Shabdarupavali

Author(s): Rushabhchandrasagar
Publisher: Purnanand Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004606/1

Page #1

GG
( PUNE
શ્રી હૈમ સંસ્કૃત પ્રવેશિકા
પ્રથમાનુસારિણી
શ6%-રૂપાવલી
(ધાતુ રૂપાવલી સાથે)
જ સંયોજક જ
ગણિવર્યશ્રી નયચંદ્રસાગરજી મ.સા. ના શિષ્યરત્ન I મુનિશ્રી અષભચંદ્રસાગરજી મ.સા.
2800 Pozvate & Personal Use Only

Page #2

શુભ આઉટ
પૂ. આચાર્ય દેવશ્રી અશોક્સાગરસૂરી. મ. પૂ. આચાર્ય દેવશ્રી જિનચંદ્રસાગરસૂરી. મ. ! પૂ. આચાર્ય દેવશ્રી હેમચંદ્રસાગરસૂરી. મ.
2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #3

GK
શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથાય નમઃ
શ્રી આનંદ-ચંદ્ર-ધર્મ-અભય-અશોકજિન-હેમચંદ્રસાગર સગુરુભ્યો નમઃ
શ્રી હૈમ સંસ્કૃત પ્રવેશિકા
પ્રથમાનુસારિણી
શબ્દ-રૂપાવલી
-
(ધાતુ રૂપાવલી સાથે)
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
* સંયોજક . ગણિવર્યશ્રી નયચંદ્રસાગરજી મ.સા. ના શિષ્યરના મુનિશ્રી કષભચંદ્રસાગરજી મ. સા.
પ્રકાશક :
iદ પ્રકાશન અમદાવાદ,
-
-
-
+
(')
-
- -
-
2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #4

:
પ્રથમાવૃત્તિ : ૧૦૦૦ * સંવત ૨૦૫૯-જ્ઞાનપંચમી દ્વિતીયાવૃત્તિ ઃ ૧૦૦૦ • સંવત ૨૦૬૦ તૃતીયાવૃત્તિ ઃ ૧૦૦૦ • સંવત ૨૦૬૧ મૂલ્ય : પઠન-પાઠન (ગૃહસ્થ માટે પણ) ♦ પ્રાપ્તિસ્થાન ==
શ્રી યશોવિજયજી જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળા આઝાદ ચોક, સ્ટેશન રોડ, મહેસાણા (ઉ.ગુ.)
ધરણેન્દ્ર એમ. શાહ પ્રેરણા વિરાજ-૨, એ-૨૦૪, જોધપુરગામ, ચંદન પાર્ટીપ્લોટ સામે, નંદનવનની બાજુમાં, સેટેલાઈટ, અમદાવાદ-૧૫. ફોન : ૨૬૯૧૭૦૨૯
(પોસ્ટ દ્વારા મંગાવવા માટે) ધ્વનિક શાહ - નાગેશ્વર પ્લેસમેંટ સર્વિસ
૨૯, પ્રથમ મંગલ કોમ્પ્લેક્ષ, વાસણા બસ સ્ટેન્ડ પાસે, શાક માર્કેટની બાજુમાં, વાસણા, અમદાવાદ
૦૭.
-
શ્રી અભયસાગર તત્ત્વજ્ઞાન પીઠ C/o શ્રેયસ કે, મર્ચન્ટ નીશા એપાર્ટમેન્ટ નં. ૧, કાજીનું મેદાન, ગોપીપુરા, સુરત-૧.
܀
સંજય જયંતિલાલ હીરાણી ૧૨૨, કીકા સ્ટ્રીટ, ગુલાલવાડી, ઘાટની ચાલ, રૂમ નં.-૨૧, મુંબઈ. ફોન : ૨૨૪૨૦૨૫૯
܀
ગૌરવ કે. શાહ
ગોડીજી પાઠશાળા, પાયધુની, મુંબઈ - ૪. મો. - ૯૩૨૪૫૪૧૩૨૩
. તન્મય શાહ
૧૪૮૮, જવાહરનગર, ગોરેગાંવ, મુંબઈ.
܀
પ્રવિણભાઈ ઝવેરી (કાપડના વહેપારી) બજારમાં – પાલીતાણા (ગામમાં) ફોન : (૦૨૮૪૮) ૨૫૨૬૭૮.
܀
શ્રી અભયસાગર જૈન પાઠશાળા C/o વર્ધમાન જૈન પેઢી, જંબુદ્વીપ, પાલીતાણા.
પં. રસીકભાઈ - સુરત ફોન : ૨૭૪૩૦૭૬૩ પં. ચંદ્રકાન્તભાઈ - પાટણ ફોન : ૨૩૧૬૦૩ પં. ભાવેશભાઈ - અમદાવાદ ફોન : ૨૬૬૦૬૪૩૨
અમર આર. શાહ
૯-બી, મણિ એપાટમેન્ટ, હીરાપન્ના એપા. પાસે, કૈલાસનગર, સુરત. મોબાઇલ : ૯૮૨૫૨૫૯૬૪૩. ટાઇપ સેટીંગ ઃ ગ્રાફીક્સ વર્લ્ડ ♦ સુદેશ શાહ - મોબાઇલ : ૯૪૨૬૫૩૨૨૦૩,
2500Ftate & Personal Use Only

Page #5

પુરવન
શ્રી જિનશાસનના શ્રુતસાગરમાં ડૂબકી મારવા સંસ્કૃતપ્રાકૃતનો અભ્યાસ આવશ્યક છે. આથીજ વર્તમાનમાં સિદ્ધહેમશબ્દાનુશાસન આધારિત હૈમસંસ્કૃત પ્રવેશિકા ભા. ૧-૨-૩ નો અભ્યાસ શ્રમણપ્રધાન ચતુર્વિધ શ્રીસંઘમાં ચાલી રહ્યો છે. “સંસ્કૃત ભાષામાં શબ્દ-ધાતુના રૂપોનું રટણ જેટલું વધારે તેટલો પાયો વધુ મજબૂત થાય....” આ પ્રાજ્ઞ અનુભવીઓનો નીચોડ છે.
પ્રથમ બુક કરી રહેલ.... પ્રાથમિક અભ્યાસુ શબ્દના રૂપોનો સ્વાધ્યાય કરી શકે તેમજ લઘુવયસ્ક બાલ અભ્યાસુને સીધાજરૂપો કંઠસ્થ કરાવી સંસ્કૃતમાં પ્રવેશ કરાવી શકાય તેવી શબ્દ રૂપાવલી હોવી જોઈએ.” તે વિચારનું બીજારોપણ પંડિતવર્યશ્રી છબીલદાસભાઈ પાસે ચાલી રહેલ વ્યાકરણના અભ્યાસ સમયે થયેલ... બાલમુનિશ્રી અજિતચંદ્રસાગરજી મ.સા. ને શબ્દરૂપો કિંઠસ્થ કરાવવા પૂ. મુનિશ્રી ઋષભચંદ્રસાગરજી મ.સા.એ રૂપો લખીને તૈયાર કર્યા....! સર્વ અભ્યાસુઓને ઉપયોગી થાય એ શુભાશયે પુસ્તિકાનું સ્વરૂપ સર્જાયું છે. મુફાદિ શુદ્ધિ કરનાર પૂ. સા. પ્રશાંતયશાશ્રીજી મ.ની શ્રુતસેવાની અનુમોદના. ઇતર વ્યાકરણ અનુસાર અનેક શબ્દરૂપાવલી “રામો હરિજરી.” શ્લોકવાળી પ્રસિદ્ધ છે. પણ હૈમ સંસ્કૃત પ્રવેશિકા પ્રથમાને અનુસરતી આ પ્રથમજ રૂપાવલી છે, જે અભ્યાસુઓને પૂરક અંગ બની અભ્યાસની ગતિ વધે તેજ આ પુસ્તિકાની ફળશ્રુતિ છે.
3 ગણિ નયચંદ્રસાગર...
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #6

શ્રમને સફળ-સાર્થક બનાવીએ...
ભાષા એ એક વિચાર પ્રગટ કરવા માટેનું સબળ માધ્યમ છે. માઝમ જેટલું સારું એટલી ગતિ તેજ થાય, ભાષા પરનું પ્રભુત્વ સંપાદન થાય તો તે તે ભાષામાં લખાચેલા સાહિત્યમાં ગતિ-પ્રગતિ સ્ટેજમાં થાય.
આપણે ત્યાં હિંમતી તાત્ત્વિક બોદથી ભલા ગ્રન્થો મુખ્યત્વે સંસ્કૃત-પ્રાકૃત ભાષામાં જ રચાએલા મળે છે. જે ભાષાના જ્ઞાન વડે તે તે વિષયનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.
કોઈપણ ભાષાનો પાયો તેનું વ્યાકરણ છે. જે વ્યાકરણને દઢ બનાવવું હોય તો તેના શબ્દરૂપો ધાતરૂપોનું ઠોસ જ્ઞાન હોવું જરૂર છે.
મુનિરાજશ્રી ઋષભચંદ્રસાગરજીએ સંસ્કૃત ભાષાના પ્રાથમિક તબક્કાના વિદ્યાર્થીને કૅન્દ્રમાં રાખી જે શબ્દોનામોના રૂપો એક સાથે નાની પુસ્તિક રૂપે આપ્યા છે. સાચવવામાં સરળ પડે તે પુરાઉના સ્વામી થનારા જલ્દી મળે છે. પણ પુસ્તકની ઉપાદેયતાનું કા૨ણ છે. આવા પ્રયાસ થવા જ જોઈએ. થતા રહેવા જ જોઈએ. જેથી વિદ્યાર્થીમાં એ ભણવાનો ઉત્સાહ વધતો રહેં છે.
સ્ત્રના અભ્યાસથી સંસ્કૃત ભાષામાં પ્રવેશ સુગમસરળ બને છે. અને એ સતે વિદ્યાર્થીઓ આ પુસ્તિકાને ભણવામાં ઉપયોગમાં લઈને મુનિરાજતા શ્રમને સાર્થક બનાવે એજ. દેવકીનંદન ઉપાશ્રય
પ્રધુમ્નસૂરિ. શત્ પૂર્ણિમા વિ.સં. ૨૦૫૮
IV
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #7

દ્વિતીય આવૃત્તિ વેળાએ....
શબ્દ રૂપાવલીની માત્ર ૧-૧ વર્ષના ટૂંકા ગાળામાં અનેક સુધારા-વધારા સાથે દ્વિતીયાવૃત્તિ પ્રકાશિત થઈ રહી છે તે આનંદની વાત છે. અભ્યાસુઓને ઉપયોગી બનેલી આ પુસ્તિકાની સતત માં પુનઃ પ્રકાશન માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા છે.
જે પણ પૂજ્યો-પંડિત એ સૂચનો જણાવ્યા છે તે આવકાર્યા છે. આ આવૃત્તિમાં ઘાતુના કર્મણિ રૂપોને સમાવી લીધા છે. દરેક શબ્દ -ધાતુના પાઠ નં. તથા તે રૂપો ક્યા શબ્દ પ્રમાણે ચાલે છે, તે પણ જણાવ્યું છે તેમજ શબ્દરૂપોની સરલતા અને સમાનતા દર્શાવતાં પરિશિષ્ટનો પણ ઉમેરો આ દ્વિતીયાવૃત્તિમાં કરેલ છે. જેથી અભ્યાસુને વિરોષ ઉપયોગી બનશે.
સૂચન અને અભિપ્રાય મોકલનાર સહુના સૌજન્યભાવની અનુમોદના.
• પ્રકાશક
તૃતીય આવૃત્તિ વેળાએ...
શબ્દ રૂપાવલીની ત્રીજા વર્ષમાંજ ત્રીજી આવૃત્તિ પ્રકાશિત કરવાની ફરજ પડી તેજ પુસ્તકની ઉપયોગિતા જણાવે છે. દ્વિતીયાવૃત્તિમાં કોઈપણ જાતના ફેરફાર વિનાજ આ આવૃત્તિ પ્રકાશિત કરીએ છીએ.
સંસ્કૃત ભાષામાં પ્રવેશ કરનાર પુણ્યાત્મા આ પુસ્તકનો વધુને વધુ ઉપયોગ કરી સંસ્કૃત ભાષાના બળે જિનામના તત્વોને પામે તે કામના સહ....
- પ્રકાશ
૦ વિનમ્ર વિનંતિ ૦ પુસ્તિકાની શુદ્ધિ-વૃદ્ધિ-સમૃદ્ધિ અંગે સૂચનો સ્વીકાર્ય-આવકાર્ય છે.
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #8

२.
IX
• અનુક્રમણિકા १. અભ્યાસુઓને માર્ગદર્શન
VIII શબ્દ-સંગ્રહ શ્લોકો 3. શબ્દરૂપો ધાતુ-સંગ્રહ શ્લોકો
७८ ૪ કાળના પુરુષબોધક પ્રત્યયો
७८-८० ६. धातु३पो (तर)
८१-८७ ७. पातु३५ो (भारत)
८८-१०५ ૮. પરિશિષ્ટ - ૧ : વિભક્તિ બોધક પ્રત્યયોના ગુજરાતી અર્થ ૧૦૬-૧૦૮ ૯. પરિશિષ્ટ - ૩ઃ રૂપો યાદ રાખવાની સરળ રીત ૧૦૯-૧૧૧ ૧૦. અભિપ્રાયો
૧૧૨-૧૧૪ - शहानुभाए.
प्र. नं. क्रम शब्द बाल
| ३१-३३ अदस् कमल
| ३४-३६ इदम् अस्मद्
३७ युष्मद्
किञ्चित् ५-७ तद्
काचित् माला
कश्चन
किञ्चन १२
काचन १३-१५ सृत
कोऽपि किमपि
-
-
शब्द
१
कश्चित्
जित भूत
GM & &
१६
मरुत् जगत्
०
कापि
१८ युध् १९-२१ सर्व २२-२४ किम् २५-२७ यद् २८-३० एतद्
११-१२ १३-१४ ४८ १४-१५] ४९ १६-१७| ५०
मुनि वारि मति भानु मधु
VI
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #9

शब्द
पृ. नं.
पृ. नं. क्रम
२८/ १०७
कर्मन् शशिन्
२८१०
गच्छत्
६
भाविन् मायिनी चन्द्रमस् पयस् अप्सरस् वाच् वणिज् आयुस्
६४
११४
क्रम क्रम शब्द ५१ धेनु ५२ नदी ५३ वधू ५४-५६ ५७-५९ ईक्षमाण .६०-६२ गम्यमान ६३ प्रकाश्यमान ६४-६६ सत् ६७-६९ नीतवत् ७०-७२ भवत् ७३-७५ स्थातव्य ७६-७८ कथनीय ७९-८१ कार्य ८२-८४ शुक्लतम ८५-८७ पटुतर ८८-९० पटिष्ठ ९१-९३ पटीयस् ९४-९६ महत् ९७-९९ धेनुमत्
देवत्वम् १०१ शुक्लता १०२ १०३ राज्ञी
___ २९ १०९ ३०-३१ | ११० ३२-३३ | १११ ३३-३४ ११२
११३ ३५-३७ ३७-३८] ११५ ३९-४० ४१-४२ ४२-४४ ४४-४५
११८ ४६-४७
१२० ४८-४९ ५०-५१
द्विष्
पितृ
६७
मातृ
नृ
स्वस
५३-५४ ५५-५६
१२३--१२५ कर्तृ १२६ नौ १२७-१२९ एक
७०-७१
७२ ७२-७३
१००
له
(५५
سه
राजन्
५९ १३२
१०४
दामन्
سه
त्रि चतर पञ्चन् - नवदशन् त्रिंशत् અવ્યય કૃદન્ત
१०५
له
६०/ १३४
सीमन् आत्मन्
१०६
७७
سه
VII
2800 Pobrate & Personal Use Only

Page #10

અભ્યાસુઓને માર્ગદર્શન...
પ્રારંભિક ૧૩ શ્લોકમાં રૂપાવલીમાં આવતા દરેક શબ્દોનો સમાવેશ થઈ જાય છે. આથી તે શ્લોકો કંઠસ્થ કરી લેવાથી સ્વાધ્યાયની અનુકૂળતા વધુ રહેશે. શબ્દોનો ક્રમ હૈમ સંસ્કૃત પ્રવેશિકાપ્રથમાના ક્રમ પ્રમાણે છે. કોઈ સ્થાને પું., નપું., સ્ત્રીલિંગ પ્રમાણે ગોઠવ્યા છે.
સર્વનામના રૂપો પ્રથમા બુકમાં ૩૫/૩૬ મા પાઠમાં સમાવેશ થઈ જાય છે. આથી દરેક શબ્દના યું. નપું. સ્ત્રીલિંગના ક્રમ સાથેજ લીધા છે.
• નવું.ના રૂપો સાતે વિભક્તિના આપેલા છે જેથી કંઠસ્થ કરનારને કે સ્વાધ્યાય સાંભળનારને સરળતા રહેશે.
VIII
2560Fate & Personal Use Only

Page #11

१०२
हैम-संस्कृत प्रवेशिका प्रथमानुसारिणी
शब्दस्यावलीस्थशब्द-संग्रह श्लोकाः
० अनुक्रमणिका ० प्रणम्याथ प्रभु पार्श्व शंखेश्वराभिधं जिनं । बालानां सुखबोधाय क्रियते शब्द-संग्रहः ॥१॥ बालो मुंनि मरुद्भानुः ना राजा चन्द्रमाः शशी । द्विष् पिता भगवानात्मा नप्तापुंसि वणिग् वराः ॥२॥ माला युच्च मति धैर्नु वाग्धीः राज्ञी वधू नदी । नौः स्वसा मायिनी सीमा स्त्रीषु माताप्सरा वरा ॥३॥ कमलं च पयो वारि भाविमधु जगत्तथा । कर्मायुः दाम शब्दाश्च प्राज्ञैः नपुंसके स्मृताः ॥४॥ स सा तद्यश्चयायच्च कः का किं त्वमहं त्वयम् । इयमिदमेषः चैषा ह्यसावे तदसावदः ।।५।। सर्वः सर्वञ्च सर्वादि सर्वनामानि भावयेत् । एक-द्वि-त्र्यादि-सानन्ता संख्या प्राज्ञैः प्रबोधिता ॥६॥
३२
* શ્લોકના શબ્દો ઉપર જે નંબર આપેલા છે તેના રૂપો તે નંબર પરથી જણાશે.
. IX
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #12

*
कृदन्ता ये तु शब्दाश्च तद्धितान्ताः स्वरूपतः । वर्ण्येऽहं चित्रकाश्चित्ते सयत्नं साधयेत् सदा ||७||
*
१३५
पातु हृत्वा विजित्यादि देववदव्ययं सदा । कः कं कादिष्वैनेवार्थे चित् चनापि प्रयोजयेत् ॥८॥
क्लीबैक - वचनं भूतं भावे भूते त्वकर्मतः । 'जितः कर्मणि भूते हि सृतः गत्यर्थ कर्तरि ॥९॥
क्लीबे भावे हि देवत्वं स्त्रियां च शुक्लता ननु । प्रवक्ष्याम्यथ शब्दास्तु लिङ्गत्रय-धरा वराः ॥ १० ॥ * गच्छत्स दीक्षमाणंच वर्तमाने तु कर्तरि । भावे प्रकाश्यमानं च गम्यमानं च कर्मणि ॥ ११ ॥
७६
* अनैवार्थे - अनिश्चितार्थे इति
कथनीयं भवत्कार्यं स्थातव्यं नीतवन्महत् । पैटीयश्च पॅटिष्ठञ्च शुक्ले तमं पैटौ तरं ॥ १२ ॥ धेनुमवृक्षवत्कर्तृ रूप - साधनिका कृते । शब्द-संग्रह एषः तु कृतो मुनिनयेन्दुना ॥१३॥
શ્લોક નં. ૧૧-૧૨-૧૩ માં શબ્દો નપુ પ્રથમ એ.વ.માં છે. ત્રણે લિંગ સૂચક શબ્દો નપું માં નિર્દેશ કરવાની પરિપાટી ગ્રંથકારોની છે.
नहीं ५४ नं. भेटले ५४, ५, ६ . स्त्री. नपुं. न उभथी भगवा.
X
2800 P0rate & Personal Use Only

Page #13

बालैः
बालात्
(१) अकारान्त पुंलिङ्ग - 'बाल' शब्द [.. 27]* विभक्ति एकवचन द्विवचन बहुवचन प्र० बालः बालौ
बालाः बालम् बालौ बालान् बालेन बालाभ्याम् बालाय
बालाभ्याम् बालेभ्यः
बालाभ्याम् बालेभ्यः बालस्य बालयोः बालानाम् बाले बालयोः हे बाल ! हे बालौ !
हे बालाः! +मारीते. देव, छात्र, गज, मनोरथ, श्रमण, स्वर्ग, निष्क,
बिडाल विगेरे अकारान्त शहोना ३५ो थशे. (२) अकारान्त नपुं. - 'कमल' शब्द [.. 27] प्र० कमलम् कमले कमलानि द्वि० कमलम् कमले कमलानि तृ० कमलेन कमलाभ्याम् कमलैः
बालेषु
* सा मंड ६२६ स्थाने पा8 नं. ४९॥वे छे. + न नो ण नियमानुसा२. ४- शोभा यतो डोय त्या ४२वो .त.
छात्रेण, गुरुणाम् (શદ-રૂપાવલી
___ 2BODForate & Personal Use Only

Page #14

कमलाय कमलाभ्याम् कमलात् कमलाभ्याम् कमलस्य - कमलयोः कमले कमलयोः
कमलेभ्यः कमलेभ्यः कमलानाम् कमलेषु
ष०
स०
सं०
हे कमल !
हे कमले !
हे कमलानि !
सारीते कङ्कण, अम्बर, मुख, स्वप्न, क्षीर, नेत्र, जल, उदर, औषध फल विगेरे अकारान्त शहोना ३५ो थशे.
द्वि० माम्मा
(३) 'अस्मद्' सर्वनाम (अलिङ्ग) [५u. 27] प्र०. अहम् आवाम् वयम्
आवाम्-नौ अस्मान्-नः तृ० मया . आवाभ्याम् अस्माभिः च० मह्यम्-मे आवाभ्याम्-नौ अस्मभ्यम्-नः पं० मद् आवाभ्याम् अस्मद् ष० मम-मे आवयोः-नौ अस्माकम् नः स० मयि आवयोः
अस्मासु (४) 'युष्मद्' सर्वनाम (अलिङ्ग) [.. 27] प्र० त्वम् युवाम्
શબ્દ-રૂપાવલી. 06-३पापली
यूयम्
-
-
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #15

द्वि० त्वाम्-त्वा
तृ०
त्वया
तुभ्यम्-ते
त्वद्
तव - ते
त्वयि
च०
पं०
ष०
स०
प्र०
द्वि०
तृ०
च०
पं०
ष०
स०
युष्मान्-वः
युष्माभिः
युष्मभ्यम्-वः
युष्मद्
युष्माकम्-वः
युष्मासु
(५) 'तद्' सर्वनाम - पुंलिङ्ग [41. 27]
तौ
तौ
प्र०
द्वि०
सः
तम्
तेन
तस्मै
युवाम्-वाम्
युवाभ्याम्
युवाभ्याम् वाम्
युवाभ्याम्
युवयोः - वाम्
युवयोः
तद्
तद्
*
ताभ्याम्
ताभ्याम्
ताभ्याम्
तयोः
עב
तयोः
F + Ï Ï
तस्मात्
तस्य
तेषाम्
तस्मिन्
तेषु
(६) 'तद्' सर्वनाम - नपुं. [41.27]
ते
तानि
ते
तानि
तेभ्यः
શબ્દ-રૂપાવલી
2560 Povate & Personal Use Only
3

Page #16

तस्मात्
तस्य
तेषाम्
तेषु
ताः
44
ताः
तृ० तेन
ताभ्याम् तस्मै ताभ्याम्
तेभ्यः
ताभ्याम् तेभ्यः ष०
तयोः स० तस्मिन् तयोः
(७) 'तद्' सर्वनाम-स्त्रीलिङ्ग [. 28] प्र० सा द्वि० ताम् तृ० तया
ताभ्याम्
ताभिः ताभ्याम् ताभ्यः तस्याः ताभ्याम् ताभ्यः ष० तस्याः
तासाम् स० तस्याम् तयोः
तासु (८) आकारान्त स्त्रीलिङ्ग - 'माला' शब्द [पा. 28] प्र० माला माले
माला: द्वि० मालाम्
माले तृ० मालया मालाभ्याम् मालाभिः
तस्यै
तयोः
मालाः
-
-
શદ-રૂપાવલી
2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #17

च० मालायै
मालाभ्याम् मालाभ्यः मालायाः मालाभ्याम् मालाभ्यः
मालायाः मालयोः मालानाम् स० मालायाम् मालयोः
मालासु सं० हे माले ! हे माले ! हे मालाः ! मा शते. अङ्गना क्रीडा, गंङ्गा, छाया, देवता, पाठशाला, वसुधा, मक्षिका सभा, तृष्णा, निशा विगेरे आकारान्त
શબ્દોના રૂપો થશે. (९) । (.. क्त प्रत्ययान्त जि + त = जित पुंलिङ्ग (बालवत्) [. 33] प्र० जितः
जिताः द्वि० जितम् तृ० जितेन जिताभ्याम् च० जिताय जिताभ्याम् जितेभ्यः पं० जितात् जिताभ्याम् जितेभ्यः
जितस्य जितयोः जितानाम् स० जिते जितयोः
जितेषु सं० हे जित ! हे जितौ ! हे जिताः !
जितौ
जितौ
जितान्
जितैः
શબ્દ-રૂપાવલી
2800 Pobate & Personal Use Only

Page #18

(१०) भू.. क्त प्रत्ययान्त जि + त = जित नपुं. (कमलवत्) [५L. 33] प्र० जितम् जिते
जितानि द्वि० जितम् जिते
जितानि जितेन जिताभ्याम्
जितैः जिताय जिताभ्याम् जितेभ्यः
जिताभ्याम् जितेभ्यः जितस्य जितयोः जितानाम् स० जिते जितयोः जितेषु सं० हे जित ! हे जिते ! हे जितानि !
जितात्
जिते
जिताः
(११) भू..क्त प्रत्ययान्त जि+ त = जित+आ - स्त्रीलिङ्ग(मालावत्) [पा. 33] प्र० जिता द्वि० जिताम् जिते
जिताः तृ० जितया जिताभ्याम् जिताभिः च० जितायै जिताभ्याम् जिताभ्यः पं० जितायाः जिताभ्याम् जिताभ्यः
શબ્દ-રૂપાવલી.
-
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #19

जितानाम्
ष० जितायाः
जितायाम् सं० हे जिते !
जितयोः जितयोः हे जिते !
जितासु
हे जिताः !
(१२) भावे. भूत. क्त प्रत्ययान्त भू + त = भूत. (मात्र - नपुं. ओ.व.)
[4l. 33] * भूतम्
सृतौ
(१३) गत्यर्थे तर भूतन्त (क्त प्रत्ययान्त) सृ + त = सृत - पुंलिङ्ग (बालवत्)
[41. 33] प्र० सृतः
सृताः द्वि० सृतम् सृतौ
सृतान् तृ० सृतेन सृताभ्याम् च० सृताय सृताभ्याम् सृतेभ्यः पं० सृतात्
सृताभ्याम् सृतेभ्यः
सृतैः
★ मापे भू.. या साथे ४ संबद्ध छ. यापहना स्थाने १५२॥4 छे.
इता गमे तट डोय तो ५९ न' (प्रथम) मे.व.मां°४ थाय.
(AGE-३पावली 2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #20

सृतेषु
सृते
ष० सृतस्य सृतयाः सृतानाम् स० सृते सृतयोः सं० हे सृत ! हे सृतौ ! हे सृताः ! (१४) गत्यर्थे तरि (भूतन्त (क्त प्रत्ययान्त) सृ + त = सृत - नपुं. (कमलवत्)
[. 33] प्र० सृतम् द्वि० सृतम् सृते तृ० सृतेन सृताभ्याम् सृताय
सृताभ्याम् सृतेभ्यः पं० सृतात् सृताभ्याम् सृतेभ्यः ष० सृतस्य
सृतानाम्
सृतेषु सं० हे सृत ! हे सृते ! हे सृतानि ! (१५) गत्यर्थे उतरि भूतान्त (क्त प्रत्ययान्त) सृत + आ - स्त्रीलिङ्ग (मालावत्) [५u. 33] प्र० सृता
सृतानि सृतानि सृतैः
सृतयोः सृतयोः
सृते
सृते
सृताः
શબ્દ-રૂપાવલી
2800 Pobrate & Personal Use Only

Page #21

द्वि० सृताम्
सृताः तृ० सृतया सृताभ्याम् सृताभिः च० सृतायै सृताभ्याम् सृताभ्यः पं० सृतायाः सृताभ्याम् सृताभ्यः ष० सृतायाः सृतयोः सृतानाम् स० सृतायाम् सृतयोः सृतासु सं० हे सूते ! हे सृते ! हे सृताः ! (१६) व्यञ्जनान्त पुंलिङ्ग - 'मरुत्' शब्द [.. 34] प्र० मरुत्, द् मरुतौ
मरुतः मरुतम् मरुतौ
मरुतः मरुता मरुद्भ्याम् मरुद्भिः मरुते मरुद्भ्याम् मरुद्भ्यः मरुतः
मरुद्भ्याम् मरुद्भ्यः ष० मरुतः मरुतोः मरुताम् स० मरुति
मरुतोः
मरुत्सु सं० हे मरुत्, द् ! हे मरुतौ ! हे मरुतः !
सारीते. भूभृत्, श्रीयुत्, हरित् विगेरे शहोन। ३५ो थशे.
શબ્દ-રૂપાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #22

(१७) व्यञ्जनान्त नपुं. - 'जगत्' शब्द
[41. 34]
जगती
प्र० द्वि०
जगत्, द् जगत्, द्
जगन्ति जगन्ति
जगती
जगद्भिः
जगद्भ्यः
जगद्भ्यः
जगता जगद्भ्याम् जगते जगद्भ्याम् जगतः जगद्भ्याम् जगतः जगतोः जगति जगतोः हे जगत्, द् ! हे जगती !
जगताम्
स० सं०
जगत्सु हे जगन्ति !
આ રીતે વિયેત્ વિગેરે શબ્દોના રૂપો થશે. (१८) व्यञ्जनान्त स्त्रीलिङ्ग - 'युध्' शब्द
__ (मस्त्व त्) [ul. 34] प्र० युत्, द् युधौ युधः द्वि० युधम् युधौ तृ० युधा युद्भ्याम् युद्भिः
युधः
१०
शE-३पावली)
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #23

च०
युद्भ्यः
पं०
युधे
युद्भ्याम् युधः युद्भ्याम् युधः युधोः युधि
युधोः हे युत्, युद् ! हे युधौ !
युद्भ्यः युधाम्
स० ।
युत्सु हे युधः !
सा रीते. आपद्, शरद, योषिद्, विद्युत्, मृद्, मुद्, विगेरे
શબ્દોના રૂપો થશે. (१९) *'सर्व' सर्वनाम - पुंलिङ्ग [.. 35] प्र० सर्वः सर्वो
सर्वे द्वि० सर्वम्
सर्वान् तृ० सर्वेण सर्वाभ्याम् सर्वैः च० सर्वस्मै सर्वाभ्याम् सर्वेभ्यः पं० सर्वस्मात्
सर्वाभ्याम् सर्वेभ्यः ष० सर्वस्य सर्वयोः सर्वेषाम्
सौं
* સર્વનામના રૂપોનો ક્રમ દરેક શબ્દના પું. નપું. સ્ત્રી.નો ક્રમથી સાથે
समेत छ. (म-संस्कृत-प्रवेशिम 418 : 34-36)
-
શબ્દ-રૂપાવલી
११)
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #24

तृ० च०
स० सर्वस्मिन् सर्वयोः सर्वेषु सं० हे सर्व ! हे सर्वो ! हे सर्वे !
(२०) 'सर्व' सर्वनाम - नपुं. [. 35] प्र० सर्वम् सर्वे
सर्वाणि द्वि० सर्वम् सर्वे
सर्वाणि सर्वेण सर्वाभ्याम् सर्वैः
सर्वस्मै सर्वाभ्याम् सर्वेभ्यः पं० सर्वस्मात् सर्वाभ्याम् सर्वेभ्यः
सर्वस्य सर्वयोः सर्वेषाम् स० सर्वस्मिन्
सर्वयोः
सर्वेषु सं० हे सर्व ! हे सर्वे ! हे सर्वाणि ! (२१) 'सर्वा' सर्वनाम - स्त्रीलिङ्ग [. 36] प्र० सर्वा
सर्वाः द्वि० सर्वाम्
सर्वाः तृ० सर्वया सर्वाभ्याम् सर्वाभिः च० सर्वस्यै सर्वाभ्याम् सर्वाभ्यः पं० सर्वस्याः सर्वाभ्याम् सर्वाभ्यः
सर्वे
૧૨
શબ્દ-રૂપાવલી
-
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #25

सर्वासु
ष० सर्वस्याः सर्वयोः . सर्वासाम् स० सर्वस्याम् सर्वयोः सं० हे सर्वे ! हे सर्वे ! हे सर्वाः ! (२२) 'किम्' सर्वनाम - पुंलिङ्ग [.. 35]
(सर्ववत्)
कौ
के
कौ
कान्
कैः
प्र० कः द्वि० कम् तृ० केन च० कस्मै पं० कस्मात्
कस्य स० कस्मिन्
काभ्याम् काभ्याम् काभ्याम् कयोः कयोः
केभ्यः केभ्यः केषाम्
केषु
(२३) 'किम्' सर्वनाम - नपुं. [५.. 35]
(सर्वंवत्)
कानि
कानि
कैः
प्र० किम् द्वि० किम् तृ० केन च० कस्मै पं० कस्मात् શબ્દ-રૂપાવલી
काभ्याम् काभ्याम् काभ्याम्
केभ्यः केभ्यः
१३
-
2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #26

केषाम्
केषु
काः
ष० कस्य
कयोः स० कस्मिन् कयोः (२४) 'किम्' सर्वनाम - स्त्रीलिङ्ग [.. 36]
(सर्वावत्) प्र० का
काः द्वि० काम् कया
काभ्याम् काभिः कस्यै काभ्याम्
काभ्यः कस्याः काभ्याम्
काभ्यः कस्याः कयोः
कासाम् स० कस्याम् कयोः
कासु (२५) 'यद्' सर्वनाम - पुंलिङ्ग [. 35]
(सर्ववत्)
यान्
प्र० यः द्वि० यम् तृ० येन च० यस्मै पं० यस्मात् ष० यस्य ૧૪
___ यौ
याभ्याम् याभ्याम् याभ्याम् ययोः
येभ्यः
येभ्यः येषाम्
-
શદ-રૂપાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #27

येषु
ये
येन
येषाम्
ययोः
येषु
स० यस्मिन् ययोः (२६) 'यद्' सर्वनाम - नपुं. [५1. 35]
(सर्ववत्) प्र० यत्, द् ये
यानि यत्, द्
यानि
याभ्याम् च० यस्मै याभ्याम् येभ्यः
यस्मात् याभ्याम् येभ्यः ष० यस्य
ययोः स० यस्मिन् (२७) 'यद्' सर्वनाम - स्त्रीलिङ्ग [.. 36]
(सर्वावत्) प्र० या
याः याम् तृ० यया
याभ्याम्
याभिः याभ्याम् याभ्यः
याभ्याम् यस्याः ययोः
यासाम् स० यस्याम् ययोः શબ્દ-રૂપાવલી
१५
ये
याः
यस्यै यस्याः
याभ्यः
यास
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #28

(२८) 'एतद्' सर्वनाम - पुंलिङ्ग [.. 35]
(सर्ववत्) प्र० एषः एतौ
एते द्वि० एतम्-एनम् एतौ-एनौ एतान्-एनान् तृ० एतेन-एनेन एताभ्याम् एतैः च० एतस्मै एताभ्याम्
एतेभ्यः एतस्मात् एताभ्याम् एतेभ्यः । एतस्य एतयोः-एनयोः एतेषाम् स० एतस्मिन् एतयोः-एनयोः एतेषु (२९) एतद्' सर्वनाम - नपुं. [पा. 35]
(सर्ववत् ) प्र० एतत्, द् एते
एतानि द्वि० एतत्,द्-एनत्,द् एते-एने एतानि-एनानि तृ० एतेन-एनेन एताभ्याम् च० एतस्मै एताभ्याम् एतेभ्यः पं० एतस्मात् एताभ्याम् एतेभ्यः एतस्य
एतयो:-एनयोः एतेषाम् स० एतस्मिन् एतयो:-एनयोः एतेषु (१६
શબ્દ-રૂપાવલી
-
-
2800 Pobrate & Personal Use Only

Page #29

(३०) 'एतद्' सर्वनाम - स्त्रिलिङ्ग [41. 36] ( सर्वावत् )
प्र० एषा
एते
द्वि० एताम्-एनाम् एते - एने
तृ०
एताभ्याम्
च०
पं०
एतस्याः
एतस्याः
स० एतस्याम्
ष०
प्र०
द्वि०
तृ०
एतया - एनया
एतस्यै
(३१) 'अदस्' सर्वनाम - पुंलिङ्ग [41 35]
अमी
अमून्
अमीभिः
अमीभ्यः
अमीभ्यः
अमीषाम्
अमीषु
च०
पं०
ष०
स०
असौ
अमुम्
अमुना
अमुष्मै
अमुष्मात्
अमुष्य
अमुष्मिन्
एताभ्याम्
एताभ्याम्
एतयोः - एनयो:
एतयोः - एनयो:
શબ્દ-રૂપાવલી
अमू
अमू
एता:
एता:- एना:
एताभिः
एताभ्यः
एताभ्यः
एतासाम्
एतासु
अमूभ्याम्
अमूभ्याम्
अमूभ्याम्
अमुयोः
अमुयोः
१७
2560 Povate & Personal Use Only

Page #30

अमू
(३२) 'अदस्' सर्वनाम - नपुं. [.. 35] प्र० अद: __ अमू
अमूनि द्वि० अद:
अमूनि तृ० अमुना अमूभ्याम् अमीभिः
अमुष्मै अमूभ्याम् अमीभ्यः अमुष्मात् अमूभ्याम् अमीभ्यः
अमुष्य अमुयोः अमीषाम् ___अमुष्मिन्
अमीषु
अमुयोः
अमू:
(३३) 'अदस्' सर्वनाम - स्त्रीलिङ्ग [.. 36] प्र० असौ अमू द्वि० अमूम् अमू
अमूः तृ० अमुया अमूभ्याम् अमूभिः ___ अमुष्य अमूभ्याम् अमूभ्यः
अमुष्याः अमूभ्याम् अमूभ्यः ष० अमुष्याः अमुयोः अमूषाम् स० अमुष्याम् अमुयोः अमूषु
-
૧૮
શબ્દ-રૂપાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #31

(३४) 'इदम्' सर्वनाम - पुंलिङ्ग [.. 35]
प्र०
द्वि०
तृ० च०
अयम् इमम्-एनम् अनेन-एनेन अस्मै अस्मात् अस्य अस्मिन्
इमौ
इमे इमौ-एनौ
इमान्-एनान् आभ्याम् एभिः आभ्याम् एभ्यः आभ्याम् एभ्यः अनयोः-एनयोः एषाम् अनयोः-एनयोः एषु
ष० स०
(३५) 'इदम्' सर्वनाम - नपुं. [41. 35] प्र० इदम् इमे
इमानि इदम्-एनद् इमे-एने इमानि-एनानि तृ० अनेन-एनेन आभ्याम् एभिः
अस्मै आभ्याम् एभ्यः अस्मात् आभ्याम् एभ्यः
अनयो:-एनयोः एषाम् स० अस्मिन् अनयो:-एनयोः एषु
अस्य
શદ-રૂપાવલી
१८
-
___ 2BODrobate & Personal Use Only

Page #32

(३६) 'इदम्' सर्वनाम - स्त्रिलिङ्ग [५. 36]
प्र० इयम् इमे
इमाः द्वि० इमाम्-एनाम् इमे-एने इमाः-एनाः तृ० अनया-एनया आभ्याम् आभिः अस्यै आभ्याम्
आभ्यः अस्याः आभ्याम्
आभ्यः अस्याः
अनयोः-एनयोः आसाम् अस्याम्
अनयो:-एनयोः आसु (३७) 'किम्' सर्वनाम 'चित्'
अव्यय साथे - पुंलिङ्ग [. 35] प्र० कश्चित् कौचित् द्वि० कञ्चित्
कौचित्
कांश्चिद् तृ० केनचित् काभ्याञ्चित् च० कस्मैचित् काभ्याञ्चित्
केभ्यश्चित् पं० कस्माच्चित् काभ्याञ्चित् केभ्यश्चित् ष० कस्यचित् कयोश्चित् केषाञ्चित् स० कस्मिंश्चित् कयोश्चित् केषुचित्
केचित्
कैश्चित्
२०
२०
शE-३पावली
2800 Pobrate & Personal Use Only

Page #33

केचित् केचित्
केभ्यश्चित्
(३८) 'किम्' सर्वनाम 'चित्'
अव्यय साथे - नपुं. [५u. 35] प्र० किञ्चित्
कानिचित् द्वि० किञ्चित्
कानिचित् तृ० केनचित् काभ्याञ्चित् । कैश्चित् च० कस्मैचित् काभ्याञ्चित् पं० कस्माच्चित् काभ्याञ्चित् केभ्यश्चित् ष० कस्यचित् कयोश्चित् केषाञ्चित् स० कस्मिंश्चित् कयोश्चित् केषुचित्
(३९) 'किम्' सर्वनाम 'चित्'
अव्यय साथे - स्त्रीलिङ्ग [. 35] प्र० काचित्
काश्चित् द्वि० काञ्चित्
काश्चित् तृ० कयाचित् काभ्याञ्चित् काभिश्चित् च० कस्यैचित् काभ्याञ्चित् काभ्यश्चित् पं० कस्याश्चित काभ्याञ्चित् काभ्यश्चित् ष० कस्याश्चित् कयोश्चित् कासाञ्चित्
केचित्
केचित्
શદ-પાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #34

स० कस्याश्चित्
कयोश्चित्
कासुचित्
कैश्चन
(४०) 'किम्' सर्वनाम 'चन'
अव्यय साथे - पुंलिङ्ग [.. 35] प्र० कश्चन कौचन केचन द्वि० कञ्चन कौचन
कांश्चन केनचन काभ्याञ्चन कस्मैचन काभ्याञ्चन केभ्यश्चन
कस्माच्चन काभ्याञ्चन केभ्यश्चन ष० कस्यचन कयोश्चन
केषाञ्चन कस्मिंश्चन कयोश्चन केषुचन (४१) 'किम्' सर्वनाम 'चन'
अव्यय साथे - नपुं. [41. 35] प्र० किञ्चन
कानिचन द्वि० किञ्चन केचन
कानिचन ० केनचन काभ्याञ्चन कैश्चन च० कस्मैचन काभ्याञ्चन
केभ्यश्चन पं० कस्माच्चन काभ्याञ्चन केभ्यश्चन
शE-३पापली
केचन
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #35

ष०
कस्यचन कस्मिश्चन
कयोश्चन कयोश्चन
केषाञ्चन केषुचन
स०
(४२) 'किम्' सर्वनाम 'चन'
अव्यय साथे - स्त्रीलिङ्ग [प.. 35] प्र० काचन
केचन
काश्चन काञ्चन केचन
काश्चन कयाचन काभ्याञ्चन काभिश्चन च० कस्यैचन काभ्याञ्चन काभ्यश्चन पं० कस्याश्चन काभ्याञ्चन काभ्यश्चन ष०
कस्याश्चन कयोश्चन कासाञ्चन स० ___ कस्याञ्चन कयोश्चन कासुचन
(४३) 'किम्' सर्वनाम 'अपि'
अव्यय साथे - पुंलिङ्ग [५l. 35] प्र० कोऽपि कावपि केऽपि द्वि० कमपि कावपि कानपि तृ० केनापि
काभ्यामपि कैरपि च० कस्मायपि काभ्यामपि केभ्योऽपि
AGE-३पावली
23.
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #36

कस्मादपि ष० कस्यापि स० कस्मिन्नपि
काभ्यामपि कयोरपि कयोरपि
केभ्योऽपि केषामपि केष्वपि
(४४) 'किम्' सर्वनाम 'अपि'
अव्यय साथे - नपुं. [42. 35] प्र० किमपि केऽपि
कान्यपि द्वि० किमपि केऽपि
कान्यपि तृ० केनापि
काभ्यामपि कैरपि च० कस्मायपि काभ्यामपि
केभ्योऽपि ___ कस्मादपि काभ्यामपि केभ्योऽपि
___ कस्यापि कयोरपि केषामपि स० कस्मिन्नपि कयोरपि केष्वपि
(४५) 'किम्' सर्वनाम 'अपि'
अव्यय साथे - स्त्रीलिङ्ग [.. 35] प्र० कापि केऽपि
का अपि द्वि० कामपि केऽपि
का अपि त० कयापि काभ्यामपि काभिरपि
૨૪
શબ્દ-રૂપાવલી.
2800 Pobrate & Personal Use Only

Page #37

च०
पं०
ष०
स०
कस्यायपि
कस्या अपि
कस्या अपि
कस्यामपि
(४६) ह्रस्व इकारान्त पुंलिङ्ग - 'मुनि' शब्द [4. 37]
मुनी
मुनी
प्र० मुनिः
द्वि० मुनिम्
तृ० मुनिना
च०
मुनये
पं०
मुनेः
ष०
स०
सं०
काभ्यामपि काभ्योऽपि
काभ्यामपि
काभ्योऽपि
कयोरपि
कासामपि
कयोरपि
कास्वपि
मुनेः
मुनौ
हे मुने !
मुनिभ्याम्
मुनिभ्याम्
मुनिभ्याम्
मुन्योः
मुन्योः
हे मुनी !
मुनयः
मुनीन्
मुनिभिः
मुनिभ्यः
मुनिभ्यः
मुनीनाम्
मुनिषु
हे मुनयः !
आ रीते कवि, गिरि, कपि, रवि, अवधि, जलनिधि, राशि, पाणि विगेरे शब्दोना ३पो थशे.
(४७) ह्रस्व इकारान्त नपुं. - 'वारि' शब्द [4. 38]
प्रo
वारि
वारिणी
वारीणि
શબ્દ-રૂપાવલી
2860 P0rate & Personal Use Only
૨૫

Page #38

द्वि० वारि वारिणी वारीणि तृ० वारिणा वारिभ्याम् वारिभिः च० वारिणे वारिभ्याम् वारिभ्यः पं० वारिणः वारिभ्याम्
वारिभ्यः वारिणः वारिणोः वारीणाम् स० वारिणि वारिणोः
वारिषु सं० हे वारे! वारि! हे वारिणी ! हे वारीणि !
साशते दधि, अस्थि विगेरे शहोन। ३५ो थशे. (४८) ह्रस्व इकारान्त स्त्रीलिङ्ग-‘मति' शब्द [39] प्र० मतिः मती
मतयः द्वि० मतिम् मती मती: मत्या मतिभ्याम्
मतिभिः च० मत्यै, मतये मतिभ्याम् मतिभ्यः पं० मत्याः, मतेः मतिभ्याम् मतिभ्यः
मत्याः, मतेः मत्योः मतीनाम् स० मत्याम्, मतौ मत्योः मतिषु सं० हे मते ! हे मती ! हे मतयः ! सा रीते शान्ति, शक्ति, वृत्ति, वृष्टि, विभूति, रात्रि, मुक्ति, दुर्गति वगेरे शोना ३५ो थशे.
शE-३पावली
त०
-
૨૬
2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #39

(४९) ह्रस्व उकारान्त पुंलिङ्ग-'भानु' शब्द [.. 37]
भानू
भानून्
प्र० भानुः भानू
भानवः भानुम् तृ० भानुना भानुभ्याम् भानुभिः च० भानवे भानुभ्याम् भानुभ्यः पं० भानोः भानुभ्याम् भानुभ्यः
भानोः भान्वोः भानूनाम् स० भानौ भान्वोः भानुषु सं० हे भानो ! हे भानू ! हे भानवः । भारीते साधु, शिशु, प्रभु-वसु-वायु-गुरु-ऋतु,विष्णु, इषु,
तरु, रिपु वगेरे शहोन। ३५ो थशे. (५०) ह्रस्व उकारान्त नपुं. - 'मधु' शब्द [.. 38] प्र० मधु द्वि० मधु मधुनी तृ० मधुना मधुभ्याम् मधुभिः च० मधुने मधुभ्याम् मधुभ्यः पं० मधुनः मधुभ्याम् मधुभ्यः
मधुनी
मधूनि मधूनि
શબદ-રૂપાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #40

ष०
मधूनाम्
स०
मधुषु
सं० हे मधो ! मधु ! हे मधुनी !
हे मधूनि !
खारीते अश्रु, तालु, वरू वगेरे शब्दोना ३पो थशे.
(५१) ह्रस्व उकारान्त स्त्रीलिङ्ग - ' धेनु' शब्द [39]
धेनुः
प्र०
धेनवः
द्वि० धेनुम्
धेनूः
तृ०
धेन्वा
च०
पं०
ष०
स०
सं०
प्र०
मधुनः
मधुनि
मधुनोः
मधुनोः
ઢ
धेनुभ्याम्
धेन्वै, धेनवे
धेनुभ्याम्
धेन्वाः, धेनोः धेनुभ्याम्
धेन्वाः, धेनोः
धेन्वोः
धेन्वाम्, धेनौ
धेन्वोः
हे धेनो ! हे धेनू !
खा रीते रज्जु-तनु वगेरे शब्दोना ३पो थशे.
(५२) दीर्घ ईकारान्त स्त्रीलिङ्ग - 'नदी' शब्द [39
नदी
नद्यौ
धेनू
धेनू
धेनुभिः
धेनुभ्यः
धेनुभ्यः
धेनूनाम्
धेनुषु
हे धेनवः !
2860 P0rate & Personal Use Only
नद्यः
શબ્દ-રૂપાવલી

Page #41

नद्यौ
नद्याः
नद्योः
द्वि० नदीम्
नदी: नद्या नदीभ्याम् नदीभिः च० नद्यै
नदीभ्याम् नदीभ्यः
नदीभ्याम् नदीभ्यः ष० नद्याः
नदीनाम् स० नद्याम् नद्योः
नदीषु सं० हे नदि ! हे नद्यौ ! हे नद्यः ! मा रीते मैत्री, महिषी, भगिनी, नारी, मधुकरी, वगेरे.
શબ્દોના રૂપો થશે. अवी-तरी-तन्त्री-लक्ष्मी-स्तरी से पांय हाई ईकारान्त શબ્દોના પ્રથમા એ.વ.માં વિસર્ચયુક્ત રૂપ બનશે
अवी:-तरी:-तन्त्रीः इत्यादि. (५३) दीर्घ ऊकारान्त स्त्रीलिङ्ग - 'वधू' शब्द [39] प्र० वधूः
वध्वौ
वध्वः द्वि० वधूम् वध्वौ
वध्वा वधूभ्याम् वधूभिः च० वध्वै वधूभ्याम् वधूभ्यः पं० वध्वाः वधूभ्याम् वधूभ्यः શબ્દ-રૂપાવલી
वधूः
-
૨૯
2500 Pobate & Personal Use Only

Page #42

ष० वध्वाः
वध्वाः वध्वोः
वधूनाम् स० वध्वाम् वध्वोः वधूषु सं० हे वधु ! हे वध्वौ ! हे वध्वः ! ___मारीत सरयू, श्वश्रू वगैरे शहोन। ३५ो थशे.
(५४) *कर्तरि वर्तमान कृदन्त - 'गच्छत्' (पुंलिङ्ग) गच्छ+अ अत् (शतृ) (मस्त्व त्) [4u. 40 प्र० गच्छन् गच्छन्तौ गच्छन्तः द्वि० गच्छन्तम् गच्छन्तौ गच्छतः तृ० गच्छता
गच्छद्भ्याम् गच्छद्भिः च० गच्छते गच्छद्भ्याम् गच्छद्भ्यः
गच्छतः गच्छद्भ्याम् गच्छद्भ्यः गच्छतः
गच्छतोः गच्छताम् स० गच्छति गच्छतोः गच्छत्स सं० हे गच्छन् हे गच्छन्तौ हे गच्छन्तः
(५५) *कर्तरि वर्तमान कृदन्त - 'गच्छत्' (नपुं.) (जगत्वत्) [.. 40] प्र० गच्छत्, गच्छद् गच्छन्ती गच्छन्ति द्वि० गच्छत, गच्छद् गच्छन्ती
गच्छन्ति * घुट् प्रत्ययो पूर्व न् उमेराय छे.
30
શબ્દ-રૂપાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #43

गच्छद्भिः
तृ० गच्छता गच्छद्भ्याम्
गच्छते गच्छद्भ्याम् पं० गच्छतः गच्छद्भ्याम् गच्छतः
गच्छतोः स० गच्छति गच्छतोः सं० हे गच्छत् गच्छद् ! हे गच्छन्ती !
गच्छद्भ्यः गच्छद्भ्यः गच्छताम् गच्छत्सु हे गच्छन्ति !
(५६) कर्तरि वर्तमान कृदन्त (स्त्रीलिङ्ग) (परस्मैपदमां अत् (शतृ) प्रत्ययान्त)
गच्छत् + ई (नदीवत्) [.. 40] प्र० गच्छन्ती
गच्छन्त्यौ
गच्छन्त्यः द्वि० गच्छन्तीम् गच्छन्त्यौ गच्छन्तीः
गच्छन्त्या गच्छन्तीभ्याम् गच्छन्तीभिः
गच्छन्त्यै गच्छन्तीभ्याम् गच्छन्तीभ्यः पं० गच्छन्त्याः गच्छन्तीभ्याम् गच्छन्तीभ्यः ष० गच्छन्त्याः गच्छन्त्योः गच्छन्तीनाम् स० गच्छन्त्याम् गच्छन्त्योः गच्छन्तीषु सं० हे गच्छन्ति ! हे गच्छत्यौ! हे गच्छन्त्यः !
શબ્દ-રૂપાવલી
३१
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #44

(५७) कर्तरि वर्तमान कृदन्त (आत्मने. ) पुं. - 'ईक्षमाण' [ ईक्ष+म+आन (आनश्)] (बालवत् ) [40]
प्र०
ईक्षमाणः
द्वि० ईक्षमाणम्
ईक्षमाणेन
ईक्षमाणाय
ईक्षमाणात्
ईक्षमाणस्य
ईक्षमाणे
तृ०
च०
पं०
ष०
स०
सं०
ईक्षमाणौ
ईक्षमाणौ
ईक्षमाणाभ्याम्
ईक्षमाणाभ्याम्
३२
प्र०
ईक्षमाणम्
ईक्षमाणे
द्वि० ईक्षमाणम् ईक्षमाणे
तृ० ईक्षमाणेन
च०
ईक्षमाणाय
पं०
ईक्षमाणात्
ईक्षमाणाभ्याम्
ईक्षमाणयोः
ईक्षमाणानाम्
ईक्षमाणयोः
ईक्षमाणेषु
हे ईक्षमाण ! हे ईक्षमाणौ !
हे ईक्षमाणाः
(५८) कर्तरि वर्तमान कृदन्त (आत्मने) नपुं. - 'ईक्षमाण' (कमलवत्) [4. 40]
ईक्षमाणाः
ईक्षमाणान्
ईक्षमाणैः
ईक्षमाणानि
ईक्षमाणानि
ईक्षमाणैः
ईक्षमाणेभ्यः
ईक्षमाणाभ्याम् ईक्षमाणेभ्यः
શબ્દ-રૂપાવલી.
ईक्षमाणाभ्याम्
ईक्षमाणाभ्याम्
ईक्षमाणेभ्यः
ईक्षमाणेभ्यः
2560 Povate & Personal Use Only

Page #45

ईक्षमाणयोः
ईक्षमाणयोः
सं० हे ईक्षमाण ! हे ईक्षमाणे !
ष०
स०
ईक्षमाणस्य
ईक्षमाणे
(५९) कर्तरि वर्तमान कृदन्त ( आत्मने) स्त्रीलिङ्ग - 'ईक्षमाणा' ( मालावत् ) [ 4. 40]
По ईक्षमाणा
द्वि० ईक्षमाणाम्
ईक्षमाणया
च०
ईक्षमाणायै
पं० ईक्षमाणायाः
तृ०
स०
ईक्षमाणे
ईक्षमाणे
ईक्षमाणानाम् ईक्षमाणेषु
हे ईक्षमाणानि !
ईक्षमाणाः
ईक्षमाणाः
ईक्षमाणाभ्याम् ईक्षमाणाभिः ईक्षमाणाभ्याम् ईक्षमाणाभ्यः
ईक्षमाणाभ्याम् ईक्षमाणाभ्यः
ईक्षमाणायाः ईक्षमाणयोः ईक्षमाणानाम् ईक्षमाणायाम् ईक्षमाणयोः
ईक्षमाणासु
हे ईक्षमाणाः !
(सं० हे ईक्षमाणे ! हे ईक्षमाणे !
प्रo गम्यमानः
द्वि० गम्यमानम् गम्यमानेन
तृ०
शि०६-३पावली
(६०) कर्मणि वर्तमान कृदन्त
पुंलिङ्ग - 'गम्यमान' शब्द ( बालवत् ) [4.40]
गम्यमानौ
गम्यमानौ
गम्यमानाभ्याम्
गम्यमानाः
गम्यमानान्
गम्यमानैः
33
2860 P0rate & Personal Use Only

Page #46

च०
tio
ष०
स०
सं०
गम्यमानाभ्याम् गम्यमानेभ्यः
गम्यमानाभ्याम् गम्यमानेभ्यः
गम्यमानयोः
गम्यमानयोः
हे गम्यमान ! हे गम्यमानौ !
गम्यमानाय
गम्यमानात्
गम्यमानस्य
गम्यमाने
(६१) कर्मणि वर्तमान कृदन्त
नपुं. - 'गम्यमान' शब्द ( कमलवत्) [4. 40]
गम्यमानानि
प्रo गम्यमानम्
द्वि० गम्यमानम्
गम्यमानेन
प्र०
३४
गम्यमानानि
गम्यमानैः
तृ०
च०
गम्यमानेभ्यः
पं०
गम्यमानाभ्याम् गम्यमानेभ्यः
ष०
गम्यमानयोः
गम्यमानयोः
स०
सं० हे गम्यमान ! हे गम्यमाने !
गम्यमाने
गम्यमाने
गम्यमानाभ्याम्
गम्यमानाय गम्यमानाभ्याम्
गम्यमानात्
गम्यमानस्य
गम्यमाने
गम्यमानानाम्
गम्यमानेषु
हे गम्यमानाः
(६२) कर्मणि वर्तमान कृदन्त स्त्रीलिङ्ग'गम्यमाना' शब्द ( मालावत्) [4. 40]
गम्यमाने
गम्यमाना
गम्यमानानाम्
गम्यमानेषु
हे गम्यमानानि
2860 P0rate & Personal Use Only
गम्यमानाः
શબ્દ-રૂપાવલી

Page #47

द्वि० गम्यमानाम
गम्यमाने
गम्यमानाः
तृ० गम्यमानया
गम्यमानाभ्याम् गम्यमानाभिः
गम्यमानायै गम्यमानाभ्याम् गम्यमानाभ्यः
पं० गम्यमानायाः गम्यमानाभ्याम् गम्यमानाभ्यः
गम्यमानायाः गम्यमानयोः गम्यमानानाम् स० गम्यमानायाम् गम्यमानयोः गम्यमानासु सं० हे गम्यमाने ! हे गम्यमाने ! हे गम्यमानाः !
(६३) भावे वर्तमान कृदन्त - ‘प्रकाश्यमान'
(मात्र नपुं. अ.व.) [1. 40] *प्रकाश्यमानम् -
-
(६४) कर्तरि वर्तमान कृदन्त - ('अस्' धातु)
सत्-पुंलिङ्ग (गच्छत्वत्) [. 40] प्र० सन् सन्तौ
सन्तः द्वि० सन्तम् सन्तौ
सतः
★मावे वर्त.. या साथे४ संबद्ध छे. हिया५हना स्थाने १५२८५ छे.
इता गमे तेटमा डोय तो ५ नपुं (प्रथमा) मे.व.मां४ थाय. PAGE-३पावली
34.
34
-
2500 Pobate & Personal Use Only

Page #48

सद्भिः
तृ० सता च० सते पं० सतः
सद्भ्यः सद्भ्यः
सद्भ्याम् सद्भ्याम् सद्भ्याम् सतोः सतोः हे सन्तौ !
सतः
सताम्
सत्सु
सति हे सन् !
सं०
हे सन्तः !
(६५) कर्तरि वर्तमान कृदन्त ('अस्' धातु)
सत् - नपुं. (जगत्वत्) [41. 40] प्र० सत्, सद् सती सन्ति सत, सद् सती
सन्ति तृ० सता सद्भ्याम् सद्भिः च० सते सद्भ्याम् सद्भ्यः पं० सतः सदभ्याम
सद्भ्यः सतः
सताम् स० सति सतोः
सत्सु सं० हे सत्, सद् ! हे सती ! हे सन्ति !
सतोः
35
શબ્દ-રૂપાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #49

सती:
(६६) कर्तरि वर्तमान कृदन्त ('अस्' धातु) सत्+ई = सती - स्त्रीलिङ्गः (नदीवत्)
[५. 40] प्र० सती सत्यौ
सत्यः द्वि० सतीम् सत्यौ
सत्या सतीभ्याम् सतीभिः च० सत्यै सतीभ्याम् सतीभ्यः
सत्याः सतीभ्याम् सतीभ्यः सत्याः सत्योः सतीनाम्
सत्याम् सत्योः सतीषु सं० हे सति ! हे सत्यौ ! हे सत्यः ! (६७) तवत् (क्तवतु) प्रत्ययान्त कर्तरिभूत कृदन्त - पुंलिङ्ग (नी+तवत्) 'नीतवत्' शब्द
[.. 45] प्र० नीतवान् नीतवन्तौ द्वि० नीतवन्तम् नीतवन्तौ नीतवतः तृ० नीतवता नीतवद्भ्याम् नीतवद्भिः च० नीतवते नीतवद्भ्याम् नीतवद्भ्यः (AGE-३पावली
30
नीतवन्तः
2BODForate & Personal Use Only

Page #50

पं० नीतवतः नीतवद्भ्याम् नीतवद्भ्यः ष० नीतवतः नीतवतोः नीतवताम् स० नीतवति नीतक्तोः नीतवत्सु सं० हे नीतवन् ! हे नीतवन्तौ ! हे नीतवन्तः ! (६८) नपुं. - नीतवत् शब्द (जगत्वत् ) [ul. 45] प्र० नीतवत्, नीतवद् नीतवती नीतवन्ति द्वि० नीतवत्, नीतवद् नीतवती नीतवन्ति तृ० नीतवता नीतवद्भ्याम् नीतवद्भिः च० नीतवते नीतवद्भ्याम् नीतवद्भ्यः नीतवतः नीतवद्भ्याम्
नीतवद्भ्यः ष० नीतवतः नीतवतोः नीतवताम् स० नीतवति
नीतवत्सु सं० हे नीतवत् नीतवद् ! हे नीतवती ! हे नीतवन्ति ! (६९) स्त्रीलिङ्ग - नीतवत्+ई शब्द ( नदीवत्)
[41. 45] प्र० नीतवती नीतवत्यौ नीतवत्यः द्वि० नीतवतीम् नीतवत्यौ नीतवती:
-
36
શદ-રૂપાવલી
___ 2BODForate &Personal Use Only

Page #51

तृ० नीतवत्या नीतवतीभ्याम् । नीतवत्यै नीतवतीभ्याम्
नीतवत्याः नीतवतीभ्याम् ष० नीतवत्याः नीतवत्योः
नीतवत्याम् नीतवत्योः सं० हे नीतवति ! हे नीतवत्यौ !
नीतवतीभिः नीतवतीभ्यः नीतवतीभ्यः नीतवतीनाम् नीतवतीषु हे नीतवत्यः !
भव
भवते
(७०) 'भवत्' (भवतु) सर्वनाम - पुंलिङ्ग
(नीतवत्वत्) [५. 45] प्र० भवान्
भवन्तौ
भवन्तः भवन्तम् भवन्तौ
भवतः भवता भवद्भ्याम् भवद्भिः
भवद्भ्याम् भवद्भ्यः भवतः
भवद्भ्याम् भवद्भ्यः प० भवतः भवतोः स० भवति भवतोः
भवत्सु सं० हे भवन् ! हे भवन्तौ ! हे भवन्तः ! (७१) 'भवत्' (भवतु) सर्वनाम - नपुं.
(जगत्वत्) [41. 45] प्र० भवत्, द् भवती भवन्ति - શબ્દ-રૂપાવલી
___3c
भवताम्
-
2000 pobrate & Personal Use Only

Page #52

द्वि० तृ०
भवन्ति भवद्भिः
भवद्भ्यः
भवत्, द् भवती भवता भवद्भ्याम् भवते भवद्भ्याम् भवतः भवद्भ्याम् भवतः भवतोः भवति हे भवत्,द् ! हे भवती !
भवद्भ्यः
भवताम्
भवतोः
स० सं०
भवत्सु हे भवन्ति !
(७२) 'भवत्+ई' सर्वनाम - स्त्रीलिङ्ग
(नदीवत्) [4. 45]
भवत्यः
प्र० भवती द्वि० भवतीम्
भवत्या
भवत्यै पं० भवत्याः ष० भवत्याः स० भवत्याम् सं० हे भवति !
भवत्यौ भवत्यौ भवतीभ्याम् भवतीभ्याम् भवतीभ्याम् भवत्योः भवत्योः हे भवत्यौ !
भवती: भवतीभिः भवतीभ्यः भवतीभ्यः भवतीनाम् भवतीषु हे भवत्यः !
४०
શબ્દ-રૂપાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #53

(७३) 'तव्य' कृत्य प्रत्ययान्त ( विध्यर्थकृदन्त ) पुंलिङ्ग - "स्थातव्य" शब्द ( बालवत् ) [4. 45]
स्थातव्यौ
स्थातव्याः
स्थातव्यौ
स्थातव्यान्
स्थातव्यैः
प्रo स्थातव्यः
द्वि०
तृ०
च०
पं०
स०
स्थातव्यम्
स्थातव्येन
स्थातव्यात्
ष० स्थातव्यस्य
स्थातव्ये
स्थातव्याभ्याम्
स्थातव्याय स्थातव्याभ्याम् स्थातव्येभ्यः
स्थातव्याभ्याम्
स्थातव्येभ्यः
स्थातव्ययोः
स्थातव्ययोः
तृ०
च०
पं०
स्थातव्यानाम्
स्थातव्येषु
सं० हे स्थातव्य ! हे स्थातव्यौ ! हे स्थातव्याः !
(७४) 'तव्य' कृत्य प्रत्ययान्त ( विध्यर्थकृदन्त ) नपुं. "स्थातव्य" शब्द ( कमलवत् ) [ 4. 45]
स्थातव्यम्
स्थातव्ये
स्थातव्यानि
प्र०
द्वि० स्थातव्यम्
स्थातव्ये
स्थातव्यानि
स्थातव्येन
स्थातव्याभ्याम्
स्थातव्यैः
स्थातव्याय
स्थातव्याभ्याम्
स्थातव्येभ्यः
स्थातव्यात् स्थातव्याभ्याम् स्थातव्येभ्यः
શબ્દ-રૂપાવલી
2800 0brate & Personal Use Only
૪૧

Page #54

ष०
स०
सं०
तृ०
(७५) 'तव्य' कृत्य प्रत्ययान्त ( विध्यर्थकृदन्त ) स्त्रीलिङ्ग "स्थातव्या " शब्द ( मालावत्) [4. 45
स्थातव्ये
स्थातव्ये
प्र० स्थातव्या
द्वि०
च०
पं०
ष०
स०
सं०
स्थातव्ययोः
स्थातव्ययोः
हे स्थातव्य ! हे स्थातव्ये !
स्थातव्यस्य
स्थातव्ये
—
કર
स्थातव्याम्
स्थातव्यया
स्थातव्यायै
स्थातव्यायाः
स्थातव्या भ्याम्
स्थातव्यायाः
स्थातव्ययोः
स्थातव्यायाम् स्थातव्ययोः
हे स्थातव्ये ! हे स्थातव्ये !
प्र० कथनीयः
द्वि० कथनीयम्
स्थातव्याभ्याम्
स्थातव्याभ्याम्
(७६ ) 'अनीय' कृत्य प्रत्ययान्त ( विध्यर्थकृदन्त )
पुंलिङ्ग 'कथनीय' शब्द ( बालवत् ) [4. 45]
कथनीयाः
कथनीयान्
શબ્દ-રૂપાવલી
स्थातव्यानाम् स्थातव्येषु
हे स्थातव्यानि
कथनीयौ
कथनीयौ
2800 0rate & Personal Use Only
स्थातव्याः
स्थातव्याः
स्थातव्याभिः
स्थातव्याभ्यः
स्थातव्याभ्यः
स्थातव्यानाम्
स्थातव्यासु
हे स्थातव्याः !

Page #55

तृ०
च०
पं०
ष०
स०
सं०
तृ०
च०
पं०
प्रo
कथनीयम्
द्वि० कथनीयम्
कथनीयेन
कथनीयाय
कथनीयात्
कथनीयस्य
कथनीये
ष०
कथनीयाभ्याम् कथनीयैः
कथनीयाभ्याम् कथनीयेभ्यः
कथनीयाभ्याम् कथनीयेभ्यः
कथनीययोः कथनीयानाम्
कथनीययोः
कथनीयेषु
हे कथनीय ! हे कथनीयौ !
हे कथनीयाः !
स०
सं०
कथनीयेन
कथनीयाय
कथनीयात्
कथनीयस्य
कथनीये
(७७) 'अनीय' कृत्य प्रत्ययान्त
( विध्यर्थकृदन्त ) - नपुं. 'कथनीय' शब्द
( कमलवत् ) [ 4. 45]
कथनीये
कथनीये
कथनीयाभ्याम्
कथनीयाभ्याम्
कथनीयाभ्याम्
कथनीययोः
कथनीययोः
हे कथनीय ! हे कथनीये !
શબ્દ-રૂપાવલી
कथनीयानि
कथनीयानि
कथनीयैः
कथनीयेभ्यः
कथनीयेभ्यः
कथनीयानाम्
कथनीयेषु
हे कथनीयानि !
४३
2560 Povate & Personal Use Only

Page #56

(७८) 'अनीय' कृत्य प्रत्ययान्त (विध्यर्थकृदन्त) - स्त्रीलिङ्ग 'कथनीया' शब्द
(मालावत्) [41. 45] प्र० कथनीया कथनीये कथनीयाः द्वि० कथनीयाम् कथनीये कथनीयाः तृ० कथनीयया कथनीयाभ्याम् कथनीयाभिः
कथनीयायै कथनीयाभ्याम् कथनीयाभ्यः पं० कथनीयायाः कथनीयाभ्याम् कथनीयाभ्यः ष० कथनीयायाः कथनीययोः कथनीयानाम् स० कथनीयायाम् कथनीययोः कथनीयासु सं० हे कथनीये ! हे कथनीये ! हे कथनीयाः ! (७९) य (कृत्य) प्रत्ययान्त (विध्यर्थकृदन्त)
- पुंलिङ्ग 'कार्य' शब्द (बालवत्) [.. 45] प्र० कार्यः कार्यों कार्याः द्वि० कार्यम् कार्यों कार्यान् तृ० कार्येण कार्याभ्याम् कार्यैः च० कार्याय कार्याभ्याम् कार्येभ्यः पं० कार्यात् कार्याभ्याम् कार्येभ्यः ४४
शE-३पावली)
-
-
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #57

ष०
स०
सं०
-
कार्यस्य
कार्ये
हे कार्य !
(८०) य ( कृत्य) प्रत्ययान्त ( विध्यर्थकृदन्त )
नपुं. 'कार्य' शब्द ( कमलवत्) [4. 45]
कार्याणि
कार्याणि
कार्यै:
कार्येभ्यः
कार्येभ्यः
कार्याणाम्
कार्येषु
हे कार्याणि !
प्रo कार्यम्
द्वि० कार्यम्
कार्येण
कार्याय
कार्यात्
ष०
कार्यस्य
स०
कार्ये
सं० हे कार्य !
तृ०
च०
पं०
कार्ययोः
कार्ययोः
हे कार्यों !
प्र० कार्या
द्वि० कार्याम्
कार्ये
कार्ये
कार्याणाम्
कार्येषु कार्याः !
कार्याभ्याम्
कार्याभ्याम्
कार्याभ्याम्
कार्ययोः
कार्ययोः
हे कार्ये !
(८१) य ( कृत्य) प्रत्ययान्त ( विध्यर्थकृदन्त ) स्त्रीलिङ्ग 'कार्या' शब्द ( मालावत् ) [ 4. 45]
कार्ये
कार्ये
कार्याः
कार्याः
શબ્દ-રૂપાવલી
2800 0brate & Personal Use Only
૪૫

Page #58

तृ०
कार्यया
च०
कार्यायै
पं०
कार्यायाः
ष०
कार्यायाः
स०
कार्यायाम्
सं० हे कार्ये ! हे कार्ये !
प्र० शुक्लतमः
द्वि० शुक्लतमम्
शुक्लतमेन
शुक्लतमाय
शुक्लतमात्
पुंलिङ्ग
(८२) 'तम ( तमप् ) ' प्रत्ययान्त 'शुक्लतम' शब्द (बालवत् ) [4.46]
तृ०
च०
पं०
ष० शुक्लतमस्य
शुक्लतमे
स०
कार्याभ्याम्
कार्याभ्याम्
कार्याभ्याम्
कार्ययोः
कार्ययोः
सं०
४७
शुक्लतमौ
शुक्लतमौ
कार्याभिः
कार्याभ्यः
कार्याभ्यः
कार्याणाम्
कार्यासु
हे कार्याः !
शुक्लतमा:
शुक्लतमान्
शुक्लतमाभ्याम् शुक्लतमैः
शुक्लतमाभ्याम् शुक्लतमेभ्यः
शुक्लतमाभ्याम् शुक्लतमेभ्यः शुक्लतमयोः शुक्लतमानाम शुक्लतमयोः
शुक्लतमेषु
हे शुक्लतम ! हे शुक्लतमौ !
हे शुक्लतमा:
શબ્દ-રૂપાવલી
2800 0brate & Personal Use Only

Page #59

To
(८३) 'तम (तमप्)' प्रत्ययान्त - नपुं. 'शुक्लतम' शब्द (कमलवत्) [42. 46]
शुक्लतमम् शुक्लतमे शुक्लतमानि
शुक्लतमम् शुक्लतमे शुक्लतमानि तृ० शुक्लतमेन शुक्लतमाभ्याम् शुक्लतमैः च० शुक्लतमाय शुक्लतमाभ्याम् शुक्लतमेभ्यः
शुक्लतमात् शुक्लतमाभ्याम् शुक्लतमेभ्यः १० शुक्लतमस्य शुक्लतमयोः शुक्लतमानाम् सः शुक्लतमे शुक्लतमयोः शुक्लतमेषु सं० हे शुक्लतम ! हे शुक्लतमे ! हे शुक्लतमानि! (८४) 'तम (तमप्)' प्रत्ययान्त - स्त्रीलिङ्ग ___ 'शुक्लतमा' शब्द (मालावत्) [५. 46] प्र० शुक्लतमा शुक्लतमे शुक्लतमाः द्वि० शुक्लतमाम् शुक्लतमे शुक्लतमाः तृ० शुक्लतमया शुक्लतमाभ्याम् शुक्लतमाभिः
शुक्लतमायै शुक्लतमाभ्याम् शुक्लतमाभ्यः पं० शुक्लतमायाः शुक्लतमाभ्याम् शुक्लतमाभ्यः
શબ્દ-રૂપાવલી
४७
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #60

शुक्लतमानाम
शुक्लतमासु
हे शुक्लतमा:
(८५) 'तर (तरप्)' प्रत्ययान्त - पुंलिङ्ग 'पटुतर' शब्द ( बालवत् ) [4. 46]
ष०
शुक्लतमायाः शुक्लतमया:
स०
शुक्लतमायाम् शुक्लतमयोः
सं० हे शुक्लतमे ! हे शुक्लतमे !
प्र०
पटुतरः
पटुतरम्
द्वि० तृ० पटुतरेण
पटुतराभ्याम्
च० पटुतराय
पटुतराभ्याम्
पं०
पटुतरात्
पटुतराभ्याम्
ष० पटुतरस्य
पटुतरयोः
पटुतरे
पटुतरयोः
हे पटुतर ! हे पटुतरौ !
स०
सं०
प्र०
द्वि०
पटुतरौ
पटुतरौ
४८
पटुतरम्
पटुतरम्
नपुं.
(८६) 'तर (तरप्) ' प्रत्ययान्त 'पटुतर' शब्द ( कमलवत् ) [पा. 46]
पटुतरे
पटुतरे
पटुतरा:
पटुतरान्
पटुतरैः
पटुतरेभ्यः
पटुतरेभ्यः
पटुतराणाम्
पटुतरेषु
हे पटुतरा !
2800 Pirate & Personal Use Only
-
पटुतराणि
पटुतराणि
શબ્દ-રૂપાવલી

Page #61

तृ० पटुतरेण पटुतराभ्याम् पटुतरैः च० पटुतराय पटुतराभ्याम् पटुतरेभ्यः
पटुतरात् पटुतराभ्याम् पटुतरेभ्यः पटुतरस्य पटुतरयोः
पटुतराणाम् स० पटुतरे पटुतरयोः पटुतरेषु सं० हे पटुतर ! हे पटुतरे ! हे पटुतराणि !
(८७) 'तर (तरप)' प्रत्ययान्त - स्त्रीलिङ्ग ___'पटुतरा' शब्द (मालावत्) [५८. 46] प्र० पटुतरा पटुतरे
पटुतराः पटुतराम् पटुतरे
पटुतराः पटुतरया पटुतराभ्याम् पटुतराभिः च० पटुतरायै पटुतराभ्याम् पटुतराभ्यः
पटुतरायाः पटुतराभ्याम् पटुतराभ्यः पटुतरायाः
पटुतराणाम् स० पटुतरायाम् पटुतरयोः पटुतरासु सं० हे पटुतरे ! हे पटुतरे ! हे पटुतराः ! [ગુણવાચક શબ્દ દ્રવ્યનું વિશેષણ બને તો તમ્ નો રૂ8 અને સર નો
ईयस् प्रत्यय भेना४ (तम-तर) अर्थमा आगे छ.]
पटुतरयोः
४०
શબ્દ-રૂપાવલી 2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #62

(८८) 'इष्ठ' प्रत्ययान्त - पुंलिङ्ग (पटु+इष्ठ)
'पटिष्ठ' शब्द (बालवत्) [41. 46] प्र० पटिष्ठः पटिष्ठौ
पटिष्ठाः द्वि० पटिष्ठम् पटिष्ठौ पटिष्ठान्
पटिष्ठेन पटिष्ठाभ्याम् पटिष्ठैः
पटिष्ठाय पटिष्ठाभ्याम् पटिष्ठेभ्यः पं० पटिष्ठात् पटिष्ठाभ्याम् पटिठेभ्यः ष० पटिष्ठस्य पटिष्ठयोः पटिष्ठानाम् स० पटिष्ठे पटिष्ठयोः
पटिष्ठेषु सं० हे पटिष्ठ ! हे पटिष्ठौ ! हे पटिष्ठाः ! (८९) 'इष्ठ' प्रत्ययान्त - न. (पटु+इष्ठ)
'पटिष्ठ' शब्द (कमलवत्) [41. 46] प्र० पटिष्ठम् पटिष्ठे पटिष्ठानि द्वि० पटिष्ठम्
पटिष्ठानि तृ० पटिष्ठेन पटिष्ठाभ्याम् पटिष्ठैः च० पटिष्ठाय पटिष्ठाभ्याम् पटिष्ठेभ्यः पं० पटिष्ठात् पटिष्ठाभ्याम् पटिष्ठेभ्यः
पटिष्ठे
५०
શબ્દ-રૂપાવલી)
2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #63

पटिठेषु
प० पटिष्ठस्य
पटिष्ठयोः .
पटिष्ठानाम् स० पटिष्ठे पटिष्ठयोः सं० हे पटिष्ठ ! हे पटिष्ठे !
हे पटिष्ठानि ! (९०) 'इष्ठ' प्रत्ययान्त - स्त्रीलिङ्ग (पटिष्ठ+आ) पटिष्ठा' शब्द (मालावत्) [41. 46] प्र० पटिष्ठा पटिष्ठे पटिष्ठाः द्वि० पटिष्ठाम्
पटिष्ठे
पटिष्ठाः तु० पटिष्ठया पटिष्ठाभ्याम् पटिष्ठाभिः
पटिष्ठायै पटिष्ठाभ्याम् पटिष्ठाभ्यः
पटिष्ठायाः पटिष्ठाभ्याम् पटिष्ठाभ्यः प० पटिष्ठायाः पटिष्ठयोः
पटिष्ठायाम् पटिष्ठयोः पटिष्ठासु सं० हे पटिष्ठे ! हे पटिष्ठे ! हे पटिष्ठाः ! (९१) 'ईयस्' प्रत्ययान्त - पुंलिङ्ग
'पटीयस्' शब्द [41. 46] प्र० पटीयान् पटीयांसौ पटीयांसः द्वि० पटीयांसम् पटीयांसौ पटीयसः
पटिष्ठानाम्
શ-રૂપાવલી
પ૧
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #64

तृ० च० पं०
पटीयसा पटीयसे पटीयसः पटीयसः पटीयसि हे पटीयन् !
पटीयोभ्याम् पटीयोभ्याम् पटीयोभ्याम् पटीयसोः पटीयसोः हे पटीयांसौ !
पटीयोभिः पटीयोभ्यः पटीयोभ्यः पटीयसाम् पटीय:सु, पटीयम् हे पटीयांस:
सं०
(९२) 'ईयस्' प्रत्ययान्त - नपुं. 'पटीयस्' शब्द (पयस्वत्) [.. 46] प्र० पटीयः पटीयसी पटीयांसि द्वि० पटीयः पटीयसी पटीयांसि तृ० पटीयसा पटीयोभ्याम् पटीयोभिः च० पटीयसे पटीयोभ्याम् पटीयोभ्यः पं० पटीयसः पटीयोभ्याम् पटीयोभ्यः
पटीयसः पटीयसोः पटीयसाम् स० पटीयसि
पटीयसोः
पटीय:सु, पटीयस सं० हे पटीयः ! हे पटीयसी ! हे पटीयांसि !
प
AGE-३पापली
2BODForate & Personal Use Only

Page #65

दि.
(९३) 'ईयस्' प्रत्ययान्त - स्त्रीलिङ्ग 'पटीयस्+ई' शब्द (नदीवत्) [५. 46] प्र० पटीयसी पटीयस्यौ पटीयस्यः
पटीयसीम् पटीयस्यौ पटीयसी: पटीयस्या पटीयसीभ्याम् पटीयसीभिः पटीयस्यै पटीयसीभ्याम् पटीयसीभ्यः पटीयस्याः पटीयसीभ्याम् पटीयसीभ्यः
पटीयस्याः पटीयस्योः पटीयसीनाम् स० पटीयस्याम् पटीयस्योः पटीयसीषु सं० हे पटीयसि ! हे पटीयस्यौ ! हे पटीयस्यः ! (९४) 'महतृ' विशेषण - पुंलिङ्ग ‘महत्' शब्द
(नीतवत्वत्) [. 46] प्र० महान् महान्तौ महान्तः
महान्तम् महान्तौ महतः महता
महद्भ्याम् महद्भिः च० महते महद्भ्याम् महद्भ्यः
महतः महद्भ्याम् महद्भ्यः ष० महतः महतोः
महताम् શ-રૂપાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #66

महतः
स० महति महतोः महत्सु सं० हे महन् ! हे महान्तौ ! हे महान्तः ! (९५) 'महतुं' विशेषण - नपुं. 'महत्' शब्द
[.. 46] प्र० महत्, द् महती महान्ति द्वि० महत्, द् महती
महान्ति तृ० महता महद्भ्याम् महद्भिः च० महते महद्भ्याम् महद्भ्यः
महद्भ्याम् महद्भ्यः महतः महतोः
महताम् स० महति
महतोः
महत्सु सं० हे महत्, द् ! हे महती ! हे महान्ति !
(९६) 'महतृ' विशेषण - स्त्रीलिङ्ग
'महत्+ई' शब्द (नदीवत्) [५५. 46] प्र० महती महत्यौ महत्यः द्वि० महतीम् महत्यौ महतीः तृ० महत्या. महतीभ्याम् महतीभिः च० महत्यै
महतीभ्यः
५४
શબ્દ-રૂપાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #67

महत्या:
महतीभ्याम् । महतीभ्यः महत्याः महत्योः महतीनाम् स० महत्याम् महत्योः महतीषु सं० हे महति ! हे महत्यौ ! हे महत्यः !
(९७) 'मत्' प्रत्ययान्त - पुंलिङ्ग 'धेनुमत्' शब्द (नीतवत्वत्) [५. 46] प्र० धेनुमान् धेनुमन्तौ धेनुमन्तः द्वि० धेनुमन्तम् धेनुमन्तौ धेनुमतः
धेनुमता धेनुमद्भ्याम् धेनुमद्भिः धेनुमते धेनुमद्भ्याम् धेनुमद्भ्यः
धेनुमतः धेनुमद्भ्याम् धेनुमद्भ्यः ष० धेनुमतः धेनुमतोः धेनुमताम् स० धेनुमति धेनुमतोः सं० हे धेनुमन् ! हे धेनुमन्तौ ! हे धेनुमन्तः !
मे प्रभो 'वृक्षवत्' । ३५ो थशे. (९८) 'मत्' प्रत्ययान्त - नपुं. 'धेनुमत्' शब्द
__ (जगत्वत्) [. 46] प्र० धेनुमत्, द् धेनुमती धेनुमन्ति શદ-રૂપાવલી
al 2566 Foivate & Personal Use Only
धेनुमत्सु
પપ
2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #68

द्वि० धेनुमत्, दू
तृ०
धेनुमता
धेनुमते
धेनुमतः
धेनुमतः
धेनुमतोः
धेनुमति
धेनुमतोः
हे धेनुमत् द् ! हे धेनुमती !
खे४ प्रमाणे 'वृक्षवत्' ना ३यो थशे.
च०
पं०
ष०
स०
सं०
प्र०
धेनुमती
द्वि० धेनुमतीम्
तृ०
धेनुमत्या
च०
धेनुमत्यै
पं०
ष०
स०
धेनुमती
धेनुमन्ति धेनुमद्भिः
धेनुमद्भ्याम्
धेनुमद्भ्याम् धेनुमद्भ्यः
(९९) 'मत्' प्रत्ययान्त - स्त्रीलिङ्ग 'धेनुमत् + ई' शब्द ( नदीवत् ) [ 41.46]
પછ
धेनुमद्भ्याम् धेनुमद्भ्यः
धेनुमताम्
धेनुमत्सु
हे धेनुमन्ति !
धेनुमत्यौ
धेनुमत्यः
धेनुमत्यौ धेनुमती:
धेनुमतीभ्याम् धेनुमतीभिः
धेनुमतीभ्याम् धेनुमतीभ्यः
धेनुमतीभ्याम् धेनुमतीभ्यः
धेनुमतीनाम्
धेनुमतीषु
શબ્દ-રૂપાવલી
धेनुमत्याः
धेनुमत्याः धेनुमत्योः
धेनुमत्याम्
धेनुमत्योः
2560 Povate & Personal Use Only

Page #69

सं० हे धेनुमति ! हे धेनुमत्यौ ! हे धेनुमत्यः !
मे४ प्रमाणे 'वृक्षवत्' ना ३५ो थशे. (१००) 'त्व' प्रत्ययान्त (मात्र नपुं.) -
'देवत्वम्' शब्द (कमलवत्) [. 46] प्र० देवत्वम् देवत्वे देवत्वानि द्वि० देवत्वम् देवत्वे देवत्वानि तृ० देवत्वेन देवत्वाभ्याम् देवत्वैः च० देवत्वाय देवत्वाभ्याम् देवत्वेभ्यः
देवत्वात् देवत्वाभ्याम् देवत्वेभ्यः देवत्वस्य देवत्वयोः
देवत्वानाम् स० देवत्वे देवत्वयोः देवत्वेषु सं० हे देवत्व ! हे देवत्वे ! हे देवत्वानि ! (१०१) 'ता' प्रत्ययान्त (मात्र - स्त्रीलिङ्ग) ___ 'शुक्लता' शब्द (मालावत्) [.. 46] प्र० शुक्लता शुक्लते शुक्लताः द्वि० शुक्लताम् शुक्लते शुक्लताः तृ० शुक्लतया शुक्लताभ्याम् शुक्लताभिः
શબ્દ-રૂપાવલી
५७
-
-
-
Jain Education international 2BOORowate&Personal Use Only

Page #70

च० शुक्लतायै शुक्लताभ्याम् शुक्लताभ्यः पं० शुक्लतायाः शुक्लताभ्याम् शुक्लताभ्यः ष० शुक्लतायाः शुक्लतयोः शुक्लतानाम् स० शुक्लतायाम् शुक्लतयोः शुक्लतासु सं० हे शुक्लते ! हे शुक्लते ! हे शुक्लताः !
(१०२) 'अन्' अंत पुंलिङ्ग - ‘राजन्' शब्द
[41. 47]
प्र० द्वि० तृ० च० पं०
राजा राजानौ
राजानः राजानम् राजानौ
राज्ञः राज्ञा राजभ्याम् राजभिः राजे राजभ्याम् राजभ्यः राज्ञः राजभ्याम् राजभ्यः राज्ञः
राज्ञाम् राज्ञि, राजनि राज्ञोः
राजसु हे राजन् ! हे राजानौ ! हे राजानः ! सारीते 'मूर्धन्' विगेरे शोन। ३५ो थशे.
राज्ञोः
स० सं०
૫૮
શદ-રૂપાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #71

राज्यौ
राज्यै
(१०३) 'राजन्' शब्द - स्त्रीलिङ्ग - राज्ञी
(राजन्+ई) (नदीवत्) [u. 47] प्र० राज्ञी
राज्यौ
राज्यः द्वि० राज्ञीम्
राज्ञीः राज्या राज्ञीभ्याम् राज्ञीभिः
राज्ञीभ्याम् राज्ञीभ्यः राज्याः
राज्ञीभ्याम् राज्ञीभ्यः राज्याः राश्योः
राज्ञीनाम् राज्याम् राज्योः राज्ञीषु सं० हे राज्ञि ! हे राज्यौ ! हे राज्यः ! (१०४) 'अन्' अंत - नपुं. 'दामन्' शब्द [५u. 47] प्र० दाम दाम्नी, दामनी दामानि
दाम्नी, दामनी दामानि दाम्ना दामभ्याम् दामभिः च० दाम्ने दामभ्याम् दामभ्यः पं० दाम्नः
दामभ्याम् दामभ्यः दाम्नः दाम्नोः दाम्नाम्
दाम
શબ્દ-રૂપાવલી 2800 Pobrate & Personal Use Only

Page #72

स० दाम्नि, दामनि दाम्नोः
दामसु सं० हे दाम ! दामन् ! हे दाम्नी, दामनी! हे दामानि ! मा शत "जन्मन्, नामन्, पर्व, वेश्मन्' विगैरे शहोना
३५ो थशे. (१०५) 'अन्' अंत - स्त्रीलिङ्ग 'सीमन्' शब्द [47 प्र० सीमा सीमानौ सीमानः द्वि० सीमानम् सीमानौ
सीम्नः तृ० सीम्ना
सीमभ्याम् सीमभिः सीम्ने सीमभ्याम् सीमभ्यः सीम्नः
सीमभ्याम् सीमभ्यः
सीम्नोः सीम्नाम् स० सीम्नि, सीमनि सीम्नोः सं० हे सीमन् ! हे सीमानौ ! हे सीमानः ! (१०६) 'अन्' अंत - पुंलिङ्ग आत्मन्' शब्द [47] प्र० आत्मा आत्मानौ आत्मानः द्वि० आत्मानम् आत्मानौ
आत्मनः १ अन् न। 'अ' पूर्व म् व् सन्तवाणो संयुक्त व्य न होय तो अन् न अ नो लोप थती नथी. / जन्मन् पर्वन्
शE-३पावली
सीम्नः
सीमसु
-
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #73

कर्माणि
तृ० आत्मना आत्मभ्याम् आत्मभिः
आत्मने आत्मभ्याम् आत्मभ्यः
आत्मनः आत्मभ्याम् आत्मभ्यः ष० आत्मनः आत्मनोः आत्मनाम् स० आत्मनि आत्मनोः आत्मसु सं० हे आत्मन् ! हे आत्मानौ ! हे आत्मानः ! (१०७) 'अन्' अंत - नपुं. कर्मन् [. 47] प्र० कर्म कर्मणी द्वि० कर्म कर्मणी कर्माणि
कर्मणा कर्मभ्याम् कर्मभिः कर्मणे कर्मभ्याम् कर्मभ्यः कर्मणः
कर्मभ्याम् कर्मभ्यः ष० कर्मणः कर्मणोः कर्मणाम्
कर्मणि कर्मणोः कर्मसु सं० हे कर्म ! कर्मन् ! हे कर्मणी ! हे कर्माणि ! (१०८) इन्' अंत - पुंलिङ्ग 'शशिन शब्द [47] प्र० शशी शशिनौ शशिनः
શબ્દ-રૂપાવલી.
६१
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #74

4.
शशिनः
द्वि० शशिनम्
शशिनौ
शशिनः शशिना शशिभ्याम् शशिभिः शशिने
शशिभ्याम् शशिभ्यः
शशिभ्याम् शशिभ्यः शशिनः शशिनोः शशिनाम् स० शशिनि शशिनोः शशिषु सं० हे शशिन् ! हे शशिनौ ! हे शशिनः ! ॥ शत 'मन्त्रिन्-योगिन्-शिखरिन्-हस्तिन्' न। ३पो (१०९) 'इन्' अंत - नपुं. 'भाविन्' शब्द
(वारिवत्) [l. 47] प्र० भावि भाविनी
भावीनि द्वि० भावि
भाविनी
भावीनि भाविना भाविभ्याम् भाविभिः भाविने भाविभ्याम् भाविभ्यः
भाविनः भाविभ्याम् भाविभ्यः ष० भाविनः भाविनोः भाविनाम् स० भाविनि भाविनोः भाविषु सं० हे भावि ! भाविन् ! हे भाविनी ! हे भावीनि !
शGE-३पावली
( ૬૨
___ 2BOOrobate &Personal Use Only

Page #75

त्र.
7
(११० ) 'इन्' अंत - स्त्रीलिङ्ग 'मायिनी'
(मायिन्+ई) (नदीवत्) [५५. 47] प्र० मायिनी मायिन्यौ मायिन्यः द्वि० मायिनीम् मायिन्यौ मायिनीः
मायिन्या मायिनीभ्याम् मायिनीभिः मायिन्यै मायिनीभ्याम् मायिनीभ्यः
मायिन्याः मायिनीभ्याम् मायिनीभ्यः ष० मायिन्याः मायिन्योः मायिनीनाम् स० मायिन्याम् मायिन्योः मायिनीषु सं० हे मायिनि ! हे मायिन्यौ ! हे मायिन्यः ! (१११) अस्' अंत - पुंलिङ्ग चन्द्रमस्' शब्द [48] प्र० चन्द्रमाः चन्द्रमसौ चन्द्रमसः द्वि० चन्द्रमसम् चन्द्रमसौ चन्द्रमस:
चन्द्रमसा चन्द्रमोभ्याम् चन्द्रमोभिः
चन्द्रमसे चन्द्रमोभ्याम् चन्द्रमोभ्यः पं० चन्द्रमसः
चन्द्रमोभ्याम् चन्द्रमोभ्यः ष० चन्द्रमस: चन्द्रमसोः चन्द्रमसाम्
શબ્દ-રૂપાવલી
3
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #76

पयांसि
स० चन्द्रमसि चन्द्रमसोः चन्द्रम:सु चन्द्रमस सं० हे चन्द्रमः ! हे चन्द्रमसौ ! हे चन्द्रमसः (११२) 'अस्' अंत - नपुं पयस्' शब्द [48 प्र० पयः पयसी पयांसि द्वि० पयः पयसी तृ० पयसा पयोभ्याम् पयोभिः
पयसे पयोभ्याम् पयोभ्यः पं० पयसः पयोभ्याम् पयोभ्यः पयसः
पयसोः पयसाम् स० पयसि
पयसोः
पयःसु, पयस्स सं० हे पयः ! हे पयसी ! हे पयांसि ! (११३) अस्'अंत -स्त्रीलिङ्ग अप्सरस्' शब्द [48]
(चन्द्रमस्वत्) प्र० अप्सराः अप्सरसौ अप्सरस: द्वि० अप्सरसम् अप्सरसौ अप्सरस:
अप्सरसा अप्सरोभ्याम् अप्सरोभिः
अप्सरसे अप्सरोभ्याम् अप्सरोभ्यः पं० अप्सरसः अप्सरोभ्याम् अप्सरोभ्यः १४
શબ્દ-રૂપાવલી
च०
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #77

ष० अप्सरसः अप्सरसोः अप्सरसाम् स० अप्सरसि अप्सरसोः अप्सर:सु, अप्सरस्सु सं० हे अप्सरः ! हे अप्सरसौ! हे अप्सरसः ! (११४) 'वाच्' - स्त्रीलिङ्ग [.. 48] (मस्त्वत्)
वाचः
वाचः
वाग्भिः
वाग्भ्यः
प्र० वाक्, वाग् वाचौ द्वि० वाचम्
वाचौ तृ० वाचा वाग्भ्याम् च० वाचे वाग्भ्याम् पं० वाचः
वाग्भ्याम् वाचः वाचोः स० वाचि वाचोः सं० हे वाक्, वाग्! हे वाचौ !
वाग्भ्यः
वाचाम्
वाक्षु हे वाचः !
(११५) 'वणिज्' पुंलिङ्ग [.. 48] (मस्त्वत्) प्र० वणिक, वणिग् वणिजौ वणिजः द्वि० वणिजम् वणिजौ वणिजः तृ० वणिजा वणिग्भ्याम् वणिग्भिः च० वणिजे वणिग्भ्याम् वणिग्भ्यः
-
શબ્દ-રૂપાવલી
૫
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #78

पं० वणिजः वणिग्भ्याम् ष० वणिजः वणिजोः स० वणिजि वणिजोः सं० हे वणिक वणिग् ! हे वणिजौ !
वणिग्भ्यः वणिजाम् वणिक्षु हे वणिजः !
आयूंषि
(११६) 'आयुस्' नपुं. [41. 48]
आयुः आयुषी आयूंषि द्वि० आयुः आयुषी तृ० आयुषा आयुाम् आयुभिः
आयुषे आयुर्ध्याम् आयुर्व्यः आयुषः आयुर्ध्याम् आयुर्व्यः
आयुषः आयुषोः आयुषाम् स० आयुषि आयुषोः आयुष्षु/आयुः सं० हे आयुः ! हे आयुषी ! हे आयूंषि ! (११७) 'द्विष्' पुंलिङ्ग [५l. 48] (मस्त्वत्) प्र० द्विट् ड् द्वि० द्विषम् द्विषौ द्विषः तृ० द्विषा द्विड्भ्याम् द्विभिः
AGE-३पावली
द्विषौ
2BODForate & Personal Use Only

Page #79

द्विट्सु
च० द्विषे द्विड्भ्याम् द्विड्भ्यः पं० द्विषः द्विड्भ्याम् द्विड्भ्यः प० द्विषः द्विषोः द्विषाम् स० द्विषि द्विषोः सं० हे द्विट्, ड् ! हे द्विषौ ! हे द्विषः ! (११८) ऋकारान्त पुंलिङ्ग - 'पितृ' शब्द [५५. 49] प्र० पिता पितरौ पितरः द्वि० पितरम् पितरौ
पितृन् पित्रा पितृभ्याम् पितृभिः
पितृभ्याम् पितृभ्यः
पितृभ्याम् पितृभ्यः ष० पितुः पित्रोः स० पितरि
पित्रोः
पितृषु सं० हे पितः ! हे पितरौ ! हे पितरः ! (११९) ऋकारान्त स्त्रीलिङ्ग - 'मातृ' शब्द [49]
(पितृवत्)
पित्रे
पितुः
पितृणाम्
मातरौ
प्र० माता
मातरः द्वि० मातरम् मातरौ
मातः શદ-રૂપાવલી
१७ 2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #80

तृ० मात्रा मातृभ्याम् मातृभिः च० मात्रे मातृभ्याम् मातृभ्यः
मातुः मातृभ्याम् मातृभ्यः मातुः मात्रोः
मातृणाम् स० मातरि मात्रोः
मातृषु सं० हे मातः ! हे मातरौ ! हे मातरः !
माशते दुहित-ननान्दृ वगैरे शहोना ३५ो थशे. (१२०) ऋकारान्त पुंलिङ्ग - 'नृ' शब्द [.. 49]
(पितृवत्)
प्र० द्वि०
ना नरम्
नरौ नरौ
नन्
त्रा
الد لي لي
नृभ्याम् नृभ्याम् नृभ्याम्
नृभिः नृभ्यः नृभ्यः नृणाम्/नृणाम्
ष० स० सं०
नुः नरि हे न: !
हे नरौ !
हे नरः !
શદ-રૂપાવલી
___ 2BOOPorate & Personal Use Only

Page #81

( १२१) ऋकारान्त स्त्रीलिंग - 'स्वसृ' शब्द [49]
स्वसारौ
स्वसारः
स्वसारौ
प्रo
द्वि०
तृ०
च०
पं०
ष०
स्वसा
स्वसारम्
स्वस्रा
स्वस्त्रे
स्वसुः
स्वसुः
स्वसरि
स०
सं० हे स्वसः !
प्रo
द्वि०
नप्ता
नप्तारम्
तृ०
नप्त्रा
च० नप्त्रे
पं०
ष०
स०
स्वसृः
स्वसृभिः
स्वसृभ्यः
स्वसृभ्यः
स्वसृणाम्
स्वसृषु
हे स्वसारौ ! हे स्वसारः !
(१२२) ऋकारान्त पुंलिङ्ग - 'नप्तृ ' शब्द [49]
( स्वसृवत् )
नप्तारौ
नप्तारौ
स्वसृभ्याम्
स्वसृभ्याम्
स्वसृभ्याम्
स्वस्रो:
स्वस्रोः
नप्तृभ्याम्
नप्तृभ्याम्
नप्तृभ्याम्
नत्रोः
नप्तारः
नप्तृन्
नप्तृभिः
नप्तृभ्यः
नप्तृभ्यः
नप्तॄणाम्
नप्तृषु
नप्तुः
नप्तुः
नप्तरि
શબ્દ-રૂપાવલી
2860 P0rate & Personal Use Only
नत्रोः
SC

Page #82

सं०
हे नप्तः !
हे नप्तारौ !
हे नप्तारः !
२ रीते नेष्ट, त्वष्ट, क्षत्तृ, होतृ, पोतृ, प्रशास्तृ ना
३पो थशे.
કે
( १२३ ) तृ ( तृच् तून् ) प्रत्ययान्त विशेषण - पुंलिङ्ग' कर्तृ ' शब्द (स्वसृवत् ) [49]
प्रo कर्ता
कर्तारौ
द्वि० कर्तारम्
कर्तारौ
तृ०
कर्त्रा
कर्तृभ्याम्
कत्रे
कर्तृभ्याम्
कर्तुः
कर्तृभ्याम्
कर्तुः
कर्त्री:
कर्तरि
कर्त्रीः
हे कर्त: ! हे कर्तारौ !
च०
पं०
ष०
स०
सं०
प्र०
कर्तृ
द्वि० कर्तृ
७०
कर्तारः
कर्तृन्
कर्तृभिः
कर्तृभ्यः
कर्तृभ्यः
नपुं.
( १२४ ) तृ प्रत्ययान्त कृदन्त 'कर्तृ ' शब्द ( वारिवत् ) [4. 49]
कर्तृणी
कर्तृणी
कर्तृणाम्
कर्तृषु
हे कर्तारः !
-
कर्तृणि
कर्तृणि
શબ્દ-રૂપાવલી
2560 Povate & Personal Use Only

Page #83

४० कर्तृणा
कर्तृभ्याम् च० कर्तृणे कर्तृभ्याम् पं० कर्तृणः कर्तृभ्याम् प० कर्तृणः कर्तृणोः स० कर्तृणि कर्तृणोः सं० हे कर्तः ! कर्तृ ! हे कर्तृणी !
कर्तृभिः कर्तृभ्यः कर्तृभ्यः कर्तृणाम् कर्तृषु हे कर्तृणि !
की .
(१२५) तृ प्रत्ययान्त कृदन्त-स्त्रीलिङ्ग कर्तृ'
(की) शब्द (नदीवत्) [41. 49] प्र० की कयौँ कर्व्यः द्वि० कीम्
कयौं का कर्वीभ्याम् कर्तीभिः कत्र्य कीभ्याम् कर्तीभ्यः काः कर्तीभ्याम् क/भ्यः काः कोः
कीणाम् काम् कोः सं० हे कत्रि ! हे कयौं ! हे कर्त्यः !
कीषु
( શબ્દ-રૂપાવલી
७१
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #84

नौभ्याम्
नौभिः
नाव:
(१२६) 'नौ' शब्द - स्त्रीलिङ्ग [५. 49] प्र० नौः नावौ
नाव: द्वि० नावम् नावौ
नाव: नावा नावे नौभ्याम् नौभ्यः
नौभ्याम् नौभ्यः नावः नावोः
नावाम् नावि नावोः नौषु सं० हे नौः ! हे नावौ ! हे नावः !
संख्यादर्शक शब्दोना ख्यो (१२७) एक - शब्द (सर्ववत्) (द्विवयनमा रातो नथी.) पुंलिङ्ग [.. 50] विभक्ति
एकवचन बहुवचन प्र०
एक: द्वि० एकम्
एकान् एकेन
एकैः च० एकस्मै
एकेभ्यः
एके
७२
શબ્દ-રૂપાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #85

पं०
ष०
स०
( १२८ ) एक
विभक्ति
प्र०
द्वि०
तृ०
एकेभ्यः
एकेषाम्
एकेषु
शब्द नपुं. ( सर्वंवत् ) [41. 50]
एकवचन
एकम्
एकम्
एकेन
एकस्मै
एकस्मात्
एकस्य
एकस्मिन्
प्रo
द्वि०
तु०
एकस्मात्
एकस्य
एकस्मिन्
च०
एकेभ्यः
पं०
एकेभ्यः
ष०
एकेषाम्
स०
एकेषु
( १२९) एक - शब्द स्त्रीलिङ्ग (सर्वावत् ) [50]
विभक्ति
बहुवचन
एकानि
एकानि
एकैः
एकवचन
एका
एकाम्
एकया
बहुवचन
एका:
एका:
एकाभिः
શબ્દ-રૂપાવલી
2800 0brate & Personal Use Only
63

Page #86

एकस्यै
एकाभ्यः
एकस्याः
एकाभ्यः
एकस्याः एकासाम्
एकस्याम् एकासु (१३०) द्वि-शब्द (सर्ववत्) (द्विवयनमा ४ १५२राय छ ) त्रिलिङ्ग [4u. 50] विभक्ति पुंलिंग स्त्रीलिंग नपुंसकलिंग
प्र०
avan
11
द्वयोः
द्वयोः
द्वौ द्वाभ्याम् द्वाभ्याम् द्वाभ्याम् द्वाभ्याम् द्वाभ्याम् द्वाभ्याम्
द्वाभ्याम द्वाभ्याम् द्वाभ्याम् ष० स० द्वयोः द्वयोः (१३१)
त्रि-शब्द (त्रिमा, मडुवयनमा ४ १५२राय छ ) त्रिलिङ्ग [५. 500 विभक्ति पुंलिंग स्त्रीलिंग नपुंसकलिंग प्र० त्रयः तिस्रः त्रीणि
શબ્દ-રૂપાવલી
द्वयोः द्वयोः
2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #87

त्रीन्
त्रीणि त्रिभिः
त्रिभिः
त्रिभ्यः
त्रिभ्यः
तिस्रः तिसृभिः तिसृभ्यः तिसृभ्यः तिसृणाम् तिसृषु
त्रिभ्यः
त्रिभ्यः त्रयाणाम्
त्रयाणाम्
त्रिषु
त्रिषु
(१३२) चतुर् - ( या२) - त्रिलिङ्ग [.. 50]
विभक्ति पुंलिंग
स्त्रीलिंग
नपुं.
प्र०
चतस्त्रः
चतस्त्रः
चत्वारि चत्वारि चतुर्भिः
चत्वारः चतुरः चतुभिः चतुर्थ्यः चतुर्थ्य: चतुर्णाम् चतुर्षु
चतुर्थ्यः
चतसृभिः चतसृभ्यः चतसृभ्यः चतसृणाम्
चतुर्थ्यः चतुर्णाम् चतुर्यु
चतसृषु
શબ્દ-રૂપાવલી
७५
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #88

अष्ट/अष्टौ अष्ट/अष्टौ
(१३३) पञ्चन् थी नवदशन् सुधी -
त्रो लिंगे समान [५.. 50] पञ्चन्-५.१. षष्-५.५. अष्टन्-4.4. प्र० पञ्च षषड् द्वि० पञ्च षषड् तृ० पञ्चभिः
षड्भिः अष्टभिः/अष्टाभिः च० पञ्चभ्यः षड्भ्यः अष्टभ्यः/अष्टाभ्यः पं० पञ्चभ्यः षड्भ्यः अष्टभ्यः/अष्टाभ्यः ष० पञ्चानाम् षण्णाम् अष्टानाम्/अष्टानाम् स० पग्घसु
षट्सु
अष्टसु/अष्टासु सप्तन्-नवन्-दशन् न। ३५ो पञ्चन् नी ४ थशे.
(१३४)
त्रिंशत्-(स्त्री.५.५.) षष्टि-(२त्री.भ.प.) . शत-(नपुं.मे.व.)
[41. 501
षष्टयः
शतम्
प्र० त्रिंशतः द्वि० त्रिंशतः तृ० त्रिंशद्भिः च० त्रिंशद्भ्यः
षष्टी: षष्टिभिः षष्टिभ्यः
शतम् शतेन
शताय
७६
શબ્દ-રૂપાવલી
___ 2BODForate & Personal Use Only

Page #89

पं० त्रिशद्भ्यः षष्टिभ्यः
शतात् । Nत्रिंशताम् षष्टीनाम् शतस्य स० त्रिंशत्सु षष्टिषु शते त्रिंशत् प्रमाणे चत्वारिंशत् पञ्चाशत् विगैरे होन पो थशे. घष्टि प्रभारी सप्तति-अशीति-नवति ।। ३५ो थशे.
* (१३५) - ધાતુ અને શબ્દોને પ્રત્યયો લાગવાથી
બનતા અવ્યયો डेत्यर्थ हन्त - पा+तुम् = पातुम्. संबंधभूत हन्त - हत्वा = हृत्वा. सं भूत हन्त - आ+नी+य = आनीय. (उपसर्गसहित पात होय तो त्वा नो य थाय छे.) संबंधभूत हन्त - वि+जि+त्+य = विजित्य (હૃસ્વ સ્વરાન્ત ધાતુ હોય તો ય ની પૂર્વે – ઉમેરાય छ.)
नीम अर्थमां - देव+वत् = देववत्.
શબ્દ-રૂપાવલી
७७
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #90

विभाग २
धातु स्मावली
हैम-संस्कृत प्रवेशिका प्रथमानुसारिणी धातु रूपावलीस्थ धातु - संग्रह श्लोकाः
अथ धातून्प्रवक्ष्यामि नमति वन्दते ईयते । 'वर्षति वर्धते नूनं भवति प्रथमे गणे ॥ १ ॥ नृत्यति दीप्यते तूर्ये स्फुटति र्दिशते षष्ठे । अर्थय- मृगयौ द्वौ च 'ते' प्रान्तौ दशमे गणे ॥२॥ चिन्तय- चोरय प्रोक्ताः तोंडय - परिय स्फुटम् । कथय मृगयैतेषु 'ति' प्रान्ते दशमे गणे ॥३॥
2860 P0rate & Personal Use Only

Page #91

'૪ નળના પુરુષબોધક પ્રત્યયો
વર્તમાન કાળ - વર્તમાના વિભક્તિ (५२स्मैपह)
(आत्मनेपद) ५३५ से.प. वि.व. ५.१. मे.व. वि.१ ५.१. १ यो मि वस् मस् ए वहे महे २ सि थस् थ से इथे ध्वे
हो ति तस् अन्ति ते इते अन्ते
હસ્તન ભૂતકાળ - હસ્તની વિભક્તિ (५२स्भपह)
(मात्मनेपह) १ सो अम् व म इ वहि महि २ को स् तम् त थास् इथाम् ध्वम् उको त् ताम् अन् त इताम् अन्त
વિધ્યર્થ કાળ - સમમી વિભક્તિ
(५२स्मै५४) (मात्मने५४) १ दो इयम् इव इम ईय ईवहि ईमहि २. श्री इस् इतम् इत ईथास् ईयाथाम् ईध्वम्
श्री इत् इताम् इयुस् ईत ईयाताम् ईरन्
ધાતુ-રૂપાવલી
2800 Pobrate & Personal Use Only

Page #92

આજ્ઞાર્થ કાળ - પંચમી વિભક્તિ (પરસ્મપદ)
(આત્મપદ) १. यो आनि आव आम ऐ आवहै आमहै ૨ જો ૭/તાત્ તમ્ ત 4 રૂથામ્ પ્લમ્ उd तु/तात् ताम् अन्तु ताम् इताम् अन्ताम्
બ.વ.
પુરૂષબોધક પ્રત્યયોથી થતો અવબોધ પુરૂષ એ.વ. કિ.વ. ૧ લો
અમે બે અમે ૨ જો તું તમે બે ૩ જે તે
તે બે
તેઓ
તમે
8
به
35
| ગુજરાતીમાં ધાતુને અંતે... |
છું, ...છે, ...છો, ...છીએ = વર્તમાનકાળા દા.ત. - નમું છું. ..હતો,...હતાં, ..હતી, ...હતું, ચો, ચી, ચું = ભૂતકાળ દા.ત. - નમતો હતો, નમ્યો. . ઉપરના બેમાંથી કાંઈ ન હોય અથવા “ઓ' ‘આ’
હોય તો આજ્ઞાથે. દા.ત. - નમો-નમ-જા * ...વું જોઈએ, ...વા યોગ્ય ... હોય તો - વિધ્યર્થ
દા.ત. - નમવું જોઈએ. નમવા ચોગ્ય.
ધાતુ-રૂપાવલી
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #93

प्र.पु.
(१) नम् धातु १ लो गण परस्मैपद-(नभवू)
वर्तमानकाल [41. 4] सो.व. वि.व. ५.व.
नमामि नमावः नमामः द्वि.पु. नमसि नमथः नमथ तृ.पु. नमति
नमतः नमन्ति
ह्यस्तन भूतकाल प्र.पु. अनमम् अनमाव अनमाम द्वि.पु. अनमः अनमतम् अनमत तृ.पु. अनमत् अनमताम् अनमन्
विध्यर्थ काल प्र.पु. नमेयम् नमेव नमेम द्वि.पु. नमः नमेतम् तृ.पु. नमेत् नमेताम्
आज्ञार्थ काल प्र.पु. नमानि नमाव नमाम द्वि.पु. नम, 'नमतात् नमतम् नमत तृ.पु. नमतु, 'नमतात् नमताम्
नमन्तु ५२स्मै० माशार्थ द्वि..से.प. अने तृ..मे.व.मतात् प्रत्ययान्त ३५ो
સમજી લેવા. I ધાતુ-રૂપાવલી
૮૧
विध्यथ ।
नमेत नमेयुः
८१
2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #94

(२) 'वन्द्' धातु-१ लो गण आत्मनेपद-(हन २)
वर्तमानकाल [.. 15] मे.व. वि.व. ५.व. वन्दे वन्दावहे वन्दामहे वन्दसे वन्देथे वन्दध्वे वन्दते वन्देते वन्दन्ते
प्र.पु.
द्वि.पु.
तृ.पु.
प्र.पु. द्वि.पु. तृ.पु.
अवन्दामहि अवन्दध्वम् अवन्दन्त
प्र.पु. द्वि.पु. तृ.पु.
ह्यस्तन भूतकाल अवन्दे अवन्दावहि अवन्दथाः अवन्देथाम् अवन्दत अवन्देताम्
विध्यर्थ काल वन्देय वन्देवहि वन्देथाः वन्देयाथाम् वन्देत वन्देयाताम्
आज्ञार्थ काल वन्दै वन्दावहै वन्दस्व वन्देथाम् वन्दताम् वन्देताम्
वन्देमहि __ वन्देध्वम्
वन्देरन्
प्र.पु.
द्वि.पु.
वन्दामहै वन्दध्वम्
वन्दन्ताम् धातु-३पापली
तृ.पु.
૮ર
-
2560 Pobrate & Personal Use Only

Page #95

(३) 'वृष्' धातु १ लो गण परस्मैपद-( उपान्त्यगुण) (वर्ष)
वर्तमानकाल [4l. 7] मे.व. वि.व.
प.व. वर्षामि वर्षावः वर्षामः
वर्षथ वर्षति वर्षतः वर्षन्ति
F
ܕ
वर्षसि
वर्षथः
तृ.पु.
प्र.पु. द्वि.पु. तृ.पु.
अवर्षाम अवर्षत अवर्षन्
ह्यस्तन भूतकाल अवर्षम् अवर्षाव अवर्षः अवर्षतम् अवर्षत् अवर्षताम्
विध्यर्थ काल वर्षेयम् वर्षेव वर्षेः वर्षतम् । वर्षेत् वर्षेताम्
प्र.पु. द्वि.पु. तृ.पु.
वर्षेम वर्षेत वर्षेयुः
فني
आज्ञार्थ काल वर्षाणि वर्षाव
वर्षतम् तृ.पु. वर्षतु वर्षताम्
'ધાતુ-રૂપાવલી Jain Education international 2000 Potate & Personal Use Only
مني
वर्ष
वर्षाम वर्षत वर्षन्तु
८3.

Page #96

(४) 'वृध्' धातु-१ लो गण आत्मनेपद-( उपान्त्यगुण) (१५j)
वर्तमानकाल [५u. 15]
मो.व. वि.व. 4.4. प्र.पु. वर्धे वर्धावहे वर्धामहे द्वि.पु. वर्धसे वर्धेथे वर्धध्वे
वर्धते वर्धेते वर्धन्ते
त.पु.
द्वि.पु.
तृ.पु.
प्र.पु. द्वि.पु.
ह्यस्तन भूतकाल अवधै अवर्धावहि अवर्धामहि अवर्धथाः अवधैथाम् अवर्धध्वम् अवर्धत अवर्धेताम् अवर्धन्त
विध्यर्थ काल वर्धेय वर्धेवहि वर्धेमहि
वर्धेथाः वर्धेयाथाम् वर्धेध्वम् तृ.पु. वर्धेत वर्धेयाताम् वर्धेरन्
आज्ञार्थ काल प्र.पु. वर्धे वर्धावहै वर्धामहै द्वि.पु. वर्धस्व वर्धेथाम् । वर्धध्वम् तृ.पु. . वर्धताम् वर्धेताम् वर्धन्ताम् ८४
धातु-३पावली 2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #97

(५) 'भू' धातु १ लो गण परस्मैपद ( अन्त्यगुण) (थपुं) वर्तमानकाल [4. 8]
द्वि.प.
प्र.पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र. पु.
द्वि.पु.
खे.व.
भवामि
भवसि
भवति
ह्यस्तन भूतकाल
अभवाव
अभवतम्
अभवताम्
अभवम्
अभवः
अभवत्
भवावः
भवथः
भवतः
विध्यर्थ काल
भवेव
भवेतम्
भवेताम्
आज्ञार्थ काल
भवाव
भवतम्
भवताम्
भवेयम्
भवेः
भवेत्
भवानि
भव
भवतु
.व.
भवामः
भवथ
भवन्ति
अभवाम
अभवत
अभवन्
भवेम
भवेत
भवेयुः
भवाम
भवत
नवन्तु
तृ. पु.
ધાતુ-રૂપાવલી
2860 P0rate & Personal Use Only

Page #98

-
(६) 'डी' धातु १ लो गण आत्मनेपद ( अन्त्यगुण) (3sg वर्तमानकाल [27]
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र.पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
6
खे.व.
डये
डयसे
डयते
द्वि.व.
ह्यस्तन भूतकाल
अडये
अडयावहि
अडयथाः
अडयेथाम्
अड़यत अडयेताम्
डयेय
डयेथाः
डयेत
याव
येथे
sयेते
विध्यर्थ काल
safe
डयेयाथाम्
डयेयाताम्
डयै
डयस्व
डयताम्
आज्ञार्थ काल
Sया है
डयेथाम्
डयेताम्
ज.व.
2800 0bate & Personal Use Only
यामहे
डयध्वे
डयन्ते
अडयामहि
अडयध्वम्
अडयन्त
महि
डयेध्वम्
डयेरन्
यामहै
डयध्वम्
डयन्ताम्
ધાતુ-રૂપાવલી

Page #99

(७) 'नृत्' धातु ४ थो गण परस्मैपद (नाथ) वर्तमानकाल [4. 9]
द्वि.व.
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र.पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र.पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
खे.व.
नृत्यामि
नृत्यसि
नृत्यति
प्र. पु.
द्वि.पु.
नृत्याव:
नृत्यथः
नृत्यतः
ह्यस्तन भूतकाल
अनृत्यम् अनृत्याव
अनृत्याम
अनृत्यः अनृत्यतम्
अनृत्यत
अनृत्यत् अनृत्यताम् अनृत्यन्
विध्यर्थ काल
नृत्येयम् नृत्येव
नृत्येः
नृत्येतम्
नृत्येत्
नृत्येताम्
आज्ञार्थ काल
नृत्यानि
नृत्य
तृ. पु. नृत्यतु
ધાતુ-રૂપાવલી
2560 P0vate & Personal Use Only
ज.व.
नृत्यामः
नृत्यथ
नृत्यन्ति
नृत्याव
नृत्यतम्
नृत्यताम्
नृत्येम
नृत्येत
नृत्येयुः
नृत्याम
नृत्यत
नृत्यन्तु
८७

Page #100

तृ.पु.
द्वि.पु.
८) 'दीप्' धातु - ४ थो गण आत्मनेपद - (हीug),
वर्तमानकाल [41. 45] मे.व. वि.व.
५.व. प्र.पु. दीप्ये दीप्यावहे दीप्यामहे द्वि.पु. दीप्यसे दीप्येथे दीप्यध्वे
दीप्यते दीप्येते दीप्यन्ते
ह्यस्तन भूतकाल प्र.पु. अदीप्ये अदीप्यावहि अदीप्यामहि
अदीप्यथाः अदीप्येथाम् अदीप्यध्वम् अदीप्यत अदीप्येताम् अदीप्यन्त
विध्यर्थ काल
दीप्येय दीप्येवहि दीप्येमहि द्वि.पु. दीप्येथाः दीप्येयाथाम् दीप्येध्वम् तृ.. दीप्येत दीप्येयाताम् दीप्येरन्
आज्ञार्थ काल प्र.पु. दीप्यै दीप्यावहै दीप्यामहै द्वि.पु. दीप्यस्व दीप्येथाम् दीप्यध्वम् तृ.पु. दीप्यताम् दीप्येताम् दीप्यन्ताम्
धातु-३पापली
प्र.पु.
८८
2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #101

(९) 'स्फुट्' धातु ६ हो गण परस्मैपद-(2-जीलj)
वर्तमानकाल [41. 10] मे.व. द्वि.. ५.व.
स्फुटामि स्फुटावः स्फुटामः द्वि.पु. स्फुटसि
स्फुटथ तृ.पु. स्फुटति स्फुटतः स्फुटन्ति
प्र.पु.
द्वि.पु.
ह्यस्तन भूतकाल प्र.पु. अस्फुटम् अस्फुटाव अस्फुटाम
अस्फुटः अस्फुटतम् अस्फुटत तृ.पु. अस्फुटत् अस्फुटताम्। अस्फुटन्
विध्यर्थ काल प्र.पु. स्फुटेयम् स्फुटेव स्फुटेम द्वि.पु. स्फुटेः स्फुटेतम् । स्फुटेत तृ.पु. स्फुटेत् स्फुटेताम् स्फुटेयुः
आज्ञार्थ काल स्फुटानि स्फुटाव स्फुटाम
स्फुटतम् स्फुटत तृ.पु. स्फुटतु स्फुटताम् स्फुटन्तु ધાતુ-રૂપાવલી
प्र.पु.
द्वि.पु.
स्फुट
-
-
2500 Pogate & Personal Use Only

Page #102

(१०) 'दिश्' धातु - (उभयपदी) ६ हो गण आत्मनेपद - (महेश ४२वो) वर्तमानकाल [4. 30]
द्वि.व.
दिशावहे
दिशेथे
दिशेते
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र.पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ.पु.
८०
खे.व.
दिशे
दिशसे
दिशते
ह्यस्तन भूतकाल
अदिशे
अदिशावहि
अदिशथाः अदिशेथाम्
अदिशत अदिशेताम्
विध्यर्थ काल
दिशेय
दिशेवहि
दिशेथाः दिशेयाथाम्
दिशेत
दिशेयाताम्
आज्ञार्थ काल
दिशावहै
दिशेथाम्
दिशेताम्
दिशै
दिशस्व
दिशताम्
५.व.
दिशामहे
दिशध्वे
दिशन्ते
2560 Povate & Personal Use Only
अदिशामहि
अदिशध्वम्
अदिशन्त
दिशेमहि
दिशेध्वम्
दिशेरन्
दिशामहै
दिशध्वम्
दिशन्ताम्
ધાતુ-રૂપાવલી

Page #103

(११) 'चिन्त्' धातु १० मो गण परस्मैपद -(वियार)
वर्तमानकाल [प. 11]
म.व. द्वि.प. .व. प्र.पु. चिन्तयामि चिन्तयावः चिन्तयामः द्वि.पु. चिन्तयसि चिन्तयथः चिन्तयथ तृ.पु. चिन्तयति चिन्तयतः चिन्तयन्ति
तृ.पु.
ह्यस्तन भूतकाल प्र.पु. अचिन्तयम् अचिन्तयाव अचिन्तयाम
अचिन्तयः अचिन्तयतम् अचिन्तयत अचिन्तयत् अचिन्तयताम् अचिन्तयन्
विध्यर्थ काल प्र.पु. चिन्तयेयम् चिन्तयेव चिन्तयेम द्वि.पु. चिन्तयेः चिन्तयेतम् चिन्तयेत तृ.पु. चिन्तयेत् चिन्तयेताम् चिन्तयेयुः
__ आज्ञार्थ काल
चिन्तयानि चिन्तयाव चिन्तयाम द्वि.पु. चिन्तय चिन्तयतम् चिन्तयत तृ.पु. चिन्तयतु . चिन्तयताम् चिन्तयन्तु धातु-३पापली
१
प्र.पु.
હલ
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #104

अर्थये
अर्थयते
प्र.पु.
आर्थये
(१२) अर्थ' धातु - १० मो गण आत्मनेपद - (प्रार्थना ४२वी)
वर्तमानकाल [. 29] मे.व. वि.व.
५.व. प्र.पु.
अर्थयावहे अर्थयामहे द्वि.पु. अर्थयसे अर्थयेथे अर्थयध्वे तृ.पु.
अर्थयेते अर्थयन्ते ह्यस्तन भूतकाल
आर्थयावहि आर्थयामहि द्वि.पु. आर्थयथाः आर्थयेथाम् । आर्थयध्वम् तृ.पु.. आर्थयत आर्थयेताम् आर्थयन्त
विध्यर्थ काल प्र.पु. अर्थयेय अर्थयेवहि अर्थयेमहि
अर्थयेथाः अर्थयेयाथाम् अर्थयेध्वम् तृ.पु. अर्थयेत अर्थयेयाताम् अर्थयेरन्
आज्ञार्थ काल प्र.पु. अर्थयै अर्थयावहै अर्थयामहै
अर्थयस्व अर्थयेथाम् अर्थयध्वम् तृ.पु. अर्थयताम् अर्थयेताम् अर्थयन्ताम् ૨
ધાતુ-રૂપાવલી
द्वि.पु.
द्वि.पु.
____ 2BODForate & Personal Use Only

Page #105

द्वि.पु.
द्वि.पु.
(१३) चुर् धातु १० मो गण परस्मैपद (उपान्त्यगुण)-(योरी ४२वी)
वर्तमानकाल [. 12]
मो.व. वि.व. 4.4. प्र.पु. चोरयामि चोरयावः चोरयामः
चोरयसि चोरयथः चोरयथ तृ.पु. चोरयति चोरयतः चोरयन्ति
स्तन भूतकाल प्र.पु. अचोरयम् अचोरयाव अचोरयाम
अचोरयः अचोरयतम् अचोरयत तृ.पु. अचोरयत् अचोरयताम् अचोरयन्
विध्यर्थ काल प्र.पु. चोरयेयम् चोरयेव चोरयेम द्वि.पु. चोरये: चोरयेतम् चोरयेत चोरयेत् चोरयेताम्
चोरयेयुः आज्ञार्थ काल चोरयाणि चोरयाव चोरयाम
चोरय चोरयतम् - चोरयत तृ.पु. चोरयतु चोरयताम् चोरयन्तु
तृ.पु.
प्र.पु. द्वि.पु.
(ધાતુ-રૂપાવલી
63
-
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #106

द्वि.पु.
(१४) तङ्' धातु - १० मो गण परस्मैपद ( उपान्यवृद्धि) (131 ७२-भार)
वर्तमानकाल [41. 13]
स.व. वि.व. ५.व. प्र.पु. ताडयामि ताडयावः ताडयामः
ताडयसि ताडयथः ताडयथ तृ.पु. ताडयति ताडयत: ताडयन्ति
ह्यस्तन भूतकाल अताडयम् अताडयाव अताडयाम
अताडयः अताडयतम् अताडयत तृ.पु. अताडयत् अताडयताम् अताडयन्
विध्यर्थ काल ताडयेयम् ताडयेव ताडयेम
ताडयः ताडयेतम् ताडयेत तृ.पु. ताडयेत् ताडयेताम् ताडयेयुः
आज्ञार्थ काल
प्र.पु.
द्वि.पु.
प्र.पु. द्वि.पु.
م
ताडयानि ताडयाव
ताडयाम
عن
ताडय
ताडयत
ताडयतम् ताडयताम्
तृ.पु.
ताडयतु
ताडयन्तु ધાતુ-રૂપાવલી
-
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #107

(१५) 'पृ' धातु १० मो गण परस्मैपद (अन्त्यवृद्धि) - (पूर २)
वर्तमानकाल [41. 13] स.व. वि.व. 4.4. पारयामि पारयावः पारयामः पारयसि पारयथः पारयथ पारयति पारयत: पारयन्ति
مني
و
من
प्र.पु.
अपारयाम
अपारयत अपारयन्
तृ.पु.
प्र.पु.
स्तन भूतकाल
अपारयम् अपारयाव द्वि.पु. अपारयः अपारयतम्
अपारयत् अपारयताम्
विध्यर्थ काल पारयेयम् पारयेव
पारयः पारयेतम् तृ.पु. पारयेत् पारयेताम्
आज्ञार्थ काल प्र.पु. पारयाणि पारयाव द्वि.पु. पारय पारयतम् तृ.पु. पारयतु पारयताम् ધાતુ-રૂપાવલી
पारयेम पारयेत
द्वि.पु.
पारयेयुः
पारयाम
पारयत पारयन्तु
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #108

प्र.पु.
द्वि.पु.
(१६) 'कथ्' धातु - १० मो गण परस्मैपद (अपवाद)-(33)
वर्तमानकाल [41. 13] म.व. वि.व. ७.व. कथयामि कथयावः कथयामः
कथयसि कथयथः कथयथ तृ.पु. कथयति कथयतः कथयन्ति
शस्तन भूतकाल प्र.पु. अकथयम् अकथयाव अकथयाम द्वि.पु. अकथयः अकथयतम् अकथयत तृ.पु. अकथयत् अकथयताम् अकथयन्
विध्यर्थ काल प्र.पु. कथयेयम् कथयेव
कथयेम कथयेः कथयेतम् कथयेत तृ.पु.
कथयेत् कथयेताम्
आज्ञार्थ काल
द्वि.पु.
कथयेयुः .
प्र.पु.
कथयानि कथयाव कथयाम द्वि.पु. कथय कथयतम् कथयत तृ.पु. . कथयतु कथयताम् कथयन्तु
ધાતુ-રૂપાવલી 2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #109

७) 'मृग्' धातु १० मो गण आत्मनेपद (अपवाद)-(शोध)
वर्तमानकाल [.. 13/42]
मे.व. वि.व. ५.. मृगये मृगयावहे मृगयामहे मृगयसे
मृगयध्वे मृगयते
मृगयेते मृगयन्ते
مي
मृगयेथे
عن
तृ.पु.
प्र.पु. द्वि.पु. तृ.पु.
अमृगयामहि अमृगयध्वम् अमृगयन्त
प्र.पु.
ह्यस्तन भूतकाल अमृगये अमृगयावहि अमृगयथाः अमृगयेथाम् अमृगयत अमृगयेताम्
विध्यर्थ काल मृगयेय मृगयेवहि मृगयेथाः मृगयेयाथाम् मृगयेत मृगयेयाताम्
आज्ञार्थ काल मृगयै मृगयावहै मृगयस्व मृगयेथाम् मृगयताम् मृगयेताम्
द्वि.पु. तृ.पु.
मृगयेमहि मृगयेध्वम् मृगयेरन्
प्र.पु.
द्वि.पु.
मृगयामहै मृगयध्वम् मृगयन्ताम्
। तृ.पु.
તુ-રૂપાવલી
2800 Pobrate & Personal Use Only

Page #110

प्र.पु.
वन्धत
कर्मणि रूप विभाग 'वन्द्' धातु १ लो गण आत्मनेपद (वहन ४२)
वर्तमानकाल मे.व. वि.व. ५.व.
वन्द्ये वन्द्यावहे वन्द्यामहे द्वि.पु. वन्द्यसे वन्द्येथे वन्द्यध्वे
वन्द्येते वन्द्यते वन्द्यन्ते
स्तन भूतकाल अवन्द्ये अवन्द्यावहि अवन्द्यामहि अवन्द्यथाः अवन्येथाम् अवन्द्यध्वम् अवन्धत अवन्द्येताम् अवन्द्यन्त
विध्यर्थ काल वन्द्येय वन्द्येवहि वन्द्येमहि
वन्द्येथाः वन्द्येयाथाम् वन्द्येध्वम् तृ.पु. वन्द्येत वन्द्येयाताम् वन्द्येरन्
आज्ञार्थ काल प्र.पु. वन्द्यै वन्द्यावहै वन्द्यामहै
वन्द्यस्व वन्द्येथाम् वन्द्यध्वम् तृ.पु. वन्द्यताम् वन्द्येताम् वन्द्यन्ताम् ★ भए। ३५ो बनाववाना नियमो पा6-30 मा मापेला छे.
धातु-३पावली
四初四
द्वि.पु.
-
૯૮
2800 Pobrate & Personal Use Only

Page #111

नम् धातु १ लो गण परस्मैपद (नमj)
वर्तमानकाल
म.प. द्वि.. ५.व. प्र.पु. नम्ये नम्यावहे नम्यामहे द्वि.पु. नम्यसे नम्येथे नम्यध्वे
नम्यते नम्येते नम्यन्ते
तृ.पु.
अनम्यामहि अनम्यध्वम् अनम्यन्त
तृ.पु.
ह्यस्तन भूतकाल प्र.पु.
अनम्ये अनम्यावहि द्वि.पु. अनम्यथाः अनम्येथाम्
अनम्यत अनम्येताम्
विध्यर्थ काल प्र.पु. नम्येय नम्येवहि द्वि.पु. नम्येथाः नम्येयाथाम् तृ.पु. नम्येत नम्येयाताम्
आज्ञार्थ काल प्र.पु. नम्यै नम्यावहै द्वि.पु. नम्यस्व नम्येथाम् तृ.पु. नम्यताम् नम्येताम् ધાતુ-રૂપાવલી
नम्येमहि नम्येध्वम् नम्येरन्
नम्यामहै नम्यध्वम् नम्यन्ताम्
2000 pobate & Personal Use Only

Page #112

भूयध्वे
प्र.पु.
'भू' धातु १ लो गण परस्मैपद (डी, २)
वर्तमानकाल
मे.व. वि.व. ५.4. प्र.पु. भूये भूयावहे भूयामहे द्वि.पु. भूयसे भूयेथे तृ.पु. भूयते भूयेते भूयन्ते
ह्यस्तन भूतकाल अभूये अभूयावहि अभूयामहि अभूयथाः अभूयेथाम् अभूयध्वम् अभूयत अभूयेताम् अभूयन्त
_ विध्यर्थ काल प्र.पु. भूयेय भूयेवहि भूयेमहि द्वि.पु. भूयेथाः भूयेयाथाम् । भूयेध्वम् तृ.पु. भूयेत भूयेयाताम् भूयेरन्
आज्ञार्थ काल प्र.पु. भूयै भूयावहै भूयामहै द्वि.पु. भूयस्व भूयेथाम् । भूयध्वम् तृ.पु. भूयताम् भूयेताम् भूयन्ताम्
द्वि.पु. तु.पु.
( १००
धातु-३पावली
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #113

वृष धातु १ लो गण परस्मैपद (१२सj)
वर्तमानकाल मे.व. वि.व. ५.व. वृष्ये वृष्यावहे वृष्यामहे वृष्यसे वृष्येथे वृष्यध्वे
वृष्येते
هي من مي
वृष्यते
वृष्यन्ते
अवृष्यामहि अवृष्यध्वम् अवृष्यन्त
ह्यस्तन भूतकाल प्र.पु. अवृष्ये अवृष्यावहि द्वि.पु. अवृष्यथाः अवृष्येथाम् तृ.पु. अवृष्यत अवृष्येताम्
विध्यर्थ काल प्र.पु. वृष्येय वृष्येवहि
वृष्येथाः वृष्येयाथाम् तृ.पु. वृष्येत वृष्येयाताम्
आज्ञार्थ काल प्र.पु. वृष्य वृष्यावहै द्वि.पु. वृष्यस्व वृष्येथाम् । तृ.पु. वृष्यताम् वृष्येताम् ધાતુ-રૂપાવલી
द्वि.पु.
वृष्येमहि वृष्येध्वम् वृष्येरन्
वृष्यामहै वृष्यध्वम् वृष्यन्ताम्
૧૦૧
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #114

'नृत्' धातु ४ थो गण परस्मैपद (नाययुं, नृत्य ५२)
वर्तमानकाल
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
खे.व.
नृत्ये
नृत्यसे
नृत्यते नृत्येते
द्वि.व.
नृत्यावहे
नृत्येथे
ह्यस्तन भूतकाल
अनृत्ये
अनृत्यावहि अनृत्यामहि
अनृत्यथाः अनृत्येथाम् अनृत्यध्वम्
अनृत्यत अनृत्येताम् अनृत्यन्त
विध्यर्थ काल
नृत्येवहि
नत्येयाथाम्
नृत्येय
नृत्येथाः
नृत्येत
प्र. पु.
नृत्यै
द्वि.पु. नृत्यस्व
तृ. पु.
नृत्यताम्
१०२
आज्ञार्थ काल
नृत्यावहै
नृत्येथाम्
नृत्येताम्
ज.व.
नृत्यामहे
नृत्यध्वे
नृत्यन्ते
नृत्येमहि
नृत्येध्वम्
नृत्येयाताम् नृत्येरन्
नृत्यामहै
नृत्यध्वम्
नृत्यन्ताम्
ધાતુ-રૂપાવલી
2560 Povate & Personal Use Only

Page #115

'स्फुट्' धातु - ६ ठो गण परस्मैपद (जीसंj) वर्तमानकाल
खे.व.
द्वि.व.
स्फुटये
स्फुटयावहे
स्फुट्यसे स्फुटयेथे
स्फुट्य
स्फुट्येते
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र.पु.
द्वि.पु.
तृ.पु.
ज.व.
स्फुट्यामहे
स्फुट्यध्वे
स्फुट्यन्ते
विध्यर्थ काल
स्फुटयेय स्फुट्येवहि स्फुटयेमहि स्फुट्येथाः स्फुट्येयाथाम् स्फुट्येध्वम्
स्फुट्येत स्फुट्येयाताम् स्फुट्येरन्
आज्ञार्थ काल
स्फुट्यै स्फुटयावहै
स्फुट्यस्व स्फुट्येथाम्
तृ. पु. स्फुट्यताम् स्फुट्येताम्
ધાતુ-રૂપાવલી
2860 P0rate & Personal Use Only
प्र. पु.
द्वि.पु.
ह्यस्तन भूतकाल
अस्फुट्ये अस्फुट्यावहि अस्फुट्यामहि अस्फुट्यथाः अस्फुट्येथाम् अस्फुट्यध्वम् अस्फुट्यत अस्फुट्येताम् अस्फुट्यन्त
स्फुट्याम
स्फुट्यध्वम्
स्फुट्यन्ताम्
903

Page #116

'चिन्त्' धातु १० मो गण परस्मैपदी (वियार, यिन्ता ४२वी)
वर्तमानकाल मे.व. वि.व. म.व.
चिन्त्ये चिन्त्यावहे चिन्त्यामहे द्वि.पु. चिन्त्यसे चिन्त्येथे चिन्त्यध्वे
चिन्त्यते चिन्त्येते चिन्त्यन्ते
तृ.पु.
प्र.पु.
द्वि.पु.
ह्यस्तन भूतकाल अचिन्त्ये अचिन्त्यावहि अचिन्त्यामहि
अचिन्त्यथाः अचिन्त्येथाम् । अचिन्त्यध्वम् तृ.पु. __ अचिन्त्यत अचिन्त्येताम् अचिन्त्यन्त
विध्यर्थ काल प्र.पु. चिन्त्येय चिन्त्येवहि चिन्त्येमहि द्वि.पु. चिन्त्येथाः चिन्त्येयाथाम् चिन्त्येध्वम् तृ.पु. चिन्त्येत चिन्त्येयाताम् चिन्त्येरन्
आज्ञार्थ काल चिन्त्यै चिन्त्यावहै चिन्त्यामहै
चिन्त्यस्व चिन्त्येथाम् . चिन्त्यध्वम् तृ.पु.. चिन्त्यताम् चिन्त्येताम् चिन्त्यन्ताम् ૧૦૪
ધાતુ-રૂપાવલી |
प्र.पु.
द्वि.पु.
१०४
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #117

'चुर्' धातु १० मो गण परस्मैपद (योरी १२वी) वर्तमानकाल
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र.पु.
द्वि.पु.
तृ. पु..
प्र.पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
प्र. पु.
द्वि.पु.
तृ. पु.
ओ.व.
चोर्ये
चोर्यसे
चोर्यते
ह्यस्तन भूतकाल
अचोर्ये अचोर्यावहि
अचोर्यथाः अचोर्येथाम्
अचोर्यत अचोर्येताम्
द्वि.व.
चोर्यावहे
चोर्येथे
चोर्येते
विध्यर्थ काल
चोर्येवहि
चोर्येयाथाम्
चोर्येयाताम्
चोर्येय
चोर्येथाः
चोर्येत
आज्ञार्थ काल
चोर्यावहै
चोर्येथाम्
चोर्येताम्
चोर्यै
चोर्यस्व
चोर्यताम्
ज.व.
चोर्यामहे
चोर्यध्वे
चोर्यन्ते
अचोर्यामहि
अचोर्यध्वम्
अचोर्यन्त
चोर्येमहि
चोर्येध्वम्
चोर्येरन्
चोर्यामहै
चोर्यध्वम्
चोर्यन्ताम्
૧૦૫
ધાતુ-રૂપાવલી
2800 0brate & Personal Use Only

Page #118

परिशिष्ट * ગુજરાતીમાં વિભક્તિબોધક પ્રત્યયો » વિભક્તિ | કારક | એ.વ. પ્રત્યયો | પ્રથમ કર્તા | ૦, એ દ્વિતીયા | કર્મ | 0, ને તૃતીયા કરણ થી, વડ, દ્વારા સાથે, થકી ચતુર્થી સંપ્રદાન માટે,વાસ્તે,કાજે, સારું, પંચમી અપાદાન | થી, માંથી, ઉપરથી
સંબંધ | નો, ની, નુ, ના સપ્તમી અધિકરણ | માં, ઉપર, અંદર, વિશે અષ્ટમી સંબોધન ! ૦, એ
ષષ્ઠી
કિ.વ. - બહુ. વ. :* ગુજરાતીમાં દ્વિવચનના પ્રત્યયો અલગ નથી. તેથી
બહુવચનના પ્રત્યયોનો ઉપયોગ કરી શબ્દની આગળ છે શબ્દ મૂકવો. જેમકે બે બાળકો વડે, બે....માટે. પરંતુ સર્વનામ હિં.વ. માં સર્વનામ પછી બે શબ્દ મૂકવો.
જેમકે - તે બે, આપણે બે. © એક વચનના દરેક પ્રત્યયની આગળ “ઓ મુકવાથી બ
વચનના પ્રત્યયો બનશે. જેમકે ઓ, ઓ વડે, ઓને, માટે ૪ ગુજરાતી અને સંસ્કૃતમાં વિભક્તિ વ્યવસ્થા સમાન છે.
૧૦૬
પરિશિષ્ટ
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #119

એ.વ.
વાત = બાળક શબ્દના રૂપોના સંસ્કૃત-વિભક્તિ પ્રમાણે ગુજરાતી અર્થ. કિ.વ.
બહુ.વ. ૧.બાળકે, બાળક | બે બાળકોએ બાળકોએ ૨.બાળકને બે બાળકોને
બાળકોને ૩. બાળક વડે, થી | બે બાળકો વડે, થી બાળકો વડે, થી ૪.બાળક માટે | બે બાળકો માટે બાળકો માટે ૫. બાળક થી, માંથી, બે બાળકોથી, માંથી, બાળકોથી, ઉપરથી ઉપરથી
માંથી, ઉપરથી ૬. બાળક નો,ની,નું, બે બાળકો નો, ની, બાળકો નો,
ની,નું, ના ૭. બાળકમાં, ઉપર | બે બાળકોમાં ઉપર બાળકોમાં,
ઉપર * આ રીતે દરેક શબ્દરૂપોના વિભક્તિ અનુસાર અર્થ
કરવા. પછી = સંબંધ વિભક્તિ, અન્ય વ્યક્તિ-વસ્તુ સાથે સંબંધ કરાવે છે. જેની સાથે સંબંધ કરાવે તે શબ્દ જે લિંગમાં હોય તે પ્રમાણે નો, ની, નું, ના ગુજરાતીમાં લાગે છે. જ્યારે સંસ્કૃતમાં શબ્દને પોતાના પ્રમાણે પ્રત્યયો લાગે છે. જેમ કે :- બાળકનો દડો, બાળકનું ફુલ, બાળકની બેન, બાળકના ઘરે. સંસ્કૃતમાં સર્વત્ર
વસ્થિ .. થશે. પરિશિષ્ટ
( ૧૦ )
નું, ના
2500 Pobrate & Personal Use Only

Page #120

સર્વનામના વિભક્તિ પ્રમાણે અર્થ છે
( ૧૦૮
*
= (
'આ
2500 Pobrate & Personal Use Only
ગમ (હું) | પુષ્પદ્ (તું) | તત્ (તે) ફ્ટ, તત્ર (આ) ! મૂ? (કોણ) પ્ર. હું
કોણ મને
તને | તેને આને
કોને મારા વડે તારા વડે | તેના વડે આના વડે કોના વડે મારા માટે તારા માટે તેના માટે આના માટે કોના માટે મારાથી તારાથી ! તેનાથી આનાથી કોનાથી
મારો,રી,૪,રા! તારો,રી, રા| તેનો,ની,નું, નાગુઆનો,ની,નું,ના | કોનો,ની,નું,ના સ.| મારામાં તારામાં તેનામાં આમાં(આનામાં) | કોનામાં
૪ નં ૪
| ૭

પરિશિષ્ટ
• અહીં એકવચન વિભજ્યન્તના અર્થો આપેલ છે તે પ્રમાણે કિ.વ. અને બહુવચનમાં અર્થ
સમજી લેવા. સમદ્ – યુઝર્ ત્રણે લિંગે સમાન ચાલે છે. બાકીના સર્વનામો સ્ત્રી. નપું પ્રમાણે અર્થમાં
ફેરફાર કરવો. • ષષ્ઠી વિભક્તિમાં મારો, મારી, મારું, મારા એમ દરેક શબ્દમાં સમજવું.

Page #121

શું રૂપો આટલા સરલ છે ? પ્રથમ બુકમાં આવતા ૧૩૪ શબ્દ રૂપોની સંખ્યા જોઈને યમિક અભ્યાસુને સંસ્કૃતમાં પ્રવેશ કઠિન લાગે તે સહજ છે. તુ તમે ધારો છો તેટલા કઠિન નથી એ રૂપો. જો, ફક્ત ૩૦ દોના રૂપો તમને કડકડાટ છે તો ૧ લી બુકના ૧૩૪ રૂપો તમને મતાં રમતાં ગોખાઈ જશે. બસ જરૂર છે, નીચેની વિગતોને ગજમાં જડબેસલાક બેસાડવાની અને નહીવત્ જેવા થોડાક ફારોને ધ્યાનમાં રાખવાની. વાત (પુ) [1]' 16. ધેનુ (સ્ત્રી.) [51] મત્ર (નવું) [2] 17. નવી (ત્રી.) [52]
સ્પર્ (તિ ) [3] 18. વધુ (સ્ત્રી.) [53] પુષ્પદ્ (ર્તિા ) [4] 19. પટીયમ્ (પુ.) [91] માતા (સ્ત્રી.) [8]
20. કમ્ () [102] મહત્ (પુ.) [16]
21. વામન (નવું) [104] . (નપું.) [17] 22. શશિન્ (9) [108] છે. સર્વ (ત્રિતિ ) [19,20,21] 23. ધમર્ (પુ) [adi] છે. સરસ્ (ત્રિતિ ) [1,32,33] 24. પથર્ (નવું) (112] to. ફરમ્ (ત્રિતિ ) [34,35,36] 25. ગાયુ (નવું) [116] 11. મુનિ (પુ.) [46] 26. પિતા (પુ.) [138] 12. વારિ (નવું) [47] 27. નૌ (સ્ત્રી) (126) 03. મતિ (સ્ત્રી) [48] 28. ત્રિ (ત્રતા ) [131]
4. મન (પુ.) [19] 29. પૈતુન્ (ત્રિલિં) [132] 15. મધુ (નવું) [50] 30. પનથી નવીન (ત્રિા) [13]]
અંગ્રેજી અંક પુસ્તિકામાં શબ્દરૂપોનો ક્રમ સૂચવે છે. (પરિશિષ્ટ
૧૦૯
2000 Pobrate & Personal Use Only

Page #122

ज्या ३पो... अनी म थशे... १. बाल, कमल, माला प्रमाणे त्रिलिंगे यासत ३५ो :
जित [9,10,11], सृत [13,14,15], ईक्षमाण [57,58,591 गम्यमान [60,61,62], स्थातव्य [73,74,75], कथनीय [76,77,78], कार्य [79,80,81], शुक्ल तम [82,83,84)
पटुतर [85,86,87], पटिष्ठ [88,89,90]. २. मस्त्, जगत्, नदी प्रभारी (त्रिलिग)
गच्छत् [54,55,56], 'सत् [64,65,66], नीतवत् [67, 68, 69], २भवत् [70,71,72], महत् [94,95,96], २धेनुमद् [97,98,99]. ३. सर्व प्रमाणे (त्रिलिंग) - तद् [5,6,7], किम् [22,23,24], यद् [25,26, 27], एतद् [28,29,30], एक [127,128,129], द्वि
[130] ४. कमल प्रमाणे - भूतम् [12], प्रकाश्यमानम् [63], देवत्वम्
[100], शतम् [134]. ५. माला प्रमाणे - शुक्लता [101]. ६. मरुत् प्रमाणे - युध् [18], वाच् [114], वणिज्
[115], द्विष् [117], त्रिंशत् [134]. ७. वारि प्रभारी - भाविन् [109) कर्तृ [24] १. घुट् प्रत्ययोमा 'न् 'उमेराय छ भने प्र.स.१. तथा सं.मे.व. मा अन्त्य
व्य ननो यो५ थाय छे..त. 'सन्' वि. २. घुट् प्रत्ययोमा 'न् 'उमेराय छ भने प्र.मे.व. तथा सं.मे.व.मा अन्त्य व्य ननो लो५ सने प्र... भा उपान्त्य १२ ही थाय छे...त. 'नीतवान्' वि. ૧૧૦
परिशिष्ट)
-
-
-
2800 Pobrate & Personal Use Only

Page #123

८. मात प्रभाए
षाष्ट [134].
९. नदी प्रभा - राज्ञी [103], मायिनी [110]. पटीयस् [73] कर्तृ
[125]
-
१०. राजन् प्रभा - सीमन् [105], आत्मन् [106].
११. दामन् प्रभा - कर्मन् [107].
१२. चन्द्रमस् प्रभा अप्सरस् [113] .
१३. पयस् प्रभा
१४. पिता प्रमाणे [122], "कर्तृ [125]
-
पटीयस् [92].
मातृ [119], नृ [120], 'स्वसृ [121], 'नप्तृ
चित्, चन, अपि ना ३५ [37 थी 45] 'किम्' सर्वनामना त्रये विंगना उपोनी साथे चित्, चन, अपि नी यथायोग्य संधि કરીને રૂપો બને છે. સંધિ ખાસ ધ્યાનમા રાખવી.
3. 'अन्' संतवाणा नामोनां अन् नी पहेला व् म् संतवाणी संयुक्त व्यञ्शन होय तो अन् ना 'अ' नो सोप थतो नथी. हात. आत्मनः, आत्मना वि.
४. स्वसृ, नप्तृ, कर्तृ वि. नामांना 'ऋ' नो घुट् प्रत्यय पर छतां 'आर' थाय छे. हात. स्वसारौ, नप्तारौ वि.
પરિશિષ્ટ
૧૧૧
2800 0brate & Personal Use Only

Page #124

जा छे खा पुस्तउनी यशोगाथा
શબ્દ રૂપાવલી બુક મળી ગયેલ છે. સાધુ
પૂ. આ. શ્રી નરેન્દ્રસાગરસૂરિ મ. સાધ્વીજીઓને ઘણી જ ઉપયોગી થશે. ← પૂ. આ. શ્રી દૌલતસાગરસૂરિ મ. અનુકૂલ થાય એમ છે.
સાધુ-સાધ્વીજી મ. ને રૂપો ગોખવામાં
→ પૂ. આ. શ્રી નરદેવસાગરસૂરિ મ. પૂ. આ. શ્રી નવરત્નસાગરસૂરિ મ. કાળમાં અતિ ઉપયોગી શબ્દ રૂપાવલી સંગ્રહીત કરી... પ્રસન્નતા
તેવો સ્તુત્ય પ્રયાસ છે.
ૢ પૂ. આ. શ્રી પદ્મસાગરસૂરિ મ. માટે ઉત્તમ છે. સંકલન-સંપાદન પણ શ્રેષ્ઠ છે. ુ પૂ. આ. શ્રી સુબોધસાગરસૂરિ મ. પ્રશંસનીય છે.
—
♦ પૂ. આ. શ્રી વર્ધમાનસાગરસૂરિ મ. શબ્દ રૂપાવલી મળી, નૂતન મુનિ ભગવંતોને વિહારમાં અનુકૂલતા રહે તેવી નાની સાઈઝની પુસ્તિકા ખૂબ જ સુંદર છે. પ્રારંભના અભ્યાસુઓ સંસ્કૃત રૂપો સરળતાથી કરી શકશે. ખૂબ જ સુંદર છાપકામ છે. × પૂ. મુનિ શ્રી અમરેન્દ્રસાગર મ. શબ્દ રૂપાવલીની નાની પુસ્તિકા મળી, ગમી, પ્રયત્ન ખૂબ જ સુંદરતમ છે.
→ પૂ. પં. હર્ષસાગર મ.
શબ્દ રૂપાવલી પ્રારંભિક અભ્યાસુ માટે ઉપયોગી થાય
ૐ પૂ. આ. શ્રી હેમપ્રભસૂરિ મ. બની રહે.
૧૧૨
-
-
→ પૂ. આ. શ્રી રત્નચંદ્રસૂરિ મ. બને તેવી છે. હાલમાં અમારા નાના ૪ પૂ. આ. શ્રી નરરત્નસૂરિ મ. > પૂ. આ. શ્રી જયઘોષસૂરિ મ. પ્રાથમિક અભ્યાસુઓને ઉપયોગી બને
―
· શબ્દ રૂપાવલી પુસ્તિકા મળી છે. અભ્યાસ
ૐ પૂ. આ. શ્રી રામસૂરિ મ, (ડહેલાવાળા) શબ્દ રૂપાવલી પુસ્તક મળ્યુ. પુસ્તક જોયું. પ્રયત્ન સ્તુત્ય છે. પ્રથમ બુક ભણનાર નૂતન અભ્યાસુઓને રૂપોનો સ્વાધ્યાય કરવા ઉપયોગી નીવડે તેમ છે. આવા પ્રયત્નો થતા રહે તો નવા સંસ્કૃત અભ્યાસુવર્ગને અભ્યાસ કરવામાં રસ રૂચિ જળવાય. ઉત્સાહથી ભણી શકે.
-
ુ પૂ. આ. શ્રી અરિહંતસિદ્ધસૂરિ મ. શબ્દ રૂપાવલી પુસ્તિકા ઘણીજ ઉપયોગી છે. વિદ્યાર્થીઓને ઘણી ઉપયોગી અને સરલ થઈ પડશે.
શબ્દ રૂપાવલી અભ્યાસકોને ખૂબ જ ઉપયોગી
પુસ્તક મળ્યું - મહેનત પ્રશસ્ય કરી છે. - મુનિપુંગવશ્રીએ સંસ્કૃતના પ્રારંભિક
---
-A
――――
· મુનિશ્રીની જ્ઞાનોપાસના જ્ઞાન પિપાસા
➡ic
શબ્દ રૂપાવલીની પુસ્તિકા ખૂબ જ ઉપયોગી સાધુઓને જરૂર હતી જ અને મળી ગઈ.
નવદીક્ષિતોને સરસ ઉપયોગી બનશે. તમારો પ્રયાસ પ્રશંસનીય છે. સંસ્કૃતભાષાના તેવું પુસ્તક છે.
2560Fate & Personal Use Only
અભિપ્રાય

Page #125

* પૂ. આ. શ્રી જયસુંદરસૂરિ મ. – શબ્દ રૂપાવલી પુસ્તક સંસ્કૃત ભણનારાઓ માટે સારૂ ઉપયોગી બનશે.
* પૂ. આ. શ્રી જગવલ્લભસૂરિ મ. – શબ્દ રૂપાવલી મળી. તમારો પ્રયાસ ખૂબ સુંદર છે.
પૂ. આ. શ્રી કલાપ્રભસૂરિ મ. – પ્રાથમિક સંસ્કૃત અભ્યાસ માટે આ સંકલન ઉપયોગી છે.
તે પૂ. આ. ગુણત્નસૂરિ મ.• આ પૂ. પં. રશ્મિરત્ન વિજય મ.– નધ્ધા પવતિ . શદ્રવી' પુસ્તિી.. પરન-9નોપયોfપાડવૃત્તિઃ સંતાદ્વૈતનિતિ મા
* પૂ. આ. શ્રી રત્નસુંદરસૂરિ મ. - સંસ્કૃતના અભ્યાસીઓને સારી એવી સહાયક બનશે.
* પૂ. . શ્રી વિમલસેનવિજય મ. - શબ્દ રૂપાવલી મળી છે. નવા ભણનારાને સારી કામ આવે તેવી છે.
૪ પૂ. આ. શ્રી ચંદ્રયશસૂરિ મ. – સંસ્કૃત બુક કરનારને ખૂબ ઉપયોગી છે.
* પૂ. આ. શ્રી રાજેન્દ્રસૂરિ મ.– સંસ્કૃતના અભ્યાસ કરનારાને ઉપયોગી થશે. તમારી શ્રુતભક્તિની અનુમોદના.
* પૂ. આ. શ્રી પૂર્ણાનંદસૂરિ મ. – શબ્દ રૂપાવલી બાળજીવોને પ્રાથમિક સંસ્કૃત અભ્યાસ કરવાવાળાને સુંદર ઉપયોગી બને તેવી આ પુસ્તિકા છે.
જ પૂ. આ. શ્રી વિદ્યાનંદસૂરિ મ. – શબ્દ રૂપાવલી પુસ્તિકા મળી. સંસ્કૃત ભાષા રૂપી મહેલમાં પ્રવેશ કરવા માટે પગકેડી સમાન પુસ્તકનું પ્રકાશન અને સંયોજન કરી સમય સફળ કર્યો છે. પ્રારંભિક અભ્યાસુઓને ખૂબ ઉપયોગી બનશે તેમાં નિઃસંદેહ છે.
* પૂ. આ. શ્રી હેમરત્નસૂરિ મ. – શબ્દ રૂપાવલીમાં સુંદર મહેનત કરી છે.
* પૂ. આ. શ્રી કલાપ્રભસાગરસૂરિ મ.– પ્રાથમિક અભ્યાસીઓ માટે સંસ્કૃત જ્ઞાન તથા સ્વાધ્યાય માટે ખૂબ જ જરૂરી આ બુક છે. સુંદર સ્વચ્છ છપાઈ અને સંકલન કરેલ છે. - આ પૂ. આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ મ. – શબ્દ રૂપાવલી મળી. સાદ્યત જોઈ. પ્રયત્ન સ્તુત્ય છે. પ્રાથમિક અભ્યાસુઓને વિશેષ ઉપકાર થશે. ધન્યવાદ.
* પૂ. મુનિ શ્રી જંબૂવિજય મ. – શબ્દ રૂપાવલી ધાતુ રૂપાવલી મળી છે. પ્રયત્ન સારો છે. ભણનારને અનુકુલ પડશે.
પૂ. આ. શ્રી રાજશેખરસૂરિ મ. – શબ્દ રૂપાવલી બુક સંસ્કૃત અભ્યાસીઓ માટે ઉપયોગી બને તેવી છે.
આ પૂ. આ. શ્રી લલિતશેખરસૂરિ મ. – શબ્દ-ધાતુ રૂપાવલી નૂતન દીક્ષિતોને ઉપયોગી પ્રકાશન છે. તમારો પ્રયત્ન સ્તુત્ય છે.
8 પૂ. આ. શ્રી મુક્તિપ્રભસૂરિ મ. - પુસ્તક સંસ્કૃતના અભ્યાસીઓને ઉપયોગી થશે. તમારો પ્રયાસ અનુમોદનીય છે. અભિપ્રાય
૧૧૩
200 pobrate & Personal Use Only

Page #126

ૐ પૂ. આ. શ્રી પૂર્ણચંદ્રસૂરિ મ. સંસ્કૃતના અભ્યાસી માટે તમારો પ્રયત્ન અત્યુપકારક બની રહેશે. નાની સાઈઝ હોવાથી આ પ્રકાશન વધુ ઉપયોગી-ઉપકારી બની જશે. તમારી જ્ઞાન સાધનાની ખૂબ ખૂબ અનુમોદના.
datin
→ પૂ. આ. શ્રી રવિપ્રભસૂરિ મ. શબ્દ રૂપાવલીથી અભ્યાસીઓને સરલતા રહેશે. → પૂ. આ. શ્રી કમલરત્નસૂરિ મ. શબ્દ રૂપાવલી પુસ્તક નાની હોવાથી સાધુસાધ્વીઓ વિહારમાં પણ રાખી શકે એવી ઉપયોગી છે. પ્રયાસ અનુમોદનીય છે. ૐ પૂ. આ. શ્રી વીરશેખરસૂરિ મ. • સાધુ-સાધ્વીને વિહારમાં રાખી શકાય તેવી જાતનું આ પ્રકાશન સાધુ-સાધ્વી માટે ઉપકારક નીવડે તેમ છે.
→ પૂ. આ. શ્રીપ્રભાકરસૂરિ મ. . શબ્દ રૂપાવલી સાથે ધાતુ રૂપાવલી. એક ચોપડીમાં બેનો સમાવેશ. પ્રાથમિક કક્ષાના જીવોને અભ્યાસમાં પ્રવેશ કરવા માટે ખૂબ સુગમ પડશે. અે પૂ. પં. શ્રી ચંદ્રશેખરવિજય મ. • ધાતુ રૂપાવલી સાથેની શબ્દ રૂપાવલી દ્વારા સંસ્કૃત અભ્યાસીઓ માટે તમોએ જે મહેનત કરી છે. તે ખૂબ જ અનુમોદનીય છે. ૐ પૂ. પં. શ્રી વજ્રસેનવિજયજી મ. શબ્દ રૂપાવલી મળી ઘણી સારી મહેનત
―
કરી છે. અભ્યાસુઓને ઉપયોગી છે.
૪ પૂ. પં. શ્રી કલ્યાણબોધિવિજય મ. શબ્દ રૂપાવલી સર્વને અભ્યાસમાં ઉપયોગી થાય તેમ છે.
▬▬▬▬▬▬
∞ પૂ. પં. શ્રી મુક્તિચંદ્ર-મુનિચંદ્રવિજય મ. रुपावली पुस्तकं प्राप्तम् । अध्ययनार्थमिदमत्युपयोगि भविष्यति इत्यत्र नास्ति कोऽपि संशयः । विद्यार्थिनः अनेन पुस्तकेन अधीत्य विद्वांसः गीतार्थाश्च भवन्तु सफलीकुर्वन्तु च भवदीयं परिश्रममिति आशास्यते ।
૧૧૪
—
શબ્દ રૂપાવલી પુસ્તક સંસ્કૃત
- સંસ્કૃતનો સ્વાધ્યાય કરવામાં
રૂ પૂ. પં. શ્રી પૂર્ણચંદ્રવિજય મ. ખૂબ સારી મહેનત કરી છે. મુમુક્ષુઓ તથા નૂતન સાધુ-સાધ્વીજી મ. ને ખાસ ઉપયોગી થશે. પૂ. મુનિ શ્રી રવિશેખરવિજય મ. અભ્યાસીઓ માટે ઉત્તમ છે. આપના પ્રયાસને હાર્દિક ધન્યવાદ. → પૂ. મુનિ શ્રી વૈરાગ્યરતિ - પ્રશમરતિવિજય મ. સહાયક પુસ્તિકા છે. ગમી. ૧૦ વરસના બાલમુનિને સંસ્કૃત રૂપો કંઠસ્થ કરવા આપી છે. → પૂ. મુનિશ્રી મણિરત્નસાગર મ. शब्द रुपावली अध्ययन हेतु उपयोगी है રૂ પૂ. ગણી શ્રી મેઘદર્શનવિજય મ. મુનિશ્રીએ નાની વયમાં દીક્ષાપર્યાયમાં સુંદર અધ્યયન કરીને સંસ્કૃતના અભ્યાસુઓ માટે આ પુસ્તિકા દ્વારા સુંદર ભેટણું તૈયાર કર્યું છે. ખૂબ-ખૂબ ધન્યવાદ સહ અનુમોદના. ુ પૂ. પં. શ્રી રત્નાકરવિજય મ. પુસ્તક બાલ જીવો માટે સુન્દર છે. તમે બધા અનુમોદનીય કાર્ય કરો છો.
-
નાના
wadi.com
પૂ. મુનિ શ્રી જ્ઞાનભાનુવિજય મ. શબ્દરૂપાવલીમાં ધાતુના રૂપો પણ સાથે સાથે આપ્યા છે તે ઘણુ ઉપયોગી થાય તેમ લાગે છે. આપે પરિશ્રમ કરી સુંદર રીતે સંયોજન કર્યું તે અનુમોદનીય છે.
-
2560 Povate & Personal Use Only
અભિપ્રાય

Page #127

સૌજન્યના સહભાગી
श्री महेसाशा जैन संघ
સુધારા ખાતાની પેઢી આઝાદ ચોક, મહેસાણા.
(જ્ઞાનદ્રવ્યમાંથી)
ઊંઝા નિવાસી જ્ઞાનપ્રેમી એક સગૃહસ્થ
2560Ftate & Personal Use Only

Page #128
તમારા માટે તૈયાર છે... કૂદiાવલી | સંસ્કૃત ભાષામાં કૃદન્તોનું મહત્ત્વ ઘણું છે. હૈમસંસ્કૃત પ્રવેશિકા પ્રથમા (પહેલી બુક) ભણનારને અત્યંત ઉપયોગી કૃદન્તાવલી પ્રકાશિત થયેલ છે. જેમાં પ્રથમ બુકમાં આવતા બધાજ (148) ધાતુના કર્તરિ, કર્મણિ ત્રી. પુ. એ. વ. ના રૂપો તથા 10 પ્રકારના કૃદન્તોના તૈયાર રૂપો તથા ઉપસર્ગ સહિત ધાતુઓનો સમાવેશ છે. - તે ઉપરાંત કૃદન્તની વ્યાખ્યા, રૂપો બનાવવાના નિયમો, એકજ ધાતુના કૃદન્તોના વિવિધ પ્રયોગો, કૃદન્ત અને તેના સંબંધિત શબ્દોને કઈ વિભક્તિ થાય, કૃદન્તોનો વાક્ય પ્રયોગ કેવી રીતે થાય વિગેરે કૃદન્ત અંગેનો સ્પષ્ટ ચિતાર આ પુસ્તિકામાંથી પ્રાપ્ત થશે. સંસ્કૃત વાંચન-લેખન-વદનને સરળ બનાવવા કદન્ત આવશ્યક છે. કૃદન્તની સરળ સમજૂતિ આપતા પુસ્તકોની જરૂર હોય તો... કે આજ પુસ્તિકાના પ્રાપ્તિ સ્થાનેથી મેળવશો...... C). ( | PRINTED BY - RAJ ARTS : (M) 094274 70773 (O) 02767 254578 2000 PoEvate & Personal Use Only