधिना स्त्रीवशीकरणं तस्य पालनाsनुष्ठानं तया निजशास्त्रार्थपालनया । 'संठल'- संठलमिति सामान्यभाषापदं न संस्कृतोत्थम् । तं निजशास्त्रार्थपालनाषण्ढत्वं प्राप्तः । कीदृशः सन् । विगलितं रूपमात्रं यस्यासौ विगलितरूपमात्रः । स चासौ रतिचित्तरञ्जनासंङ्घश्च विगलितरूपमात्र रतिचित्तरंजनासङ्घः । रतिस्तत्पत्नी । तस्याश्चित्तं तस्य रञ्जनं । तत्र 'आसंघा' अभिलाषा यस्य स तथा । एतदुक्तं भवति । खीयो हि रूपवति पुरुषे रज्यन्ते । कामश्च विगलितरूपोऽनंग: । पत्नीनां च रतिरेकैव वल्लभा ।

Page #63

संकुअ-संकलिओ
त्वं च रूपातिशययुक्तः । ततो मामरूपं परित्यज्य रतिरियं राजानामिम रूपातिशयशालिनं मा गादिति भीतोऽसौ त्वयि दृष्टे रतिचित्तरञ्जनार्थ कामः कामशास्त्रोक्तवशीकरणकारणकरणालिङ्गनादेरनुष्ठानेन 'संठलं' षण्ढत्वं प्राप्तः ॥
Seeing you, even the God of Love, being budiless and hence keenly desirous of winning over Rati's heart, proved totally ineffective in practising the implications of his own preachings. (67)
__(Index Verse 15)
आमोइय-सुमणाए कोमल-वण्णाए बप्पभट्टिस्स । 'असमंजस' त्ति गाहा लयाए छाय च्चिय अउव्वा ॥६८
आसमन्तान्मोदिताः प्रहर्षिताः सुमनसः पण्डिता यया साऽऽमोदि. तसुमना गाथा । अन्यत्र आमोदः परिमलो विद्यते यासां ता आमोदिका आमोदवत्यः (?) सुमनसः पुष्पाणि यस्याः सा आमोदिकसुमना लता ! तथा कोमला मनोहारिणो वर्णा अक्षराणि यस्यां सा कोमलवर्णा गाथा । अन्यत्र कोमलानि मृदूनि पर्णानि पल्लवरूपाणि यस्याः सा कोमलपर्णा लता । प्राकृते पकारस्य वत्वे कृते 'कोमलवण्णा' इति सदृशं रूपम् । गाथा लतया रूप्पते गाथैव लतेति । तेनायमर्थः । आमोदितसुमनसः कोमलवर्णायाः कोमलपर्णायाश्च बप्पभट्टेः सम्बन्धिन्या 'असमंजसे'त्यादि. गाथायाः छायैवापूर्वा लोकातिवर्तिनी । छाया शोभा वा तापाभावश्चेति प्रिलष्टकमिदम् ।
Bappabhatti's Gatha, containing the keyword asamamjasa' is like a creeper : As a creeper with its fragrant flowers (amoiya- sumani) and tender leaves (komala-vannā) has incomparable beauty, so that Gātbā also completely delighting the connoisseur (amoiyasumaņā) and full of soft sounds (komala-vannā) has incomparable beauty. (68)
निन्दासदृशाक्षरैः स्तुतिः निन्दा तावद् यथा

Page #64

तारायणो
[45] कह नाम न होसि तुम भायणमसमंजसस्स नरनाह ।
निच्चं चिय कुणमाणा जहिच्छमत्थाण-विणिओगं ॥६९
कथं नाम न भवसि त्वम् । कीदृशः । भाजनम् । कस्य । असमञ्जस्य अयुक्तस्य । किमाचरन् । नित्यमेव सदैव कुर्वाणः । किं तत् । 'जाहेच्छमत्थाणविणिओग' । यथेष्टमिच्छामनतिक्रमेण (?) अस्थाने ऽनुचितवस्तुनि विनियोगस्तम् । यदि वाऽस्त्राणामायुधानां विनियोग स्तम् । यदि वा आस्थानस्य सभाया विनियोगमास्थानविनियोगमास्थानदानमित्यर्थः । राज्ञो हि प्रत्येकमष्टधाविभक्तरात्रिंदिवस्यास्यान कालो नयतम् । सदैव तु यथेष्टमास्थानविनियोगं कुर्वन् राजा कथमसमजस भाजन न स्यादित्येभिरेवाक्षरस्त्यागातिशयसूचनादस्य स्तुतिः यथा-हे नरनाथ कथं नाम 'भायणमसम' भाजनमसममतुल्यं 'जसस्स यशसो न भवसि । किमाचरन् । नित्यमेव प्रतिदिनमेव 'अत्थाण विणिओगं' अर्थानां माणिक्यादीनां यथेष्टमिच्छानुसारेण विनियोग दान कुर्वाणः । यो हि नित्यं यथाभिलषितमर्थिवानां धनानां विनियोग दानं करोति स कथमसममसाधारणं भाजनं पात्रं यशसो न भवति । अपि तु भवत्येव ॥
O King, as you are always giving to undeserved persons according to your pleasure ( jahicchamatthāņa viņiogam), how you canpot but be a resort of improper conduct (asamamjasassa) ?
(Alternatively) o bing, as you are always giving away wealth as much as desired (or, ‘you are using weapons with complete
mastery', or you are holding the assembly as desired') (atthāna viniogam or atthāna-viniogam), how you cannot but be an incomparable receptacle of fame (bhāyanamasamam jasassa) ? (69)
___ (Index Verse 16)
'अणचिंतिय'-'समचित्ता'-'निय-हियय-पयारण' त्ति 'महिल' त्ति । 'कुल-बालिय' ति गाहाण गयवई चेव मुणियत्थो ॥७०

Page #65

संकुअ-संकलिओ ['अणचिंतिय' इत्यादि ।] 'समचित्ता इत्यादि । 'णियहियय' इत्यादि । 'महिले'ति कुलबालि केति च गाथानां गजपतिरेय श्रीबप्पभट्टिरेव ज्ञातार्थः । सूक्ष्मत्वात् ॥
Gujapati (i.e. Bappabhatti) alone knows the meaning of the Gathas {with the keywords) 'anacintiya', 'sama-citta', 'niya-hiraya - payārana', 'mahila' and 'kula-balira'. (70)
[46] अणचिंतियममुणती चिंतिय करणेण तस्स मण-खेयं ।
कायव्येसु कुणंती न-योणिमो कत्थ वच्चिस्सं ॥७१
'अणचिंतिय अचिन्तितम् । 'अमुणंती' अजानती । कर्तव्येषु मध्ये चिन्तितानि तस्य भर्तुरिणतज्ञतया अवगम्य तेषां करणं संपादनं चिन्तितकरणम् । तेन तावत् भर्तुश्चिन्तितमात्रकरणेन खेदमपरितोषमहं कुर्वती वहंति न जाने क्व व्रजिष्यामीति । कुलबालिकायाः भर्तरि भक्त्यतिशयं दर्शयति ॥
Failing to divine what he has not yet conceived and carry. ing out (by divining) only that which he has (just) conceived, I feel depressed in heart and do not know where to go. (71)
[47] सम-चिताइ वि घरिणीए भत्तणा सह इमो विसंवाओ ।
सो सामिणि ति तं मुणइ किकरं सा वि अप्पाणं ॥७२ यद्यद् भर्ता समादिशति करोति वा तत्तदाचरन्ती समनुमन्यमाना च मनागपि मनोभेदं न भजतीति समचित्ता । तस्याः समचित्ताया अपि भर्ना सह गृहिण्या अयमेव विसवादः चित्तभेदलक्षणो यदुत स भर्ता स्वामिनी तां मन्यते, साऽपि गृहिणी तस्य किङ्करमात्मानं मन्यते । इत्यनेन परस्परमनुरागातिशयः कथितो भवति ॥
1. अणचितीय. 2. चिंतीय.

Page #66

तारायणो
Although the wife's mind is in complete concord with her husband's, there is this single point of discord : He considers her to be the ruling mistress, while she believes herself to be his servant. (72) [48] जह से ममम्मि तह मह न तम्मि नेहो त्ति दोहिं वि जणेहिं ।
निय-हियय-पयारण-दुत्थिएहिं झीणं मुह च्चेय ॥७३
यथा 'से' तस्य भर्तुः 'ममम्मि' मयि स्नेहः प्रीतिः, तथा [न] 'मैं' मम 'तम्मि' तस्मिन् भर्तरि स्नेह इति गृहिणी स्वहृदयं प्रतारयति । यथा भर्ताऽप्येवमेव यथा 'से' तस्याः ममो[10B]परि स्नेहः तथा मे न तस्याम् । इति द्वाभ्यामपि जनाभ्यां भर्ना गृहिण्या च निजहृदयप्रतारण दुःस्थिताभ्यां क्षीणं मुधैव वृथैव । अयमत्रार्थः । तयोरन्योन्यमनुरागधशाददृष्टव्यलीकयोः सम एव स्नेहः । केवलमितरेतरमसाधारणभक्तिभरपराधीनतया यादृशमसौ मयि स्नेहं करोति, न तादृशमहमति निजहृदयस्य प्रतारणेन वञ्चनया दुःस्थितयोः तयोः वृथव शरीरशोषो जात इति ॥
'My love for him is cot as deep as his for me'--thus deceiviog their hearts and becoming miserable, both of them withered in vain. (73) [49] किं सहि फुडं तह चिय किं वा नयणाण एस मह दोसो ।
जं तस्स समीवे अमहिला वि महिल त्ति पडिहाइ ॥७४
किं सखि स्फुट तथैव किं वा नयनयोरेष मम दोषः, यत्तस्य भर्तुः सभीपे अमहिला अपि पुरुषोऽपि महिलेति स्त्रीति प्रतिभाति प्रतिभास्ते मम । अयमस्यार्थः । पुरुषो हि सौभाग्यादिगुणोपेततया युवतेरभिलापं जनयति, न स्त्री। तेनैवं नाम सा भर्तरि भक्ताऽनुरक्ता च यदेनं पश्यन्ती पुरुषमप्यपरं युवतिरिति पश्यति । तेनैवं सखीमभिदधत्यास्तस्याः पतिव्रतत्वमनुरागश्चासाधारणो भर्तरि कथितो भवति ।
Friend, is it really go or is there some defect in my eyesight that in his presence even males appear like females ? (74)

Page #67

संकुअ-संकलिओ
[50] जं जं करेइ दइओ तं तं चाड त्ति मण्णमाणीणं ।
कुल-बालियाण रोसो न लहइ हिययम्मि ओवासं ॥७५
यद्यदपराधरूपमपि करोति दयितो वल्लभः तत्तच्चाटुरिति मन्यमानानां कुलबालिकानां कुलस्त्रीणां रोषः कोपो हृदये चेतस्यवकाश अवस्थानं न लभते । अपराधमननं हि रोषहेतुः । यदा तु कुलोदुगतत्वादेव कुलस्त्रियोऽपराधमपि चाटुरिति मन्यन्ते, तदा राषो न तासां हृदये पदमवाप्नोतीति भावार्थः । विनोदहेतुरुपचारश्चाटुरिति ॥
Whatever is done to them by ther dear one is taken by the ladies of noble families to be their pleasing flattery. The anger does not therefore get any scape at all in their hearts. (75)
(Index Verse 17) 'अहरहाण'- 'धणुव्वेय'- 'नयण-पडिमा' य 'पियसइ तुम' ति । 'भायइ'-'मंजूसंजण-"चमरमसो' ति 'सुअणु' ति ॥७६ गुणि-हियएसु इमाओ हार-लयाओ गुणानुराएण । विणिहित्ताउ समुज्जल-सुवण्ण-रयणेण पयएण ॥७७ 'अहरहाण' इत्यादयो या दश गाथास्ता एव हारलताः हारयष्टयों गुणानुरागण श्रीबप्पभट्टिना गुणिनां हृदयेषु निहिताः । कथ गाथानां हारलताभिः साम्यमित्याह 'समुज्जले त्यादि । सम्यगुज्ज्वला, सुश्लिष्टवर्णवाचिनी सुवर्णानां शोमनाक्षराणां रचना सन्निवेशो यस्मिंस्तत्समुज्ज्वलसुवर्णरचनं प्राकृतम् । तेन समुज्ज्वलसुवर्णरचनेन 'पयएण' प्राकृतेनोपलक्षिता गाथा गुणिहृदयेषु गुणिचेतसस्सु निहिताः । तथा समुज्ज्वलानि सुवर्ण रत्नानि च यस्मिन् पदके तत्तथा । तेन पदकेन । समुज्ज्वलममल सुवर्ण सुरूपं यद्रत्नं तेन । कीदृशा । ‘पयएण' पयोजेन । प्रयसि जले जातं तेन, समद्रोत्पन्नेन मक्ताफले नेत्यर्थः । जातावेकवचनम् ! तेन । समज्ज्वलसुवर्णरत्नैः पयोजैरुपलक्षिता हारलता: । अथवा सुवर्ण

Page #68

तारयणो
हेम । इन आदित्यः । इनवदिनाः प्रकाशरूपत्वात् रत्नान्येव इनाः । सुवर्ण च रत्नेनाश्च सुवर्णरत्नेनाः । यदि वा रत्नानामिनानि प्रधानानि रत्नेनानि मुक्ताफलादिविशेषाः । सुवर्ण च रत्नेनानि [च तेषां प्रचयो निवहः । समुज्ज्वलनचासौ सुवर्णरत्नेनप्रचयश्च । अतस्तेन समुज्ज्वलरत्नेनप्रययेन उपलक्षिता हारलता गुणानुरागेण गुणानुरक्त्या गुणहृदयेषु गुणिनां वक्षस्सु केनापि स्थाप्यते । ताभिरिदानी गाथा रूपयित्वा गुणि हृदयेश्वित्यादि लेषण योज्य मिति ॥
The Gāthās (with the keywords) 'aharatthāna', 'dhanuvveya', 'nayana-padima', 'riyusai tumam', 'bhāyai', 'mamjusā', 'amjana', 'camara', 'asoa' and 'suano', brilliant due to bring composed in Prakrit in (words of) beautiful sounds, have been planted by Gulza nulaga (i.c. Bappa bhatti) in the hearts of the connoisseurs, like someone who, orit of love for merits, places on the chest-region of the person of merits, beautiful recklaces that have pendants brilliant with gold and geros (or that have brilliant gold, gems an: pearls'). (76--77)
तइयच्छि-सिहि-सिहा-भासुरेण भुवणे हरेण अक्ते ।
अहरहाणे तुह सुयणु वसइ निरुबद्दवमणंगो ॥७८ विशेषेण हि कामस्तरुणीनामधरमधितिष्ठति । तदर्शनाद् यूनां तत्स्थैः कामेषुभिभिद्यमानत्वादिति स्वभाव एवायम् । कविस्तु शब्दश्ले. षेणोपपत्त्यन्तरमुपलक्षयन्नेघमाह । अधरस्थानमिति प्राकृते 'अहरहाणं' इति भवति । तेनायमर्थः । तृतीयेऽक्षिण शिखिशिखाभिर्वह्निज्वालाभिस्तृतीयाक्षिशिखिशिखाभासुरेण करालेन हरेण रुद्रेण भुवने जगत्याकान्ते व्याप्ते सतीति स हरस्थानाद् भीतोऽनङ्गः कामः 'तुह' सुतनु तव 'अहरहाणे' अधरस्थाने हररहिते च स्थाने निरुपद्रवं निराशङ्क वसति ॥
O damsel of the tender frame in this world tne God of Love assailed by Hasa who was resplendent with the flames of fir. issuing from his third eye, lives undisturbed in "ahara-tthāna' (the Tegl of your lower lip'; alternatively, 'a place inaccessible to Hara'). (78)

Page #69

संकुअ-संकलिओ
[52] सुहउ त्ति जियइ विद्धो मरइ अविद्धो तुहच्छि-बाणेहिं ।
इय सिक्खविया केण-वि अउव्वमेयं धणुव्वेयं ॥७९
सर्वेणापि शिक्षितधनुर्वेदेन बाणों विद्धः स सुहत इति कृत्वा म्रियते । यः पुनर विद्धः स जीवति । सुतनोस्तु प्राकृतपरिनामापादित समरूपशब्दच्छलेनापूर्वा धनुर्वेदशिक्षा दर्शयति यथा--सुतनो तवाक्षिबाणा. भ्यां विद्धः 'सुहउ' त्ति सुभग इति जीवति, म्रियते तु ताभ्यामविद्ध इति शिक्षिता केनापि त्वमपूर्वमेन धनुर्वेदम् । अयमयत्रार्थः । यस्त्वया सुभग इति दृष्टः स परितुष्टो जीवति । यस्तु दुर्भग इति त्वया नावलोकितः स आत्मानमधस्तु(? न्यं) मन्यमानो म्रियते ।
He who in pierced with the arrows of your gaze, eventhough he is said to be killed effectively (suhao) lives as the fortunate one (suhao); while he who is not pierced, dies; who taught ou this sort of extraordinary archery ? (79)
[53] तरुण-जन-नयण-पडिमा-सहस्स-सबलंगि सहसि इंद-महे ।
फंस-सइण्ह-पुरंदर-रहस-कयाणुप्पवेस व्व ॥८०
तरुणजनस्य नयनप्रतिमा नयनप्रतिबिम्बनि तासां सहस्रं तेन शबलं कबुरम् अङ्ग वपुः यस्याः सा तथा तस्याः संबोधनं हे तरुणजननयनप्रतिमासहस्रशबलानि । 'सहसि' शोमसे त्वम् । क्व 'इदमहे' इन्द्रोत्सवे । कीदृशीवेत्याह । 'फंससयण्ह' इत्यादि । स्पर्शसतृष्णः साभिलाषः स चासौ पुरन्दरश्चन्द्रश्च स्पर्शसतृष्णपुरन्दरस्तेन रमसलौत्सु. क्येन कृतोऽनुप्रवेशोऽन्तलीनता यस्याः सा स्पर्शसतृष्णपुरन्दररमसकृतानुप्रवेशेव त्वं शोभसे । एतदुक्तं भवति । व्यक्तवपुषः सुतनोरिन्द्रमहे बहिरिन्द्रोत्सवमवलोकयितु निर्गतायाः पश्यतां तरुणानां नयन-सह त्रविम्बैरत्युज्ज्वलतया सक्रान्तैः शरीरं शबलितमभूदिति शरीरोज्ज्वलत्वं कथितम् । इन्द्रमहे च किलेन्द्र: सन्निहितो भवति । अतस्तन्नयनप्रतिमासहस्रशबलाङ्गी । सती सुतनुः पुरन्दरेण सहस्राक्षेण ततस्पर्शलोलेन सता कृतानुप्रवेशेव शोभत इति । कविना एवमामन्त्र्य सोत्प्रेक्ष्यते ।

Page #70

तारायणो
Odamsel, with your body becoming variegated in Indra's festival due to a thousand reflections therein of ibe eyes of youths, you appear beautiful as if Indra himself, yearning for a touch, has entered you all of a sudden. (801
[54] वियसइ तुमं ति मउलेइ न ति तुह दंसणूसुया सुयणु ।
इयरंगणायणे असरिसे वि सहस त्ति से दिट्ठी ॥८१
रूपसादृश्यं हि भ्रान्तिकारणम् । तेन हृदयस्थदयिता रूपमसदृश. रूपे स्त्रीजने संक्रामयतः सेयमिति प्रथमं मुदा विकसितनयनस्य तदनु च कृतरूपविवेकस्य नेयमसाविति विषादेन मुकुलितचक्षुषः कान्तस्य कश्चित् सखी दृष्टिविकाससंकोचावस्थां निवेदयति यथ:-हे सखि 'से' तस्य तव कान्तस्य दृष्टिस्तव दर्शनोत्सुका सती इतराङ्गनाजनेऽसदृशेऽपि स्वद्रपसादृश्यरहितेऽपि दृष्टे सति त्वमियमिति विकसति प्रथमम् । 'मउलेइ न त्ति मुकुलयति नेति । ततः 'सहस त्ति' सहसा त्वमिय नेति तस्य दृष्टिमुकुलयति ।
0 damsel of tender frame, on sighting some lady, eventhougia not resembling you, nis eyes expectant to see you, suddenly expand under the impression that it is you, but realizing that it is 101 you, they suddenly contract. (81)
[55] तुह कर-वंदिय-भायइ-चलण-जुय-फंस-मित्त-जीयाण ।
. पुष्फवइ इमे जाहिति वासरा कह जुआणाण ॥८२
"भायइ' भगवती। तस्याश्चरणयुग तव कराभ्यां हस्ताभ्यां वन्दितं स्तबनेच्छया स्पृष्टम् । त्वत्करवन्दितं तद् भगवतीचरणयुग त्वत्करवन्दितभगवतीचरणयुग च । तस्य स्पर्शः । स एव तन्मात्र जीवितं येषां यूनां ते तथाविधा: । अतस्तेषां त्वकरवन्दितभगवतीचरणयुगस्पर्शमात्रजीवानां यूनां हे पुष्पवति वासरा दिवसा इमे प्रयश्चत्वारो वा कथं यास्वन्ति । अयमर्थ द । पुष्पषितायास्तव स्पर्शमप्राप्नुवतां वन्दना.

Page #71

४२
संकुअ-संकलिअ प्रसङगेन भवदीयकरस्पर्शकृताभिलाषं भनवतीचरणयुगं स्पृशतामेव यूनां भवति जीवितं । जीवानां च दिनत्रयं कथमपि यास्यतीति ।
As you are having monses, how will the youths who are managing somehow to preserve their lives by toucbing those pair of feet of the goddess that you worship, be able to pull on for these (fes) days? (82)
[56] वयणं फुरंत-रयणं स्ययं जहणं सुवण्णमंगं ते ।
संचारिमा सि सुंदरि वम्मह-भंडार-मंजूसा ॥८३
'वयण' वदनं 'फुरंत-रयण' स्फुरन्तो भासुरा रदना दन्ता यस्य वदनस्य तत् स्फुरद्रदनम् । अन्यत्र स्फुरद्रत्नम् । रदन-रत्नयोः प्राकृते 'रयणं' इति भवति । तथा 'रयय जहणं रतदं जघनम् । रतं सुरतं ददातीति रतदम् । अन्यत्र रजत रूप्यं तव जघनम् । रतद-रजतयो 'रययं' इति भवति । 'सुवण्णमंग ते'। सुवर्णमङ्गमिति शोमनो वर्णोऽस्येति सुवर्णम् । अन्यत्र सुवर्ण काञ्चनम् । तवाङ्ग बाह्वादि । इत्यनेन प्रकारेण हे सुन्दरि 'संचारिमा' संचारिणी मन्मथस्य भाण्डागारमा जूषा त्वमसि । भाण्डागारमञ्जूषा हि रत्नरजतसुवर्णवती भवति । त्वमपि प्राकृतपरिणामापादितरूपसाम्यैः ‘फुरतरयणा'दि-शब्दैस्तथाविधैवेति मन्मथभाण्डागारमञ्जूषा भवसीति ।।
Your face has brilliant rayana ( 1. 'teeth', 2. 'gems'). Your Joins are rayaya ( 1. ‘source of sexual pleasure', 2. "silver' ). Your boy is suvanna ( 1. 'beautiful', 2. 'gold' ) O beautiful darzel, you are a walking strong: box from the treasury of the Love God. (83)
[57] अच्छीहिं अदीसंतस्स मय-सिलिंबच्छि तुज्झ एएहिं ।
दोसे य चिय पडियं अंजण-अच्चतमल्लियणं ॥८४ हे मृगशिलिम्पाक्षीति विशेषणद्वारेण अणोरायतत्वं सुरूपता दर्शयति । मृगस्य शिलिम्पः शिशुस्तस्येवाक्षिणी यस्याः सा तथा !

Page #72

४३
तारायणो
तस्याः सम्बोधनं हे मृगशिलिम्पाक्षि | 'अच्छीहिं' अक्षिभ्यां, 'तुज्झ' तव संबन्धिभ्यां अदृश्यमानस्याज्ञ्जनस्य 'अच्चतमल्लियण' अत्यन्तसामीप्येन लीयमानत्वं दोष एव पतितम् । सर्वोऽपि दर्शनकामो दृष्टुः समीपमुपसर्पति । अञ्जनस्य तु नयनयोरतिसमीपतयाऽवस्थानं दोषाय जातम् । ताभ्यामदृश्यमानत्वात् ॥
Oh lady with eyes like those of a deer's young one, the very cioce application of kohl turned out to be a fault because it could not be detected in your eyes. ( 84 )
[58] रेहs मियंक विवं सुंदरि तुह गंड- मंडलावडियं ।
मयण- करि-कण्ण- बोलिर- फुरंत - सिय- चारु चमरं व ॥८५
हे सुंदर, तव गण्डमण्डलपतितं कपोलं सकान्तं सन्मृगाङ्कविम्वं शशिबिम्ब मदनकरिणः कामहस्तिनः कर्णे 'घोलिरं' घूर्णनशीलं स्फुरदीप्तिमत् सितं धवलं, चारु शोमनं, चमरमिव 'रेहइ' राजते । मदनस्याधिष्ठानं स्त्री तस्य तत्स्थस्य करिणा रूपितस्य तत्कपोलपतितं इन्दुबिम्यं सितचमरमिवेन्युत्प्रेक्ष्यते ॥
O beautiful damsel, the orb of the moon reflected in your round cheeks, looks beautiful as if it were the beautiful, shining, white chowrie on the ears of the elephant in the form of the Love-God. (85)
[59] मयणनिवासो त्ति असोअमच्चसे कीस तं न अप्पाणं । सरिसे फलम्मि मुद्धे बाहि को वच्च घराओ ||८६
हे मुग्धे ऋजुस्वभावे, मदननिवास इति कृत्वा 'कीस' कस्मात् 'अच्च से' अर्चयसि त्वमशोकतरुं न पुनरात्मानमर्चयसि । अशोकवत् तवापि मदननिवासत्त्वात् एकतनुगतं ' ( ? ) | निदर्शनमाह । गृहे वहिश्च यदि सशं फलं भवति तदा उभयत्र समे सदृशे (? सदृशे समे) सति फले को 'घराओ' गृहात् 'बाहि' बहिर्व्रजति । न कश्चिदपीत्यर्थः ॥

Page #73

संकुअ-संकलिओ
You worship the Ar'oka tree because it is an abode of love. Then why don't you worship your very self ? O naive girl, when the same thing can be gained (inside), who will go outside of the house ? (86)
[60] उण्णय गरुय-पआहर-नियंव-बिंतरालमल्लीणो ।
सुयणु सउण्णो मझो एदह-मित्तो वि जं घरइ ॥८७ उन्नतयोः पयोधरयोर्गुरुणश्च नितम्बबिम्बस्यान्तरालं 'अल्लीणो' आश्रितो मध्यो मध्यप्रदेशः 'एदह मेत्तो वि' एतावन्मात्रोऽपि तनुरपि 'जं धरइ' यदवस्थिति करोति तदयं सुतनु सपुण्यः ।
Your very slender waist is (really) fortunate, ob slender lady, because even though it is so slight, and also sandwiched betreen the high breasts and the heavy, round posteriors, it can still hold itself. (87)
(Index Verse 18)
'छिक्का' 'रक्खा-कंडय'-'सीउण्ह-जरं' ति गयवइ-पयाई ।
लीलालस-मउयाइं तरंति कह सिक्विउ कइणो ॥८८ 'छिक्कारक्खाकंडका'दीनि गजपतेर्बप्पभट्टेः संबन्धीनि पदानि वर्णसमुदायरूपाणि लीलया लसन्ति शोभन्ते इति लीलालसानि तानि । तानि च मृदूनि च कोमलानि च लीलालसमृदूनि तानि । कइणो कवयः शिक्षितु रचनया ज्ञातु कथं 'तरति' समर्था भवन्ति । अन्यत्र गजपतेः गजेन्द्रस्य पदानि पदन्यासाः । लीलया अलसमृदूनि अलसमन्थराणि । 'करणो' कपयः वानरा तरलगतयः कथं शिक्षितुं तरंति'।
How can other poets (kaino) master the soft and beautiful play (lilalasa)of Gajapati's (i e. Bappabhatti's) (poetic) diction (garavaipayãi (instanced) in (the Gathās containing the keywords) chikkā, rakkhā-kandaya and sitinha - jara ? How can the monkeys (kaino) learn the gracefully leasurely and soft steps (lilälasa) of the lord of elephants (gayavai-payāi) ? ( 88 )

Page #74

तारायणो
[61] जियउ त्ति पय-सणाहं तुह गोतं परियणाहि सोउ-मणा ।
छिका-कएण बहुसो नासा-विवरे तणं छुहइ ॥८९ जीवतु इत्यमुना पदेन सनाथ तव गोत्रं नाम 'परियणाहि' परिजनात् सकाशात् 'सोउमणा' श्रोतुमिच्छुः सा बाला छिक्काया: क्षुदितस्य कृते छिक्कानिमित्त नासाविवरे नासिकान्तरे बहुशो बहुवारान् 'तणं छुहइ' तृण क्षिपति ॥
Desiring to hear from the attendent your name (uttered) along with the expression ‘long live', she repeatedly inserts a blade of grass in her nostrils to induce i sneeze. (89)
[62] तह पूरियमोड्ढणयं
भग्ग-मरण-ग्गहं से
तुह दंसण-सउण-गंठि-बंधेहिं । जह रक्खा-कंडय जायं ॥९०
यदा यदा त्वदर्शनाय शकुनो भवति तदा तदोत्तरीये सा शकुनग्रन्धि बध्नाति । तेनैवमुच्यते । तव दर्शनार्थ शकुनग्रन्थिबन्धाः तैः त्वदर्शनशकुनग्रन्थिबन्धेः । 'ओढणयं' उत्तरीयं तथा तस्याः पूरितं भूतं यथा रक्षाकण्डकं जातम् । कीदृशम् । “भग्ग:मरण-ग्गह' एकत्र मरणग्रहो मरणाभिनिवेशः । अन्यत्र मरणाय ग्रहः [13A]पिशाचः स भग्नो येन तत् तथाविधं रक्षाकण्डकं यथा तस्याः संजातं तथोत्तरीयं तव दर्शनशकुनग्रन्थिबन्धैः पूरितमिति ॥
She so much covered her upper garment with knots tied for preserving the auspiciousness of the omens auguring a meeting with you, that it became a veritable protective amulet driving away the goblin of death (also dissolving her resolve to die). (90).
[63 ] मुक्क-जराए वि तुह गोत्त-कित्तणुकंप-सिज्जिरंगीए ।
सीउण्ह-जर-कला-संकिरीए नेच्छिजए पच्छं ॥९१

Page #75

संकुअ-संकलिओ
शीतदाधज्वराकुलितस्य हि कम्पस्वेदौ भवतः । कम्पस्वेदाभावे तु ज्वराभावः । ततोऽस्थ पथ्ययोग्यता । तया तु बालया मुक्तधरनाऽपि पथ्यं नेष्यते । किमित्याह । तय गोत्रस्य नाम्न: कीर्तनादुच्चारणादनुरागादिना उत्कम्पं उद्गतकम्पं 'सिजिरं' स्वेदनशीलमग यस्याः सा तथा । तया त्वद्गोत्रकीर्तनात्कम्पस्वेदनशीलाङ्गया । शीतज्वरेण च स्वेदकम्पो । तौ च ममाद्यापि विद्यते । त्वदगोत्रकीर्तनजौ च कम्पस्थे. दाविमावित्यलक्षयत्या विमुक्तज्वरयापि सत्या शीतोष्णज्वरस्य कला शेषः तदाशङ्कनशीलया बालया पथ्यं नेष्यते ।।
Even though she was cases of tue malarial fever, she did aut ___des re to take salutary foot), as she suspecred that the fever
still slightly persisted, the casga being her experienciag she tremor and perspiration 09 (hearing) your page utferred. (91)
(Index Verse 19) 'संजीवणि'-'कर-पल्लव'-'कविय' ति सरस्सईय गयवइयो । पुण्णतण-निज्जिय-सेउबंधमुययं पसंसेमो ॥९२
संजीवनीत्यादिरूपायाः सरस्वत्या वाचो गजपतेः संबन्धिन्या उदयमुदीर्णतां समर्थयामः स्थापयाम: । कीदृशमित्याह । “पुण्णत्तण पूर्णत्वेन काव्यगुणपरिपूर्णतया निर्जितः सेतुबन्धः प्रवरसेनकृतकाव्यं येनोदयेन स तथा । तां तादृशमुदयं समर्थयामः । अन्यत्र सरस्वत्या नद्या उदकं जल पूर्णतया निर्जितसमुद्रसेतुबन्धं समर्थ्यते ।।
We praise the flourishing (uyaya) of the poetic speech (sarassai) of Gajapati (i...) Bappabhatti) in the form of (ibe Gathās contaning the key words, samjivani, kara-pallava and kaviya which because of its perfectness has proved superior to the Setubundha (seubamdha), just as we praise the waters (uyaya) of the river Sarasvati (sarassai), which due to their fullness have proved superior to the ocean over which the bridge was built ? (92)

Page #76

तारागणो
८७
[64] दूसह-विरह-भुयंगम-निद्दय-डक्का वि धरइ सा वरई ।
___ तुह दंसण-संजीवणि-विणिओय-वसेण सुइणम्मि ॥९३
दुःसह विरहो एव भुजङ्गमः सर्पस्तेन निर्दयं दयारहित यथा भवत्येवं “डका वि' दष्टाऽपि सती । 'सुइणम्मि' स्वप्ने यत्तव दर्शन तदेव संजीवनी संजीवनी नाम बरौषधिस्तस्या विनियोगो विनियोजन तस्य वशस्तेन । स्वप्ने तव दर्शनसंजीवनीविनियोगवशेन ‘सा वरई' सा वराकी 'जं धरइ' जीवति ।।
Eventhough she is bie pitalessly by the snaku in the form of unbearable separatin, the poor gir! manages to survive through applying the Samjivani herb in the form of your sight in dreams. (93)
[65] दाविय-कर-पल्लवयं उत्तर-पडु(?डिउ)त्तरेहिं जपंती ।
तई सह चिंता-दिट ठेण केण न नडि व्व सा दिट्ठा ॥९४
'दाविय' दर्शितं करपल्लवं यस्मिन् जल्पने तद्दर्शितकरपल्लवकं यथा भवत्येव उत्तरप्रत्युत्तरैः जल्पन्ती वदन्ती 'तइ सह' त्वया सह । 'चिंतादिह्रण' चिंतादृष्टेन, ध्यानप्रत्यक्षीकृतेन त्वया सह दर्शितकरपल्लवं जल्पन्ती नटीव सा बाला केन न दृष्टा । सर्वेणापि दृष्टेत्यर्थः ।।
Who did not see that girl, behaving like a stage actress, when she, making gestures with her hands carried on with you, vbo were seen by her with her mind's eye, a conversation full of replies and counter-replies ? (94)
[66] सहियाण सयं कवियं तह कहइ कहाणयं पुलइयंगी ।
जह न कलिजइ तुह गोत्त-कित्तणेहिं पि पुणरुत ॥९५

Page #77

४८
संकुअ-संकलिओ
'सहियाण' सखीनां । 'सइ कवियं' स्वयं कवितं रचित । तथा कथानक कां कथयति । पुलकिताङ्गी रोमाञ्चिताङ्गी। सा बाला यथा न कल्यते न लक्ष्यते सखीभिः । पुनरुक्तं पुनः पुनस्तव गोत्रकीर्तनैरपि । कृतैः सदभिः । अयमत्रार्थः । दूती स्वनायिकाया भतुरभिमुखीकरणायानुरक्ता सूचयति यथैव नाम सा त्वयि रक्ता यदुत भवद्विरहे विषण्णमनस स्तस्यास्त्वद्गोत्रकीर्तन रेव रोमाञ्चजननः प्रहर्षा भवति । त्वद्गोत्रकीर्तनानि च सखीनां पुरस्तादेवमेव कुर्वती सा सखीभिस्सरलेति लक्ष्यते । .. तेन विदग्धतया सा भूयोभूयस्त्वद्गोत्रकीर्तनपरां स्वरचितामेव कथामानन्दहेत मेतासां कथयति ॥
She narrates before her friends, with her limbs thrilled. stories she concocted about you, in order that she may not be suspected of repeating your name. (95)
(Index Verse 20)
'सइलभ'-'मोह-भमिरि' त्ति 'मीलियच्छि' ति 'वावडच्छि' त्ति ॥
जयइ कइ-कण्ण-सुहया रामस्स व वाइणो वाणी ॥९६
गाथाचतुष्टयरूपा वाणी वाक् कवीनां कर्णसुखदा वादिनो बप्पभट्टेर्जयति । रामस्येव यथा रामस्य वाणी 'कइकन्नसुहया' कपीना हनुमददीनां कर्गसुखदा तथा वादिनाऽपि कविकर्णसुखदा वाणी जयति ॥
The poetic words of Vadin (i.e. Bappabhatti) (in the form of the four Gathā3 containing resepectively the key-words ) sailambha, mohabhamiri, miliyacchi and vāvadacchi, triumphs-the speech which delights the ears of psets (kai) like Rama's words which delighted. the ears of the monkeys (kai). (96)
[67] पडिवत्ति करंतिं मा मा आयार-बाहिरि भणसु' ।
सद्दहइ न तुह दंसणमेसा सइ-लंभ-वेलविया ॥९७

Page #78

तारायणो
४९
'पडिवत्ति'मित्यादि । प्रतिपत्तिमासनादिमर्वकुतीमिमां है सुभग मा मा त्वमाचारबाह्यां भण । यतः श्रद्दधाति न तव दर्शनमेषा बाला 'सरलंभेन' सदाकाल त्वदर्शनस्य लम्भेन प्राप्त्या 'वेलधिया' प्रतारिता । एतदुक्तं भवति । सततं भवदभावनाभ्यासात् सर्वमेव रूपं भवानिति पश्यन्ती यावत् पुनः पुनरुपसर्पति न तावद्भवन्तं प्राप्नोतीति । सदा भवदर्शनलाभेन बहुशः प्रतारिता सती सत्यमपि भवदर्शनमियं न श्रद्दधाति ॥
Please do not thiok she is uacultured because she failed to offer you hospitality. She did not trust it were really you, since she had been always cheated of your personal presence. (97)
[68] बाहिं तुह दंसण-लालसाए मुद्धाए मोह-भमिरीए ।
साहेज्ज तुमं को वा न तिए हियए चिय वसंत ॥९८
'बाहिं तुह' इत्यादि । 'बाहिं' बहिर्यत्तव दर्शनं तत्र लालसाया लम्पटाया मुग्धाया मजुस्वभावाया 'मोह-भमिरीएं मोघं वृथा मोईन भ्रमणशीलायाः तीए' तस्या: हृदये चेतसि 'वसंत" तिष्ठन्त 'तुम' त्वां को वा न साधयेत् निश्चिनुयात् । एवदुक्तं भवति । यतः इ[...]*
(Seeing that) yearning to see you outside, that artless girl was wandering fruitlessly (or under delusion ), who would not say you were residing in her beart ? (98)
[69] एत्तो कि दच्छामि त्ति पेच्छणीयं त्ति मीलियच्छि-जुआ।
हिअए निहिऊण तुमं जोगब्भासं सा कुणइ ॥९९
(Let me see) what I will see there, what is there worth seeing' thus closing both of her eyes and fixing you in her mind sho is praetising Yoga. (99) ।
* See the remark at the beginning of p. 50.

Page #79

५०
संकुअ-संकलिओं
* [Folios 14, 15 and 16 are missing. So there is a gap in the text covering the portion of the original from verses 100 to 126 and the commentary portion for the verses 99 to 126.]
. ( Index Verse 21* ) 'गुण-तुलिय'-कोव-तरु'-'दुब्बल तिवाणीए पसरियाए] [17Aतिहा । तुह बप्पभट्टि भुयणं भरियं भाईरहीए व्व ॥१२६
'गुणतुलित' इत्यादिकया 'वाणीए' वाण्या प्रसृतया 'तिहा' त्रिधा वक्ष्यमाणैतदगाथात्रयप्रसृतयेत्यर्थः। हे बप्पभट्टे तया वाण्या भुवनं भृतं व्याप्तम् । 'भाईरहीए व्व' भागीरथ्या गङ्गयेव । यथा त्रिधा स्वर्भुवि पाताले च प्रसृतया भागीरथ्या भुवन भ्रियते तथा तथ वाण्येति ।।
Oh Bappabha!ți, your poetic speech spreading in three ways (in the form of the three Gāthās containing respectively the keywords) gunatuli ya, kovataru and dubbala has filled whole of the world like the Gangā, which has filled whole of the universe by its three streams. (126)
[70*] गुण-तुलिय-परियणायंत-भुयण-निक्खित्त-सयल-निय-विहवा ।
नालप्पंति' सुपुरिसा दायार-दरिद-सद्देहि ॥१२७ गुणैः शौर्यादिभिस्तुलितमाकलितं 'परियणायत' परिजनायमानं यद भुवनं जगत् तस्मिन् निक्षिप्तोऽर्पितः सकलनिजविभवो यैस्ते तारशाः सुपुरुषाः ‘दायार-दरिद्द-सद्देहिं' दातृदरिद्रशब्दाभ्यां नालभ्यन्ते न स्पृश्यन्ते, नालप्यन्ते नोच्यन्ते वा | स्वपरिजनः स्वपरिवारोऽयमिति मत्वा स्वविभवेन निखिलमर्पयन्तोऽपि भुषने सुपुरुषा भुवने न दातार उच्यन्ते। स्वपरिजनादन्यत्र ददतो दातार इति प्रसिद्धाः । नापि दात्रा भुवनं मलिनवि1. The commentary implies a variant नालभंति for नालप्पंति.

Page #80

तारायणो
भवेन परिवारीकृत्य तर्पयता विभवाभावेऽपि असमदानसामर्थ्येन' लक्षणेश्वयंसन्निधानात् ॥
Those good men, who have given away all their riches to the (people of the) world who have become just like their kinsmen duo to their virtues, cannot be talked about in terms of 'donor' and 'poor' (receiver)'. (127).
[71*] दावंतो चिय फुल्लं फलं च गरुयाण होइ कोब-तरू ।
अगिलंतो रविमिदं व केण दिट्ठो नहे राहू ॥१२८
- 'फुलं' च पुष्प रणारम्भादिरूपं तथा रिपुपराभवादिरूपं च । 'दावंतो चिय' दर्शयन्नेव 'गरुयाण' गुरूणां महतां कोपतरुः कोपवृक्षः भवति जायते, नैवमेव पुष्पफलहीनः। दृष्टान्तमाह। 'अगिलंतो' अगिलन् रविमिन्दु वा केन वृष्टो नभसि राहुः । रविचन्द्रग्रहणकाले एव राहुर्गगने दृश्यते यथा तथा महतां यथोक्तपुष्पफलोपलम्भायैव कोपतरुरुपलभ्यते ।
The free of anger of the powerful persons is bound to show (i.e. bear) flowers and fruits. Who has ever seen in the sky Rahu not swallowing the sun or the moon ? (128)
[72*] जा जिप्पइ सो इर दुबलो त्ति परिभाविऊण सप्पुरिसा । _ मण्णंति महाबल-भंजणे [वि] अकयत्थपप्पाणं ॥१२९
'जा जिप्पई' यो जीयते ! 'सो इर' स किल । 'दुबलो त्ति' दुर्बल इति । 'परिमाविऊण' परिभाव्याकलय्य । सत्पुरुषा महाबलामां भननेऽपि कृते सति । 'अकयत्यं' अकृतार्थम् । 'अपाण' आत्मानम् । मन्यन्ते ॥ 2. Some words seem to be missing in this portion.

Page #81

संकुअ-संकलिओ
Knowing that he who is conquered is considered by the people to be a weakling, great inen do not regard defeating even strog persons ai an achievement. (129)
( Index Verse 2* )
'मज्झा'-'थणवढ'-'सुदंसणेहिं' 'पिय-कंचुई' ति गाहार्हि । सहइ त्थण-सालिणीहिं दइयाहिं व सेयभिक्खु चि ॥१३०
गाथाभिश्चतसृभिः 'थणसालिणीहिं' स्तनान् शालन्ते प्रशंसन्तीति स्तनशालिन्यस्ताभिः स्तनवर्णिनीभिः अन्यत्र स्तनैः शाल्यन्ते प्रशस्यन्ते इति स्तनशालिन्यस्ताभिरिव प्रियस्त्रीमिरि[17B] स्तनशालिनीभिः। श्वेतभिक्षुरपि 'सहइ' शोभते । प्रवेतभिक्षुरपीति वीतरागतां स्वचयति ।।
Eventhough he is Svetabhiksu (!. 'a Svelambara monk), he appears glorious with his company of girls of beautiful breasts.
Alternatively, Bappabhatti appears glorious because of his Gathās, which have majjio, thanavattha. Sudamsanehim and piyakamrcuya (as their keywords), aod which praise the breasts. (130).
[73*] कह मा हि(?झिोजउ मज्झो इमीए कंदोट्ट-दल-सरिच्छेहि।
जो नयणेहि न दीसइ घण-थणहर-रुद्ध-पसरेहि ॥१३१
'कह मा हिजउ मज्झो' कथं मा क्षीयतां कथं क्षयं मा गान् मध्यो मध्यभागोऽसौ, 'इमीए' अस्या बालायाः, 'कदोट्ट-दल-सरिच्छेहि' नीलोत्पलदलसदृशाभ्यां जो नयणेहि' यो नयनाभ्यां, घनस्तनभररुद्धप्रसराभ्यां न दृष्टो नावलोकितः।।
How can this damsel's waist possibly not get emaciated, depe rived as it is of being viewed by her lotus-pelal-like eyes, whese view is blocked by the plump breasts ? (131)

Page #82

तारायणो
५३
[74+] थणवह तुह पसाएण फैसिमो तस्स उरयडमसेसं ।
इमिणा उण दहसि न देसि जं म्ह हियएण परिरंभं ॥१३२
'थणवट्ठ' हे स्तनपृष्ठ, तव प्रसादेन, 'तस्स उरयड' तस्य प्रियस्योरस्तटं अशेष 'फसिमा' स्पृशामो वयं पृथुत्वात्तव, 'इमिणा उण' अनेन पुनर्दहसि तापयसि त्वं, 'न देसि ज म्ह' न ददासि यदस्मभ्यं हृदयेन वक्षसा परिरम्भमालिङ्गन, त्वया अत्युन्नतेन प्रियस्य हृदयात् दूरोत्सारितत्वात् ।।
Oh Breast Expanse, it is certainly through your favour that I touch the whole of the extensive chest of my beloved; this, however, pains me that you give me no scope to embrace his heart. (132).
[75*] गरुएहि घणेहि सुदंसणेहि पडिवण्ण-मंडलग्गेहि ।
थण-सुहडेहि परिरक्खियं पि कह से हडं हिययं ॥१३३
'गरुपहि' इत्यादिकं स्तनयोः सुभटाभ्यां च रूपितयाविशेषणं यथा'गरुपहि' गुरुभ्यां, 'घणेहिं' घनाभ्यां, 'सुंदसणेहिं' सुदर्शनाभ्याम् । अन्यत्र सुदंशनाभ्यां सुसन्नाहाभ्यां, 'पडिवण्ण-मंडलम्गेहिं' प्रतिपन्नमण्डले प्राप्तपृथुत्वे अग्रे ययास्तौ तथा ताभ्यां प्रतिपन्नमण्डलाग्राभ्याम् । अन्यत्र प्रतिपन्नं मण्डलायमसिर्यकाभ्यां तौ तथा ताभ्यां । स्तनसुघटाभ्यां शोभनस्तनकलशाभ्याम् । अन्यत्र स्तनसुभटाभ्यां स्तनवीराभ्याम् । परिरक्षितमपि 'कह से' कथं तस्याः । 'हड' हृतं हृदयम् ॥
How was that her heart was stolen eveathrough it was well giarded by the guards in the forn of her pitcher-like breasts, which were huge lor heavy), thicksat lor thick), well armoured (or shapely) and equipped with sword (or with well rounded tits) ? (133)
[76*] तुज्झ पिय-कंचुए पिच्छ घण-थणुच्छंग-फसण-सइण्हो । _एहि पडिवण्णो सूइयोण सीसत्तणं गामो ॥१३४

Page #83

५४
संकुअ-संकलिओ 'तुझ पिय-कंचुए' तव प्रियकञ्चुके । [पिच्छ' पश्य । धनस्तनोत्संगस्पर्शनसतृष्णो । 'गामो'. ग्राम्यजनः। 'इहि' इदानीम् । सूचिकानां सीवनजीविनाम् । 'सीसत्तण' शिष्यत्वम् । प्रतिपन्नः प्राप्तः । कञ्चुकं प्रसीव्य तस्याः परिदधद्भि (?) घनस्तनस्पर्शः प्राप्यते इति । सूचि. कानां कञ्चुकसीवनविज्ञानशिक्षणाय शिष्यत्व ग्राम्यः प्रतिपन्नः ॥
Longiog to touch the roominess within your favoured blouse that covers your plump breasts, that boor has gow accepted apprenticeship of tailors. (134)
( Index Verse 23 * )
'गब्भो'-'निय-पडिबिंब' ति 'इंदुणो मंडलं' 'सरेहि" ति । । वायाए वि सुपसायाइ वाइ' गुणिणो तुह नमंति ॥१३५
"गब्भो'इत्यादि-गाथाचतुष्टया[18A] त्मिकया इति वाचाऽपि 'सुपसायाए' सुप्रसादयाऽपि सुष्ठु प्रसन्नया । 'वाइ' हे वादिन् श्रीबप्पभट्टे । गुणिनस्तव नमन्ति ॥
Oh Vadin (ie. Bappabhatti), lovers of poetry bow down to your limpid poetic speech in the form of the Gathās which have gabhho, niyapadibimbai,, induro mandalam and sarehim (as their keywords). (135).
[77*] पिय-परिरंभ मज्झस्स कढिण-थण-जहण-तुंगिमक्खित्तं ।
जं देइ तेण महिलाण नूणमइवल्लहो गब्भो ॥१३६
कठिनस्तनजघनानां तुङ्गिमा तुङ्गत्व तेनाक्षिप्तमपहृतं प्रियरिरभ्भ प्रियालिङ्गनम् । 'ज देई' यद् यस्मादुच्छ्वसतो मध्यस्य ददाति तेन कारणेन महिलानां श्रीणां अतिबल्लभो गर्भो नूनमिति मन्ये ॥ 1. वाहेइ.

Page #84

तारायणो
Pregnancy is very dear to women because I think it now allows their middle the lover's embrace which it was deprived of due to the loftiness of bard breasts and the back-parts (136)
[78* ] निय-पडिबिंबं दट्ट्ण पियर अण्णो चि संकिरो डिंभो । ओसरs as पहrs करेण जणणीए थणविट्ठे ॥१३७
उज्ज्वले स्तनपृष्ठे निजप्रतिबिम्बं 'दट्ठूण' दृष्ट्वा । 'पियर अण्णा सि' अन्यः कोऽपि अयं स्तनो पिबतीति । 'सकिरो' मुग्धत्वादेव' शङ्कमानो डिम्भः शिशुः । 'ओसरइ' स्तनपृष्ठादपसरति । 'रुयइ' रोदिति । 'पहणई' प्रहन्ति ताडयति । 'करेण' हस्तेन । 'जणणीए' जनन्याः स्तनपृष्ठम् ॥
५५
Seeing its own reflection in the breast, and so suspecting that some one else is sucking there, the baby moves away from its mother's breast, weeps and strikes it with its hand. (137)
[79 ] मह दइया - सम- नयणाए एस बालाए वयण - पडिक्क्खो । इय गणिऊण कुरंगेण इंदुणो मंडलं गहियं ॥ १३८
'मह दइया -सम- नयणाए' मम दथितासमनयनाया बालाया यदुवदनं तस्यैष इन्दुः प्रतिपक्ष: प्रतिकूल इति गणयित्वा यादृशी मदीय दयिताथा: कुरङ्गया नयने तादृशी बालाया अपीति तन्नयसादृश्यकृतस्नेहा चन्द्रमले कुपितेन कुरङ्गेण हरिणेन 'इ'दुणे' चन्द्रस्य मण्डलं गृहीतम् ॥
'This moon is a hostile rival of the face of the girl which has eyes resembling my beloved's'-thinking thus the dear has caught hold of the moon's orb. (138)
[80*] विसमेहि सरेहि जणं न नियसि दिट्ठीए च्चिय

जिणंत कंदप्प दपिओ कीस । विणिज्जियं कुवलयमिमीए ॥ १३९

Page #85

संकुअ.सकलिओ
'विसमेहि सरेहि विषमैः पञ्चभिः शरैः 'जणं जिणंत' जनं लोक अयन् विजयमानः हे कन्दर्प काम दर्पितो गर्वितो 'कीस' कस्मात् । 'ण णियसि' न निरीक्षसे । 'दिट्ठीप चिय' दृष्टयैष । 'इमीए' अनया बालया विनिर्जितं 'कुवलयं' कोः पृथिव्या वलयं मण्डलम् । अन्यत्र कुवलयं नीलोत्पलं दृष्टधैवानया विनिर्जितम् । त्वया तु विषमैरुयैर्वा कियानपि जनो जित इति कन्दर्प कस्ते दपः ।।
O Love-god, why do you take pride in conquering (only some) people by means of visama (1. 'odd in number,' 2. "powerful) arrows ? Don't you see this girl has conquered kuvalaya (1. the blue lotus'. 2. the whole of the circular earth') by means of just her glance ? (139)
( Index Verse 24 *)
'सकयग्गह'-'सच्छप्पय'-'को उण उत्तरो' त्ति वाणीए । गयवइ पेच्छ वसाए दिसागओ ते जसो जाओ ॥१४०
'सकयग्गह' इत्यादिकया। 'वाणीए' वाचा। हे ‘गयवइ' गजपते । 'पेच्छ' पश्य । 'वसाए' वशया यथेष्टप्रवर्तनेन वशवर्तिन्या 'दिसागओ पसो(?जाओ)', 'दिसागओ' दिग्गतं । 'ते' तव यशो जातम् । अन्यत्र. हे गजपते, 'वसाए' वशा हस्तिनी तस्यास्तवाणीतोषशायाः[18B]हस्तिन्याः सकाशात् । 'दिसागओ' दिग्गजः । 'पेच्छ' पश्य । तव यशो जातमिति ॥
Through your obedient (vasa) poetic speeeb (in the form of the Gathās having the key words) saka yaggahu, sacchappaja and ko una uttro, look, Oh Gajapati (i.e. Bappabhatti), your farme bas spread in all quarters.
(Alternatively,) Oh lord of elephants, your fame has become a quarter-guarding elephant towards the cow-elephant in the form of your poetic speech. (140)

Page #86

तारायणो
[81 ] स कय-गह-रहसुसाणियं पि न पिओ पियामुहं पियs । अप्पुव्व' - तक्खणुम्मिल्ल - विब्भमुल्लोल-लोलच्छो ॥ १४१
'सकय-ग्गह-रहसुत्ताणियं पि' सकचग्रहं सकेशग्रहं रभसोत्तानितमयुतानीकृतमपि । 'न पिओ' न प्रियो वल्लभः । प्रियामुखं पिबति । कीदृशः सन्नित्याह । 'अप्पुष' अपूर्वा तत्क्षणं 'उम्मिल्ला' उन्मीलिता विनमा विलासा भ्रूभङ्गस्मित हसितत रलविलोकनादयस्तेषामुल्लोलः प्राचुर्य -तत्र 'लोलच्छो' लोलाक्षः सन् न प्रियामुखं पिवतीति प्रियः ॥
Eventhough seizing her hair, the lover has with sudden force raised up the face of his beloved, he does not kiss it, because his eyes are feasting on the extraordinarily charming outburst of a lot of sportive gestures on her part. (141)
[82*] स-च्छप्पय-कमल- दलद्ध-विन्भमद्धच्छि-पिच्छियं तिस्सा | कुप्पास मिसीसि - वलंत - कंधरं कं ण मोहेइ || १४२
५७
षट्पदं सभ्रमरं यत् कमलार्धं तस्येव विभ्रमो लीला शोभा यस्य तथा तच्च तत् अर्धाक्षि तच्च सषट्पदकमलदलार्धविभ्रमाक्षि प्रेक्षितम् । कीदृशम् । 'कुप्पासमिसीसिवलंतकंधरं कूर्पासः कञ्चुकं तस्य मिषं व्याजः किला हं पृष्ठतः कूर्पासमवलोकयामीति तेन कूर्पासमिषेण | 'ईसि लतकंधर' ईषन्मनाम्बलमाना कन्धरा ग्रीवा यस्मिन् तत् कूर्पासमिषेषवलमान कन्धरम् । तथाविधमर्धाक्षिप्रेक्षितं तस्मात् तस्या बालायाः । 'कं न मोहेइ' कं पुरुषं न मोहयति न व्याकुलीकरोति ||
Who is not fascinated by her glancing with half-closed eyes, that have the sportive beauty of a halved lotus-petal with a black bee therein, when she slightly turned her neck under the guise of (having a casual look at her ) blouse ? (142)
1. भउराग्व.

Page #87

संकुअ-संकलिओ [83*] तह पाविय-खंडण-पीलणो वि जो वहइ निन्भरं रायं ।
जइ सो वि होइ अहरो को उण तुह उत्तरो सुयणु ॥१४३
'तह पाविय खंडण-पीलणो वि' तथा तेन प्रकारेण प्रियकृतेन प्राप्त खण्डम पीलनं च येन स तथा प्राप्तखण्डनपीलनोऽपि यो वहति धारयति प्रचुर रागमरुणत्वं, अन्यत्रानुराग 'जइ सो वि होइ' यदि सोऽपि भवत्यधरः कः पुनरुत्तरस्तव सुतनो भविष्यति । अधरशब्देन न्यग्भूत ओष्ठश्चोच्यते । उत्तरस्तूच्चः स्थितः ।
Oh lovely damsel, that which in spite of being wounded and pressed, shows abundant rāa (love', alternatively, 'redness'), and even then if it is (called) àhara ('lower lip', alternatively, 'inferior'), then who possibly can be your superior ? (143)
( Index Verse 25 *)
'झीणा' 'सिसिरो वि' 'विसालयाई 'सइ-पंथिय' त्ति वाइ' तुमं । आसाइयाए मइओ कह न पसण्णाए' वाणीए ॥१४४
. 'झीणा' इत्यादि-गाथात्मिकया वाण्या । 'पसण्णाए' प्रसन्नया प्रसादगुणयोगात् प्रकटार्थ या, अन्यत्र प्रसन्नया अच्छसुरया । वाण्या । 'आसाइयाए' आसादितया ज्ञानगोचरं प्रापितया, अन्यत्र आस्वादितया पीतया । 'वाइ तुम' हे धादिस्त्वम् । 'माओ कह न' म[19A]दितो मदं ग्राहितः कथं न । एवंविधां वाणी रचयन्नपि कवित्वमदरहित इत्यर्थः ॥
Oh Vādip, bow is it that you were not puffed up by your composition of the lucid verses with jhiņā, sisiro vi, visälayāi and sai-parithiya (as their respective key-words) ?
(Alternatively, how is it that you were not intoxicated by drinking the clear wine ?) (144) . . . . . . . 1. वाएम.
2. यसम्पाए.

Page #88

तारायणो [84*] तह झीणा जह मउलिय-लोयण-पुड-विहडणे वि असमत्था । ... सक्किहइ दुकरं घर-गयं पि दटूटुं तुमं वरई ॥१४५ ..
.'तह झीणा' तथा क्षीणा त्वद्विरहे कृशाङ्गी जाता सा । 'जह मउलियलोयण-पुड-बिहडणे वि' मुकुलिते संकोचिते ते च ते लोचनपुटे च तयोः 'विहडणं' विघटनं उन्मीलनेन पृथक्करणं तत्राप्यसमर्था सती । 'घर-गयं पि' आस्तां दूरगतं, गृहगतमपि । 'तुम' त्वां हे सुभग । 'वरई' वराकी । 'दटुं' द्रष्टुम् । 'सक्किही? हइ) दुक्कर' शक्ष्यति दुष्करम् । न शक्ष्यति द्रष्टुं दुःखेन वा शक्ष्यतीत्यर्थः ।।
She has become so emaciated and weak that she is unable to open her closed eye-lids. The poor girl would be hardly able to see you if you were there before her in her residence. (145)
[85*] सिसिरो वि तुह विओए दहइ ससी मुह-विणिजिओ वरई ।
कय-परिभवो वियारं न वच्चए को व विहुरम्मि ॥१४६
'मुह-विणिज्जिओ' मुखेन विनिर्जित इति कृत्वा । तव वियोगे शिशिरोऽपि शीतलोऽपि शशी चन्द्र. वरइ वराकी दहति तापयति । अथवा 'विहरम्मि' पराभवकारिणो विधुरे व्यसने सति । 'कय-परिभयो' कृतः परिभवो यस्यासौ कृतपरिभवः । 'वियारं न पच्चए को ब'. [विकारं] न व्रजति को वा । अपितु सर्व एव परिभवं प्राप्य परिभवितुरापदि सत्यां विकारं व्रजत्येव ॥ . .... . __Eventhough the moon is cool, it scorches that poor girl (presently suffering) separation from you, because her face triumphed over it. Being humilated, who would not react (ie retaliate) when (the humiliator) is in. trouble ? (146)
[86*] अमयमइया वि बाला करेइ कलमलय-दाह-मुच्छाओ ।
पेच्छंती किं कीरउ नयणाई विसालयाई से ॥१४७
1. व्य.
,

Page #89

सकुअ.सकलिओ
'अमयमइया वि' इत्यादि । अमृतमय्यपि अमृतात्मिकाऽपि बाला प्रेक्षमाणा सती कलमलकदाहमूर्छाः करोति यूनाम् । तदत्र 'किं कीरउ' किं क्रियताम् । यतो 'नयणाई विसालयाइ से' विषालये विषस्यालये स्थाने 'से' तस्या नयने नेत्र। सर्वशरीरममृतमयं, नयने केवलं विषालये, नयनाभ्यां च प्रेक्षते । ततः प्रेक्षमाणा कलमलकादीन् करोति । अन्यत्र, 'विसालयाई' विशाले एव विशालके दीघे मयने यस्मात् । अतो दीर्घनयनाभ्यां पश्यन्ती विरहिणां दाहादीन् कुरुते इति ।
Eventhough the girl is all nectar, when she glances (at the boys), she causes them painful yearning, burning and swooning. But what can be done in this matter ? (The fact is) her eyes are visalaya (!. 'seats of poison'. 2. long.) (147)
[87*] भुवणभंतर-सइ-पंथियस्स हिययस्स पिययमो मामि ।
कुणड पयाणय-भंग कहा-पसंगेण वि पलत्तो ॥१४८
भुवनाभ्यन्तरे 'सइ-पंथियस्स' सदापथिकस्य हृदयस्य मनसः कथाप्रसंगेनापि 'पलत्तो' प्रलप्तः संभाषितः प्रिययमो' प्रियतमः प्रयाणक-भङ्ग करोति । 'मामि' इति संगतजनामन्त्रणम् । कथाप्रसङ्गेनापि श्रुते प्रिये तरलं मनो निश्चलीभवतीत्यर्थः ॥
O friend, my mind, always a wanderer through the world, is stopped in its wanderings even when there is a casual conversation 'with my loved one. (148)
( Index Verse 26 * )
कइ-बप्पहट्टिणो 'दर-दलंत-सयवत्त'-'णलिणि'-'कु[19B]मुएहि । रेहइ घण-पायड-महुरसह-सुहयं सरं व मुहं ॥१४९
1. प्रेक्ष्यमाणा.

Page #90

तारायणो
६१
'कह-बप्पहट्टिणो' कविवप्पभट्टेः 'दर' दलंत सयवत्त णलिणि-कुमुपहि' दरदलच्छतपत्रनलिनीकुमुदैर्गाथानिबद्धर्घनप्रकटमधुरशब्दैः सुभगं जनप्रियं मुखं । रेहइ' राजते । किमिव । 'सव' सर इव । यथाsर्धदलच्छ तपत्रया नलिन्या कुमुदैश्च 'घण पायडो' घनप्रकटो यो 'महुरसो' मधुरसो मकरन्दस्तेन आद्र सुभगं सरो राजते तथाऽस्य मुखमिति ॥
The poet Bappabhatti's countenance sbines with (his Gātbās. which have) dara-dalamta sayavatta, nalini and kumuya (as their respective keywords), it being consequently attractive because of their compsct, lucid and sweet wording, just as a lake appears. beautiful due to its night-louses and its lotus-plants having half. blown lotuses, it being coosequentiy attractive because of the spill... ing of abundalit sap. (149)
[88+] रय-मुम्मुर-निब्भर-दर-दलंत-सयवत्त-णित-भमरोली ।
उग्गाहियग्ध-धूय व्व दीसए कमलिणी रविणो ॥१५०
रजः पराग: स एव मुर्मुरोऽग्निविशेषस्तेन निर्भर पूरितं, तच्च तत् 'दर दलंत-सयवत्त' चार्धविकसच्छतपत्रं च रजोमुर्मुरनिर्भरार्धदलच्छतपर्ण, तस्मात् 'निती' नियन्ती ‘भमरोली' भ्रमरावलिय॑स्याः सा रजोमुर्मुरनिभरार्धदलच्छतपत्रनिर्यद्भमरावलिः । कमलिनी 'रविणो' रवेः । 'उग्गाहियग्घधूय व्व' दह्यमानागुरुचन्दनादिधूपधूमलेखाया भ्रमरावलिसन्निभायाः उद्गमनेन उद्याहितः सज्जितोर्धधूपो यया सा तथाविधेव 'दासप' दृश्यते । शतपनं कमलम् ॥
Oa account of the line of (black) bees issuing from its lotuses,.. half-blown and full of ember-1.ke pallen, the lotus-plant appears as if it is holding up incense worshipfully towards the syn. (150)
[89*] आलोय-मित्त-वियसंत-कुमुइणी-पीयमाण-घण-जोण्हं ।
ओ नलिणि मियंक परिहरंति तई बंचिओ अप्पा ॥१५१
-
1. दल..

Page #91

संकुअ-संकलिओ आलोकमायेण दर्शनमात्रेण विकसन्त्या कुमुदिन्या पीयमाना घना ज्योत्स्ना यस्य स तथा । तं ताश 'मियंक' मृगाङ्क चन्द्रमसं 'परिहरति' परिहरमाणे 'ओ लिणि' हे नलिनि 'तई' त्वया वञ्चित आत्मा ॥
Because the Night-lotus-plant had its lotuses blown the moment it saw the moon and it drank deeply the moon-light, you, oh Daylotus-plan', are shuoning the moon, but thereby you have defrauded yourself. (151)
[90*] जइ होज निसा तीए विसो खणो जइ तहिं पि नहु मिहिया।
ता दच्छसि ससिलेहं हा कुमुय कहिं तुह वियासो ॥१५२
यदि भवेन्निशा रात्रिः । 'तए वि' तस्यामपि निशायां 'सो खणो' स क्षणः चन्द्रोदयलक्षणः । 'जइ तहिं पि' यदि तस्मिन्नप्युदयलक्षणे क्षणे 'न हु मिहिया' रजोनीहाराद्याधरणरूपा नहि भवेत् । 'ता दच्छसि' तद् वृक्ष्यसि कुमुद त्वं 'ससिलेह' शशिरेषां नान्यथेत्येवं शशिरेखादर्शनविघ्नहेतुषु सत्सु 'हा' कष्टं 'कुमुय' हे कुमुद । अन्यत्र, हे कुत्सितमृत, हे कुमृत, 'कर्हि' व 'तुह वियासो' तव विकासः तव प्रमोदः ॥
___ If there is night and there: also that chance (of moon-rise), and then too if there is no fog, then only you may see the crescent moon : 03 night-lotus (Alternatively, Oh you who face ignominious death), where is the hope for your blowing (alternatively, for joy) ? (152)
( Index Verse 27* )
'रेवा' 'पव्वायंगी' 'साहीणे' किं फलं' ति गाहाओ । विरएउं गयवइणो वि बिम्हओ नूण संजाओ ॥१५३

Page #92

६३
तारायणो ' [20A] 'रेवा' 'पव्वायंगी' इत्यादि-गाथा 'विरएउ' विरचय्य । 'गयवाणो वि' गजपतेरपि बप्पट्टिकवेरप्यतिसुन्दरार्थतया विस्मयः सजाता ‘णूण' इति मन्यते ।
On composing the Gātbās (contaning the key-words) revā, pavvayangi. sahine and kim phalan (respectively), it seems Gajapati (i.e. Bappa bhatti) himself became wonderstruck (by tteir beauty). (153)
[914] ठाणे ठाणे णमिऊण धारिया निय-पयं पि से दिण्णं ।
विंझस्स तह वि रेवा मणयं पि न सम्मुही जाया ॥१५४
'ठाणे ठाणे नमिऊण' इत्यादि । स्थाने स्थाने 'नमिऊण' नत्वा । 'धारिया' धृता । 'निय-पयं पि' निजपदमपि । अन्यत्र, निजपयोऽपि । 'से' तस्या रेवाया 'दिणं' दत्तं विन्ध्येन। 'विंझस्स तह वि' विन्ध्यस्य तथाऽपि । 'रेवा' नर्मदा । 'मणय पि' मनागपि । न सम्मुखी अभिमुखी
जाता ॥
She bas been borne by him at a number of places by bending low, she has been given by him even bis paya (1. 'water' 2. 'position'). Even then Reva did not turn towards (alternatively, •become affectionate towards'} Vindhya even a wee bit. (154)
[92*]जोण्हा-पव्वायंगी न विमद्द-सहा इम त्ति मा संक।
ससियर-मउलिज्जतं पि कमलमलि-चड्डणं सहइ ॥१५५
ज्योत्स्नया चन्द्रिकया 'पध्यायं' प्रवाणं शुष्कमङ्ग यस्याः सा ज्योस्नाप्रवाणांगी सती न विमर्दसहा । 'इम त्ति' एषेति । 'मा संक' मा शास्व । अयमत्रार्थः। आस्तां दिनकरातपो, ज्योत्स्नयापि यस्याः शुण्यत्यङ्ग सा सुकुमाराङ्गी कथं विमर्द सहते इति शङ्कमानः कश्चिदेवं वार्यते । यतः 'ससियर-मउलिज्जंतं पि' शिशिरकरैर्मुकुलीक्रियमाणमपि कमलं पाम् । 'अलि-घडणं' भ्रमरविमर्द सहत इति ॥

Page #93

६४
संकुअ-संकलिओ
Do not be apprehensive that because her body withers, even under moonlight this girl caonot bear rubbing and squeezing : A day-lotus, eventhough it cleses at the touch of the moon's rays is able to bear the rubbiog and squeezing from the bee. (155)
[93*] रोवंतु नाम तं जणमपिच्छमाणाई दह-नयणाई ।
तं हियय किं विसरसि साहीणे चिन्तियचम्मि ॥१५६
तं जनमभीष्ट जनम् । 'अपेच्छमाणाइ' अप्रेक्षमाणे अपश्यन्ती । 'दड्ढणयणाई" दग्धनयने । 'रोवंतु नाम' रुदतां नामेति । युक्तं तापत् । 'तं हियय' त्वं हृदय । 'साहीणे' स्वाधीने स्वायत्ते चिन्तितव्ये सति । 'किं विसरसि' किमलाभेन तप्यसे ।।
Let the wretched eyes weep indeed, as they do not see that person. But Oh heart, why do you feel afflication, when whatever is thought of is quite within your reach? (156)
[94*] ण भणह किमुज्जुयं चिय सहिओ अम्हे हिं सो तुह हिओ ति।
किं फलमिमिणा माणोवएस-माया-पवंचेण ॥१५७
'सहिओ' हे सख्यः । 'अम्हेहिं' अस्माभिः स प्रियः । 'तुह' तव। 'हिओ त्ति हृत इति । 'उज्जुयं चिय' ऋज्वेव । किं न भणत यूयम् । ‘कि फलं' किं पुनः फलम् । इमिणा' अनेन, त्वया भर्तरि मानः कर्तव्य इत्यनेन प्रियपराङमुखकारिणा मानोपदेशमायाप्रपञ्चेन ।।
Ob friends, why do you not admit Straight way, we have kidnapped that (beloved of) Jours ? What is the use of this deceitful adv.ce (of yours) to me to affect injured pride?' (157)
( In 'ex Verse 28* )
'एक्कावत्थं' 'महणे' 'पवसण-मण' 'सप्पणामियं' 'कुमरी' । इय विरएउं तुमए गयवइ मूईकया कइणो ॥१५८

Page #94

तारायणो
६५
'एक्कावत्थं' 'महणे' इत्यादिगाथा विरचय्य हे गजपते 'तुम' त्वया मूकीकृताः कवय इति सुगमम् ॥
Oh Gajapati (ie Bappabhatti ) by composing (the Gāthās having as their respective keywords) ekkāvatthar, mahane, pavasana-mana, sappaṇāmiyaṁ and kumārī you have made (all other) poets dumb. (1.8)
[95* ] अमुणिय-विसेस-पसरंत-तोस - रोससु-भूसियं तिस्सा |
चाडुम्मि विप्पिय [20B]म्मि वि एक्कावत्थं मुहं सरिमो ॥। १५९
तोषश्च शेषश्च तोपरोषौ ताभ्यां अश्रूणि प्रसरन्ति च तानि तोषरोषाणि च प्रसरत्तोषरोषाणि । 'अमुणिय विसेसाणि' च अज्ञातविशेषाणि च तानि प्रसरत्तोषरोपाणि च अज्ञात विशेषप्रसरतोषरोपाक्षणि । तैर्भूषितमलंकृतं 'तिस्ता' तस्याः । चाटुनि स्वादौ कृते, 'विप्पियम्म' इति विप्रियेऽपि अपराधे कृते । 'एक्कावत्थं' एकावस्थमभिन्नावस्थम् । मुखं 'सरिमो' स्मरामः । चाटुक्रियया तोषाश्रणि, विप्रियजनने च रोषाश्रणि इत्युभयथाऽश्रसंभवादेकावस्थं मुखमित्यर्थः ॥
We recall her face presenting the same mien to flattering praise or offense, and adorned accordingly with the flow of tears, which it cannot be guessed whether they were due to pleasure or anger. (159)
[96* ] महणे तिहुयण साहारणे वि हरिणा सिरी सयं गहिया । किंबहुना देवा विहु सयत्थ- करणुज्जुया सव्वे ॥ ६०
मथने 'तिहुयण-साहारणे वि' त्रिभुवनस्यापि साधारणे समानेऽपि । 'हरिणा' विष्णुना । 'सयं' स्वयं आत्मना । श्रीः लक्ष्मीगृहीता मथकानामन्येषां तु न दत्ता अथवा किं बहुना | 'देवा वि हु' देवा अपि
1. खु.

Page #95

६६
संकुअ-संकलिओ
खलु स्फुटम् | ‘सयस्थ - करणुज्जुया' स्वार्थकरणोद्यताः सर्वे इति सुगमम् ॥
Eventhough the churning was commonly done by the three worlds (i.e. all ), Visnu solely tock possession of Laksmi (But) what is the point of saying more? The gods too, one and all, are doubtlessy keen to cater to their own interest. (160)
[97*] पवसण-मण-दइय- कया' निउणाहि सहीहि विरह- सहणत्थं । अलिया वहु अवराहा वहुए दो-तिष्णि कहियंति ॥१६१
प्रवसनमनसा प्रवासकामेन दयितेन । 'कया' कृता: । प्रवसनमनोदयितकृताः । 'अलिय च्चिय' अलीका एव अपराधा विरहसहनार्थ निपु. णाभिः सखीभिः । ' वहूए ' वध्वाः । क्रमशः 'कहिज्जति' कथ्यन्ते । येनेयं तदपराधश्रवणाद् भर्तरि किश्चित्सरोषविरागात् तद्विरहमपि सहतेत्यनेन भवत्या युवत्यन्तरसन्मानादिरूपास्ते तवापराधाः कृता इत्यलीकमेव यस्याः सखीभिः कथ्यते ॥
When the husband was about to go abroad, the wife's resourceful friends told her about his two or three concocted offenses, so that she may be able to bear (the impending) separation. ( 161 )
[98 * ] जइ महसि गावं पिय-जणम्मि मा कुणसु ता इमं माणं ।
सहि सप्पणामिया मूलिया वि लोयम्मि सु-महग्घा ॥ १६२
[य] 'महसि वाञ्छसि । 'गारवं' गौरवम् । 'पिय-जणम्मि' प्रियजने । 'माकुणसु' मा कार्षीः । ' ता इमं' तदिमं स्तब्धतादिलक्षणं मानम् । तेन सप्रणामिकया त्वया भर्तरि भाव्यम् । यतः हे सखि 'सप्पणामिया' सह प्रणामेन वर्तत इति सप्रणामिका, अन्यत्र सर्पनामिका सर्पाक्षी मूलिका औषधिरपि लोके सुमहार्घा भवति । सुग[ 21A ]मम् ॥
If you desire regard from your loved one do not entertain such (an attitude of) injured pride towards him. Oh friend, the 3. जइ व महसि.
1. कयं.
2. सुखीभिः .

Page #96

तारायणो
sappaņāniyā (1. 'One who bows down in humility', 2. 'the Sarpākşi), even if it be a herb, is highly prized among the people. (162)
[99*] पढम-सुरयम्मि कुमरी खलीकया तह ददं अणारेण ।
अह झिंडलि-वेणी वि हु न सहइ नाम पि पुरिसाणं ॥१६३
प्रथमसुरते 'कुमरी' कुमारी खलीकृता कथिता । 'तह दढं' तथा दृठं । 'अनाढेण' ह्रस्वेन, अन्यत्र अनःसशसाधनेन । 'जह झिंडुलि-वेणी वि हु' - 'झिंडुली' पुश्चली, तस्याः सम्बन्धिनी वेणिः सन्ततिर्यस्याः मा हिंडलिवेणिरपि, असतीसन्तानोत्पन्नाऽपि । 'खु' स्फुटम् । सा कुमारी न सहते नामापि पुरुषाणाम् ।
In her first sexual intercourse, the girl was so outraged by her paramour (alternatively, by the outsize prick') that, eventhough she is a descendant of an unchaste woman, she cannot now even tolerate the name of males. (163)
( Index Verse 29 * )
'कइअब-रुण्णं' 'आसंकिऊण' इय बप्पहट्टिणा भुवर्ण । बाहाहि व फुरियत्थाहिं निज्जियं असइ-गाहोहि ॥१६४
'कइयव-रुण्णं' 'आसंकिऊण' इति 'फुरियत्थाहिं' स्फुरित उज्ज्वलोऽर्थों ययोर्गाथयो, अन्यत्र स्फुरितमुज्ज्वलं अस्त्रं आयुधं ययो हो: ते स्फुरितार्थगाथे स्फुरितास्त्रौ च बाहू । ताभ्यां स्फुरितार्थाभ्यां 'असती(?इ)गाहाहिं' असतीगाथाभ्याम् , बाहुभ्यामिव स्फुरितास्त्राभ्यां बप्पभट्टिना भुवनं निर्जितम् । 'बाहु' शब्दः प्राकृते स्त्रीलिङ्गः ॥
By means of his two brilliant (phuriyattha) Gathās about on. chaste women (wbich contain respectively the keywords) kaiavarunnai and äsamkiūņa, Bappabhatti has conquered the three worlds as if by his arms that wielded shining missiles (phuriyattha). (164)

Page #97

६८
[100* ] कंप-निवडत कुडयाण सलिल-हारीण हरिस - बाहढं । तुह दीह-दंसण - कए कइअव-रुण्णं न निट्टाइ ॥ १६५
संकुअ-संकलिओ
कम्पेन निपतन् कुटो घटो यकाभ्यस्नाः, तथा तासां कम्पनिपतत्कुटकानाम् | 'सलिल-हारीणं' पानीयहारीणाम् । 'हरिस- बाहड्ढं' हर्षेण बाष्पोऽश्रु तेनाढ्य परिपूर्ण हर्षबाष्पादयम् । तथा भवत्येव तव दर्शनस्य कृते दीर्घकालं दर्शनार्थम् । 'कइअव- रुण्णं' कैतवेन शाठवेन रुदितम् । 'न निट्ठाइ' न निष्ठां परिसमाप्तिं याति ॥
As the water-pots of the water fetching girls fell down due to (passionate) trembling, their pretended weeping in which (in fact) tears of joy were being shed, does not stop because they want to see you for long. (165)
[101] आसंकिऊण गब्भं पवास - विणियत्त भत्तणो पुरओ | पुवई' - नेवत्थेण छिछई पुगइ मुद्धा || १६६
'आसंकिऊण गब्र्भ' गर्भाशङ्कां कृत्वा | 'पवास - विणियत्त भत्तणो' प्रवासाद्विनिवृत्तभर्तुः । पुरतोऽग्रतः । 'छिंछई' असती । 'पुप्फवई - णेवत्थेण ' पुष्पवत्या नेपथ्येन वेषेण रुधिरारक परिधानादिनोपलक्षिता । पुणइ सुद्धा हूं' शुद्धान्यपि मया स्पृष्टानीति वस्तुनि स्नानाभ्युक्षणादिना पुनाति पवित्रीकरोति ॥
Suspecting pregnancy, the unchaste woman wearing the clothes fit for a woman in menstruation, is purifying even pure things (i.e. things undefiled by her contact) in the presence of her hus band, just returned from abroad. (166)
( Index Verse 30* )
'सहि- कज्ज' 'खित्त-मुह' 'घेणुयाउ' 'दिय चि वाइणो वाणी । एक च्चिय निज्जिय-पवरसेण - अक्खोहिणी जय ॥ १६७
1. पुष्पवई.

Page #98

तारायणो
'सहि-कज्ज' इत्यादि-गाथालिका वादिनः कवेर्वाणी। 'एक च्चिय' एकैव । 'निजिय-पवरसेण-अक्खोहिणी' निर्जितः प्रवरसेनकविर्य या सा तथा । क्षोभो विद्यते यस्या: सा क्षोभिणी । न क्षोभिण्यक्षोभिणी अविघटमानार्थेत्यर्थः । [21B] निर्जितप्रवरसेना चासौ अक्षोभिणी च निर्जितप्रवरसेनाक्षोभिणी । अन्यत्र, सेना सैन्यं । प्रवरा चासौ सेना च प्रवरसेना । प्रवरसेनायामक्षौहिण्यो महासङख्यवलरूपाः ता निर्जिता यया सा । एकैव निर्जितप्रवरसेनाऽक्षोभिणी वाणी वादिनो जयति ।।
- Victorious is the speech of Vadin (i.e. Bapnabhatti) (which is in the form of the Gathās having) sahi-kajja. khitta-muha, dhenuyau and di yaro (as their respective keywords), which is unwavering and which alone has conquered Pravarasena (alternatively, 'which even. though single has variquished an Akşaubini of a siroog army). (167)
102*] मा झत्ति तुज्झ दंसण-रहसुम्माएण घिप्पउ वराई ।।
ता सहसु जा कहेमि त्ति जंपिरी कुणइ सहि-कजं ॥१६८
'तुज्झ' तव । 'शत्ति' झटिति । दर्शनात् हर्षस्तस्मादुन्मादस्तेन तव झटितिदर्शनहन्मिादेन । ‘मा धिप्पउ' मा गृह्यतां वराकीयमितिकृत्वा । 'ता सहसु' तावत् सहस्व प्रतीक्षस्व हे सुभग। 'जा कहे मि' यावत्तवागमनं कथयामीति । 'जंपिरी' जल्पनशीला काचित् । 'कुणइ' करोति सखीकार्यमिति ॥
*Let the poor girl be not caught by maddeping upsurge of emotion at your unexpected sight. So wait till I break news to her' : (saving these words) some lady renders service to her friend. (168)
[103*] वावय तुह खित्त-मुहागयस्स गोसम्मि दंसण-मणाए ।
जग्गंतीए वि रयणीए तीए न थमालिओ कलमो ॥१६९ 'घावय' हे वापक हलिक । 'गोसे' प्रत्यूषसि । 'छेत्तमुहागयस्स' .... क्षेत्रमुखागतस्य तस्य सतस्तव यदर्शनं तत्र मनो यस्याः सा तथा तया

Page #99

संकुअ-संकलिओ 'दसणमणाए' दर्शनमनसा 'तीए' तया । 'जग्गंतीए वि' जाग्रत्याऽपि । 'रयणीए' रजन्यां रात्रौ । 'न थमालिओ' न पत्कारेण दूरीकृतः 'कलमो' शानिविशेषः । थमालमकृत्वा शून्योऽयं कलमो मृगादिभिरभिभविष्यत इति मत्वा वापकस्य क्षेत्रमुखागतस्य दर्शनमभिलषन्ती कलमगोपिका जाग्रत्यपि निशि न प्रत्करोतीत्यर्थः ॥
Oh tiller, yearning to see you arrive in the front of the field, that girl (guarding the field) did not protect the rice-field (from ravaging animals), eventhough she kept awake the whole night.(169).
[104*] आयामिऊण हरणं पि पंसुली घेणुयाउ नीणेइ ।
बाहिं गेहिय-निग्गमण-कंखिरी अद्ध-रत्तम्मि ॥१७०
हरणमपि 'आयामिऊण' आयाम्य प्रसार्य धेनवश्चोरैरपहियन्तामित्यस्य । 'बाहिं' बहिः । गेहिकस्य पत्यः । 'निग्गमण-कंखिरी'1 निर्गमनमिच्छन्ती । 'पंसुली' पांसुली असती । 'अद्ध-रत्तम्मि' अर्धरात्रे। 'धेणुयाओ' धेनूः । ‘णीणेइ' नि:सारयति ।
The urchaste woman takes out (for grazing) the cows at midnight with a view to get them even stolen (by thieves), desiring keenly that her husband go out of the house (on that account). (170)
[105*] छेयाए मुद्ध-दियरस्स लाइया तह विलासिणि-विलासा।
संढो चि परिहरिज्जइ कण्णा-दाणे जह जणेण ॥१७१
छेकया धूर्तया असत्या । 'मुद्ध दियरस्ल' मुग्धदेवरस्य । 'लाइया' लागिता न्यस्तास्तथा विलासिनीविलासाः नयनाञ्जनप्रक्षेपालंकाररचनादयो यथा कन्यादाने। 'संढो त्ति' षण्ढोऽयमिति कृत्वा जनेन परिहियते ॥
That roguish, unchaste woman devised for her husband's tender younger brother such lady-like toillete, that people are rejecting 1. किंखिरी.

Page #100

तारायणो
.
७१
him in the matter of offering their daighters in marriage, thinking he was a hermaphrodite (171)
( Index Verse 3 * ) 'पर-देस-देउलावासियाए' 'जो रक्खई' [22] त्ति अणवजं ।
आणंदिय-सवणं सेयभिक्खुणो वंदिमो वयणं ॥ १७२
‘पर देस देउलावासियाए' 'जो रक्खइ'1 इति गाथाद्वयात्मकं 'अणयज्ज' अनवद्यमत एवानन्दितश्रवण' श्वेतभिक्षोः । 'वदिमो' वन्दामहे वचनर्मिति ।।
We bow down to the words of the White-Clad Monk (seyabhikkhu i.e. Bippibhatti) till the form of the two Gathas having respectively) paradesa-deulāvāsiyāe and jo rakkhai (as their keywords), which are flawiess and which delignt the ears. (172)
पर-देस-देउलावासियाए असईए पेल्लिय पइट। चोरं काऊण पई कुढियाण समप्पिओ भत्ता ॥१७३
परदेशे देवकुलं देवगृहं तत्र चावासितया असत्या। पेल्लिय' प्रेर्य । ततः ‘पइट्ठ' प्रविष्टम्। चौरं पति। 'काऊण' कृत्वा । 'कुढियाण'5 पृष्ठतो लग्नानां राजपुरुषाणां । निज-भर्ताऽयं चौर इति समर्पित इति ॥
The uncbaste woman, who had taken lodging in a temple in a foreiga chiniry, pissed off as her husband the thief that had been compelled to enter there, and she handed over to the pursuers her (real) husband as the thief. (173)
जो महई परस्स धणं कुप्पइ तस्सऽप्पणो ण मग्गंतो । जो रक्खइ निययं चिय कुप्पइ तस्सेव' विवरीओ' ॥१७४
यो 'महति' वाञ्छति परस्य धन द्रव्य, तस्य तस्मै परधन वाञ्छते, आत्मना स्वयं मार्गयन् याचमानो न कुप्यति । द्वयोरपि याचकत्वात् । 'जो रक्खइ' यो रक्षति 'नियय चिय' निजमेव धनं 'तस्सेव' तस्यैव, 1. खखए. 2. श्रमण. 3. पइयदठं. 4. कुठियाण corrected as कुरियाण. 5. कुरियाण. 6. तस्सेय. 7. विवरीयं.

Page #101

७२ .
संकुअ-संकलिओ 'विवरीओ' विपरीतः यो न रक्षति धनमसावरक्षको विपरीतः तस्मै धनं रक्षते कुप्यति धनमसौ रक्षति अहं तु ददामीति कृत्वा ॥
A begger is not angry with someone who is covetous of another's wealth. But one who does not keep his wealth (i. e. 'who gives it a vay), is angry with him only who sticks to his own wealth. (17)
( Conclusion ) गंभीरो अण्णो चिय स एस सरसत्तणेण अग्घविओ । कइ-कित्तिए समुद्दो अणेय-गाहाउलो कोसो ॥१७५ .
'कइ-कित्तीए समुद्दो' स एप: 'कोसो' कोशः, मुद्दो मुद्दायी । कस्याः ? 'कइकित्ताए' कवेर्वप्पभट्टः कीर्तिस्तस्याः, मुदं विकाश ददातीति महः । अन्यत्र समुद्रः, यस्य कपिभिः सेतुबन्धः कृत इति कपिकीर्त्या उपलक्षितः समुद्रः, ततः "कई कित्तीए समुद्दो' इति प्राकृतशब्दसाम्यात् । समुद्रश्लेषेति?)। कोशस्य समुद्रधर्मास्तावत् कथ्यन्ते । कीदृगसावित्याह । 'गंभीरो' गम्भीरार्थत्वात् । अन्यत्र अगाधजलो गम्भीरः । तथा 'अणेय गाहाउलो' अनेक गाथाभिराकुलः पूर्णः । अन्यत्रानेकग्राहैबहलजलचर: संकुल इति । रले दर्शयित्वा व्यतिरेकमाह । भवति कोशोऽयमेतावता धर्मसाम्येन समुद्रः। किन्तु सरसत्तणण' सरसतया विशिष्टरसयोगेन । 'अग्घविओ' पूर्णः । 'अण्णो च्चिय' अन्य एव स समुद्रः । समुद्रोह्ययं लवणरसोपेतत्वान्न विशिष्टरसयोगी। कोशस्त्वयं गाथानां स्वादुरलत्वात् सरसत्वेन परिपूर्ण इति ।।
Eventhough this trea rury (of versez) 18 like the ocean in that it too is gaibhira (1. deep', 2. 'profund”), kai-kittie mud da (1. 'spreading the fame of the monkeys’, 2 sprvading the fame of the poet ie. Bappabhatt:'), and aneja gāhāula (1. 'teaming with a lot of crocodiles,' 2. 'containing numerous Gathas'), still it is quite a different type of ocean, because it is made precious due to the presence of rasas (poetic searimeats') (as against the ordinary oceaa which is salty). (175)
महा-वादीन्द्र-था-बप्पभट्टि-सूरि-कृतस्य सुभाषित-कोशस्य द्वासप्तत्यधि[22B] क गाथा-शतस्य समाप्ता टीका तारागणस्येति ॥ 1. Thereafter : शुभं भवतु ॥ कल्याणमस्तु ॥ ग्रंथाग्रं श्लोक १००० संख्या ॥

Page #102

बप्पभट्टिकृत गाथानां प्रतीक-सूचिः
अच्छी अदीसंतस्स चितिमती
अण्णो च्चिय आयारो
अमयमइया वि बाला
अमुणियवि से सपसरत अन्वो तुमाइ जंपिच्छएण
अवो सुमेह त
आयामिऊण हरणं
आयासे अठवितो
आलोयमित्तविहसंत
आसंकिऊण गर्भ उणरुपओहर
उय जोइंगण
उयह नहं मज्झ
उव्वहसि कीस
पण विम्हओ म्हं
एत्तो कि दच्छामि
कह नाम न होसि
कह मा हि ( ? झि, ज्जउ
कंपनिवडत कुडाण
किं सहि फुढं तह गयणच्छिण्णो गलेनस्स
गरुएहिं घणेहिं
गुणतुलियपरियणायेत घणपडलेहिं छइज्जतयाइ
छेयाए मुद्धदियरस
जई महति गारवं
जह होज्ज निसा

૮૪
७१
४९
१४७
१५९
५८
६२
१७०
४६
१५१
-१६६
८७
२२
३४
६१
३८
९९
६९
१३१
१६५
७४
३२
१३३
१२७
२८
१७१
१६२
१५२
जलहर - खल्ला
जह से ममम्मि तह
जं जं रेइ दइओ
जियउ ति पयसणाह
जो अण्णवाणरोह
जो जिप्पई सो इर जोहापव्वायंगी
जो महइ परस्स धणं
ठाणे ठाणे णमिऊण
तइयच्छिसिहि
त दिडे वियलिय
तरूण जणनयण
तह झीणा जह मउलिय
तह पाविय खंडण
तह पूरियमोङ्क्षणयं
तं कुणसि भीमसाहस
तं परिवति द
अच्छिन्न
तंत्र
तुज्झ पियकंचुए
तुह करवंदिय
तुह रिउणो णाह
तु वाररमणिसंमद्द
ते करणो पुह
थणवठ पुह पसाएण
दडपयावई
पडवणं तेर
दवडूपव
दाविय करपल्लवयं

२७
७३
७५
८९
४७
१२९
१५५
१७४
१५४
७८
६७
८०
१४५
१४३
९०
५६
६५
५१
१३४
८२
४२
३७
१७
१३२
३९
६६
३१
९४

Page #103

७४
तारायणो
१५६
Morrom y
२३
४४
१४१
१.४२
दावेतो चिय फुल्ल दूरूहविरहभुयंगम ण भणह किमुज्जुयं गंदंतु ते कइंदा नियपडिवि नूणं घणुम्मि तुह पडिवण्णचरम पडिवत्ति अकरंति पढमसुरयम्मि पण ईण देव दितो परदेसदेउल पवसणमणदइय पायालोअरणमणा पियपरिरंभ फुरियपयावस्स बहुलक्खएण बहुसोहग्गाउ बाहिं तुह दंसण भुवणब्भंतरसइ मयणनिवासो त्ति महणे तिहुयण मह दइयासम मा झत्ति तुज्झ दंसण मारुयतोत्तयसंचो मुक्कजराए वि तुह रयमुम्मुरनिन्भर
our » 9ur mr mur
रेहइ मियंकबिंब रोवंतु नाम तं वडवानलसंवलियं वयणं फुरंतरयणं वाएण दूस हेण वावय तुह खित्त विजुकढिज्जत वियसई तुमं ति विसमेहिं सरेहि सकयग्गहरहसु सच्छप्पय कमल सज्जावेसालोयण समनित्ताइ वि घरिणीए सम्वगयस्स विवासो सम्वे त्रि कया सहियाण सयं कवियं संपुण्णकोसदड सिसिरो वि तुह सुयणो दोसे वि सुरचावोलवण सुहउ त्ति जियह सुंदेस्तुलियकंदप्प सो जयइ जएक्क सो जयइ जस्स हा हा संतं पाव
७
WW
४१
..
१४६
.
१४८
८६ १६०
०
०
m
१६८
~
१५०

Page #104

Glossary of Select Words
अग्घविय १७५ पूर्ण अणारा १६३ (१) जार: (२) अनः सदृशः (१) शिश्न: ( Com ) अल्लियण ८४ आश्लेष, आलीनता अब रिट्टिय ५८ (१) उपरिस्थित, (२) अप्रतिष्ठित
इर १२९ किल
हरा ५४ इतरथा उत्तूण ८५ गर्वित उप्पूर २७ निकर, प्राचुर्य ओड्ढण्यं ९० उत्तरीयम् ओलवण ३० आरोपण (Com.) 'sling',‘strap'.
कक्कड
११ अस्थि 'stone of a fruit' [Compare Pk. कंकडुय 'foodgrain that remain unsoftened after boiling'] कमलय १४७ विरहव्याकुलता कालिया ३२ कालिमन्
कुडय १६५ घट कुटिओ १७३ हृतानुगतः राजपुरुषः (=Dn. कुट)
कुस १४२ कूर्पास, कञ्चुक ares २५ पिठर खल्ला २७ दृति

गुलिओ १४ काष्ठकन्दुकः गोस १६९ प्रभात घराहरि ( v.]. घराघरिं)
३९ गृहाद् गृहम् चरण १५५ विमर्द चडिल ३० नापित छिछ १६६ पुंश्चली छेया १७१ [छेका ] धूर्ता, असती जंपिच्छआ ५८ 'covetous of whatever that is
2
seen
झिंडली १६३ पुंश्चली डिंभ १६७ शिशु थमालिओ १३९ पूत्कारेण दूरीकृतः (?) 'protected by shouting (to scare away_animals) ' दुआलि २७ plaster' (?) नीली ३२ अक्षि-रोग-विशेष पडल २८ [पटल] cover पव्वाय १५५ प्रषाण, शुष्क, म्लान
पंसुली ९७० पुंश्चली पीलु ४९ गज पेच्छय ५८ [प्रेक्षक] पर्यालोचक

Page #105

तारायणी
फडक्कय १४ कन्दुकलालन
•bat' भंडिया ३० 'barber's razor-- _bag' माहिसक २६ महिषयूथ Dn.
महिसिक्क) मिहिया १५२ मिहिका मुद्द १७५ [मुद्द] विकासक मुम्मुर १५० मुर्मुर करीषाग्नि म्ह १३२ अस्मभ्यम् म्ह ३८ अस्माकम् रक्खाकंडय ९० रक्षाकरण्डक रूय ३२ तुल वरई १४५ वराकी वारिय २७ [वारिक]
वारिसेवक वावय १६९ (वापकहलिक
विसूर १५६ खिदवेणी १६३ सतति वेलधिय ९७ प्रतारित मप्पणामिया १६२ [सपनामिका
माक्षी (औषधि संठल ६७ पण्डत्व । समुल्ल २०.to be emended ____as समल) आश्रीसिलट्ठि २२ असियष्टि मिलिय ३० [शिलिका अल्पा
शिला सिलिंब ८४ शिशु हड ४४ वृद्ध हारिवडिय २८ श्रेणिपतित
'fallen in line' ० हुत्त १३ अभिमुख होरण ४४ प्रावरण

Page #106

Corrigenda
510
18 18
11 25
read गोचपणा गयवइमाय० of the earth काशकार : [3A [3B] विज्जुतत्तथा गगनाक्षि गगनमेवा[4BIभि तस्य कालिकानीलीपिहिततारस्य गगनाक्षिणो उज्जेाइय पुनः[5A) पायाला मालङ्कारः ।। प्रतिपादन (5B) निविध्नद(9Aशन सभा(10A)या because 'प(11A)यएण' (51)तइयच्छि तरुण-ज(11Bणयुना(12A)हे फलस्मि(12B) पओहर
357 36 11 38 20 39 17 40 14 41 - 25 43 13
4511
484 517 646 649
कड्य कहा (13Bणय 'वावडच्छि' त्ति कोव बिसूरसि चिन्तितव्ये

Page #107

PRAKRIT TEXT SOCIETY
(C/o L.D. Instiute of Indology, Navrangpura,
Ahmedabad - 380009) Latest Price List of the. Prakrit Text Series
(January 1987) Serial
Price No. Name of the Publication
Rs. 2. Prākrta-Paingalam, Part 1 : Ed. by Dr. Bhola Shankar Vyas. pp. 6+10+6+700 (1959)
16/Cauppannamahāpurisacariyam : Ācārya Sri Silanka Ed. by Pt. A. M. Bhojak. pp. 3+66+384 (1961) 21!Prārta--Paiṁgalam, Part II : Ed. by Bhola Shankar Vyas. pp. 15+14+593 (1962)
15/Akhyānakamaņikosa-vștti : Ed. by Muni Shri Punya ijayji. pp. 8+25+3+422 (1962)
21/Paumacariyam, Part I Ed. by Dr. H. Jacobi, Second edition, revised by Muni Shri Punyavijayaji. 8+40+376 (1962)
28/Pāsaņāhacariu : Ed. and translated into Hindi by Prof. Prafulla Kumar Modi. pp. 7+124+170+232 (1965) Nandisūtram with Cūrņi : Ed. by Muni Shri Punyavijayaji. pp. 18 + 103 (1966)
10/Nanditūtram with Vịtti Ed. by Muni Shui
Punyavijayaji. pp. 16 +216 (1966) u. Prāksta Sarvasva : Ed. by Dr. Krishna Chandra Acharya. pp. 17+ 1 + 247 (1968)
207"12. Paumacariyam, Part II : Ed. by Dr. H. Jacobi,
Revised by Muni Shri Punyavijayaji. pp. 16+
220 + 158 (1968) 13. Kathākośa of Muni Śricandra (Apabhramśa) : Ed.
by Dr. H. L. Jain. pp. 12 + 114 + 438 (1969) 30/
25/
9.
10.
32/

Page #108

तारायणो
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23:
24.
Vajjalaggam Ed. by Prof. M. V. Patwardhan. PP. 60 + 638 (1969)
Mulaśuddhi Prakarana : Ed. by Pt. A.M. Bhojak. pp. 109+224
Puhaicandacariya: Ed. by Muni Shri Ramnikvijayaji and Pt. A.M. Bhojak. pp. 8+45 + 222 (1972) (a) Dasakaliya Cūrṇi (Pothi) Ed. by Muni Shri Punyavijayji. pp. 17+ 296 (1973)
(b) Dasakāliya Curni (Boo) Ed. by Muni Shri Punyavijayaji. pp. 294 (1973) Gauḍavaho of Vakpatirāja: Ed. by Prof. N.G. Suru. pp. 8 + 101 339 (1975) (a) Sūtrakṛitanga Cūṛni (Pothi), Part I: Ed. by Muni Shri Punyavijayaji. pp. 402 (1975)
+
(b) Sūtrakṛitānga Cūrņi (Book), Part I: Ed. by Muni Shri Punyavijayaji. pp. 8+ 248 (1975) Setubandha translated by Dr. Krishna Kanta Handiqui. pp. 10+ 147 + 331 + 318 (1976) Gahākosa of Hāla pp. 8+295 (1980)
Ed. by Dr. M.V. Patwardhan.
Prakṛtadhyaya of Kramadiśvara : Ed. by Dr. Satya Ranjan Banerjee. pp. 8 4- 49 + 80 (1980)

७९

21/
20/--
30/
30/
45/
25/
25/
30/
40/
35/
Apabhramsa Section of Hemacandra's Siddhahema Ed. and Translated by Dr. K.B. Vyas. pp. 20+197 (1982) 8/Tarāyaṇa (Taragaṇa) of Sankuka: An Anthology of Bappabhatti-suri's Prakrit Muktakas: Ed. and translated by Dr. H.C. Bhayani. pp. 8+17+74+4 (1987) 20/
Nos. 1 and 7 are out of print.
5/

Page #109
मा.श्री. कैलल्ससागर सुरिज्ञान मंदिर श्री महावार जा आराधना केन्द्र केाबा