Book Title: Samadhanam Author(s): Abhayshekharsuri, Sanyambodhivijay Publisher: Jainam Parivar Catalog link: https://jainqq.org/explore/023295/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba000 ka evaMbhUta nayana naigama nayA samabhirUDha naya zabda nayA 8 jusUtra naya vyavahAra saMgraha naya naya samAdhAnama jaina darzananI daSTie saMbhavita vaicArika saMgharSa ane samAdhAnanI bhUmikAo... preraka roDa, pa.pU. AcAryadeva zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.pU. sakalasaMghahitaciMtaka tapa-tyAga-titikSAmUrti AcAryadeva zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. ma.sA. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhuvanabhAnu-padArtha-paricaya-zreNi-1 // jayau savaSNusAsaNa-zrI vardhamAna svAmine namaH | ka, / zrI prema-bhuvanabhAnu-pA-jayaghoSa-hemacaMdragurUbhyo namaH | samAdhAtam [jaina darzananI daSTie saMbhavita vaicArika saMgharSa ane samAdhAnanI bhUmikAo] -: preraka :2 pa.pU. sakalasaMghahitaciMtaka tapa-tyAga-titikSAmUrti AcAryadeveza zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA -: lekhaka :pa.pU. sUkSmatattvaciMtaka sAdhvIjIgaNanAyaka AcAryadeva ke zrImad vijayaabhayazekharasUrIzvarajI ma.sA. - 2. -: saMyojaka :pa.pU. vairAgyadezanAdala AcAryadeva zrImad | vijayahemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna pa.pU. paMnyAsajI zrI saMyamabodhivijayajI ma.sA. -: prakAzaka :jainamarparivAra Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra saM. 25400 vi. saM. 2070 * i.sa. 2014 'In < > 2 samAdhAnam Samadhanam pa.pU. AcAryadeva zrImad vijayaabhayazekharasUrIzvarajI ma.sA. Author's P.P. Acharyadev Shrimad Name Vijay Abhayshekharsuriswarji M.S. sarva hakka prakAzakane svAdhIna...@ prathama AvRtti * 3000 nakala mUlya rUA. 60.00 -: saMzodhaka :pa.pU. AcAryadeva zrImad vijayaajitazekharasUrijI ma.sA. pa.pU. paMnyAsajI zrI mahAbodhivijayajI ma.sA. -: prApti sthAna :a jainam parivAra, amadAvAda. mo. 8980121712 2 divyadarzana, 39, kalikuMDa sosAyaTI, dhoLakA, ji. amadAvAda. a mayaMkabhAi pI. zAha, mo. 98210 94665 a devAMga araviMdabhAi zAha, mo. 9322277317 3 amitabhAi ke. zAha, vaDodarA mo. 9898586224 3 hasita dipakabhAi baMgaDIvAlA, surata mo. 94271 58400 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasaMpattinA sarvyaya dvArA jemaNe zAsanane samRddha ane potAnA paralokane saddhara banAvyA zAsanapremI eka sadagRhastha parivAra thI bhUlavIbhAvI pANI pratikSA zrInivA pradUSI havA chatA * zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAMbara mUrti pUjaka tapagaccha jaina saMgha-ghATakopara (i.) * zrI rAMdera roDa zvetAMbara mUrti pUjaka jaina saMgha surata zrI bhuvanabhAnu-padArtha-paricaya zreNi tattvajJAnazreNi ke prastuta prakAzana meM zrI vIramagAma zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha sAgara gaccha tapagaccha jaina peDhI ne apane jJAnanidhise suMdara lAbha liyA hai / mUlya cukAye binA jaina gRhastha isa kI mAlakiyata na kare / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAda gacchAdhipatizrIno anujJApatra 10/29.Msara5-30AWAREMAINED 42. sa . 220-hianavara7-491 nAma dalina avhanntarieta-awIRAIL Garam mamisa25 22nnel 412 52 Prariana ta21414garline sang Moditya Rani Rang A ngarhatani2 3 viril2082 dna Song 41HIIT 23 RandynArIlA H alkar2, 120101282 DAMO Ranver sachimnst arcanelyn 'Ananta Onerate A lsi naikutty anal anna SALMun42 newsn 20sal Maitre1519 mromran Pari4.2ndi siarterNM 193 2074-YEAmnmaratha 20800 42 m a nmrat Rinchitical HTRA P rina Gaym41414141 Pin aman Pat n anatafsar Hin4402024.50.54 5tmen5iarati amin 520NGarilankyoND 2072A000 10 hide.prmanantarwayri monasini mar MunicAre 40 hi ti d th6 247 t +5 ainpii 2in136 37% ae4 262122 ne samora enatomona.n Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 226 ht9% s+ nwes: 33:14 (30x4 6i4) thn3xt, nze htyle girl aiwrm" hd taak ) "ndaa h3 - th aa 241 guyn 10 2030 30 % 24, 2016 (55 19 219 20 999 () 34 g304-23 echn h8 g4043 5 v23 : : 29% #gs) 48 1, 2, 3 of 355 59669" 4-5% 60%25bg9n24, eh 2451kh + + 7} +48 449 4 8 hd nn(424 254'p1 21(431 n~ - 9) 53 am dsr ( 2014 936 * 1nethii d 64c 6 Tok 22 21 4 3 25 (+2a 22 re2 aik! (( khnTo (23igingeyeqq+ skhd (29 64 Gau syo9514, 5, 27x44489 Cou hs1qsnaa 19 seteh81) hyk hyk 23 59 AM * rrech. *h 2990 s2d+ th~ hif 99% dh our 2}(4224 yev $nk 9m) 744 649 hi n8 - Myews 099212 21312 413 4 sph 44744a2gq212 23eths 49 99 dph4. 244echoost 350 Gen9: kskht1 x yui 4aC84 09 wiwdii aiken13 2199 & # 21 hPage #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMBIDIOD8202012912204m hiamB214217M 24652 28/2xTAKAIRendianarm nangi 201215472nd 203241320120 17 na. 2kya 42050 2nganana Or24tvan 24Ns oxay 01301 PASTA kAra 207 2169 . 21 Bur Men 21. 4 nt and timents Shrum 02-15ds useni 59.28/22 hainsa. xeyg 200,ni niayog GRADE M22 5. 15 200 Puna tdn En 5 6 5Entrier Tumnews rang44113111m 344. saugr 42020nmantalgiaNA MR) 21104204 m oni202117 nint paynonia021 minicatrina.irn herioni Amraat 2011242 daun2281062104 pura- FR45-12 2 -SAID 821128242nxringo 4seen Attarietar MAAI nangan 204 Rani sex m4175-441. 20038/5YSargun 2 yeatmidifts &A4ne, Rang a that yorg on 21RA2158 Zid oor meioz 2.5684.8Tuti-2014it. TAICOTO Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (nANaM payAsagaM prakAzakIya gAnuM ja anaMtajJAnaguNasaMpanna tIrthakara bhagavaMto mohanA aMdhakAramAM athaDAtA jIvone sukhanI oLakha ane sAcA sukhano mArga maLe te mATe jJAnanA prakAzanuM chUTe hAthe dAna karavA kevalajJAnI banyA pachI roja be dezanA=7 kalAka jinavANI prakAze che. zAsananI sthApanA bAda turta ja gaNadhara bhagavaMtoe vyakta karelI tattva-jijJAsAnA pratyuttaramAM prabhue samagra saMsAra svarUpane oLakhavAnI cAvI rUpa tripadI prakAzI. 'uppaSe i vA, vigame i vA, dhuve i vA', ane e tripadInA nAnA dvAramAM chupAyelo mahAtattvakhajAno gaNadhara bhagavaMtoe potAnI viziSTa prajJAthI dvAdazAgIrUpe pragaTa karyo... - jinazAsananA sArasarvasvasamo e dvAdazAMgIno pravAha kALabaLe vilupta thato rokavA pUrvAcAryoe lekhana-vivecanasarjana ane prakaraNa-bhASya Adi uddharaNarUpe satata purUSArtha karI TakAvyo...paraMtu kALanuM viSama AkramaNa nitanavA rUpo dhAraNa kare che. saMskRta-prAkRta girAno pravAha ruMdhAyo ane puNyapurUSoe lokabolImAM prabhuvANInI dhArA vahAvI... - pa.pU. sakalasa ghahitaciMtaka yuvAno dvA2ka AcArya deveza zrIma vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAe koi puNyavaMtI dhanyapaLe jinazAsananA tattvajJAnane viSayavAra vibhAjita karI saraLa bhASAmAM prakAzita karavAno vicAra vaheto mUkyo..varSo bAda pa.pU. paramAtmabhaktinimagna AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya pa.pU. paMnyAsajI zrI saMyamabodhivijayajI ma.sA.e gurUbhaktithI e vicArane sAkAra karavA kamara kasI, jabaradasta jahemata uThAvI. aneka mahAtmAone vinaMtI karatA te mahAtmAoe paNa zrutabhakti, gurUbhakti ane saMghabhaktinA A avasarane vadhAvI lIdho, jenI ame khUba khUba anumodanA karIe chIe. - pa.pU. zAstra-zAsanamarmajJa AcAryadeva zrImad vijayaajitazekharasUrIzvarajI ma.sA. tathA pa.pU. bahuzruta pravacanapaTu paMnyAsajI zrI mahAbodhivijayajI ma.sA. e Avela tamAma lakhANane potAnI zAstra-parikarmita matithI saMzodhita karI ApyuM che te badala pUjyazrIonA atyaMta RNI chIe. " nizcita karelA 40 thI adhika viSayomAMthI prathama caraNa rUpe 11 pustakono seTa prakAzita karI rahyA chIe, temAM samAdhAnam (jaina darzananI dRSTie saMbhavita vaicArika saMgharSa ane samAdhAnanI bhUmikAo) pustaka 5.pU. AcAryadeva zrImad vijaya abhayazekharasUrIzvarajI ma.sA.zrIe AgavI zailImAM ane tamAma tattvono samAveza karIne lakhI Apela che. pUjyazrInI RtabhaktinI aMtarathI anumodanA...amArI hArdika vinaMtine saraLatAthI svIkArI TUMkI chatAM mArmika prastAvanA lakhI ApavA badala 5.pU. tarkasamrATa AcAryadeva zrImad vijayajayasuMdarasUrIzvarajI ma.sA.nA caraNe vaMdanA...prinTIMganuM kArya dila daine karI ApanAra zubhAya AsavALA dinezabhAi muDakarNIne paNa hajAro salAma. prAnta, zAsananI, saMghanI, zratanI sarvatomukhI sevA sAtatyapUrvaka, samarpaNapUrvaka ane saphaLatApUrvaka karI zakIe evI paramakRpALu paramAtmAne prArthanA.. jainam parivAra Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavodadhinAraka pa.pU. gurUdevazrIno AzirvAda patra namo namaH zra mraaye| P4M 101) ' . siyoHOLE 240) a ME Aaryamana) 420 Hem. tyo namana (412 sami yu saMvata 1907 Cascars) ATHA HR) sva-gussA pAra Anand 13-02411 hayAta 24JA COMon) Kid Hula mana zAna 2012.20 AA, ON yA on) (42010 samudAya nIjanya). damom 5852, mu+2 sudhA 22 lAta gopAla mA ne 25. nyA. sahacAyalAyana nya mulAnu2t2m 10m, a saMkha,87.5 lA PAQNHIna. mAmA CENSAL. sana 2sa pane saMgha sevAmA kAma samarthita thu. HiruryapAtharyo. can tel A1 NA sAdhanA sArA ct- samAthi sAtha 5)* Hity, 2240 kI , te yeatin nA . laya mATesana jasarI yo tamanA manamA ma . jala 114 sadhana) NC480 bhAjayI sAdhunA 4200 sahAya 25. (2) gRMAAN QUID AICCen 20+28.62 BHI CH+20 230 280, (3) 25-Altern CG seyamana ma 420m ke+ Aam Hun. (Ji+MHDmakAnatA pAra EHCHA nayA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) MH-1 vAyu#SHI 2160 na0 paDanasalAsananA nighAlomA 55sthita 12. 3) mata) MYR AMD + sayAjI vA. mAya suE ma din viheore. nIma) Hyp saMyamalanu HILOSO4 prala21111014 AyanGY65 bhAratamA nyA . animyAmanA avan(40424 20AI AADHOn 8. sAdhyA bhu yaha sabako 20 zAma 47 pAremanA san 2010 to RApAnA) bhayo (40), sAre pratimA stha ) maja suTa vya160 20 salA Holy and 2 mI 2Tony mA 52 AmA sthAmA thAma) yA yA 4 299 yA 11 gora) Cror) CAN Cutyo nAnI nusa20 lAma 22 lAla 20mu) +0 CAME ) HINilk 4402+ROYoyA A20) 5240la mA Cav441 saMyama Mrim 2 1 HR sAya .samAdhaora sArAsa 48. AUH40 40 12 2029 MHM Moun ) 8226321151201 ko hara N o w +2 2 nA 5 400 B4dR5 6) sAye mama 2. lyuE40 yI janya con3 5 / 5 24) M201 ame sale para lA-maH 12 ghana 24, 2059 sAnA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANanayairadhigamaH zrI premabhuvanabhAnusUri samudAyanA tejasvI tAralAomAMnA eka evA paMnyAsa zrI saMyamabocivijayajI gaNivare zrI bhuvanabhAnu-padArtha-paricaya-zreNino prAraMbha karyo. temAM AcArya zrI abhayazekharasUrijIe je jaina pramANavAda ane nayavAda viSaya upara pustakAlekhana karyuM che ane te pustakanI prastAvanA lakhavA mane jaNAvyuM te mATe temano AbhAra saha Ananda. zrI tIrthaMkara prabhue kevalajJAnI (sarvajJa) banIne je nava ke sAta tattvo prakAzyA-arthasabhara te tattvo upara pUrNa zraddhAne, vAcakavara zrI umAsvAti bhagavaMte samyaggadarzana hovAnuM bhAkhyuM che. samyagudarzana vagara mokSa nathI. A samyagdarzanaprApti nisargataH (sahaja rIte) athavA adhigama (navatattvonA bodha) dvArA thAya che. zrI tattvArthasUtrakAra jaNAve che ke pramANa ane naya dvArA tattvArthano samyagu adhigama (bodha) prApta thAya che. jo ke alpAcu hovAthI "naya-pramANa" eka rIte naya' padano pUrvanipAta thavo joie. parantu naya karatAM pramANa caDhIyAtuM hovAthI (acyuM hovAthI) "pramANa' padano pUrvanipAta karyo che. jaina darzanamAM koipaNa jaDa padArtha (indriya vagerene) pramANa tarIke | svIkArAyuM nathI paraMtu samyagu jJAnane ja pramANa tarIke svIkArAyuM che. manuSyAdinA mRta phlevaramAM indriya ane viSayano saMnikarSa temaja indriya ane AtmA ke manano saMnikarSa hovA chatAM tyAM jJAnano udaya na thavAthI pramANane avakAza nathI. jaina darzanamAM je te jJAnane pramANa mAnavAmAM AvyuM nathI. pramANanayatattvAlaka granthamAM vAdIdevasUri mahArAje sva-para vyavasAyi jJAnane 'pramANa' hovAnuM jaNAvyuM che-kalikAla sarvajJa A. hemacandrasUrijIe samyam arthanirNayane pramANa gaNAvyo che. vyavasAya zabdano artha paNa nirNaya ja che. zrI hemacandrasUrijIe sva eTale ke "jJAna"nA nirNayane vAstavikatA hovA chatAM pramANanA lakSaNamAM jarUrI na hovAthI 'sva'padano antarbhAva karyo nathI. bAkI baMnenuM tAtparya eka ja che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya koipaNa darzanamAM prAyaH jenuM nAma-nizAna paNa nathI tevA 'naya' nAmanA saMvedanane paNa tattvArtha adhigama mATe sAdhanarUpe jaNAvyuM che-jaina darzananI A khubI che-vizeSatA che. anya darzanomAM prAyaH kyAMya evI carcA jovA maLatI nathI ke vastunuM AMzika jJAna e pramANa che ke sarvIze thanAruM jJAna pramANa che ? ghaNA anya darzano evA che ke je vastunA sarvIze thanArA jJAnane svIkAratA ja nathI. (dA.ta. mImAMsAdarzana vagere.) jaina darzanamAM kevalajJAnane sakala vastunA te te rUpe te te sarva dharma ke aMzonA pUrNa jJAnarUpe svIkAravAmAM AvyuM hovAthI kevalajJAna nayAtmaka nathI paraMtu pramANAtmaka ja mAnavAmAM AvyuM che. anya darzanomAM je indriyAdi dvArA te te padArthanA (dA.ta. jala-phala vagerenA) ekeka rUpa-gabdha vagere dharma ke aMzonuM jJAna thAya che tene "pramANa" mAnavAmAM Ave che paraMtu AMzika eTale ke adhUruM hovAthI jaina darzanamAM tevA jJAnane "naya" rUpe mAnavAmAM AvyuM che, tAtvika pramANarUpe svIkAryuM nathI. jo ke vyavahArathI tevA tevA nayAtmaka bodhane paNa aupacArika rIte "pramANa" tarIke svIkAryuM che. prazna thAya ke zuM jaina darzanamAM sarvAze vastune jANanArA kevalajJAna sivAya bIju koi pramANa jJAna che ja nahIM ? svAduvAda ke anekAntanA mate eno uttara e che ke mati-zruta vagere jJAno sarvathA apramANa che evuM nathI. matizrutAdi cAra jJAnothI jyAre saptabhaMgathI upalakSitapaNe kathaMcit ghaTa nitya che athavA anitya che." AvuM je mati Adi jJAna che te nityatva ke anityatva dharmane (aMzane) mukhya rAkhIne ghaTAntargata anya sarva dharmo (sarva aMzo) ne paNa kathaMvid sparzatuM hovAthI (bhale te te dharmone te te prAtisvikarUpe sparzanAruM nathI, chatAM te te vastunA anya sarva dharmo (aMzo)ne sAmAnya svarUpe gauNabhAve sparzatuM hovAthI pramANabhUta mAnavAmAM AvyuM che. A gahana viSayane samajavA mATe syAdvAda maMjarI ke pramANanaya-tattAloka vagere granthonuM talasparzI avagAhana na karI zakanArA tattvajijJAsuo mATe A pustikA eka nAnakaDA dIpakanI garaja sAraze evI AzA rAkhavI asthAne nathI. . zivamastu sarvajagataH | -AcArya jayasuMdarasUri Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH / / || mAtaMga-siddhAyikA-paripUjitAya zrI vardhamAnasvAmine namaH / / / / zrI vijayaprema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-dharmaji-jayazekharasUrIzebhyo e namaH namaH / / jainadarzanano pramANavA tathA bayavAha mIyAM bIbI rAjI to kyA karegA kAjI ? jo nityatva (zAzvatatA) anityatvanI (kSaNabhaMguratA) sAthe rahevA taiyAra che to ApaNe zuM karI zakIe ? Azaya e che ke nityapaNuM ane anityapaNuM prathama najare paraspara virodhI bhAse che. je nitya che e anitya zI rIte hoi zake ? A ja rIte je dravyAtmaka che e paryAyAtmaka zI rIte ? je sAmAnyAtmaka che e vizeSAtmaka zI rIte ? je eka che e aneka zI rIte ? je bhinna (alaga) che te abhinna (saMyukta) zI rIte ? Ama nityatva ane anityatva paraspara virodhI bhAsatA hovA chatAM, hakIkata e che ke e be paraspara virodhI nathI. kAraNa ke vizvanI tamAma vastuo nitya paNa che ne anitya paNa che ja. AkAza nitya che ane dIvo anitya che, evuM nathI, paNa AkAza paNa nityAnitya che ne dIvo paNa nityAnitya che. A ja rIte bAkInA joDakAMo aMge paNa jANavuM. (dIrghadraSTi) vyApakadraSTi dvArA vastunA nityAMza ane anityAMza banne aMzone AvarIne je bodha thAya che, e pramANa che. jyAre bemAMthI koipaNa eka ja aMzano (vibhAgano) je bodha (jJAna) itarAMzane (=anya aMzano) niSedha karato nathI e naya che. ApaNe ahIM pramANa ane naya aMge thoDo vicAra karIzuM. samAdhAnam Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II pramANI dIvo ghaTa (=ghaTo), paTa (kapaDuM) vagere vastuone prakAzita karavA sAthe potAne paNa prakAzita kare ja che, dIvAne jovA mATe kAMi bIjA dIvAnI jarUra paDatI nathI. A ja rIte jJAna ghaTa-paTAdi viSayano (padArthano) nizcayAtmaka (spaSTa) bodha karAvavA sAthe vano (potAno) paNa nizcayAtmaka bodha karAvI ja de che, e mATe bIjA jJAnanI jarUra paDatI nathI. A svano ane ghaTa-paTAdi parano nizcayAtmaka bodha karAvatuM jJAna "pramANa che. 'yapuravyavasAyi jJAna pramA' | A pramANanA be prakAra che. (1) pratyakSa ane (2) parokSa. je padArthanuM - jJAna karavAnuM che te viSayano spaSTa bodha e pratyakSa ane aspaSTa bodha e parokSa. najara sAme rahelA vahinanI (=agninI) jvAlAo, e jvAlAono varNa, UMcAi, gherAvo vagere badhuM ja jaNAya che, mATe A spaSTa bodha hovAthI pratyakSa che. parvata parathI UThelI dhUmraserane joine thatAM vahninA anumAnamAM jvAlAo vagere kazuM bhAsatuM (jaNAtuM) nathI mATe A aspaSTabodha che ne tethI parokSa che. (1) pratyakSa be prakAre che-(i) sAMvyavahArika pratyakSa ane (ii) pAramArthika pratyakSa. bodha karyA pachI jIvane viSaya jo iSTa hoya to enuM grahaNa karavuM vagere rUpa pravRtti kare che. viSaya jo aniSTa hoya to eno parihAra (tyAga) karavo vagere rUpa nivRtti kare che, tathA bIjAne bodha ApavAno hoya to yogya zabdono uccAra karavArUpa abhilApa kare che. A pravRtti ane abhilASa e vyavahAra kahevAya che. emAM jo koi bAdhaka na hoya to e saMvyavahAra kahevAya che. je pratyakSanuM Avo saMvyavahAra prayojana che e sAMvyavahArika pratyakSa che. jema vaninuM anumAna dhUma dvArA thatuM hovAthI "parokSa' che. ema A sAMvyAvahArika pratyakSa indriya ane mana dvArA thatuM hovAthI vAstavika rIte parokSa ja che. tema chatAM, anumAnAdithI thatA vaninA bodha karatAM A bodha ghaNo spaSTa hovAthI e pratyakSa kahevAya che. vaLI paramArthathI to e pratyakSa nathI, mATe sAMvyavahArika pratyakSa kahevAya che. (pratyakSa=pratiAkSa ane parokSa=parasuakSa) ane jyAre sIdhuM jJAna thAya tene pratyakSa kahevAya, ane jyAre bIjA koI sAdhananA mAraphate thAya tene parokSa kahevAya. have AmAM akSa zabdanA paNa be artha che. =-naya ane pramANa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriya ane jIva. AmAMthI jyAre indriya artha laie tyAre 'A to Aga lAgI che.' A bodha pratyakSa che, kAraNake dhUma vagere koi hetuno vyApAra na hovAthI e bodha sAkSAt indriyano thayo tema kahI zakAya che. paNa 'akSa eTale AtmA' Avo artha laie to A bodha parokSa che, kAraNa ke akSane=AtmAne sAkSAt nathI, paNa indriya dvArA che. avadhijJAna, manaH paryavajJAna ane kevalajJAna...A traNa jJAno indriyanA sahakAranI apekSA vinA sAkSAt AtmAne thAya che. mATe paramArthathI pratyakSa che. A be pratyakSamAMnA prathama sAMvyAvahArika pratyakSanA be prakAra che(a) indriyajanya sAMvyavahArika pratyakSa ane (b) anindriya(mano)janya sAMvyavahArika pratyakSa. cakSu vagere indriyo dvArA je sAMvyavahArika pratyakSa thAya che te indriyajanya sAMvyavahArika pratyakSa che. alabat AmAM paNa sahakArI kAraNa tarIke mana bhAga bhajave che chatAM e sAdhAraNa kAraNa che jyAre indriya asAdhAraNa kAraNa che, eTale ja mana samAna rIte sahakArI hovA chatAM indriya badalAvAthI jJAna ane teno viSaya badalAi jAya che. tethI Ane indriyajanya pratyakSa kahevAya che paNa anindriyajanya pratyakSa kahevAtuM nathI. jemAM mana ja mukhya-asAdhAraNa kAraNa hoya che, koi indriyonA sAtha-sahakAranI jarUra nathI evuM 'huM' sukhI chuM vagere pratyakSajJAna manojanya pratyakSa che. A banne jJAnanA bIjI rIte babbe bheda che-matijJAna ane zrutajJAna. indriya ane mana dvArA zrutane anusaryA vagara thatuM jJAna e matijJAna. AnuM bIjuM nAma Abhinibodhika jJAna che. indriya ane mana dvArA zrutane anusarIne thatuM jJAna e zrutajJAna che. AmAM zruta eTale zAstra athavA Apta purUSanuM vacana. matijJAna AmAMnA prathama matijJAnanA mukhya cAra bheda ne peTA bheda 28 che. avagraha, ihA, apAya ane dhAraNA A cAra mukhya bhedone dRSTAMta dvArA samajIe. maheza sUtelA ramezane jagADI rahyo che. rameza ! UTha...rameza ! UTharameza...prathama-dvitIya vagere samayoe zabda pudgalo ramezanA kAnamAM pahoMce samAdhAnam Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, paNa kazo bodha e vakhate pedA thato nathI. asaMkhya samaya vItyA bAda eka samaya mATe eka aspaSTabodha thAya che ne pratibhAvarUpe rameza UhuM kare che. aspaSTa bodha e arthAvagraha che. emAM nAma-AkRti vagere kazAno ullekha hoto nathI. mAtra eka prakAza..eka bodha. ghI ke telanA dIvAnI diveTane divAsalInI jyota aDADavAmAM Ave to paNa tarata prajvalita thatI nathI. paMdara-vIsa-paccIsa sekaMDa sudhI thayela jyotano saMparka diveTanI evI bhUmikA pedA kare che ke jethI pachI e prajvalita thai zake. kandriya paNa AvI ja che. potAnA viSayabhUta zabda pudgalono saMparka thavA mAtrathI e cArjaDa thai jatI nathI ne jJAnaprakAza phelAvatI nathI. e mATe eka cokkasa bhUmikA sudhI eNe pahoMcavuM paDe che. paryApta mAtrAmAM zabda pudgalono saMparka thavA para enI e bhUmikA Ave che. ATalo saMparka thavAmAM asaMkhya samaya lAgI jAya che. eTale A asaMkhya samayomAM atialpa aspaSTa bodha paNa hoto nathI. mAtra viSaya ane indriyano saMparka hoya che. A vyaMjanAvagraha che. enA aMte thato eka samayano aspaSTa bodha e arthAvagraha che. Ama matijJAnanA prathama bheda avagrahanA be peTAbheda thayA-vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha. zaMkA vyaMjanAvagrahamAM aMzamAtra paNa jJAna nathI, to ene matijJAnanA bhedamAM kema kahela che ? samAdhAna : vyaMjanAvagraha jJAnasvarUpa na hovA chatAM arthAvagrahAtmaka jJAnanuM kAraNa hovAthI upacArathI jJAnasvarUpa che ne tethI matijJAnanA bhedamAM kahevAyela che. ' arthAvagraha thayA pachI ihA thAya che. jaMgalamAM ThuMThuM ane purUSanA amuka UMcAi, amuka pahoLAi vagerarUpa samAna dharmonA darzana pachI jijJAsA pravarte che ke A ThuMThuM haze ke purUSa ? A jijJAsA pravartavA para eka cokkasa prakAranI vicAraNA cAle che. emAM yathAyogya traNa aMzo saMbhave che. nirjana jaMgala che, sUrya astAcaLe pahoMcI gayo che. ahIM mANasanI saMbhAvanA nathI, hUMThAnI ja saMbhAvanA che. AvI vicAraNA e saMbhAvanAnI vicAraNA che. pakSInA mALA parathI pakSI UDatuM jaNAya che, mATe A ThuMThuM hovuM joie. AvI vicAraNA e sabhUta arthanA (vidyamAna vastunA) astitvanA hetunI vicAraNA che. kapaDAM pharaphara thatA jaNAtA nathI, hAtha-paganuM halanacalana jaNAtuM -naya ane pramANa Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, mATe A purUSa na hoi zake. AvI vicAraNA e asadbhUta arthanA (avidyamAna vastunA) nAstitvanA hetunI vicAraNA che. 'A ThuMThuM' ja che' vagererUpa nizcaya thavA pUrve A traNe aMzonI ke yathAyogya eka be aMzonI cAlatI vicAraNA e ihA che. ihAnA aMte 'A ThUMThuM ja che', evo, athavA 'A purUSa nathI ja' evo, athavA 'A ThuMThuM che, purUSa nathI' evo je nizcaya (nirNaya) thAya che e apAya che. 'A ThuMThuM ja che' vagere rUpe thayelA nizcayanI dRDhatA mATe e ja vakhate e nizcaya pharI pharI doharAvAya to e dhAraNA che. Azaya e che ke dhAraNAnA traNa peTA bheda che. avicyuti, vAsanA ane smRti. apAya thayA pachI nizcayanuM pharI pharI doharAvuM e avicyuti che. enA prabhAve AtmAmAM enA daDhasaMskAra paDe che, arthAt eka cokkasa prakArano kSayopazama thAya che. A vAsanA che. kALAntare A saMskArane jAgrata karI Ape evo udbodhaka (nimitta) maLavA 52 pUrvAnubhUtanuM smaraNa thavuM e dhAraNAno trIjo bheda smRti che. zaMkA : vAsanA to kSayopazamarUpa che, jJAnarUpa nathI. pachI matijJAnanA bhedamAM kema ? samAdhAna H tamArI vAta barAbara che chatAM, e jJAnAtmaka avicyutinA kAryarUpa che ne jJAnAtmaka smRtinA kAraNarUpa che. tethI upacArathI 'jJAna' hovAthI matijJAnanA bhedamAM gaNAya che. have ApaNe pAchA arthAvagraha 52 AvIe. asaMkhya samayanA vyaMjanAvagraha pachI eka samayano je arthAvagraha thAya che emAM koi ja vizeSano bodha hoto nathI. kAraNake 'A zabda che' ATalo bodha paNa nizcayAtmaka hovAthI 'apAya' che. A eka samayano thayelo prathama arthAvagraha 'naiyika arthAvagraha' kahevAya che. pachI ihA cAle che ne enA aMte 'A zabda che'. evo apAya thAya che. A apAya thayA pachI jo AgaLa jijJAsA pravarte ke A zabda zaMkhano haze ke ziMgaDAno ? (zaMkha phUMkavAthI pedA thayelo zabda che ke ziMgaDuM phuMkavAthI pedA thayelo ?) ne pachI saMbhAvanA vagere traNa vicAraNAo cAle to e ihA bane. pUrve 'A zabda che' evo je apAya thayelo che e apAya ja A ihA mATe arthAvagrahanI garaja sAre che mATe e arthAvagraha samAdhAnam 5 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevAya che. paNa e eka samayano nathI hoto, asaMkhya samayano hoya che. tathA sAva aspaSTa hoto nathI. eTale Ane vyAvahArika arthAvagraha kahe che. AvuM ja AgaLa-AgaLa paNa jANavuM. eTale ke uttarottara vizeSa dharmonI jijJAsA pravarte to pUrva pUrvano apAya pachI-pachInI ihA mATe vyAvahArika arthAvagrahanuM kAma kare che. Ama karzendriyanA vyaMjanAgraha, arthAvagraha, ihA, apAya ane dhAraNA thAya che. e ja rIte ghrANendriya, rasanendriya ane sparzanendriya mATe jANavuM. paNa cakSu ane mana mATe evuM nathI. kAraNake A be indriyo ghI-telanA dIvA jevI nathI paNa vIjaLInA dIvA jevI che. vIjaLIno dIvo to karaMTa pasAra thayo nathI ne prajvalita thai UThyo nathI. ema A be indriyo viSaya upasthita thavA para tarata ja bodha karAvI de che, bhUmikA UbhI karavA asaMkhya samayanI rAha jovI paDatI nathI. eTale A be indriyonA vyaMjanAvagraha hotA nathI, mAtra arthAvagraha ihA, apAya ane dhAraNA ja hoya che. Ama, arthAvagraha, ihA, apAya ane dhAraNA pAMca indriya tathA mana, A 6nA hovAthI 24 bheda thAya che. ane vyaMjanAvagraha cAra indriyano hovAthI cAra bheda che. tethI matijJAnanA 24 + 4 = 28 bheda thAya che. athavA, vyaMjanAvagraha paNa chevaTe avagrahano ja peTAbheda che. eTale dhAraNAnA peTAbheda jema svataMtra gaNatA nathI ema vyaMjanAvagrahanA cAra prakAra paNa svataMtra na gaNIe to cha indriyanA avagraha, ihA, apAya ane dhAraNA...ema kula 24 bheda thAya che. emAM cAra prakAranI buddhi ume2vAthI matijJAnanA kula 28 bheda thAya che. (1) autpAtikI buddhi - je pUrve joyuM nathI, sAMbhaLyuM nathI, vicAryuM nathI ke anubhavyuM nathI evuM paNa, tevI tevI paristhiti ke samasyA nirmANa thavA 52 sphuraNa thAya ne enA dvArA prayojana sarI jAya e autpAtikI buddhi kahevAya che. jemake abhayakumAra, rohaka, bIrabala vagerenI buddhi. (2) venayikI buddhi - gurUno vinaya karavAthI utpanna thayelI buddhi vainayikI buddhi kahevAya che. AmAM gurUe na bhaNAveluM hoya evuM paNa ghaNuM ghaNuM jANavAnI kSamatA pragaTatI hoya che. jemake pagalA vagerenA darzanathI eka AMkhe kANI, hArthiNI para savAra thayelI sagarbhA rANI putrane janma Apaze vagere jANI lenAra ziSyanI buddhi. 6 naya ane pramANa Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) kArmikI buddhiH vAraMvAra karavAmAM AvatI kriyAthI utpanna thatI eka kriyA aMgenI viziSTa buddhi..jemake suthAra-luhAra vagerene kAma karatA karatA ghaNI skuraNAo thAya. (4) pAriNAmikI buddhi : uMmara vadhatA vadhatA anubhavono saravALo thavAthI kai bAbatanuM zuM pariNAma Avaze ? e pahelethI jANI letI buddhi e pariNAmikI buddhi che. - A cAre prakAranI buddhi azrutanizcita matijJAna che. Azaya e che ke eka anya vivakSAthI (prakArathI) matijJAnanA be prakAra che. zrutanizcita matijJAna ane azrutanizcita matijJAna. je pUrve zrutanA saMskAra pAmeluM hoya te dhRtanizcitamatijJAna..ane je evA saMskAra na pAmeluM hoya te azrutanizcita matijJAna. zaMkA je zrutanA saMskAra pAmeluM che e to zrutajJAna ja nathI? samAdhAnaH bhUtakALamAM zrutane anusarIne jJAna thayeluM hoya te zrutanA saMskAra pAmeluM kahevAya. paNa vartamAnamAM jyAre e jJAna thai rahyuM che tyAre zratane anusaravAnuM nathI mATe matijJAna che. jemake jIvavicAra prakaraNanI bAvIsA puDhavIe.gAthA parathI jANyuM ke pRthvIkAyanuM utkRSTa AyuSya keTaluM ? e jANavA A paMktinuM AlaMbana levuM paDe ane bodha thAya to e zrutajJAna ja che, kAraNake zAstrasvarUpa zratane anusarIne thaI rahyuM che. vAraMvAra Avo bodha karavAthI pachI evo abhyAsa paDI jAya che ke jethI have granthanI paMktine yAda karavAnI jarUra rahetI nathI. phaT daine bAvIza hajAra varSa javAba dai devAya che. A matijJAna che kAraNa ke zrutane anusaryA vagara thayuM che. tema chatAM, e pUrve zrutathI A jANakArI meLavI na hoya, enA saMskAra paDyA na hoya, to mAtra matijJAnathI A jANavuM kyAreya zakya nahotuM mATe A zrutanizcita matijJAna che. otpAtikI buddhi vageremAM je bodha thAya che e pUrve kyAreya thayo ja nathI, eTale bhUtakALamAM paNa zrutane anusaravAnuM hatuM ja nahIM. mATe e azrutanizcita matijJAna che. vyaMjanAvagraha, arthAvagraha vagere Rtanizrita matijJAna che. vaLI e darekanA paNa bahu, bahuvidha vagere 12-12 bhedo che. varaghoDAmAM dareka vAjiMtranA judA judA avAjane pakaDI zake evo bodha e bahugrAhI matijJAna, ane e na pakaDI zake, mAtra varaghoDAno avAja samAdhAnam - Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, eTaluM ja pakaDI zake e abahugrAhI matijJAna. ema cevaDo khAtI vakhate pauMA-zIMga vagere dareka ghaTakono svAda alaga-alaga pakaDI zake e bahugrAhI ane na pakaDI zake e abahugrAhI. eka ja prakAranA be vAjiMtranA avAjamAM rahelA pharakane pakaDI zake, be vastronA atyanta sAmAnya pharakavALA raMganA pharakane pakaDI zake.A bahuvidhagrAhI matijJAna che, ane e na pakaDI zakanAra abahuvidhagrAhI matijJAna che. svaviSayamAM zIdhra nizcayAtmaka bodha karAvanAra matijJAna kSipragrAhI che. be lagabhaga sarakhA ThaMDA evA pANImAM kyuM vadhAre ThaMDuM che teno eka ja vAra tapAsIne nirNaya karI Ape e zikhagrAhI, be-cAravAra tapAsavuM paDe to akSipragrAhI. dhvajA vagere rUpa nizAnI parathI bodha thAya ke "ahIM maMdira che' e nizritagrAhI matijJAna che, ane e vagara ja evo bodha thAya e anizritagrAhI matijJAna che. amuka nizcaya karyA pachI manamAM UMDe UMDe saMdeha paDyA kare e saMdigdhagrAhI matijJAna ane koi ja saMdeha na rahe e asaMdigdhagrAhI matijJAna. eka vAra maLelI jANakArI dIrghakALa Take e dhruvagrAhI matijJAna. jemake ekavAra joyelo rasto pAMca varasa pachI paNa yAda hoya. jene e rIte yAda na rahe e adhUvagrAhI matijJAna. bahugrAhI, abahugrAhI vagere A bAre prakAra apAya ane dhAraNAmAM vyaktapaNe hoya che. vyaMjanAvagraha vagere traNamAM yogyatArUpe hoya che. bahugrAhI apAya tarapha dorI janAra vyaMjanAvagraha, arthAvagraha ane ihAmAM jevI yogyatA hoya che evI yogyatA abadugrAhI apAyane pedA karanAra vyaMjanAvagraha vageremAM hotI nathI. AvI ja rIte bahuvidhagrAhI vagere badhA mATe jANavuM. Ama sparzanendriya vyaMjanAvagraha vagere 28 bhedanA (darekanA) bahugrAhI vagere 1212 bheda thavAthI kula 28 x 12 = 336 bheda thAya che. emAM azrutanizritamatijJAnanA otpAtikI buddhi vagere cAra bheda umeravAthI matijJAnanA kula 340 bheda paNa thAya che. matijJAna jema parokSapramANa che ema zrutajJAna paNa parokSapramANa che. mATe eno paNa thoDo vicAra karI laie. - 8 =-naya ane pramANa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutajJAnA indriya ane mana dvArA zrutane anusarIne thato bodha e zrutajJAna che. enA 14 prakAra che. akSaradyutaH akSaro parathI thatuM zrutajJAna e akSara zruta che. akSara traNa prakAre che. lakhAtA zabdo (haMsalipi vagere lipio) saMjJAkSara che. uccArAtA zabdo vyaMjanAkSara che. zrutajJAnAvaraNano kSayopazama e labdhiakSara che. anaBrahyutaH khoMkhAro, capaTI vagere parathI thato bodha anarazruta che. saMkSizrutaH manavALA jIvo saMjJI che emanuM zrata e saMzizruta. asaMzI zrutaH manavagaranA jIvo saMjJI che, emanuM zruta asaMzizuta. samyakazruta H sarvajJavacanane anusarIne racAyelAM AcArAMga vagere granyo e samyakrazcata. athavA jena-ajaina koipaNa gratha parathI samyakatvane thato bodha e samyakuzruta. mithyAzruta : mithyAtvIe racelAM grantho e mithyAzruta athavA jaina ajene koipaNa granthaparathI mithyAtvIne thato bodha e mithyAzruta. sAhizrutaH jeno AraMbha thayo hoya te. jemake eka jIvanuM zrutajJAna. anAdiSNutaH jeno AraMbha na hoya te. jemane aneka jIvonI apekSAe zrutajJAna. saparyavasita (sAtta) zrutaH jeno aMta hoya che, jemake bharatakSetramAM zrutajJAna. aparyavasitazrutaH aMta vinAnuM zruta. jemake mahAvidehakSetramAM zrutajJAna. gamikahyuta : je zAstramAM ekasarakhA AlAvA-pATha hoya te gamika zrata, jemake dRSTivAda. agamikahyutaH jemAM ekasarakhA AlAvA na hoya tevA zAstro. jemake kAlika zruta. aMgapraviSTa : gaNadhara bhagavaMtoe racelI dvAdazAMgI. aMgabAhyazrutaH dvAdazAMgI sivAyanA zAstro. zrutajJAnanA A 14 bhedo sivAya bIjI vivalAthI paryAya zruta vagere 20 bhedo paNa che. jijJAsue pahelo karmagrantha vageremAMthI e jANI levA. samAdhAnam Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMvyavahArika pratyakSa joi gayA. have parokSapramANano vicAra karIe. enA pAMca prakAra che. smaraNa, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ane Agama. 1) smaraNa pahelAM je pratyakSa-anumAnAdi thAya e anubhava kahevAya che. A anubhavathI AtmAmAM saMskAra paDe che. eTale ke jJAnAvaraNIya karmano amuka cokkasa prakArano kSayopazama thAya che. kALAntare uddhodhaka maLatAM e saMskAra jAgrata thAya che ne tethI smaraNa thAya che. 2) pratyabhijJAna : anubhava ane smaraNa, A be maLIne saMkalana svarUpa utpanna thatuM eka jJAna e pratyabhijJAna. jemake "A te ja jinadatta che." AmAM "te ja ATalo ja aMza che e smaraNa che, zeSa aMza pratyakSa (anubhava) che. A banne bhegA thaine thayeluM "A te ja jinadatta che" jJAna e pratyabhijJAna che. 3) tarkaH sakaLa deza ane kALane vyApIne thato sAdhyasAdhanabhAvAdi viSayaka Uha (vicAraNA-ciMtana) e tarka che. jemake je koi dhUmADo hoya che te badho agninI hAjarImAM ja hoya che, agninI gerahAjarImAM nahIM. A tarka che. 4) anumAnaH sAdhana (hanu) parathI thatuM sAdhyanuM jJAna e anumAna che. enA be prakAra che-svArtha anumAna ane parArtha anumAna. svArthaanumAnaH dhUmane joyo, vyApti yAda AvI ne tethI parvata para Aga che' evuM potAne jJAna thayuM. A svArtha anumAna che. parArthaanumAna : pakSa, hetu vagerenuM vacana upacArathI anumAna kahevAya che, kAraNake e vacana parathI zrotA anumAna dvArA arthabodha kare che. tethI A vacana e parArtha anumAna che. 5) Agama pramANa H Apta purUSanA vacana parathI thato arthabodha e Agama che. zAstra sAMbhaLavA ke vAMcavA e to zrAvaNa ke cAkSuSa pratyakSa che. paNa enA parathI thatuM badhuM zrutajJAna e Agama pramANa che. tethI zrutajJAna parokSamAM Ave che. matijJAna sAMvyavahArika pratyakSamAM Ave ke parokSamAM paNa Ave. Ama, sAMvyavahArika pratyakSa ane parokSa pramANa joyA. have pAramArthika pratyakSa. enA traNa prakAra che-avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna. (avadhijJAna indriya ane mananI sahAya vinA rUpI padArthono amuka maryAdAthI AtmAne thato sAkSAt bodha e avadhijJAna che. - 10 - =-naya ane pramANa Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deva-nArakIne e bhava maLavA mAtrathI A jJAna prApta thatuM hoya che mATe emanuM avadhijJAna bhavapratyayika kahevAya che. manuSya tiryaMcane tevI koi tapazcaryA vagere sAdhanArUpa guNathI A jJAna pragaTatuM hoya che tethI e guNa-pratyAyika avadhijJAna che. samyakatvI jIvanuM avadhijJAna kahevAya che, mithyAtvInuM virbhAgajJAna kahevAya che. e bhedanI vivakSA na hoya tyAre bannenuM samAnapaNe avadhijJAna kahevAya che. avadhijJAnanA 6 prakAro che. (1) AnugAmika - avadhijJAnI jIva jyAM jAya tyAM enI sAthe ne sAthe AvatuM avadhijJAna AnugAmika avadhijJAna che. e beTarInA prakAza jevuM che. (2) anAnugAmika - avadhijJAna je kSetramAM utpanna thayuM hoya e kSetramAM ja jIva jyAM sudhI rahe tyAM sudhI avadhijJAna hoya. paNa e kSetramAMthI bahAra nIkaLI jAya to avadhijJAna na hoya. jIva pAcho utpatti kSetramAM AvI jAya to avadhijJAna hoya. AvuM avadhijJAna anAnugAmika (=pAchaLa pAchaLa nahIM AvanAra) che. A TebalalempanA prakAza jevuM che. (3) vardhamAna - jema jema adhyavasAyo vizuddha thatA jAya tema tema vadhatuM jatuM avadhijJAna vardhamAna che. vadhatAM vadhatAM saMpUrNa lokane joi zake evuM avadhijJAna lokAvadhi kahevAya che. pachI paNa vizuddhi vadhatI jAya to alokamAM paNa jovAnuM sAmarthya pragaTatuM jAya che. utkRSTa avadhijJAnane paramAvadhi kahe che. asaMkhya lokane jovAnuM enuM sAmarthya hoya che. e pragaTyA pachI aMtarmuhUrtamAM avazya kevalajJAna thAya che. (4) hAyamAna - adhyavasAyonI malinatA vagere kAraNe ghaTatuM jatuM avadhijJAna hIyamAna che. (5) pratipAtI - je avadhijJAna cAlyA javAnI yogyatA dharAve che te pratipAtI. (6) apratipAtI - kevalajJAnanI prApti ke jIvananA aMta pUrve je cAlyuM na ja jAya te apratipAtI avadhijJAna. samAdhAnam = Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (mana:paryavajJAna indriya ane mananI sahAya vinA aDhIdvIpamAM rahelA saMjJI jIvanA manamAM uThatA vicAronuM jJAna e mana:paryavajJAna. jyAre jIva koipaNa vicAra kare che tyAre e vicArane anurUpa manovargaNAnA pudgalo grahaNa karIne e pudgalone dravyamanarUpe pariNamAve (rUpAMtarita kare) che. dravyamanarUpe pariNamelA e pudgalone mana:paryavajJAna sAkSAt jue che. te pachI enA parathI anumAna karIne vivakSita vyaktie kyAM vicAra karyo che e jANe che. jo ene sAmAnya rUpe jANe to Rjumati mana:paryavajJAna kahevAya che, ane vizeSa rUpe jANe to e vipulamatimana:paryavajJAna kahevAya che. mana:paryavajJAnane mana:paryayajJAna ke mana:paryAyajJAna paNa kahe che. A jJAna apramatta saMyamIone ja hoya che. zrI tIrthakara bhagavAna jyAre saMyama le che tyAre mana:paryavajJAna pragaTa thAya che. (kevalajJAna cetana ane jaDa samasta padArthonA traNekALanA samasta paryAyonuM saMpUrNa jJAna. vizvanI koi ja vastu ke vAta AnAthI ajJAta hotI nathI. jJAnAvaraNa karmanA saMpUrNa kSayathI utpanna thayeluM hovAthI nirAvaraNa hoya che, eka hoya che, sAdi anaMta hoya che. Ama pramANanI vicAraNA pUrNa thai. have nayonI vicAraNA karIe. =-naya ane pramANa Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II satataya thI aneka aMzAtmaka (pAsAo dharAvanAra) vastunA eka aMzano nizcaya karAvanAra ane anya aMzano pradhAnapaNe niSedha karanAra, gauNapaNe aniSedha karanAra abhiprAya e naya che. eno vAcaka (batAvanAra) vacanaprayoga paNa upacArathI naya kahevAya che. ane gauNapaNe aniSedha na hoya to e naya" na rahetAM "durnaya' banI jAya che, e mithyA hoya che, ane jo pradhAnapaNe niSedha na hoya, arthAt svIkAra hoya to e pramANa' banI jAya che kAraNake banne aMzono pradhAnapaNe svIkAra che 'pramANa" che. zaMkA : nayanA lakSaNamAM to chetarAMzano apratikSepa aniSedha kahyo che. to tame eno pradhAnapaNe niSedha kema kaho cho ? samAdhAna : tamArI A zaMkA barAbara nathI, kAraNa ke amArA abhiprAyane nahI jANavAthI udbhavelI che. nayanA lakSaNamAM "naya itarAMzano pratikSepa (niSedha) nathI karato" ema itarAMza apratikSepitva (svIkAra) je jaNAvyuM che te gauNarUpe ja, pradhAnarUpe to naya itarAMzapratikSepI ja hoya che. eTale ja granthomAM dravyArthikanaya dvArA karAto paryAyano pratikSepa ane paryAyArthikanaya dvArA karAto dravyano pratikSepa anekavAra jovA maLe che. jemake nayarahasyamAM kahyuM che ke-"temAM, dravyamAtranuM grahaNa karanAra naya e dravyArthikanaya. A naya dravyane ja tAttvika mAne che, utpAda-vinAzane to atAttvika ja mAne che, kAraNa ke e be kevaLa AvirbhAva-tirobhAvarUpa ja che. paryAyamAtranuM grahaNa karanAra naya e paryAyArthikanaya. A naya mAtra utpAda-vinAza (paryAya)ne ja grahaNa karavAmAM tatpara che. dravyane to sajAtIyakSaNonI paramparAmAtrarUpa mAne che, enAthI atirikta koi dravya hoya evuM e mAnato nathI. "A e ja ghaDo che' vagere je pratyabhijJAdi thAya che, e A paraMparAnA kAraNe ja thAya che, nahIM ke koi eka dravyanA kAraNe. zaMkA-naya A rIte jo itarAMzano pratikSepa karanAra haze to e durnaya ja banI jaze. samAdhAna-nA, e durnaya nahIM banI jAya, kAraNa ke A pratikSepa kevaLa prAdhAnyamAM upayogI che. Azaya e che ke vastunuM pradhAnasvarUpa zuM che ? A samAdhAnam Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAraNAmAM dravyArthika naya ema kahe che-dravya (=dhrauvya) e ja vastunuM pradhAnasvarUpa che, utpAda-vinAza nahIM. Ama pradhAna svarUpa tarIke ja dravyArthikanaya utpAdavinAzano niSedha kare che...gauNa rUpe to eno niSedha karato nathI. mATe e durnaya banI jato nathI. A ja rIte paryAyArthikanaya dhrauvyano je niSedha kare che te pradhAnasvarUpa tarIke ja, gauNasvarUpa tarIke nahI, mATe e paNa durnaya nathI. prazna - Ano artha e thayo ke naya pradhAnarUpe itarAMzano pratikSepa kare che, ne gauNarUpe pratikSepa karato nathI. to AmAM pradhAnarUpe pratikSepa zuM che ? ane goNarUpe apratikSepa zuM che ? uttara - sAMbhaLo, je apekSAe vivakSita naya pravarte che te apekSAne choDyA vinA karAtI vicAraNAmAM itarAMzano karAto pratikSepa e pradhAnarUpe che ane apekSAne choDI daine karAtI vicAraNAmAM itarAMzano je karAto svIkAra e gauNarUpe apratikSepa che. te A rIte-dravyArthikanaya dravyanI apekSAe jIvamAM nityatvane jue che ane kahe che. A dravyanI apekSAne ja UbhI rAkhIne e jIvamAM anityatvane je nakAre che te itarAMzarUpa anityatvano pradhAnarUpe pratikSepa che, ane dravyanI apekSA choDIne paryAyanI apekSAe jIvamAM anityatvano je svIkAra che te itarAMzarUpa anityatvano gauNarUpe apratikSepa che. ahIM A vAta dhyAnamAM rAkhavI ke potAnI apekSAne choDavI ane itarAMzano svIkA2 ka2vo...A banne garbhitarUpe ja hoya che, nahIM ke vyaktarUpe. (mATe ja e apratikSepa gauNarUpe kahevAya che.) A vAtane vRkSanA dRSTAntathI samajIe. eka vRkSa che. enI zAkhA (DALI) 52 kapisaMyoga (=vAMdarAno saMyoga) che. enA mULamAM kapisaMyogAbhAva (=vAMdarAnA saMyogano abhAva) che. be purUSo che. banne mAtra zAkhAne joi rahyA che. emAM prathama (purUSa) (A) zAkhA e vRkSano eka avayava che' evuM mAne che. (B) bIjo 'zAkhA e ja saMpUrNa vRkSa che' ema mAne che. jo ke prathama paNa zAkhAne ja joi rahyo che, nahIM ke mULane...ane eTale 1) e zabdathI vyaktarUpe kyAreya paNa vRkSa: pisaMyogamAvavAn, athavA vRkSa: pisaMyogamAvavAnapi AvuM svIkArato nathI ke bolato nathI, ulaTuM, vRkSa: pisaMyogyeva (vRkSa vAMdarAnA saMyogavALuM ja che) ema kapisaMyoganuM sAvadhAraNa vidhAna, ane vRkSo naiva ja naya ane pramANa Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vapasaMyo|mAvavAna (vRkSa vAMdarAnA saMyoganA abhAvavALuM nathI ja) ema kapisaMyogAbhAvano sAvadhAraNa niSedha paNa kare ja che, kAraNa ke zAkhAnI apekSAe tyAre kapisaMyoga ja saMbhave che, kapisaMyogAbhAva saMbhavato nathI ja. 2) tema chatAM te garbhitarUpe mULane paNa vRkSanA avayavarUpe svIkAre che mATe kapisaMyogAbhAvarUpa itarAMzane paNa vRkSamAM svIkAre ja che, nakArato nathI. "vRkSa para kapisaMyoga che ke nahIM ? e vicAraNAmAM jema zAkhAnI arpaNA (mukhyatA) ane mULanI anarpaNA (gauNatA) che ema anya apekSAe mULanI arpaNA-zAkhAnI anarpaNA paNa karAtI ja hoya che, huM nathI karato e eka alaga vAta che. "e vakhate vRkSa para kapisaMyogAbhAva ja che, nahIM ke kapisaMyoga. kAraNa ke mUlanI apekSAe e vakhate vRkSa para kapisaMyoga saMbhavato nathI." 3. vRkSanA svarUpanuM jema huM grahaNa karuM chuM ema anya mULane jonAra purUSa paNa (vRkSanA svarUpanuM grahaNa kare che), kAraNa ke te paNa vRkSanA aMzanuM ja grahaNa kare che. "huM saMpUrNa vRkSane jonAro nathI, paNa enA aMzane ja jonAro chuM, kAraNa ke mAtra zAkhAne ja jouM chuM" "mane kapisaMyoga je bhAse che te koika apekSAe ja, nahIM ke nirapekSapaNe, bIjAne bIjI apekSAe kapisaMyogAbhAva paNa bhAse ja che." AvA badhA vikalpo prathama purUSane garbhitarUpe hoya ja che, paNa bIjA purUSane e garbhitarUpe paNa saMbhavatA nathI ja, te to ema ja samaje che ke 1. mane bhAsato kapisaMyoga e AkhA vRkSanuM svarUpa che, kapisaMyogAbhAva vRkSa para che ja nahIM' "mane kapisaMyoga je bhAse che te nirapekSapaNe ja, nahIM ke zAkhAnI apekSAe. mATe arpaNA-arpaNA jevuM kAMi che nahIM. 2. "huM AkhA vRkSanuM jJAna karanAro chuM, nahIM ke vRkSanA aMzamAtranuM, kAraNa ke vRkSa zAkhAmAtrarUpa ja che." "A vRkSa para evo koi aMza che nahIM jene AgaLa karIne hAla kapisaMyogAbhAva paNa bhAse." bIjA purUSane garbhitarUpe AvA badhA vikalpo hoya, che, mATe enuM darzana mithyA ja che. | durnaya tevI rIte navo nitya: vagere rUpe je nityasvAdine jue che tene ja vastunA saMpUrNa svarUpa tarIke mAnI le che ane prarUpe che, mATe e mithyA che. paraMtu naya svaviSayabhUta nityavAdine (1) vastusvarUpanA aMzarUpe ja mAne che, nahIM ke saMpUrNa vastusvarUpa rUpe. kAraNake vastusvarUpano je anityavAdisvarUpa samAdhAnamna Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itarAMza che te paNa pramANathI nizcita che. 2) jo ke dravyArthikanaya dravyane manamAM rAkhIne=arpaNa karIne ja vastune jue che. eTale vyaktarUpe to kyAreya nIvonitya:, nIvoDanityo'pi(jIva anitya che-jIva anitya paNa che.) vagere bolato nathI ke svIkArato nathI. ulaTuM 'jIva nitya ja che' evuM anityatvanuM sAvadhAraNa nirAkaraNa paNa kare ja che, kAraNake dravyanI apekSAe jIvamAM nityatva ja saMbhave che, anityatva to svapnamAM paNa saMbhavatuM nathI. (3) tema chatAM e pramANane sApekSa hovAthI avyaktarUpe=garbhitarUpe pramANathI nizcita thayela anityatvAtmaka itarAMzane svIkAre che, niSedhato nathI. (4) vastunA svarUpanI vicAraNAmAM jema dravyanI arpaNA (pradhAnatA) ane paryAyanI anarpaNA (gauNatA) hoya che ema anya apekSAe dravyanI anarpaNA ane paryAyanI arpaNA paNa karAtI ja hoya che, huM nathI karato e eka alaga vAta che. (5) 'paNa paryAyanI arpaNA(mukhyatA) vakhate jIva anitya ja che, nahIM ke nitya, paryAyanI apekSAe jIva nitya hovo svapnamAM paNa saMbhavato nathI. (6) vastusvarUpanuM jema huM grahaNa karUM chuM ema bIjo paryAyArthika paNa grahaNa kare ja che, kAraNa ke pramANathI nizcita thayela anityatvanuM ja e paNa grahaNa karanAro che.'' (7) 'huM pramANa nathI, paNa naya ja chuM, kAraNa ke aMzamAtragrAhI chuM.'' 'mane jIva nitya je bhAse che te koika apekSAe ja, nahIM ke apekSA vinA, kAraNa ke anyane bIjI apekSAe e anitya paNa bhAse ja che.'' AvA badhA vikalpo nayane garbhitarUpe hoya ja che. durnayo to ema ja mAnatA hoya che ke-(1) 'huM je nityatvAdine jouM chuM e vastunuM pUrNasvarUpa ja che, enAthI bhinna anityatva vagere vastumAM saMbhavatuM nathI ja.'' (2) "mane je nityatvAdi bhAse che nirapekSapaNe ja, nahIM ke koika apekSAe, mATe ja arpaNA-anarpaNA jevuM kAMi ja nahIM... (3) 'huM pramANa ja chuM, nahIM ke naya, kAraNa ke saMpUrNa vastugrAhI chuM...'' (4) ''A jagatamAM evI koi apekSA che nahIM, je vastune anityAdirUpe jaNAve.'' durnayone AvA vikalpo hoya che, mATe e mithyA ja che. Ama itarAMzano pradhAnapaNe niSedha karanAra ane gauNapaNe aniSedha ka2nA2 abhiprAya naya che e nizcita thayuM. have enA prakAro para vicAra karIe. 16 naya ane pramANa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpAda-vyaya-dhrauvyayukta sat (tattvArthasUtra 5-29), duniyAmAM je koi vastu che e badhI utpAda-vyayana=nAza) ane dhrovyathI yukta hoya che. AmAM dhrovya eTale dhruvatA=sthiratA na utpatti-na vinAza svarUpa sthira rahevuM. dhrauvya dravyanuM hoya che, utpAda-vinAza paryAyanA hoya che eTale nizcita thAya che ke duniyAnI koipaNa vastu dravyaparyAyAtmaka hoya che. dravya vinAnA paryAya saMbhavatA nathI, paryAya rahita dravya kyAMya hotuM nathI. je kAMi che te dravya-paryAya ubhayAtmA che. AmAMthI dravyane jonAro naya dravyArthikanaya che, paryAyone jonAro naya paryAyArthika che. dravyanA traNa aMza che. UrdhvatAsAmAnya, tiryasAmAnya ane AdhArAMza. ' (1) UrdhvatAsAmAnya : mATInA piMDamAMthI ghaDo bane emAM vaccenI judI judI avasthAone kramazaH zivaka, sthAsa, koza, kuzula kahe che. eTale ke piMDa, zivaka, sthAsa, koza, kuzUla, ghaTa ane (dhvasa thayA pachI) kapAla (ThIkaruM) A uttarottara avasthAo che. A dareka avasthAomAM mRtmayatva (mATIpaNuM) saMkaLAyeluM che. A piMDa-zivaka vagere avasthAo utpanna thAya che ane nAza pAme che. paNa mRnmayatva e darekamAM sthira rahe che tethI e dravyAMza che. (2) tiryasAmAnya vastuomAM raheluM samAnapaNuM e tiryasAmAnya che. jemake badhA ghaDAomAM raheluM ghaTatva tiryasAmAnya che. e dareka ghaDAone ghaTavarUpe samAna Therave che, mATe dravyAMza che. (3) AdhArazaH gupacava dravya (tattvArthasUtra 5-37) Ama, guNa-paryAyavALuM je hoya te AdhArAMza che. guNa ane paryAyano AdhAra hovAthI A AdhArAMza paNa dravya che. Ama dravyanA traNa aMzo che, mATe enA grAhaka dravyArthika nayo paNa traNa che. nagama, saMgraha ane vyavahAra. (1) naigamanayaH A naya UrdhvatAsAmAnyanuM grahaNa kare che. zaMkA : A naya to paraspara svataMtra evA sAmAnya-vizeSanuM grahaNa karanAra che ne ? samAdhAna : hA, zrI vizeSAvazyaka bhASya vagere granthomAM A pramANe kahyuM che. tema chatAM zAstronA anya vidhAno vagere parathI A mAnavuM jarUrI bane che ke naigamanaya UrdhvatA sAmAnyane jonAra che. jemake Avazyaka niryukti samAdhAnam Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2806) mAM kahyuM che ke Aghanagama=sarvavizuddha negamana sarvasaMgrAhI naigamanaya namaskArane anutpanna mAne che. AnA para vicAra karIe. dravyArthikanaya namaskArane jIvadravyasvarUpa mAne che. vaLI anutpanna eTale kyAreya utpanna na thayelo arthAt anAdikALathI vidyamAna. mithyAtvI avasthAmAM, pRthvIkAyAdi ekendriya bhavomAM ke avyavahArarAzimAM paNa e jIvane A naya namaskAra' tarIke jue che. zAstromAM prasthaka draSTAnta Ave che. prasthaka eTale anAjane mApavAnuM eka kASThanirmita sAdhana, prasthaka banAvavA mATe suthAra kASTha levA jaMgalamAM jai rahyo che. koie ene pUchavA para javAba Apyo ke prasthaka levA jauM chuM." lAkaDuM chedatI vakhate paNa "prasthaka cheduM chuM" evo javAba...ema lAkaDAne cholavAnI-koravAnI vagere dareka avasthAmAM prasthaka choluM chuM' vagere javAba Ape che. A dareka avasthAmAM ene prasthakarUpe jovuM e neganayanI draSTi che. jema jema pUrvottarakALabhAvI vadhu ne vadhu avasthAone te te rUpe jovAnuM thAya ema ema negamanaya vizuddha thato jAya che. ema karatAM karatAM traNe kALabhAvI sarva avasthAone vivakSita ghaTa-prasthaka ke namaskArarUpe jonAra geMgama sarvavizuddha nigama che jeno Avazyaka niryuktimAM ullekha che. vaLI tyAM ema paNa kahyuM che ke nigamanaya sAmAnyane jue che. pUrvottarakALabhAvI avasthAmAM rahetuM sAmAnya UrdhvatAsAmAnya che, tirya sAmAnya nahIM. mATe nagamanayano viSaya UrdhvatA sAmAnya che. vaLI UrdhvatAsAmAnyane jo nagamanayano viSaya na mAnavo hoya to kono mAnavo ? zaMkAH ene koipaNa nayano viSaya nahIM mAnavAno.. samAdhAna H to zuM UrdhvatAsAmAnya vastunA aMzarUpa nathI ? ke jethI ene grahaNa karanAra nayano saMbhava nathI. eTale jema tiryasAmAnya vastunA aMzarUpa hovAthI tene grahaNa karanAra saMgrahanaya daSTi prasiddha che tema UrdhvatA sAmAnya paNa vastunA aMzarUpa hovAthI tene grahaNa karanAra koi nayadaSTi hovI ja joie. A UrdhvatAsAmAnyarUpa vastuaMzane grahaNa karavAne koi icche ne e mujaba prayatna kare to koNa ene aTakAvI zake ? tethI enuM grahaNa karanAra koika naya hovo ja joie e vAta nizcita thaI. ---naya ane pramANa Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have, nagamanAya vagere sAtamAMthI e kyo naya hoi zake ? e vicArIezabdAdinayo to saMbhavatA nathI, kAraNake paryAyArthika che, jyAre UrdhvatAsAmAnya to dravyAMza che. RjusUtra paNa enuM grahaNa karato nathI, kAraNake vartamAna kSaNamAtrano grAhaka e kSaNikagrAhI che jyAre UrdhvatAsAmAnya akSaNika hoya che. vyavahAranaya paNa eno grAhaka nathI, kAraNake e vizeSagrAhI che. saMgrahanayA paNa eno bodha karato nathI kAraNake e to tiryasAmAnyagrAhI che. eTale pArizeSa nyAyathI naigamanaya ja tenA grAhaka tarIke siddha thAya che. TheTha avyavahArarAzithI siddhAvasthA sudhInI dareka avasthAmAM jIvane "namaskAra' mAnanAra draSTi sarvavizuddha nagamanAya che. je vyavahArarAzithI mAne e kaMika azuddha naigamanAya che. je curamAvartamAM jIvane namaskAra tarIke svIkAre e ora azuddha negama che ema kramazaH saMjJIpaNAmAM, samyakatvIpaNAmAM jIvane namaskAra mAnanAra azuddhatara nagamanAyo che ane samyakatvI jIva paNa bhAvathI mana-vacana-kAyA dvArA namaskArarUpe pariNata thAya tyAre ja "namaskAra' che evuM mAnanAra sarvaazuddha nagamanAya che. (e vakhatano jIvano pariNAma e namaskAra che evuM sarvavizuddha evaMbhUtanaya mAne che. eTale jaNAya che ke naigamanaya ane evaMbhUtanaya sAmasAme cheDe che.) mithyAtvI-samyakatvI vagere koipaNa avasthAmAM rahelo jIva naigamanaye namaskAranA prastAvamAM "namaskAra' che, samyakatvanA prastAva vakhate "samyakatva' che, dezaviratinA prastAvamAM "dezavirati' che, ema sarvavirati vagereno prastAva hoya tyAre "sarvavirati vagere che. Ama, enA e jIvane A nagamanaya aneka dRSTithI anekarUpe jonAro che. AmAM kAraNa e che ke samyakatva vagere je je rUpe jIva pariNamavAno hoya te te pariNAmanI yogyatA emAM anAdikALathI rahelI ja hoya che. A yogyatAone ja negamanaya "samyakatva' vagere rUpe jue che. tethI anAdikALathI te jIva enI dRSTie samyakatva che, dezavirati che, sarvavirati che, vItarAga che. bIjI rIte kahIe to dravyArthika naya abheda mAnanAro che. eTale namaskAra vagere koipaNa pariNAma enA AzrayabhUta jIva dravyathI abhinna hoya che, ane jIva to anAdikALathI che. mATe e namaskArAdi badhuM anAdikALathI che. nakakana eka, gama=vastuo jovAnA mArgadaSTi. jenI vastune jovAnI samAdhAnam - =-. 19 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka dRSTi nathI, paNa aneka dRSTi che te naikagama. pachI nirukitanA niyamone anusarIne 'ka' no lopa thavAthI naigama zabda banyo che. A naya, enA e jIvane samyaktva, dezavirati vagere aneka dRSTithI jonAro che, mATe negamanaya che. saMgrahanaya : dravyano bIjo aMza che tiryak sAmAnya. dareka ghaDAmAM ghaTatva eka che. e tiryak sAmAnya che. dareka paTamAM paTatva eka che, e tiryak sAmAnya che. dareka AtmAmAM Atmatva eka che, e tiryak sAmAnya che. o AyA...A saMgrahanayadRSTi che. vyavahAranaye je anaMta AtmAo che te saMgrahanaya dRSTithI eka ja che. vyavahAranaye AtmAo anaMta che, paNa e darekamAM rahela Atmatva eka che. AtmatvamAM rahela A ekatvano AtmAmAM upacAra karIne o AyA sUtranI saMgati vyavahAranaya kare che, paNa saMgrahanayanI dRSTie to AtmA eka ja che. mATe vinA upacAra A sUtra saMgata thAya che. ema, vyavahAranaye je hajAro ghaDA che e saMgrahanaye eka ja ghaDo che. ema, vyavahAranaye je hajAro mRtkiMDa che e saMgrahanaye eka ja mRtkiMDa che, paNa e ghaTa nathI. eTale, eka paraMparAmAM thayela mATIno piMDa, zivaka, sthAsa, koza, kuzUla, ghaTa A badhuM naigamanaye eka ja che, UrdhatAsAmAnya rUpa che, 'ghaTa' che. paNa saMgrahanaye e badhuM alaga alaga che, kAraNake piMDatva, zivakatva...ghaTatva vagere tiryakSAmAnya bhinna bhinna che. ja paNa, hajAro ghaDA naigamanaye eka nathI kAraNake pUrvottarakALabhAvI darekanI paraMparA alaga-alaga che, tethI badhAnA UrdhvatAsAmAnya alaga-alaga che. paraMtu saMgrahanaye e hajAro ghaDA eka ja che, kAraNake tiryak sAmAnya eka ja che. vaLI samajavA jevuM e che ke vyavahAranaya Atmatvane, ghaTatvane tiryak sAmAnya kahe che jyAre saMgrahanaya AtmAne, ghaTane ja tiryaksAmAnya kahe che, kAraNake saMgrahanaye AtmA, ghaTa vagere eka-eka ja che, ne ene ja e jue che. zaMkA : ghaTa jo eka ja che, to tiryak sAmAnya jevI vastu ja nahIM rahe kAraNa ke anekamAM je samAnapaNuM te sAmAnya kahevAya che. samAdhAna : vyavahAranaye je aneka ghaTa che te badhAmAM sAdhAraNapaNe eka ghaTa saMgrahanaye che. e ja tiryak sAmAnya che. zaMkA : anekatva vyavahAranaye ane ekatva saMgrahanaye...A kevuM ? 20 naya ane pramANa Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhAna : AmAM kazuM ajugatuM nathI, kAraNake e sivAya saMgati zakya nathI. vaLI UrdhvatAsAmAnya aMge paNa AvuM ja che. aneka avasthAomAM anvayi hoya te UrdhvatAsAmAnya..paNa negamanaye piMDa-zivaka-sthAsa vagere badhuM "ghaTa' ja che. tethI aneka avasthA jevuM che ja nahIM, to emAM avayi zuM ? tyAM ema ja saMgati karavI paDe che ke vyavahAranaye je piMDa vagere aneka avasthAo e badhAmAM negamanaye "ghaTa' che, mATe e UrdhvatAsAmAnya che, ne naigamanayano viSaya che. eTale, nakkI thAya che ke, sAme rahelA kaMbUjhIvAdimAnuM padArthane nagamanaya "ghaTa'UrdhvatAsAmAnyarUpe jue che', saMgrahanaya "ghaTa' tiryakSAmAnya rUpe jue che ane vyavahAranaya raktavarNAdi guNonA AdhArarUpe jue che. saMgrahanayanI je dRSTi vizvanA tamAma padArthono "A sat' "A sat" ema saMgraha kare che, eTale ke badhAne mAtra "sa" rUpe mAne che te sarvavizuddha saMgrahanaya che. eTale ke A naye eka mAtra "satuM' che, e sivAya kazuM nathI. have, saMgrahAyanI je dRSTi anaMtA AtmAono "AtmA' tarIke saMgraha kare che, temAM jaDa padArtho chUTI jAya che, eno saMgraha thato nathI. eTale A kaMika azuddha saMgrahanaya che. ema ghaTane saMgrahanayanI je dRSTio kramazaH "jaDa' tarIke, pArthiva' tarIke ane "ghaTa' tarIke jue che te kramazaH vadhu ne vadhu jaDa padArtho paNa chUTI jatA hovAthI uttarottara vadhu ne vadhu azuddha, azuddhatara saMgrahanayA dRSTio che. AvuM dareka bAbatamAM jANavuM. vyavahAranaya H A naya lokavyavahArane anusaranAro che eTale lokamAM je vyavahAra pradhAnapaNe cAlatA hoya evI AnI dRSTi hoya che. loko piMDazivaka-DAsa vagere avasthAone eka tarIke svIkAratA nathI, alaga-alaga mAne che, eTale negamanaya UrdhvatAsAmAnya dvArA je avasthAone eka mAne che te badhIne A naya alaga-alaga mAne che. e ja rIte loka hajAro ghaDAne badhAne alaga-alaga ja mAne che, tethI saMgrahanaya "ghaTa' tarIke je ghaDAone eka mAne che te badhAne A naya alaga-alaga mAne che. have, vyavahAranayanI vyAkhyA joie-je vizeSane jANe che, upacAra bahula che, vistRta arthavALo che ane laukika vyavahArane anusare che te vyavahAranaya che. saMgrahanaya ema kahe che ke "vanaspati' bolatAM AMbo-lImaDo vagere jevA ja jaNAya che, mATe bo-lIMbaDo vagere vanaspati sAmAnya rUpa ja che je samAdhAnam = Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanaspati sAmAnyarUpa na hoya evA koi AMbo-lIMbaDo vagere duniyAmAM astitva dharAvatA nathI mATe vanaspativizeSa ( cokkasa prakAranI vanaspati) jevuM kAMi che nahIM. vyavahAranaya ema kahe che ke je arthakriyAkArI (prayojanane karI ApanAra hoya) e ja sat (=vidyamAna) che. arthakriyAkArI vizeSa (bheda, avasthA) hoya che, sAmAnya nahIM. jalAharaNa (pANI bharI lAvavuM) karavAmAM ghaTavizeSa upayogI bane che, ghaTa-sAmAnya nahIM. "gAyane bAMdha' ema kahevA para sevaka amuka cokkasa vivakSita gAyane ( govizeSane) bAMdhe che, gotvasAmAnyane nahIM. ghA vAgyo hoya tyAM rUjha lAvavA mATe amuka cokkasa vanaspatino ja lepa karAya che, vanaspati sAmAnyano nahIM, nahIMtara to koipaNa vanaspatino lepa karAvavo joie, kAraNa ke dareka vanaspati vanaspatisAmAnya' to che ja. eTale AMbolImaDo vagerene vanaspati-vizeSarUpa to mAnavA ja paDe che. tame je sAmAnya kaho cho te A vanaspativizeSothI bhinna che ke abhinna ? jo abhinna hoya to vanaspativizeSa ja che, vanaspatisAmAnya nahIM. ane jo bhinna che to e nathI ja, kAraNa ke vizeSathI bhinna che, jemake khapuSpa=(AkAzanuM phUla), eTale ja AMbo-lImaDo-jAMbu vagerarUpa vanaspati vizeSothI bhinna koipaNa vanaspati che ja nahIM jene vanaspatisAmAnya kahI zakAya. je AMbo-lImaDo vagere vizeSothI bhinna hoya te avanaspati ja hoya, jemake ghaDo. lokamAM upacarita vAkyaprayogo ghaNA thatA hovAthI ene anusaranAro A naya upacArabahula (=ghaNA upacAro karanAro) che. jemake "A parvata baLe che" (vastutaH parvata paranuM ghAsa baLe che). "A mArga ayodhyA jAya che' (mArga kyAMya jato nathI, enA dvArA musApharo jAya che.)' A ghaDo jhare che' (ghaDo nahIM, ghaDAmAMnuM pANI jhare che.) vagere vagere. Ama upacArabahula hovAthI ane vizeSano grAhaka hovAthI A naya vistRta arthavALo che. siMha jevA parAkramI mANavaka vagere nAmanA purUSo paNa lokamAM "mANAvaka' siMha che vagere rUpe siMha kahevAya che. eTale siMho to siMha che ja, paNa mANavaka vagere paNa A naye siMha che. mATe A naya vistRtArtha che tathA vizeSo hajAro hoya che mATe paNa A naya vistRtArtha che. - 22 = =-naya ane pramANa Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamamAM jaNAvyuM che ke badhA ja bAdara skaMdho varNAdi (20)vALA hoya che. arthAt emAM pAMce varNa, pAMce svAda, banne gaMdha ane AThe sparza hoya che. paNa lokamAM bhamaro kALo, khAMDa mIThI, attara sugaMdhI ane agni uSNa Avo ja vyavahAra thato hovAthI A vyavahAra naya paNa bhamarAne pAMca varNavALo na kahetAM kALAvarNavALo ja kahe che. mATe A naya lokavyavahArane anusaranAro che. vaLI A naya ghaDAne rUpa-2sAdiguNovALo, AtmAne jJAnasukhAdiguNovALo mAne che, eTale ke guNanA AdhArarUpe mAne che tethI AdhArAMzagrAhI hovAthI e dravyArthikanaya che. Ama dravyanA traNa aMza hovAthI eka eka aMzano grAhaka eka-eka naya...e nyAye A prathama traNa nayo dravyArthika che. paNa paryAyanA koi aMza nathI, eTale eno grAhaka eka ja zabdanaya paryAyArthika che. eTale traNa dravyArthika, eka RjusUtra ane eka paryAyArthika naya...ema pAMca naya che. tattvArthasUtramAM naigama-saMgraha-vyavahAra-RRjusUtra ane zabda...ema pAMca nayo kahelA ja che. anuyogadvAramAM paNa tie sAyALa (sU. 148) dvArA zabda-samabhirUDha ane evaMbhUta e traNe nayano 'zabdanaya' tarIke ullekha karelo ja che. Ama nayo pAMca hovA chatAM, dravyArthika nayo to traNa che, to paryAyArthika nayo paNa traNa hovA joie, ema samAnatA ka2vA mATe paryAyArthikanayonA paNa zabda (sAMprata), samabhirUDha ane evaMbhUta ema traNa prakAro kahevAya che. jema naigama-saMgraha vagereno viSaya ja judo che ema A traNano viSaya judo nathI, mAtra zabdanaya karatAM samabhirUDha sUkSmatara daSTie jue che ne evaMbhUtanaya sUkSmatama dRSTie jue che. Ama sUkSmAdidraSTibhede A traNa bheda jANavA. eTale dravyArthika traNa nayo, eka RjusUtra ane paryAyArthika traNa nayo...ema kula sAta naya kahevAya che. darekanA 100-100 bheda karIne nayonA 700 bheda paNa kahevAya che. bAkI to khAvaDyA vayaLapA tAvA jeva kuMtti cavAyA (artha : jeTalA vacanatho che eTalA ja nayavAda che.) vacanAnusAra nayonA pAra vinAnA bheda paNa kahI zakAya che. zaMkA : RRjusutra naya kyo che ? dravyArthika ke paryAyArthika ? samAdhAnam * 23 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhAna ? e dravyArthika paNa che ne paryAyArthika paNa che. A vAta AgaLa spaSTa karIzuM. RjusUtranaya : je Rju=akuTila sUtraNa kare te RjusUtra naya. A rIte zabda banyo che. je svakIya vartamAna vastune ja svIkAre che te RjusUtranaya che. A naya kahe che ke je atIta (bhUtakAlIna) che te nathI ja, kAraNake vinaSTa (nAza pAmeluM) che. je anAgata (bhAvI) che te paNa nathI ja, kAraNake anutpanna che, je parakIya che te paNa nathI ja, kAraNake svikAryano asAdhaka che (paradhana patthara mAnIe...vageremAM RjusUtranayanI chAMTa che.) athavA, atItaanAgata ke parakIya vastu nathI, kAraNake arthakriyAkArI nathI, jemake khapuSpo eTale A nayanA mate parakIya maMgaLa vagere avastu che. mAtra eka svakIya vartamAnakAlIna maMgaLa ja maMgaLa che. arthAt maMgaLa vagere tarIke e eka ja vastu svIkAre che. eTale ja anuyoga dvAramAM kahyuM che ke RjusUtranaya pRthakatvane=bahutvane svIkArato nathI. have RjusUtranaya dravyArthika che ke paryAyArthika e vicArIe. A aMge mAruM parizIlana AvuM che. RjusUtranaya dravyArthika paNa che, kAraNake zrI jinabhadra gaNikSamAzramaNe ene dravyArthika kahyo che. vaLI e paryAyArthika paNa che, kAraNake zrI siddhasena divAkarasUrie ene evo kahyo che. zaMkAH eka nA eka nayane dravyArthika ane paryAyArthika banne mAnavAmAM virodha na thAya ? samAdhAnaH nA, nathI. te A rIte-RjusUtranaya mAtra vartamAna kSaNane jue che, eTale utpAda-vyaya-dhrauvyamAMthI e utpAda-vyayanuM ja grahaNa kare che, ane e to paryAya che, kAraNa ke dravyanuM to dhrauvya e lakSaNa che. mATe jusUtra paryAyArthika' che e siddha thayuM. vaLI, dhrauvyAMzarUpa dravyanuM e grahaNa karato na hovA chatAM AdhArAMzadravyanuM to e grahaNa kare ja che. mATe e dravyArthika hovo paNa siddha thAya che. zaMkA paNa jo e dravya-paryAya bannene jue che to "pramANa ja banI jaze, "naya svarUpa nahIM rahe. samAdhAnaH A vAta barAbara nathI, kAraNa ke je bodha utpAda-vyayAMzane - 24 =naya ane pramANa Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta nayanI samajUtI-1 . GRAPHER prastaka lene jA rahA huuN| kahA~ jA rahe ho? prastaka kATa rahA huuN| kyA kara rahe ho? ye bartana haiN| yaha thAlI hai| vyavahAra naya saMgraha naya yA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta nayanI samajUtI-2 jusUtra jaya pUrva meM seTha vartamAna meM bhikhArI zabda naya bhikhArI bhikSA lene jA rahA hai| yaha hamAre mAmA 284 vijapANI samabhirUr3haniyA IA WONNN evaMbhUta nayA ha go hai inda-:-apane-aizvarya Adi guNoM ke sAtha Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matijJAna pramANa pAMca pramANanI samajUtI-1 indriya pratyakSa pramANa || avadhi jJAna pramANa zrutajJAna pramANa noindriya pratyakSa pramANa manaH paryava jJAna pramANa Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca pramANanI samajUtI-2 kevala jJAna pramANa anumAna pramANa sUtra dhAge Adi ko dekhakara kapar3e kA anumAna lagAnA ddha mAtA bacapana meM bichur3e putra ko AyA dekhakara usake sira para tila kA cinha dekhakara anumAna se pahacAna letI hai| D YEAR Agama pramANa upamAna pramANa tIrthaMkara kI dezanA gAya ko dekhakara se prApta jJAna gavaya kA jJAna Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (=anityatvane) viSaya karato hoya e ja bodha jo brovyAMzane (nityatvane) viSaya karato hoya to ja "pramANa rUpa bane che. RjusUtra naya kAMi dhrovyAMza dravyane joto nathI ke jethI e pramANa banI jAya. Ama RjusUtranaya dravyArthika paNa che ne paryAyArthika paNa. emAMthI e AdhArAMzadravyane je grahaNa kare che e vAtane mukhya karIne zrIjinabhadragaNI kSamAzramaNa ene dravyArthika kahe che. e kSaNikatvane je grahaNa kare che e vAtane mukhya karIne zrI siddhasenadivAkarasUri ene paryAyArthika kahe che e jANavuM. paNa kSaNikadravyanI jema nityaparyAya kahI zakAto nathI, mATe eno grAhaka koi svataMtra naya nathI. zabdanaya : zabdane ja je mukhya kare che te zabdanaya. Ane sAMpratanaya paNa kahe che. A paNa jusUtranayanI jema svakIya vartamAna vastune ja svIkAre che, chatAM te vastune RjusUtre mAnelI vastu karatAM kaMika vizeSa rIte mAne che. e A rIte ke RjusUtra kALAdibheda vastubheda mAnato nathI, jyAre zabdanaya e mAne che. Azaya e che ke sumerU hato, sumeru che, sumere haze..AmAM zabdanaye atIta sumerU karatAM vartamAna sumeru bhinna che, vartamAna sumeru karatAM bhAvI sumeru bhinna che. "ghaDo (jalAharaNAdi) kare che. (kartAkAraka)'. "ghaDo karAya che. (karmakAraka)'. A bannemAM kArakabheda hovAthI ullekhAyela ghaDA bhinna che. Ama kArakabhede vastRbheda mAne che. A ja rIte liMgabhede vastubheda mAne che. saMskRtamAM kinArAne jaNAvanAra taTa zabda traNe liMgamAM Ave che. tadaH, tarI, ta8...zabdanaya kahe che, ke je puliMga hoya te strIliMga na hoi zake, je strIliMga hoya te napuMsaka na hoi zake. mATe A traNeno artha judo judo che. ema zabdanaya vacanabhede vastubheda mAne che. saMskRtamAM jaLane jaNAvanAra mApa: zabda bahuvacanAtta che, mama: zabda ekavacanAtta che. zabdanaya kahe che ke A bannenA vAcyArtha judA-judA che, kAraNa ke vacanabheda che. saMskRtabhASAmAM "tuM" ne jaNAvavA mATe - ane mahAna be zabdo vaparAya che. AmAM tve ne dvitIya purUSa ane mahAna trIjo purUSa manAya che, eTale purUSabheda che. Ama purUSabheda hovAthI bannenA vAcyArtha alaga-alaga che ema zabdanaya kahe che. ema dhAtune lAgatA upasarganA bhede paNa zabdanaya vAcyArthabheda mAne samAdhAnam = Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. jemake sthA dhAtune saM ane nava upasarga lAgatAM kramazaH saMtikate ane matine rUpa bane che. A bannenA vArtha judA che. ema zabdanaya kahe che. Ama, zabdanaya kALa-kAraka-liMga-vacana-purUSa ane upasarganA bhede arthabheda mAne che. samabhirUDhanayaH A naya, bolAtI ghaTa' vagere saMjJA para samabhirohaNa kare che, mATe samabhirUDhanaya kahevAya che. Azaya e che ke ghaTAdi zabdarUpa saMjJAno ghaTa vagere rUpa je vAcyArtha hoya che te "ghaTa' padavAo ja hoya che, nahIM ke kuMbhakuTa vagere padavAo paNa. eTale, A naya te te vAcyArthInA vAcaka tarIke ghaTa' vagere zabdarUpa saMjJA para ja samabhirohaNa kare che eTale ke vAcaka tarIke te te zabdane ja pramANabhUta mAne che. tethI A naye zabdabhede arthabheda che. "ghaTa' padano vAcyArtha judo, "kuMbha' padano vArtha judo, "kaLaza' padano vAcyArtha judo. paryAyavAcI zabdone judA mAnato A naya ghaDo, kuMbha, kaLaza vagere dareka zabdathI jaNAvAtI vastu judI judI che tevuM mAne che. evaMbhUtanayaH A naya ema mAne che ke dareka zabdo kriyAvAcaka zabdo parathI banyA che. eTale vAcyArtha jyAre te te kriyAthI yukta hoya tyAre ja te te zabdanA vAcyArtha tarIke A nayane mAnya che. jemake "ghaTa' zabda ghaTana kriyA parathI banyo che. ghaTanakriyA eTale strInA mAthe ArUDha thaine thai rahelI jaLAharaNa kriyA, tethI evaMbhUtanaya, strInA mastake ArUDha thaine jaLAharaNa karI rahelA ghaDAne ja "ghaTa' mAne che, e pUrve ke e pachI nahIM, kAraNake tyAre emAM jaLAharaNarUpa ghaTana hotuM nathI eTale ke oraDAnA khUNAmAM adhomukha rahelo ghaDo A nayane "ghaTa' tarIke mAnya nathI. nagamAdi A sAta nayomAM pUrva-pUrvano naya vizALa arthavALo che, ane enI apekSAe pachI pachIno naya alpaviSayavALo che. nagama, saMgraha, vyavahAra ane RjusUtra..A cAra nayo arthane pradhAna karanArA hovAthI arthanaya che ane zabda, samabhirUDha tathA evaMbhUtanaya zabdane mukhya karanArA hovAthI zabdanAya che. =-naya ane pramANa Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'che tayonI pekSika satyatA che nagamanaya piMDa-zivakAdi dareka avasthAne "ghaTa' mAne che. eTale saMgrahanaya ene kahe che ke jemAM ghaDAno AkAra jovA maLato nathI evA piMDa vagerene tuM eka ghaTa tarIke svIkAre che to jemAM ghaDAno spaSTa AkAra jovA maLe che e hajAro ghaDAne eka ghaTa tarIke kema joto nathI ? - vyavahAranaya A bannene kahe che ke jaLAharaNa piMDa vagerethI paNa nathI thatuM ke ghaTa sAmAnyathI paNa nathI thatuM. eTale ghaTa UrdhvatAsAmAnya ke ghaTatiryakasAmAnya arthakriyAkArI na hovAthI asata che. jusUtra vyavahAranayane kahe che ke sAmAnya arthakriyAkArI na hovAthI jo asat che to atIta-anAgata ane parakIya vastu paNa samAna rIte arthakriyAkArI nathI, pachI ene paNa zA mATe mAnavAnI ? tethI mAtra svakIya vartamAna vastu ja mAnavI joie. zabdanaya RjusUtrane kahe che ke jo atIta-anAgata ghaTathI prayojana saratuM na hovAthI tuM mAnato nathI, to nAma-sthApanA-dravya ghaTathI paNa prayojana saratuM nathI ja, mATe e paNa na ja mAnavA joie. (zabdAdino mAtra bhAvanikSepa svIkAre che.) vaLI tRSAzamana zAnAthI thAya che ? jaLathI ke jaLamAM rahelA mAdhuryathI ? jaLathI kadI tRSA zamatI nathI, kAraNake samudrajaLathI e thai zakatuM nathI. tethI mAdhuryathI tuSAzamana thAya che, ema mAnavuM paDe che. tethI paryAya ja arthariyAkArI hovAthI e ja svIkAravA joie, dravya nahIM. ' zabdanayane samabhirUDhanaya kahe che ke jo kALa-kAraka vagere bhede arthabheda tuM mAne che to zabdabhede arthabheda kema nathI mAnato ? kuMbhamAM ghaTanA nathI to kuMbhane tuM "ghaTa' mAnato nathI, to khUNAmAM paDelA UMdhA ghaDAmAM paNa ghaTana (jaLAharaNAdi) na hovAthI ene paNa ghaTa' zI rIte manAya ? eTale jyAre jaLAharaNAdi kriyA karI rahyo hoya tyAre ja ghaDAne "ghaTa' mAnavo joIe ema ebhUtanaya samabhirUDhanayane kahe che. evaMbhUtanayane samabhirUDha kahe che- tuM jaLAharaNArthI hoya tyAre zuM kare che ? evaMbhUta-ghaDo laine jalAharaNa karuM chuM. samabhirUDha-paNa jaLAharaNa pUrve to e tArA mate "ghaTa' che ja nahIM. e to paTa samAna ja che chatAM tuM paTane na letA "ghaTane ja le che e sUcave che ke tAre paNa ghaTanakALa pUrve ene "ghaTa' mAnavo jarUrI che. zabdanaya samabhirUDhane kahe che ke jaLAharaNAdi na hoya tyAre paNa enI samAdhAna.... Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ghaTananI) yogyatA hovAthI jema tuM ene 'ghaTa' mAne che, to emAM kuMbhana vagarenI paNa yogyatA che ja, to ene kuMbha kema nathI mAnato ? zabdanayane RjusUtranaya kahe che ke 'ghaTa' 'phuTa' 'kuMbha' vagere sAva judA zabdonA vAcyArthane paNa jo tuM eka mAne che to tadaH taTI: tadaM vagere mAtra liMgabheda vagere dharAvanArA zabdonA vAcyArthane eka kema nathI mAnato ? vaLI tRSAzamanano arthI madhuratAne nahIM, jaLane ja zodhe che. eTale mAdhuryayukta jaLane arthakriyAkArI kema na mAnavuM ? ane mAdhurya ja jo tRSAzamana karatuM hoya to sAkaramAM rahela mAdhuryathI paNa tRSAzamana thavuM joie, je thatuM nathI. have vyavahAranaya svamAnyavAtano svIkAra karAvavA RRjusUtranayane kahe che ke he RRjusUtra ! jaLAharaNAdi prayojana asaMbhavita hovA chatAM tuM nAmaghaTa vagere nikSepA jo mAne che to atIta ghaTa vagerene paNa kema svIkArato nathI ?, vaLI e ghaTa paNa 'ghaTa' padavAcya to che ja. [jusUtranayanI eka mAnyatA evI paNa che ke bIjaprathamakSaNa (prathamakSaNIya bIja) aMkurotpAdanuM kAraNa nathI, paNa bIjacaramakSaNa (caramakSaNIyabIja) ja kAraNa che, kAraNa ke dvitIya kSaNe kAMi aMkurotpAda thato nathI. AnA para vyavahAranaya kahe che ke] aMkurArthI bIja prathamakSaNamAM ja pravRtti kare che, mATe bIja prathamakSaNane paNa kAraNa mAnavI ja joie. jo e kAraNa na hoya to aMkurArthI jema retInuM grahaNa karato nathI ema bIja prathamakSaNanuM paNa grahaNa zA mATe kare ? vyavahAranayanI A vAta sAMbhaLI saMgrahanaya ene kahe che-aMkuravizeSa (=amuka cokkasa aMkura) pratye bIjavizeSa (=amuka cokkasa bIja) kAraNa che evo nizcaya to te bIjavizeSathI te aMkuravizeSa utpanna thAya pachI ja thai zake che. e pahelA nahIM. eTale aMkuravizeSArthI bIjavizeSamAM pravRtti kare e zakya ja nathI. paNa aMkura tarIke koipaNa aMkura pratye bIja tarIke koipaNa bIja kAraNa che, eTale ke aMkurasAmAnya pratye bIjasAmAnya kAraNa che, ema sAmAnya kAryakAraNabhAva mAnIne ja aMkurArthI bIjamAM pravRtti kare che. tethI sAmAnyano kAryakAraNabhAva to mAnavo ja paDe che, pachI vizeSano paNa te mAnavAnuM gaurava zA mATe ? vaLI sAmAnya kAraNa che, tethI arthakriyAkArI banavAthI e ja 'sat' tarIke paNa siddha thaze. have naigamanaya saMgrahanayane kahe che-he saMgrahanayavAdI ! jeomAM paraspara bilakula tAdAtmya nathI evA paNa badhA ghaDAono ekaDArUpe saMgraha karato tuM jeonuM kaMika paNa tAdAtmaya saMgata che te piMDa-zivaka vagereno ghaDA tarIke kema saMgraha karato nathI ? -naya ane pramANa 8 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAranaya negamane pUche che-piMDAdi jaLAharaNAdirUpa arthakriyA karatA nathI to ene "ghaDo' zI rIte kahevAya ? nagamanaya H khUNAmAM uMdho rahelo ghaDo paNa e karato nathI, chatAM ene ghaDo kaho ja che ne ! zaMkA : kALAntare to e ghaTa paNa e kare ja che ne ! samAdhAna : kALAntare to piMDa paNa e kare ja che. zaMkA : piMDane pRthububbodarAdi AkArUpa rUpAntarane pAmavuM paDe che, ghaDAne koi rUpAntara pAmavuM paDatuM nathI, mATe ghaNo pharaka che. samAdhAna H nA, e pharaka nathI. piMDamAM paNa e ghaTAkAra rahyo ja hoya che, mAtra ene jovA mATe negamanayanI dRSTi joie. jenI tarata pachInI kSaNe aMkura utpanna thAya che e bIjacaramakSaNamAM, bIjaprathamakSaNa karatAM kaMika paNa vilakSaNatA UbhI thai hoya che. eTale ja jusUtranA aMkurA pratye mAtra bIjacaramakSaNane ja kAraNa kahe che. tema chatAM paNa te vyavahAranayavAdI ! prathama kSaNathI caramakSaNa sudhI bIja e ja che, emAM koi ja vilakSaNatA hotI nathI. ane tethI bIjacaramakSaNanI jema bIjaprathamakSaNa paNa samAna rIte aMkuratuM kAraNa che vagere tuM je kahe che tenAthI A vAta spaSTa ja che ke bIja prathamakSaNamAM vyaktarUpe nahIM dekhAtuM ane aMkuranuM kAraNa evuM bIjanuM camakSaNIya cokkasa svarUpa tuM caramaNanI jema prathamakSaNamAM paNa samAna rIte jUe ja che ane kahe paNa che. nahIMtara to tAre paNa RjusUtranI jema bIjaprathamAdikSaNane aMkuranuM akAraNa kahevuM paDe. basa e ja rIte piMDamAM (tene) vyaktarUpe na dekhAnAra, jaLAharaNAdimAM kAraNabhUta ane pRthubuddhodarAdi AkArathI upasthita evuM ja cokkasa svarUpa che ene ghaDAnI jema piMDamAM paNa raheluM svIkAravuM ja joie ne tethI piMDa paNa ghaDo che ja. Ama dareka nayanI vAta amuka apekSAe sAcI hovAthI tarkasaMgata che e jANavuM. A sAtamAMnA prathama cAra nagama-saMgraha-vyavahAra ane RjusUtranaya nAma-sthApanA-dravya ane bhAva ema cAre nikSepA mAne che, jyAre zabdAdi traNa nayo mAtra bhAvanikSepAne ja svIkAre che. samagra vastune dhyAnamAM rAkhIne bolAtuM hoya tyAre "ghaDo nitya ja che' A durnaya che, "ghaDo nitya che' A naya che, "ghaDo syAd nitya che' A pramANa che. "ghaDo nitya ja che' A vAkya anityatvaaMzano garbhita rIte paNa svIkAra na hoya to durnaya che, ane garbhita rIte teno svIkAra hoya to naya che. "ghaDo syAd nitya che "ghaDo nityAnitya che' A pramANa che. samAdhAnamuM : Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'I jJAnataya-kiyAlaya , zAstromAM jJAnanaya ane kriyAnanI vAto paNa AvatI hoya che. emAM jJAnanaya kahe che-phaLArthIe arthane sArI rIte jANyA bAda ja pravRtti karavI joie, nahIMtara saphaLatA maLatI nathI. kahyuM paNa che ke-jJAna e ja purUSone phaLa ApanAra che, nahIM ke kriyA, kAraNake mithyAjJAnathI pravRtta thanArane phaLa maLatuM nathI. AgamamAM paNa prathama jJAna ne pachI ahiMsA..vagere kahyuM ja che tathA zrI tIrthakara devoe ane gaNadhara devoe mAtra agItArthonA vihArano niSedha karyo che e paNa jJAna pradhAna che ema jaNAve che. kAraNa spaSTa che, AMdhaLA vaDe dorAto AMdhaLo sabhya rasto zI rIte pAmI zake ? tathA utkRSTa tapacAritravALA evA zrI arihaMta devone paNa kevalajJAna vinA mokSa maLato nathI, mATe jJAna ja kAraNa che. A rIte jJAnanaye potAnI vAta karavA para have kiyAnaya kahe chearthane sArI rIte jANyA pachI paNa phaLArthIe pravRtti vagere rUpe kriyA karavAnI ja hoya che. tethI badhA ja purUSArthamAM kriyA ja mukhya kAraNa che. Avo upadeza e kriyAnaya che. kahyuM che ke-jIvone kriyA ja phaLaprada bane che, nahIM ke jJAna, kAraNake strI, bhojana vagerene bhogavavAnuM jJAna dharAvanAra paNa e jJAnamAtrathI sukhI banI jato nathI. AgamamAM paNa niSkriya jIvonA jJAnane niSphaLa ja kahyuM che. jJAnamAtrathI kAMi kArya thatuM nathI. mArgano jANakAra paNa cAle nahIM to gantavya sthAne pahoMcato nathI. kuzaLa taravaiyo paNa hAtha-paga na halAve to DUbI jAya che. ema jJAnI paNa yogya kriyA na kare to saMsArasAgaramAM Dube che. zrI tIrthakaro kevalajJAna pAmI gayA pachI paNa jyAM sudhI zailezI avasthA-sarva saMvararUpa cAritrakriyA karatA nathI tyAM sudhI mokSa pAmI zakatA nathI. mATe kriyA ja mukhya che. siddhAntapakSa A che ke jJAna ane kriyA bannemAM sthita sAdhu mokSa pAme che, bemAMthI mAtra eka dvArA nahIM. kriyA vagaranuM jJAna haNAyeluM che, jJAna vagaranI kriyA haNAyelI che. jovA chatAM pAMgaLo ane doDavA chatAM AMdhaLo banne AgamAM baLI gayA. bannenA (jJAna-kriyAnA) saMyogathI phaLa maLe che. eka =-naya ane pramANa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakrathI ratha cAlato nathI. AMdhaLA para besIne pAMgaLo mArgadarzana kare che ane ema banne bhegA thaine iSTa nagare pahoMcI jAya che. Ama, pramANa ane nayanI saMkSepamAM vAta karI. enA dvArA heyaupAdeyano samyagU viveka karI heyano tyAga ane upAdeyanA upAdAna dvArA sahu koi zIdhra AtmakalyANa sAdho evI maMgaLa kAmanA. paramapavitra trikALa abAdhita zrI jinAjJA virUddha kAMi paNa nirUpaNa AmAM thayuM hoya to enuM hArdika micchAmi dukkaDaM. saMvigna gItArtha bahuzruta mahAtmAone enuM saMzodhana karavA hArdika vinaMtI. zubha bhavatu zrIzramaNa saMghasya... samAdhAna - 31 ) = Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 1) nityaH zAzvata, kAyamI, je svarUpe che te svarUpe kAyamI rahevuM, udA. AkAza. 2) anitya : kSaNika, je svarUpe che te svarUpane choDI anya svarUpe thavuM, udA. ghaDo, mATI vagere. 3) dravyaH mULabhUta padArtha / vastu. udA. dharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgala, ghaDo, sonuM, vi. 4) paryAyaH mULabhUta padArthanI dravya-kSetra-kALa-bhAvane AzrayIne thatI bhinnabhinna avasthAo. udA. lAla ghaDI, amadAvAdI ghaDo, navo ghaDo vagere / baMgaDI, cena, viMTI vagere... 5) sAmAnya jAtivAcakanAma, eka-sarakhI paNa bhinna bhinna vastuomAM raheluM samAna tattva. udA. alaga-alaga gAyomAM rahetuM samAna gAyapaNuM (gotra) alaga-alaga devomAM rahetuM samAna devapaNuM (devatva) 6) vizeSa vyaktivAcakanAma, samAna jAtivAcaka vastuthI yukta bhinna bhinna vastuo. udA. devatvajAtithI yukta mANibhadra, nAkoDAbherava, bhomiyAjI, vagere gotvajAtithI yukta gIranI gAya, jApharAbAdI gAya vagere 7) samaya : kevalInI draSTie kALano (Time no) avibhAjya aMza, je ati sUkSma che, AMkhanA palakArAmAM asaMkhya samaya pasAra thAya che. =-naya ane pramANa Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI caMdulAla zakaracaMda zAha (zrI caMdra) dvArA likhita pustaka "anekAMtasyAdvAda''mAMthI sAbhAra uddharaNa karela che. pariziSTa-2 nayavicAra-pramANa ane nikSepa naya saMbaMdhI vAta zarU karatAM pahelAM, 'naya' zabdano artha ApaNe barAbara samajI laie. A zabda, jaina tattvajJAnano eka pAribhASika zabda che. eno sAmAnya artha, 'jJAna' evo thAya che. paraMtu A 'jJAna' zabda ahIM enA vizALa arthamAM vaparAyo nathI, maryAdita arthamAM vaparAyo che. jaina tattvavettAoe A naya zabdanI eka vyAkhyA ApelI che. teo kahe cheH'koipaNa vastunA eka guNa, dharma yA svarUpane je samajAve te naya''. agAu ApaNe joi gayA ke vastunA guNadharmo aneka hoya che. vastunA A badhA judA judA guNone judI judI rIte samajavA mATe jaina zAstrakAroe sAta judA judA naya batAvyA che. eTale, jyAre ApaNe nayanI vAta ahIM karIe chIe tyAre sAta nayano ullekha karIe chIe tema samajavuM. Ano vizeSa artha e thayo ke eka ja vastunA sAta judA judA svarUpone, guNone ke dharmone jANavA mATe ane oLakhavA mATe sAta judA judA nayano upayoga karavAmAM Avyo che. A nayanA be upayoga che. eka to potAne samajavA mATe ene 'jJAnAtmaka' kahe che, bIjo anyane samajAvA mATe, ene 'vacanAtmaka' kahe che. A je sAta naya che, te sAta naya, pratyeka vastu mATe, potapotAnA abhiprAyo dharAve che. e sAte nayanA abhiprAyo parasparathI bhinna hovA chatAM, A badhA ja nayo eka sAthe maLIne syAdvAdazruta rUpI AgamanI sevA kare che. A vAta barAbara samajavA mATe koi rAjyanA Avaka ane kharca evA be khAtAone ApaNe lakSamAM laie. Avaka-khAtuM mAtra Avaka kare che. kharca khAtuM mAtra kharca ja kare che. A banne khAtA parasparavirodhI guNadharmavALA hovA chatAM, banne sAthe maLIne te rAjyanI sevA ja kare che. koi eka beMkamAM jAo. nANA svIkAranAra koSAdhyakSa (Receiving cashier) ane nANA cukavanAra koSAdhyakSa (Paying cashier) banne jaNa taddana virUddha prakAranA kAmo karatA hovA chatAM e banne gRhastho beMkanI ja sevA karatA hoya che. samAdhAnam - 33 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evA ja arthamAM, A sAte nayo paraspara virodhI abhiprAya dharAvanAra hovA chatAM, sAthe maLIne sAduvAda tattvavijJAnanI sevA ja karatA hoya che. have, A je naya che te vastunA amuka svarUpa yA guNadharmonuM jJAna ApanAra che, ema ApaNe upara kahyuM. to pachI jJAna meLavavAnI paddhatino paNa ApaNe vicAra karI laie. A mATe, jenatattvajJAnIoe TAMkeluM eka vAkya ApaNe ahIMTAMkIe:mAnaratha : | A vAkyano artha e thAya che ke koi paNa vastunuM jJAna be rIta thAya che, eka pramANathI ane bIjuM "naya thI. A vAkyamAM pramANa ane nayane alaga batAvavAmAM AvyA che; paraMtu, nayano viSaya e ja "pramANa no viSaya che. zAstrakAroe, nayane pramANano eka aMza mAnyo che. pramANamAM paNa Agama athavA zruta (zAstra) pramANano e aMza che. ahIM ApaNe pramANanI . vAtane vacce lAvyA chIe, to cAlo, pramANane paNa barAbara samajI laie. pramANa eTale "sAbitI-Proof' jenA vaDe vastu niHsaMdeha ane barAbara jaNAya tathA samajAya, e pramANa'. mati, zruta, avadhi, manaH paryava ane kevaLa' evAM je pAMca jJAna jaina tattvavettAoe batAvyA che, jJAna svayaM eka pramANa hoi, pramANa tarIke paNa batAvyA che. nyAyadarzanamAM cAra pramANo batAvavAmAM AvyA che. AmAM, pratyakSa' ane "parokSa' e nAmanA be mukhya pramANo che. parokSa pramANanA traNa vibhAgo batAvyA che, (1) anumAna (2) upamAna ane (3) Agama evA traNa vibhAga che. A badhAne kramasara nIce mujaba raju karavAmAM Ave che - (1) pratyakSa pramANa (2) anumAna pramANa (3) upamAna pramANa (4) Agama (zAstra) pramANa. A cAre pramANone have ApaNe kramazaH samajIe. pratyakSa pramANa H AMkha, kAna, nAka, jIbha ane tvacA e ApaNI pAMca iMdriyo che. A pAMca iMdriyo tathA mana dvArA je vastuno ApaNane bodha thAya, je vastu ApaNI samajaNamAM Ave tene pratyakSa pramANa kahe che. dAkhalA tarIke eka phula ApaNA hAthamAM Ave, tyAre enA gaMdha, raMga, AkAra vigerenuM je jJAna ApaNane thAya che te pratyakSa pramANa che. A phula ApaNA hAthamAM na hoya ane ApaNe joi na zakIe evI rIte kyAMka najIkamAM mukeluM hoya, tyAre =-naya ane pramANa Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa enI gaMdhano anubhava ApaNe karI zakIe chIe. A rIte, nAka dvArA thatuM gaMdhanuM jJAna paNa pratyakSa pramANa che. AmAM, ApaNI indriyo sAthe vastuno je saMyoga thAya che te ApaNe pratyakSa anubhavIe chIe. jIbha sAthe svAdano, nAka sAthe gaMdhano ane kAna sAthe avAjano je saMbaMdha joDAya che tethI dareka vakhate ApaNane te te vastunuM jJAna thAya che. A iMdriyo tathA mana dvArA je jJAna thAya che tene jaina dArzanikoe 'sAMvyavahArika pratyakSa' evuM nAma ApyuM che. AnA paNa cAra bheda che. e cAra bheda mATe jaina darzanamAM 'avagraha, hA, apAya ane dhAraNA' evA cAra pAribhASika zabdo che. ApaNe ene 'aspaSTa bhAsa, AchuM darzana, nirNaya ane smaraNAMkana, evA cAra nAmanI oLakhIzuM to cAlaze.' dUrathI koi vastu dekhAya ane kazuMka che evuM lAge te (avagraha) aspaSTa bhAsa, najIka AvatAM te zuM che enI samaja paDavA mAMDe te (ihA) AchuM darzana, samaja paDyA pacI te 'amuka ja' che avuM nakkI thAya te (apAya) nirNaya, ane pachI game tyAre te ApaNane yAda AvI zake tevI rIte manaHpradezamAM aMkita thai jAya te (dhAraNA) smaraNAMkana. dAkhalA tarIke dUrathI koi manuSya jevI AkRti dekhAya te aspaSTa bhAsa athavA 'avagraha' che. najIka AvatAM te purUSa che ke strI evuM zaMkApUrvaka lAgavA mAMDe te AchuM darzana athavA 'ihA' che. pachI te purUSa ja che ane strI nathI evo nizcaya thAya te 'nirNaya' athavA 'apAya' che; ane pachI, e purUSa pharIvAra ApaNane kyAreka maLe, tyAre ApaNe tene oLakhI zakIe evI rIte ApaNA manaHpradezamAM te aMkita thai jAya, te 'smaraNa' athavA 'dhAraNA'. ahIM eka vAta yAda rAkhavAnI che ke sAMvyavahArika pratyakSanA dhAraNA-bheda anusAra vartamAnamAM joyelA purUSanuM manamAM citra aMkita thai jAya tyAre, tyAM sudhI e pratyakSa pramANano bheda che. paraMtu bhaviSyamAM jyAre ApaNe ene joie ane smaraNathI oLakhIe tyAre, te vakhate, te rIte oLakhavAnuM parokSa pramANamAM Avaze. anumAna pramANa : liMgathI thatuM liMgInuM jJAna, eTale, koi paNa eka vastu dvArA bIjI vastunuM je jJAna thAya te 'anumAna pramANa' che. dAkhalA tarIke cokkasa prakAranI vAsa AvatAM kazuMka baLe che evo ja nirNaya ApaNe karIe chIe te anumAna pramANa che. ApaNI AMkhothI dUra, AsapAsamAM jo kapaDuM samAdhAnam 35 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baLatuM hoya tyAre ApaNane cokkasa prakAranI vAsa Ave che, tevuM anumAna to saune che. A vAsa dvArA kazuMka baLe che tevo je nirNaya karyo temAM "anumAna' kAma kare che. ApaNI bAjunA gharamAMthI athavA dUrathI dhumADo nIkaLato ApaNe joie, to te vaDe, tyAM agni hovo joie evo je nirNaya ApaNe karIe chIe te anumAna pramANa dvArA ja thAya che. dUra dUra kyAMka agninA bhaDakA dekhAya tyAre tyAM Aga lAgI hovI joie evuM ApaNe samajI jaie chIe. Aga holavanAra baMbAne, ghaMTa vagADato vagADato, jhaDapabhera jato ApaNe joie tyAre paNa koika sthaLe Aga lAgI che evuM ApaNe mAnIe chIe. dUrathI zaraNAi agara benDavAjAno avAja sAMbhaLIe chIe tyAre kizoka utsava hovAnuM ApaNe dhArI laIe chIe. A badhuM anumAna pramANa gaNAya che. dUranI koI paNa vastu yA bAbata viSe nirNaya karavAmAM A "anumAna pramANa" ApaNane sahAyabhUta thAya che. A dUra nA be prakAra che. eka "kALathI dUra' eTale bhUtakALa athavA bhaviSyakALa sAthe saMbaMdha dharAvatuM ane bIjuM kSetrathI dUra' eTale ApaNA rahevAnA sthaLathI dUra A ja rIte, sUkSma vastunuM jJAna paNa anumAna pramANathI thai zake che. upadhAna pramANa : sAdazyanA jJAna vaDe thatuM jJAna te "upamAna pramANa" gaNAya che. dAkhalA tarIke, ApaNe tyAM eka mahemAna Ave che. ApaNA AMgaNAmAM eka gAya bAMdhelI te jue che. gAyane joine te bhAi ApaNane ema kahe che ke temanA pradezamAM barAbara gAyanA jevuM ja eka prANI thAya che ane te rojha nAmathI oLakhAya che. pachI ApaNe kyAreka te bhAinA pradezamAM javAnuM bane che ane tyAM eka evuM prANI joie chIe ke je gAya nathI paNa gAyanA jevuM ja che. pelA bhAinI kahelI vAta te vakhate ApaNane yAda Ave che ke "gAyanA jevuM rojha hoya che. AthI ApaNe nakkI karI zakIe chIe ke A prANI rojha che.' A upamAna pramANa thayuM. Agama pramANa : Akha (eTale jemanAmAM zraddhA rAkhI zakAya tevA zraddheya ane prAmANika) purUSonA vacana, kathana ke lekhanathI je bodha (jJAna) ApaNane thAya che te Agama pramANa kahevAya che. sAmAnya rIte zabdonA AdhAre je jJAna thAya che ane zruta pramANa kahe che, Agamane zrutano eka aMza gaNavAmAM AvyuM che. A Agama pramANamAM ApaNe zraddhAno upayoga paNa karavo paDe che. zAstromAM je je bAbato darzAvavAmAM AvI hoya teno je svIkAra ApaNe karIe chIe, te zAstra pramANa dvArA ja ApaNe karIe chIe. Agamo (zAstro)nI -=-naya ane pramANe Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAbatamAM eka mahatvanI vAta e hoya che ke pratyakSa tathA anumAna vigere pramANothI virUddha temAM kazuM hotuM nathI ane temAM AlekhAyelA vacano, AtmavikAsa tathA tenA mArga para sAco prakAza nAMkhanArA ane zuddha tattvanA prarUpaka hoya che. jene tattvajJAnIoe Agama pramANane siddha pramANa mAnyuM che. kemake, e jJAna jemaNe ApyuM che teo vItarAga sarvajJa bhagavaMto hatA. pUrNajJAnakevaLajJAna prApta karyA pachI je emaNe te jJAna ApyuM che ane emaNe ApeluM che eja eka moTuM pramANa che. rAga, dveSa ane ajJAna e asatyanA saMbhavita kAraNo che, e dUra thayA pachI asatya bolavA mATe avakAza raheto nathI. eTale, jeo vItarAga ane sarvajJa hatA temaNe je kahyuM che, te eka mAtra jagatanA bhalA mATe ja kahyuM che. koi evo prazna karaze ke teo sarvajJa hatA tenI zuM khAtrI ? emaNe je kaMi kahyuM che te badhuM sAcuM ja che, tenI paNa zuM khAtrI ?' jemanI buddhi ThIka ThIka khIlI hoya te lokone mATe, buddhinA upayogathI, vItarAga bhagavaMtonA kathananI yathArthatA samajavAnuM kaMi kaThIna nathI. Ama chatAM mukhyatve to A zraddhAno viSaya che, jIvananA nAnA moTA tamAma kAryomAM mahadaMze ApaNe zraddhA upara ja cAlIe chIe. ApaNA mAtApitA pAsethI emanA mAtApitA ke dAdAdAdI viSe je jJAna ApaNane maLyuM hoya che, te jJAna ke hakIkato upara ApaNe avizvAsa nathI karatA. e vAtane zraddhApUrvaka ApaNe sAcI mAnIe ja chIe. e rIte zraddhA rAkhavAmAM ApaNe ThagAtA nathI. to pachI, jemaNe anekAMtavAda jevA adbhuta ane apratima tattvajJAnano ApaNane bodha Apyo che ane jemaNe bhAkhelA ghaNA ghaNA vidhAnone Adhunika vijJAnazAstrIoe prayogazALAomAM cakAsIne siddha karI batAvyA che, tevA sarvajJa bhagavaMtoe darzAvelA Agamo-zAstro upara azraddhA rAkhavAnuM koI paNa vyAjabI kAraNa ApaNI pAse nathI. A cAre pramANo aMgenI sAdhAraNa mAhitI ApavAnuM puruM karIne ApaNe AgaLa vadhIe te pahelA ATalI vAta yAda rAkhavAnI che ke e cAremAnuM pahelu pramANa je pratyakSa pramANa che te ApaNane iMdriyo ane mana dvArA bodha karAve che, jyAre bIjAM traNa-bIjuM, trIjuM ane cothuM e parokSa pramANo mAtra mana ane anya mAdhyama dvArA ja ApaNane yathArtha samajaNa Ape che. parokSa pramANa upara traNa jAtanA batAvyA che. e traNane badale enA pAMca bheda paNa pADavAmAM AvelA che, ane "smaraNa, pratyabhijJAna, tarka, anumAna samAdhAnam - Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane Agama" evAM nAmo apAyA che. AnI vigatamAM ApaNe ahIM utaratA nathI; paraMtu jemane A viSayamAM khAsa rasa hoya tema te mATe tajajJa purUSono saMparka sAdhavo. naya aMgenI vicAraNA para pAchA AvatAM, A vAta have ApaNane yAda raheze ke upara je pramANo darzAvyA che te pramANanA viSayanA aMzane naya grahaNa kare che. ahIM, A naya saMbaMdhI je thoDuM vivecana thayuM che, te joine, koinA manamAM evI zaMkA ubhI thavAno saMbhava che ke dareka naya vastunA eka ja svarUpanI vAta kare che, to pachI, ene ekAMta ke mithyAjJAna kema na kahevAya ? A prazno sAdhAraNa khulAso to agAu karelo ja che, Ama chatAM, e praznano barAbara javAba meLavIne ane viSayane samajIne pachI ApaNe AgaLa cAlIe to pAchaLathI koi zaMkA ke kutarka mATe sthAna nahi rahe. ekAMta kyAre kahevAya ? koi eka aMtathI nirNaya karIne, vastunA bIjA svarUpono svIkAra karavAno jo inkAra karIe chIe to ja ekAMta athavA mithyAjJAna bane. naya viSayamAM evuM nathI. eka naya vastunA eka ja svarUpane grahaNa kare che, tyAre bIja naya anusAra jaNAvavAmAM AvatA vastunA bIjA svarUpano te inakAra nathI karato. bIjA nayo dvArA raju karavAmAM AvatI bAbata, vastunuM bIjuM svarUpa, tenA prathama svarUpa karatAM virodhI hovA chatAM, e bIjA svarUpane paNa, bIjA naya anusAre hakIkata tarIke svIkAravAno te virodha karato nathI. jemake, "saMgraha' nayanI samajaNa mujaba vastunuM svarUpa "amuka' che ema kahevAmAM Ave che, tethI "naigama" naya anusAranA vastunA bIjA guNadharmano virodha ke asvIkAra karavAmAM Avato nathI. ethI ulaTuM sAte sAta naya, vastunA je judA judA svarUpo batAve che te dareka nayamAM, te te svarUpe, gauNapaNe svIkRta ja che. eTale, nayajJAna mithyA karatuM nathI. bIjI eka vAka khAsa yAda rAkhavAnI che. te e ke, A badhA nayo, syAdvAdanA eka aMga athavA avayava samA hoi, syAdvAdamAM je "cAt' zabda che, tenI chatrachAyAmAM ja kAma kare che. A "syAt' zabdanuM prayojana nayonI sApekSatA sUcavavA mATe paNa che. paraspara virodhI evA guNadharmono eka ja vastumAM svIkAra karavA mATe ane e svIkArane vyAjabI temaja satya TharAvavA mATe ja "syAt'padano prayoga che. syAdvAda siddhAMtanI AvazyakatA ane viziSTatA tethI ja che, e ApaNe pUrva samajI lIdheluM che. -=-naya ane pramANa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayanI carcA karatAM karatAM 'pramANa' viSenI sAmAnya samajutI ApaNe meLavI lIdhI. e ja rIte, A vicAraNAne AgaLa calAvatA pahelA eka bIjI vAta samajI laizuM to ThIka raheze. AgaLa ApaNe joi gayA chIe ke vastu mAtra sAmAnya ane vizeSa ema ubhaya rUpe hoya che. Ano arartha e thayo ke ApaNe jyAre koipaNa eka vastunI vAta karIe, tyAre, e vastunI enA sAmAnya arthamAM vAta karIe chIe ke vizeSa (khAsa) arthamAM vAta karIe chIe A bAbatane dhyAnamAM levAnuM ane levaDAvavAnuM Avazyaka bane che. vastunA sAmAnya athavA vizeSa arthano khyAla rAkhyA vinA jo vAta karavAmAM Ave to anartha banI javAnuM taddana saMbhavita che. dAkhalA tarIke, koi mArga para cAlatAM, ApaNane eka oLakhItA bhAi maLIne evA khabara Ape ke 'AgaLa jamaNI taraphano je rasto che te baMdha che'. A eka sAmAnyaartha thayo. 'mahAmata thai rahI che ane vAhanonI avarajavara mATe rasto baMdha che' evo vizeSaartha karatA vAkyano prayoga jo na karavAmAM Ave to saMbhavataH ApaNe pAchA pharIzuM ane ApaNuM kAma vilaMbamAM paDaze athavA bagaDaze. bIjo eka dAkhalo laie. elopethika auSadhonI ghaNI bATalIonA lebala u52 'Poison'-jhe2-evo zabda chapAyelo ApaNe joie chIe. sAmAnya arthamAM 'jhe2' zabdano artha 'prANaghAtaka padArtha' evo thAya che. DaoNkTare ApaNane 'sIjhabola' nAmanI auSadhI lAvIne amuka rIte vAparavAnI sUcanA ApyA pachI, e auSadha levA 'kemIsTa'ne tyAM ApaNe jaie ane enI uparanA 'poijhana' zabdane vAMcIne jo pAchA AvIe to arthano anartha thaze ke nahi ? Ane lagato eka ramujI prasaMga A lekhakane yAda cheH saMtAna vinAnA eka dhanavAna gRhasthano eka bhatrIjo DaoNkTara thayo hato. enA pelA kAkAne hRdayanI amuka bimArI hatI. kAkAne paisA na kharcavA paDe evA hetuthI, enI pAse namunA-Sample-tarIke maphata AvelI 'Neocor' nIokora nAmanI eka davAnI goLIonI bATalI eNe potAnA kAkAne ApI ane 'chAtImAM dukhAvo upaDe tyAre AmAMnI eka TIkaDI pANI sAthe lai lejo' ema teNe kahyuM. kAkA aMgejI be copaDI bhaNelA ane Ayurvedika auSadhomAM vadhAre zraddhA dharAvatA hoi vilAyatI davA vAparavAno A pahelo ja prasaMga temane hato. bATalInA lebala upara chapAyelo 'poijhana' zabda vAMcIne teo raDavA lAgyA. koi rIte chAnA rahe nahi. pachI emanA eka vizvAsu mitra pAse khAnagImAM temaNe nIce mujaba khulAso karyo : samAdhAnam 39 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jagajIvanabhAi, joyuM ? A bAbune mArA kharce bhaNAvIne meM DaoNkTara banAvyo. have mArI milkata jhaTa enA hAthamAM Ave evuM pApa enA manamAM ugyuM che. e mane jhera ApIne mArI nAkhavA mAge che.' jagajIvanabhAi prathama to camakyA. paNa pachI vizeSa vigata temane jyAre jANavA maLI tyAre teo hasI paDyA. kAkAe vaga2 samaje arthano kevo anartha karyo hato e vAta temaNe emane samajAvI tyAre kAkAno jIva heTho beTho ! A rIte, vastu ane zabdanA je sAmAnya tathA vizeSa artha hoya che tenI barAbara samajaNa na hoya to ghaNI bAbatomAM ane khAsa karIne tattvajJAnane lagatI UMcI bhUmikAnI bAbatamAM arthano anartha thavAno saMbhava hoya ja che. mULa viSaya para pAchA pharatAM have e vAta tarapha dhyAna kheMcIe ke agAu paricayanA prakaraNamAM darzAvAyuM che te mujaba, A sAta nayane zAstrakAroe be bhAgamAM vaheMcyA che. (1) dravyArthika : ahIM 'dravya' zabdano artha 'sAmAnya' (General) evo karavAno che, ApaNe, 'mANasa' athavA 'janAvara' evo zabda jyAre vAparIe tyAre, 'badhA janAvaro jevuM koi eka janAvara' evo sAmAnya artha temAMthI nIkaLaze. AvI ja rIte pratyeka vastumAM 'sAmAnya artha' paNa hoya che. naigama, saMgraha ane vyavahAra' e traNa nayo vastunA A sAmAnya arthane anusare che ane sAmAnya arthanI samajaNa Ape che, khAsa sAda rAkhavAnuM pAsuM e che ke, 'A sAmAnya artha paNa judo judo ane paraspara virodhI lAgato hoi zake che.' (2) paryAyArthika : ahIM, 'paryAya' zabdano artha. 'vizeSa' evo karavAmAM Avyo che. dravyane ApaNe koika vastu (Substance) tarIke oLakhIe chIe ane 'paryAya' ne te vastunI bhinna bhinna avasthA (Different forms or appearances of the substance) tarIke oLakhIe chIe. jyAre mULa dravyamAM koi avasthAbhedanI kalpanA karIe. tyAre, temAMthI vizeSa (khAsa) artha nIkaLe che. RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e cA2 nayo A rIte paryAyArthika eTale vastune vizeSarUpe oLakhAvanArA che. A vizeSa svarUpo paNa pAchA bhinna bhinna ane paraspara virodhI hoi zake che, e yAda rAkhavAnuM che. A dRSTithI prathama traNa nayaH 'naigama, saMgraha ane vyavahAra' sAmAnyArthika naya tarIke oLakhAya che. chellA cAra nayaH 'RRjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta', vizeSArthika naya tarIke oLakhAya che. emane mATenA pAribhASika zabdo u52 jaNAvyA che ta dravyArthika ane paryAyArthika anukrame che. 40 -naya ane pramANa Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta naya thI jene tattvajJAna aMge bhinna binne vidvAnone ApaNe maLIe, tyAre temAMnA dareka jaNa je khAsa zAkhAmAM prabhutva meLavyuM haze, tene lagatI vAta ApaNane karaze. eka jaNe ApaNane e tattvajJAnanI aitihAsika bAbata jaNAvaze, bIjA pAsethI enI sAMskRtika bAbata jANavA maLaze, trIjA vidvAn gRhastha ApaNane enI sAhityasabharatA samajAvaze. Ama ApaNane judA judA sthaLethI bhinna bhinna prakAranI vAto jANavA maLaze. e badhAnI vAto bhegI karIzuM to saravALe to e badhI eka ja viSayane lagatI, jaina tattvajJAnane lagatI vAto haze. e badhA vidvAno pAsethI ApaNane "abhiprAyo paNa sAMbhaLavA maLaze. tattvajJAnanI je zAkhAnA teo adhikRta jANakAra haze, tene viSe teo potAno abhiprAya Apaze. e badhAnA abhiprAyo ApaNe bhegA karIzuM, to jaNAze ke te badhAmAM pitRviSaya samA tattvajJAnanA ja aMzo haze. e dRSTithI "naya' viSe ApaNe vicAra karIzuM to jaNAze ke pratyakSa tathA parokSa pramANo dvArA jema vastunuM samagra tarIke yathArtha jJAna ApaNane maLe che, tema vastunA AMzika svarUpano paricaya ApaNane naya dvArA maLaze. padArthanA bhinna bhinna aMgono, bhinna bhinna dRSTithI abhiprAya rajU karIne teno yathArtha paricaya "naya" ApaNane Ape che. eTale A "naya' zabdono artha "abhiprAya' evo paNa ApaNe karI zakIzuM. pramANa e jema zuddha jJAna che, tema naya paNa eka zuddha jJAna che. temAM taphAvata eTalo che ke pramANa dvArA vastunA akhaMDa svarUpanuM ApaNane jJAna thAya che. tyAre naya dvArA ApaNane vastunA aMzabhUta judA judA svarUponuM jJAna thAya che. koi eka prayogazALA (Laboratory) mAM ApaNe koi eka vastu tenA vizleSaNa mATe ApI AvIe, tyAre e vastunuM pRthakkaraNa karIne, te prayogazALAno vaijJAnika, ApaNA hAthamAM eka lisTa mUkaze. te lisTamAM ApaNe najara nAkhIzuM to je vastunuM eNe pRthakkaraNa karyuM temAM kai kai vastuo keTalA keTalA pramANamAM che te ApaNane samajAze. manuSyanA zarIramAM je rakta phare che temAM keTalI keTalI bAbato hoya che, teno khyAla koi paNa petholojIsTa ApaNane ApI zakaze. keTalAka rogo aMge lohInI tapAsa karAvyA pachI tenuM cokkasa nidAna thai zake che ane cokkasa samAdhAnam- =-C41 - Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nidAna thayA pachI eno saphaLa upacAra thai zake che, A vAta to ApaNe sau jANIe chIe. e ja rIte "naya' dvArA vastunA bhinna bhinna aMgone jANavAnI je paddhati che, te paNa AvI ja eka pRthakkaraNa vidhI-Analytical process che. jaina tattvajJAnIoe vastunA judA judA svarUponuM vargIkaraNa (Analysis) karavA mATe sAta prakAranI prayogazALAo ApaNI samakSa raju karI che ane temaNe ene "naya, sAta naya" evuM nAma ApyuM che. A sAta nayane have ApaNe kramazaH tapAsIe. e sAtenA nAmathI to ApaNe paricita thai gayA chIe. teno pharIthI ullekha karIe : 1. negama naya. 2. saMgraha naya. 3. vyavahAra naya. 4. RjusUtra naya. 5. zabda naya. 6. samabhirUDha naya. 7. evaMbhUta naya. ahIM eTaluM dhyAnamAM rahe, ke "naya" e, eka daSTi che. vastune jovAnI dRSTi che. emAM uttarottara naya, pUrva pUrva naya karatAM sUkSma-sUkSmatara daSTivALo che. 1. negama naya enI saMkSiptamAM vyAkhyA karavI hoya to ApaNe ema kahI zakIzuM keH "vastunA sAmAnya tathA vizeSa ema ubhaya svarUpane mAne, paraMtu alaga alaga mAne te negama.' aMgrejImAM Ane ApaNe "Figurative knowledge' ema kahI zakIzuM. A nayamAM be khAsa vAta Ave che. AmAM rahelI pahelI vAta e che, ke bhUta, bhaviSya ane vartamAna", e traNene A naya vartamAnavat' batAve che A kevI rIte ApaNe joie. . emarikA pravAse javAnuM nakkI karyA pachI paramANaMda nAmanA ApaNA eka mitra ApaNane maLe che, tyAre kahe che, ke "huM amerikA jauM chuM." have paramANaMdabhAi jyAre A vAta ApaNane kare che tyAre, te vakhate teo kharekhara to ApaNI sAme bhAratamAM ja UbhA che. Ama chatAM temaNe javAno saMkalpa karyo che, eTale vyavahA2 dRSTithI ApaNane ema kahe che, ke "huM jAuM chuM." e vAtano ApaNe virodha nathI karatA. javAnI kriyA to bhaviSyamAM thavAnI che paraMtu emaNe saMkalpa karyo che, eTale ApaNe emanA pravAse javAnI vAtane vartamAnava" mAnI laie chIe. meDIkala kolejamAM bhaNatA vidyArthIo mATe "DaoNkTara' zabdanuM saMbodhana sarvasAmAnya che. vidyArthI haju to bhaNe che, pAsa thaine DaoNkTara tarIkenuM kAma to =-naya ane pramANa Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te bhaviSyamAM ka2nA2 che. Ama chatAM emaNe DaoNkTara banavAno saMkalpa karIne, e mATe abhyAsa cAlu karI dIdho hovAthI, emane 'DaoNkTara' nAmathI bolAvavAmAM paNa ApaNe bhaviSyakALano 'vartamAnavat upayoga karIe chIe.' A rIte vyavahAramAM vaparAtA zabdaprayogo naigama naya anusAra che. ahI saMkalpanI vAta Ave che eTale ene 'saMkalpa naigama' kahevAmAM Ave che. va. eka mANasa jhADa parathI paDI jAya che. athavA ene sAyakalano dhakko lAgavAthI ijA thAya che, tyAre te, 'marI gayo...o bApa re...marI gayo' evuM te kaheze ke 'marI gayo.' vyApAramAM koine moTI khoTa AvatAM tene mATe 'sApha thai gayo, khatama thai gayo, marI gayo' evA zabdano prayoga paNa thAya che. kharekhara rIte to khoTanA paisA jyAre te cUkavaze, tyAre ja 'sApha ke khatama' thai gayo tema kahevAze. ane jyAre cUkavaze tyAre paNa te zabdanA yathArtha arthamAM to te sApha pUrepUro sApha-bhAgye ja thaze. e ja rIte koi makAnanI divAla athavA chAparUM paDI jatAM ene mATe 'makAna paDI gayuM' ema kahevAmAM Ave che. AmAM, bhaviSyamAM bananArI, athavA banavA saMbhavita vAtone, vartamAnamAM AMzika rUpa kahevAmAM AvI che. AvI bAbatonA vyAvahArika svIkArane 'aMza naigama' kahevAmAM Ave che. AmAM, bhaviSyamAM bananArI, athavA banavA saMbhavita vAtone, vartamAnamAM AMzika rUpe kahevAmAM AvI che. AvI bAbatonA vyAvahArika svIkArane 'aMza negama' kahevAmAM Ave che. evI ja rIte, jyAre ApaNe ema kahIe chIe ke 'arihaMta, videhamukta athavA siddha che.' tyAre e vAta vartamAnavat kahevAmAM AvI hovA chatAM, temAM bhUtakALa tathA bhaviSyakALa baMne AvI jAya che. . koi kArya zarU karavAmAM AvyuM hoya, chatAM pUruM na thayuM hoya tyAre paNa 'e kAma pUrUM thai gayuM' evA matalabanuM ApaNe bolIe chIe. AvuM ghaNIvAra banatuM hoya che. dAkhalA tarIke rasoi karavAnI zarUAta karatI vakhate ja 'Aje dudhInuM zAka banAvyuM che' evuM jyAre ApaNe kahIe chIe, zAka haju taiyAra thayuM nathI, haju to sagaDI upara ja che, chatAM 'zAka banAvyuM che' evI vartamAnasUcaka vAta ApaNe karIe chIe. AmAM je vastu hajI banI nathI, te vastu banI gai, ema kahevAmAM bhUtakALa upara bhaviSyakALanuM AropaNa karIne samAdhAnam 43 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI vartamAnavat rajuAta karavAmAM Ave che. AvI jAtanI rajuAtane Aropanegama' kahe che. A "Aropane gama'mAM aMtarbhata evA keTalAka zabda prayogone upacAranegama' kahe che. "A mAro jamaNA hAtha che, A mArA zirachatra che, A mArA haiyAnA hAra che, A mArUM sarvasva che.' vigere je bAbato anyane uddezIne judA judA kAraNosara kahevAmAM Ave che, te upacAranegama daSTAMto che. 3. koi mahApurUSanI puNyatithInA divase ApaNe kahIe chIe ke Aja teo nirvANa pAmyA." AmAM "Aje' zabda vartamAnasUcaka che, jyAre nirvANa pAmavAnuM kArya to ghaNA varSo pahelAM baneluM, eTale bhUtakAlIna ghaTanA che. Ama chatAM e ghaTanAno ApaNe vartamAnavat ullekha karIe chIe. bhUtakALanI A vAtane vartamAnamAM jyAre A rIte ApaNe raju karIe chIe tyAre ApaNe vartamAna upara bhUtakALano AkSepa karIe chIe. A paNa AropanagamamAM Ave che. AmAM ApaNe joyuM, ke bhUtakALanI, bhaviSyakALanI ane bhUta tathA bhaviSya e be nI vaccenA vartamAnanI apUrNa ghaTanAone ApaNe vartamAnakALamAM vartamAnavat banAnIe chIe. A naigama nayanI eka samajavA jevI vAta che. bIjI vAta vastu sAmAnya ane vizeSa svarUpanI che. ApaNe upara jaNAvyuM che ke negama naya vastunA sAmAnya tathA vizeSa ubhaya svarUpane judA judA mAne che. A samajavA mATe ApaNe eka udAharaNa laie. "lagna athavA evA ja koi avasare ApaNe eka phoTogrApha paDAvIe chIe. e phoTAmAM ApaNA kuTuMba parivAra uparAMta mitramaMDaLane paNa sAmela karIne eka grupa phoTo" ApaNe taiyAra karAvyo che. A phoTogrApha viSe "A amArA mitramaMDaLa parivArano phoTo che' ema jyAre ApaNe kahIzuM, tyAre ApaNe "sAmAnya arthamAM tenuM varNana karIe chIe. paraMtu tyAra pachI e phoTomAMnA putra, patnI, bhAi, bahena vigerenA nAma ApIne emane jyAre judA judA ApaNe oLakhAvIzuM tyAre ApaNe vizeSa arthamAM tenuM varNana karatA hoizuM." AvI rIte pratyeka vastunuM paNa sAmAnya ane vizeSa-varUpAtmaka ane lakSaNAtmaka varNana jyAre ApaNe karIzuM, tyAre te baMne svarUpane nagama naya svIkAra karaze, paraMtu alaga rIte teno paricaya te ApaNane Apaze. A thai naigama nayanI vAta. G-naya ane pramANa Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. saMgraha naya : A naya vastunA sAmAnya svarUpano paricaya Ape che. naigama nayamAM vastunA sAmAnya ane vizeSa e baMne svarUpa batAvyA che, temAMthI vastunA sAmAnya svarUpane laine ja A naya ApaNane bodha Ape che. aMgrejImAM A saMgraha nayane Collective athavA Synthetic approach. kahI zakAya. Synthetic zabda ahIM Synthesis arthamAM che. Synthesis eTale "ekIkaraNa.' A naya, pratyeka vastune kevaLa sAmAnya dharmavALI ja mAnIne e rIte teno paricaya ApaNane Ape che. eno abhiprAya evo che, ke "sAmAnyathI juduM evuM vizeSa AkAzakusumavat che, arthAt "asat' che." vanaspatine choDIne lImaDo, AMbo ityAdi kaMi judA jovAmAM AvatA nathI. AMgaLIo kaMi hAthathI judI nathI ane hAtha kaMi zarIrathI bhinna nathI. naya, durnaya na bane ane sunaya rahe eTalA mATe ahIM ApaNe pelA syAt' zabdane dhyAnamAM rAkhIne ja cAlavAnuM che. A nayanuM nAma ja saMgraha" che, eTale, vastuonA saMgrAhaka (samagra) svarUpanuM ja te ApaNane darzana karAve che. jIva, mANasa, janAvara, khanIja vigere zabdono ApaNe jyAre prayoga karIe chIe, tyAre, te dareka zabdamAM ghaNA prakArono samAveza thato hoya che. A rItanI vastunI rajuAta, tenA sAmAnya athavA saMgrAhaka arthamAM karIne eno paricaya A saMgraha naya ApaNane karAve che. A saMgraha nayamAM "para saMgraha" ane "apara saMgraha' evA be bheda batAvyA che. e baMne zabdo "sAmAnya arthanA ja sUcaka hovA chatAM ekamAM mahAsAmAnya" ane bIjAmAM "avAMtara sAmAnyano nirdeza karAyo che. vastunA koipaNa vizeSa bhAvane A naya svIkArato nathI. dAkhalA tarIke eka kabATamAM koTa, pATaluna, khamIsa, dhotI, sADI vigere aneka prakAranA kapaDA paDyA haze, tyAre A naya eno A rIte paricaya ApavAne badale phakta eTaluM ja kaheze ke kabATamAM kapaDA' che. anAjanI vakhAramAM paDelA ghauM, cokhA, dALa, kaThoLa ityAdino alaga alaga ullekha karavAne badale, A saMgraha naya kaheze, ke vakhAramAM anAja bharyuM che." ApaNe joizuM to vyavahAramAM paNa A rIte ApaNe mAtra sAmAnya arthanI ghaNI vAto karatA hoie chIe. A saMgraha naya anusArano abhiprAya thayo. ahIM ApaNe pelA "cA" zabdane pAcho yAda karIe. nagama navamAM samAdhAnamuM - Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastunA sAmAnya ane vizeSa evA be svarUpo ApaNe joyA, temAMnA eka sAmAnya" svarUpane svIkArIne ja A "saMgraha naya" besI gayo che. paraMtu syAt' zabdane ApaNe vacce lAvIzuM to tarata ja samajAi jaze, ke A saMgraha naya, vastunA sAmAnya svarUpane ja mAtra oLakhAve che, chatAM bIjA nayono e virodha karato nathI. 3. vyavahAra naya have A vyavahAranaya zuM kahe che te ApaNe joie. A naya, vastunA mAtra vizeSa svarUpane ja mAne che. saMgraha naye vastunuM sAmAnya rUpathI ja saMgrahIkaraNa karyuM che, tenA vibhAga karIne, vastumAM rahelA vizeSa arthane chUTo pADIne, A vyavahAra naya ApaNane te vizeSa" no paricaya karAve che, vizeSathI bhinna evA koi sAmAnya tarapha A naya dRSTi ja karato nathI. aMgrejI bhASAmAM A nayane Practical, Individual, Distribute or Analytical approach kahe che. A vyavahAra naya, vastune vizeSa dharmavALI ja mAne che. tenA abhiprAya mujaba, 'vizeSa" vinAnuM sAmAnya sasalAnA ziMgaDA jevuM che, phakta "janAvara' eTalo zabda bolIe, to temAM pUMchaDAvALA ne puMchaDA vagaranA, ziMgaDAvALA ne ziMgaDA vagaranA vigere ghaNI jAtanA janAvaro temAM AvI jAya. eno spaSTa artha tethI samajAya nahi. "vanaspati lyo' ema koi bole to temAM AMbo, lImaDo, jAmaphaLa vigere vizeSa bhAva vinA bIjuM zuM che ? jo vizeSa arthamAM bolavAmAM na Ave, to koNa zuM kharIde ? "sAmAnya'thI kazI arthakriyA thatI nathI, vizeSa paryAyo (artha yA svarUpa) vaDe ja kAma cAle che. saMgraha na karatAM vyavahAra naya tadana UlTI ja vAta kare che. paraMtu roja barojanA jIvanamAM ApaNane AvuM ghaNuM maLe che. je vakhate je arthamAM vastuno ullekha karavAthI kAma sare, te arthamAM tevA zabdaprayogo thAya ja che. miThAi vecanAranI dukAnamAM "miThAi maLe che evuM ApaNe sAmAnya arthamAM bolIe ja chIe. jyAre DAM ke baraphI yA halavo ApaNe kharIdavo hoya, tyAre e ja dukAnane ApaNe peMDAnI ke halavAnI dukAna' ema kahIe chIe. eTale A baMne nayanA abhiprAyo eka bIjAthI virUddha hovA chatAM jIvana kAryamAM eka bIjAnA pUraka ane upayogI che. ahIM paNa pAcho pelA "syAt' zabdane dhyAnamAM rAkhavAno che. A vyavahAranayathI jyAre syAdvAdI vAta karaze, tyAre vastunA vizeSa svarUpanI vAta =-naya ane pramANa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja te karaze; chatAM, bIjA nayonA abhiprAyono syAdvAda samabhAve svIkAra kare che te yAda rAkhavAnuM che. A 'anekAMta'nI viziSTatA che. A prathama traNa nayanI ekabIjA uparanI uttarottara bhinnatA ApaNe joi. prathama vastunA sAmAnya ane vizeSa evA be svarUpone alaga alaga batAve che. bIjA emAMnA sAmAnya svarUpanuM vivaraNa kare che ane trIjo enA vizeSa svarUpano paricaya Ape che. agAu ApaNe kahyuM che ke A traNa nayo 'dravyArthika' eTale vastunA sAmAnya arthane anusaranArA che. Ama chatAM ahIM ApaNe joyuM, ke vyavahAra naya vastunA vizeSa svarUpane batAve che. koi evo prazna svAbhAvika ja karaze, ke 'Ama kema ?' ahIM eTaluM ApaNe yAda rAkhavAnuM che ke AmAM je 'vizeSa' batAvavAmAM Ave che, te 'sAmAnyagAmI vizeSa' che, eTale vyavahAra nayano samAveza dravyArthikamAM ka2vAmAM Avyo che. chellA cAra naya 'paryAyArthika' nayo che. A nayanI dRSTi prathamanA traNa karatAM sUkSma che ane te nayomAM ApaNane 'vizeSagAmI vizeSa' jovA maLe che. have ApaNe cotho naya joie. 4. RRjusUtra naya : A naya, sthUla ane sUkSma prakAre vastunI vartamAna avasthAne batAve che-grahaNa kare che. e vartamAna kALavartI ane potAnI ja vastune mAne che. aMgrejImAM ene The thing in its present condition-'vastu potAnI vartamAna avasthAmAM' ema kahI zakAya. A naya, vastunI bhUta tathA bhAvi avasthAne mAnato nathI, e vastunA potAnA vartamAna paryAyone (svarUpone) ja mAne che. pArakI vastunA paryAyone te svIkArato nathI. te ema sUcave che ke pArakI vastunA paryAyothI kadI potAnuM kAma thatuM nathI. bhUta, bhAvi ane parAyuM, e traNe kArya karavA mATe asamartha hovAthI, A naya tene asat ane AkAzakusumavat mAne che. vartamAna kALanA je sUkSma ane sthUla bheda A RRjusUtra naya svIkAre che, te, sAmAnya vartamAnakALa ane cAlu vartamAnakALa che. 'Aje' ane 'atyAre' e baMne zabdo vartamAnakALanuM ja sUcana karatA hovA chatAM, emAM skUla ane sUkSma evA be bhAvo rahelA che. A be bhedathI, vartamAnakALane A RRjusUtra naya svIkAre che. A nayanI dRSTithI, je vartamAnakALamAM nathI ane je potAnuM nathI te nakAmuM gaNAya che, dAkhalA tarIke vartamAnakALamAM je sAdhanA ApaNI pAse samAdhAnam 47 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya, te ja upayogI thaI paDe che. bhUtakALanI athavA pArakI vastu upayogamAM AvatI nathI. ApaNI pAse eka sAyakala hoya ane te vartamAnamAM upayogamAM levAnI hoya, tene A naya sAyakala kaheze. anyathA teno "sAyakala' tarIke A naya svIkAra nahi kare. 5. zabda naya H vastu viSe vaparAtA zabdanA, liMga (jAti), vacana, kALa, saMkhyA vigere vyAkaraNabhede thatA arthone je judA judA tarIke jANe tathA batAve, te "zabdanaya." A naya aneka zabdo vaDe oLakhAtA eka padArthane eka ja mAne che. Ama chatAM, zabdanA liMga ane vacana bhinna bhinna hoya, to padArthane paNa te bhinna bhinna mAne che. dAkhalA tarIke ghaDo ane ghaDI A be zabdomAM eka nara jAtino ane bIjo nArI jAtino zabda hovAthI e baMnene te judA mAnaze. ApaNe "vyakti' evo eka zabda laie, emAM "nara" "nArI' ane nAnyatara' e traNe AvI jAya che. A traNenA liMga bhede judA judA artha thAya che. e zabdone ekavacanane badale ApaNe bahuvacanamAM vAparIe tyAre paNa emAM arthabheda thAya che. e ja rIte madhuratA, suMdaratA, komaLatA, baLavAna, guNavAna ityAdi zabdo jyAre ApaNe vAparIzuM tyAre liMga ane jAti mujaba tenA bhinnabhinna artha thaze. A naya, je zabda je artha batAvatA hoya, te arthane batAvavA te zabda ja vAparaze. nara ane nArIno sAmAnya artha batAvatA "manuSya' zabdane badale nArIne strI ane narane purUSa evA zabdothI ja te oLakhAvaze. eTale, A zabda naya' liMga, vacana, kALa vigere dvArA vastunA arthamAM je pheraphAra thAya che, tene te te pheraphAro mujabanA arthamAM batAve che. AmAM mukhyatve bhASAnuM vyAkaraNa mahattvano bhAga bhajavatuM hovAthI, ApaNe ene vyAkaraNavAdI" evuM nAma ApI zakIzuM. aMgrejImAM A naya mATe "Grammatical Approach' kahI zakAze. . samabhirUDhaH "zabdabhede arthabheda mAne, te samabhirUDha naya." eka ja vastune judA judA zabdo vaDe jyAre oLakhavAmAM Ave che, tyAre te zabdo paryAya' kahevAya che. te judA judA zabdonA vyutpattithI judA judA artha Ape che. A naya, e judA judA arthane mAnya rAkhIne, zabdabheda vastune judI mAne che. uparano "zabda naya', "kuMbha, kaLaza, ghaDo' ityAdi judA judA zabdothI - 48 B = =-naya ane pramANa Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oLakhAtA padArthane eka ja mAne che, jyAre A samabhirUDha naya, enA karatA sUkSamatAthI jonAro hoi, e traNe zabdothI oLakhAtA padArthane eka nahi paNa bhinna bhinna mAne che. A nayano e abhiprAya che, ke "vastunuM nAma badalAtAM (paryAya zabdanA bheda) vastunA arthamAM jo bheda nA paDato hoya to to pachI kuMbha ane kApaDAmAM paNa bheda na hoya." eTale, A naya ApaNane evo bodha Ape che ke eka ja vastunA zabdamAM pheraphAra thatAM, temAM prathama zabda karatAM judo ane cokkasa artha hoya che. aMgrejImAM A nayane "Specific Knowledge' kahe che. A nayanI viziSTatA e che ke, zabdanA pracalita arthane nahi, paNa mULa arthane te batAve che. dAkhalA tarIke, zrIkRSNanA aneka nAmo che. A dareka nAmanAM koine koi khAsa artha hoya che. e badhAya nAmo vyavahAramAM "zrIkRSNanuM eka ja nAma sUcavanArA hovA chatAM samabhirUDha dRSTithI nAmabhede te darekanA judA judA artha che. "rAjA" zabdano artha "rAjya karanAra' evo thAya che. emane mATe "gIbrAhmaNapratipALa' evo zabda prayoga jyAre karavAmAM Ave, tyAre zabdabhede arthabheda paNa thai jAya che. ahIM, rAjya karavAno ane gAya tathA brAhmaNanuM pAlana karavAno evA baMne dharmo rAjAmAM che. paraMtu A samabhirUDha naya, rAjAnA te te dharma laine je jyAM kAryazIla haze tyAM te zabda vAparaze. Ama, "zabdabhede" arthabhedane jANe tathA samajAve te samabhirUDha naya kahevAya che." 7. evaMbhUta naya : A naya kriyAzIla naya che. zabdanA kriyAtmaka arthane te grahaNa kare che ane je vakhate kriyA thatI hoya, te ja vakhate, kriyAnA te ja arthamAM te zabdane te ghaTADe cheA nayanuM nAma "evaMbhUta che, te eTalA mATe che, ke tenA zabdano je artha che te ja pramANe (evuM) vastu hAla thayelI (bhUta) che. eTale ke te vastuno te saMyogomAM ja te svIkAra karaze, koipaNa zabdamAM je kriyAno bhAva rahelo hoya, te kriyA jo vartamAnamAM cAlu nahi hoya, to te zabdano te arthamAM A naya svIkAra nahi kare. ApaNe upara joyuM ke "zabda naya, vyAkaraNa bhede arthabheda' batAve che. samabhirUDha naya, zabdabhede arthabheda batAve che. jyAre A evaMbhUta naya "kriyAbhede arthabheda batAve che. AmAM khAsa khyAlamAM rAkhavAnI vAta e che, ke zabdanA arthamAM ullekhAyelI kriyA je vakhate na thatI hoya, te vakhate, e arthamAM A naya kabUla rAkhato nathI. samAdhAnam - = 49 - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAkhalA tarIke, "gAyaka' zabdano artha "gIta gAnAra' evo thAya che. evaMbhUta naya ene sarvakALe gAyaka tarIke nahi svIkAre. e mANasa jyAre gIta gAvA rUpI kriyA karato haze, tyAre ja ene "gAyaka' tarIke svIkAraze. e ja rIte pUjArI jyAre pUjAnI kriyA karato haze tyAre ja A naya ene "pujArI' kaheze. - vyavahAramAM A naya anusAranuM vartana ghaNIvAra thatuM ApaNA jovAmAM Ave che. udAharaNa tarIke, koi eka sarakArI karmacArI ke milamAM kAma karato kArIgara, je vakhate potapotAnI pharaja upara haze, te vakhate rAjyataMtra athavA milanuM vahIvaTI taMtra, temanI sAthe je rIte vartaze, tevI ja rIte pharaja purI thayAnA samaya pachI nahi varta. sarakArI adhikArI jyAre on duty pharaja upara hoya tyAre tenI sAthe koi jhaghaDo, mArAmArI ke durvyavahAra kare, to sarakAra te adhikArIno pakSa le che. e mAmalAmAM jo korTakacerImAM javuM paDe, to phariyAdI sarakAra pote bane che ane te adhikArIne tyAM sAkSI tarIke javAnuM hoya che. te ja adhikArI jyAre potAnA gharamAM ke bahAra off duty, pharaja na bajAvato hoya, tyAre ene koi sAthe gaDabaDa thAya to, e sthitimAM tenI sAthe sAmAnya prajAjana tarIke vartavAmAM Ave che. AvA mAmalAmAM korTamAM javuM paDe, tyAM eNe phariyAdI tarIke javuM paDe che ane sarakArI sagavaDono tene lAbha maLato nathI. milamAM kAma karato kArIgara, milamAM ja akasmAta thatAM ghAyala thAya ke mRtyu pAme, to tyAM te vakhatano Compensationno hakadAra bane che. rastA upara milanI bahAra ke jo bIjA koi sthaLe AvuM bane to, milanA vahIvaTadArone te sAthe kazuM lAgatuM vaLagatuM hotuM nathI. A baMne kissAmAM e baMne jaNa jyAre kriyAmAM hatA, kriyA karatA hatA, tyAre evabhUta naye temane adhikArI tathA kArIgara tarIke svIkAryA. e kriyA pUrI thai gayA pachI, evaMbhUta nayanI dRSTithI e baMne jaNa temanA mULa nAma anusAra arjunasiMha ane jorUbhA ja rahevAnA, adhikArI ke kArIgara nahi. A baMne dRSTAMto spaSTa rIte batAve che, ke evaMbhUta naya, e baMne jaNa temane kArya dvArA apAyelA nAmovALI te te prakAranI kriyAmAM hoya, tyAre ja te zabdathI temane oLakhaze. samabhirUDha nayanI dRSTithI e baMne jaNa mATe "adhikArI ane kArIgara" evA zabdo teo te kriyAmAM nahi hoya tyAre vAparI zakAze. evaMbhUta naya A =-naya ane pramANa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte samabhirUDhathI vadhAre sUkSma avalokana kare che ane tenAthI judo abhiprAya batAve che. Ama, A sAte nayanuM svarUpa ApaNe joyuM. A badhA nayone "ya padArtha adhyavasAya-vizeSa mAnavAmAM AvyA che. adhyavasAya eTale "manogata samajaNa." jANavA yogya padArthonI je manogata samajaNa-jJAna Ape te naya. A enI sAmAnya vyAkhyA thai. A samajaNa paNa svataMtra-nirapekSa nathI, anya nayone sApekSa che, apekSAyukta che, e vAta ahIM bhUlavAnI nathI, to ja anekAMtavAdanI maryAdAmAM rahI zakAya. upara darzAvAyuM che te mujaba A nayo eka ekathI vadhAre vizuddha che. uttarottara niyono viSaya sUkSma che, kiMtu, eka ja vastune jovAnI-samajavAnI A bhinna bhinna bAjuo che. A sAteya bAjuo che, A sAteya bAjuo eka sAthe maLIne vastuno saMpUrNa khyAla Ape che. e sAte bAju maLavAthI vastu bane che. A sAte naya maLIne je zruta batAve che, te pramANabhRta" kahevAya che. AmAM khAsa dhyAna rAkhavAnI vAta e che, ke A badhAya nayo paraspara sApekSa hoya to ja satya che, anyathA mithyA che, durnaya che. A sAte nayo potapotAnA sthAne amuka nizcita vastu batAve che, paraMtu bIjA naye batAvelI vastunuM khaMDana kare, to te "nayAbhAsa" athavA "durnaya banI jAya che. vastunA anya svarUponuM khaMDana karyA vinA potAnI mAnyatAne je svIkAre te naya che. bIjA nayane sApekSa rahIne, bIjA apekSAone AdhIna rahIne, vastunuM yathArtha svarUpa tyAre tenI gaNanA, "syAdvAda zruta'mAM thAya che. ahIM eka vAra pharIthI pelA "cAt' zabdane ApaNe yAda karI laie. A zabdanuM prayojana ane nayonI sApekSatA sUcavavA mATe che. paraspara virUddha evA dharmono eka ja vastumAM svIkAra karavA mATe, pUrI samajaNano svIkAra karavA mATe ja, A syAdvAda siddhAMtanI AvazyakatA che. jenadarzananI e ja eka viziSTa apUrvatA che. vastu eka ja hovA chatAM enA bhinna bhinna svarUpo buddhimAM udbhave ja che. A bhinna bhinna prakAranI buddhine ApaNe naya buddhi kahI zakIzuM. pratyeka vastu anekaguNadharmAtmaka che, nayanI sahAyathI, e bhinna bhinna guNadharmone jANavAnuM thatuM jJAna je che, te paNa bhinna bhinna che. dareka vyakti potapotAnI zakti ane samajaNa anusAra-Calibre and catagory mujaba te jANI yA samajI zake che. samAdhAnam - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAchaLanA pAnAMomAM je cAra pramANo ApaNe joyA che, te pramANo vastune samagrapaNe jaNAvatA hovAthI khAsa matabhedo ubhA thatA nathI, paraMtu vastune aMzathI jyAre jovAmAM Ave che, tyAre tyAM matabhedane sthAna rahe che. A matabhedo nivAravAnuM sAdhana te A "naya-jJAna' che. ApaNI manogata samajaNa je che, jene jene tattvajJAnanI paribhASAmAM adhyavasAya' kahevAmAM Ave che, te ApaNo eka abhiprAya che. A abhiprAya zabda dvArA ane artha dvArA ema be prakAre varte che. | zabdamAM be prakAra hoya che. eka rUDhIgata-rUDhI ane paraMparAthI je vaparAya che. bIjo zabda vyutpattithI eTale vyAkhyAthI banelo hoya che. AvI ja rIte, arthanA paNa be bheda che. eka sAmAnya'-Common ane bIjo vizeSa-Specific. ApaNe je sAta nayo joI gayA, temAM prathamanA cAra naya, nigama, saMgraha, vyavahAra ane jusUtra' arthapradhAna naya che. chellA traNa, "zabda samabhirUDha ane evaMbhUta" e zabdapradhAna naya che. nagama naya ApaNI pAse vastunA sAmAnya ane vizeSa ema ubhaya arthone raju kare che. saMgraha naya kevaLa sAmAnya arthane ja svIkAre che. vyavahAranaya zAstrIya ane tAttvika evA sAmAnya ke vizeSanI darakAra karyA vinA." loka vyavahAramAM upayogamAM levAtA vizeSa arthane ja svIkAre che, batAve che. jyAre RjusUtra kevaLa vartamAna kSaNane ja svIkAre che, vartamAna kriyAnA upayogI arthanuM ja nirUpaNa kare che. Ama, A cAra arthanaya thayA. zabda naya che te rUDhithI zabdonI pravRttine svIkAre che. samabhirUDha naya vaLI vyAkhyAthI zabdonI pravRtti tarapha ApaNuM dhyAna kheMce che. jyAre chello evaMbhUta naya, kriyAzIla vartamAnane-Active presentne svIkAre che; vastu jyAre kriyAzIla-In Action hoya, tyAre ja tene te vastu tarIke kabula rAkhe che. Ama, A traNa nayo zabdapradhAna naya thayA. A badhI to vicAramUlaka-tattvajJAnanI vAto thaI. paNa dharmamUlaka eTale dharmanA AcaraNa mATenI kAryamUlaka bAbato ApaNe jyAre vicAravAnI hoya tyAre, te khAsa Specific hetu mATe, jene dArzanikoe be naya batAvyA che. A be naya che : (1) vyavahAra naya. (2) nizcaya naya. ahIM, nizcayano eka artha "sAdhya" evo thAya che. vyavahArano artha -naya ane pramANa Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM, "sAdhana" evo gayo che. sAdhano vaDe je sAdhya siddha thAya, te sAdhano vyavahAranA kSetramAM Ave che. siddha thanArUM je sAdhya che,te nizcayanA kSetramAM Ave che. AmAM "zaktino vikAsa" e sAdhya eTale nizcaya, ane dhyAnanI kriyA te sAdhana, eTale vyavahAra gaNAya. sAmAyikanI kriyA dvArA AtmAmAM samabhAva siddha thAya che. AmAM "samabhAva' te sAdhya athavA nizcaya ane sAmAyikanI kriyA, te sAdhana-vyavahAra gaNAya. nizcaya zabdano artha "vastunuM tAttvika svarUpa' evo thAya che. ahIM, e ja svarUpanuM anukuLa bAhya svarUpa te vyavahAra gaNAya. dRSTAMta tarIke, "nizcaya samyakatva' eTale AtmAnI tattvazraddhAnI pariNati. e pariNatine anukULa samyakatvano bAhya AcAra te "vyavahAra samyakatva'. ahIM khAsa lakSyamAM rAkhavAnI vAta e che ke "nizcayane keMdrasthAne rAkhIne AcaravAmAM Avato vyavahAra e ja savyavahAra che ane nizcayanA lakSaya vinAno badho ja vyavahAra asavyavahAra che.' Atmika (pArimArthika) ane bhautika (vyavahArika) e baMne kSetromAM ApaNo sAco utkarSa, nizcaya ane vyavahAra vizenI ApaNI susamajaNa dvArA ja sAdhI zakAya che. ApaNe pAramArthika kSetranI vAta laie. "AtmA svabhAvathI zuddha che ane karmathI baMdhAyelo che, eTale azuddha che. A vAta to saue kabUla rAkhelI che. AdhyAtmika kSetramAM ApaNe jo pragati karavA icchatA hoie, to evo nirNaya ApaNe karavo paDaze, ke AtmAne vaLagelI azuddhine TALIne AtmAnA mULa svarUpane siddha karavuM e ekamAtra dhyeya ApaNI tamAma pravRttionuM keMdra hovuM joie. Avo nizcaya jyAre ApaNe karI laizuM tyAre te zuddha nizcayadRSTi banI jaze. have Avo nizcaya jo ApaNe ekavAra karI laie, to pachI, ApaNA tamAma AcAranuM eka mAtra lakSya AtmAne lAgelI azuddhione dUra karavAnuM raheze. jene tattvajJAnIoe mokSaprAptinA sAdhana tarIke "jJAnakriyAbhyAM mokSa" evuM eka vAkya ApeluM che. A vAkyamAM nizcaya ane vyavahAra e baMne bAbatono ullekha che. AmAM, "ApaNe ApaNA AtmAne mukta karavo che." evuM je "jJAna" che te "nizcaya' che ane e mATe je kaMi, AcaraNa vigere rUpI kriyA karavAnI che te vyavahAra che. samAdhAnam - Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastunuM tAtvika svarUpa'=nizcaya evo je artha ApaNe upara karyo che te paNa A dRSTithI ja karavAmAM Avyo che. ApaNA zarIrane ApaNe cetana avasthAmAM jyAre joie chIe, tyAre temAM jIva padArthano pudgala padArtha sAtheno je saMyoga thayo che, te ApaNI samajaNamAM Ave ja che. ApaNI tamAma pravRttiono kartA ane bhokatA AtmA pote ja che, e vAta paNa ApaNe jANIe chIe. A AtmA mATenuM aMtima dhyeya, potAnA pugalamizrita azuddha svarUpamAMthI mukta thavAnuM ane ema karIne potAnA zuddha svarUpane pragaTa karavAnuM manAyuM che. A je "zuddha svarUpa che te jIvadravyanuM potAnuM mULa tattva che. A mULa tatvane samajanArI dRSTi, te "nizcaya naya" che ane enI vartamAna avasthAne sparzanArI daSTi, te "vyavahAra naya" che. ahIM je dRSTi, AtmAnI vartamAna avasthAne sparze che, te dRSTi, nizcayanayanI apekSAne AdhIna rahIne, nizcita sthAne pahoMcavA mATeno AcaraNa-mArga paNa ApaNane batAve che. A vyavahArane sparzatI vAta thai. eTale jyAre vyavahAramAM AcaraNa karavAnI vAta Ave, tyAre nizcaya nayane najara sAme rAkhIne ja ApaNo vartamAna-Code of conduct - ApaNe nakkI karavo paDe. nizcayadRSTi tattvasparzI pavitra jJAnadRSTi che. ApaNA vyavahAramAM dAkhala thai jatI azuddhione dUra karavAnuM ane aTakAvavAnuM kAma te kare che. ApaNA dhyeyane najara samakSa rAkhyA vinA ApaNo kAryakrama nakkI karavAmAM Ave, to tethI kazo artha sarato nathI. e ja rIte, pAramArthika kSetramAM ApaNe nizcaya dRSTi aLagI karIne vartavA mAMDIe, to ApaNe khADAmAM ja paDavAnA. eTalA mATe jaina tattvavettAoe evuM kahyuM che, ke mANase potAnuM AMtarika tema ja bAhya ema baMne prakAranuM jIvana ucca ane zuddha rAkhavuM. ApaNI najara nizcita hovA chatAM vyavahArane ApaNe zuddha na rAkhIe athavA vyavahAra zubha AzayI hovA chatAM, nizcaya uparathI ApaNuM dhyAna jo ApaNe khaseDI nAMkhIe to te baMne kArya ApaNe mATe vighAtaka banI jaze. nizcayane samajIne dhAraNa karavo e eka vAta che, jyAre vyavahArane vaLagI rahevuM e bIjI vAta che. eka vastune mAnI levAmAM kazI muzkelI naDatI nathI. e mAnyatA anusAranuM vartana rAkhavAmAM kharI muzkelI naDe che. A jagatamAM ApaNe ghaNA evA mANaso joie chIe jeo zubha AzayavALA hovA chatAM, zubha vartana karI zakatA nathI. kAraNo to anekavidha =-naya ane pramANa Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che. jaina dArzanikoe syAdvAda-anekAMtavAdanI je tattva2canA karI che, temAM A bAbatano paNa barAbara khyAla rAkhyo che. A nizcaya ane vyavahAranI bAbatamAM syAdvAda eka suMdara samatulA-balance samo che. karmathI baddha thaelA saMsArI jIvane nizcayadRSTi jALavavA mATe vyavahAranA AcaraNamAM keTakeTalI muzkelIono sAmano karavAno hoya che, e vAtano jaina dArzanikone barAbara khyAla che. eTale vyavahAramAM 'utsarga' ane 'apavAda' evA be vibhAgo temaNe batAvyA che. 'utsarga' eTale nizcaya tarapha dorI jato mULa mArga-Right Royal Highway. 'apavAda' eTale mULa mArganA rakSaNa mATe upayogamAM levAto peTA mArca-Diversion. A je 'apavAda' che, te pelA mULa mArganA rakSaNa mATe ane enA saphaLa anusaraNa mATe che. ene paNa, sAdhyanI siddhinA eka sAdhana upAya tarIke ja batAvavAmAM Avyo che. A samajavA mATe ApaNe eka sAduM ane saraLa vyavahArika dRSTAMta laie. amadAvAdathI AgrA javA mATe moTa2 laine, moTara mArge-National Highway u52 A5Ne pravAsa karI rahyA chIe. A dhorI mArga u52, rastAmAM koi jagyAe bhaMgANa thayuM hoya athavA marAmatanuM (Repair work) kAma cAlatuM hoya tyAre ApaNe zuM karIe chIe ? tyAM aTakIne ubhA rahIe chIe ? nA. te vakhate ApaNe mULa dhorImArganI AjubAjumAM AvelA peTAmArga (Diversion)no Azraya laie chIe. e peTAmArga paNa ApaNe evo vAparIe chIe, je ApaNane pAcho mULa rAjamArga upara pahoMcADI de. ahIM, mArga paranAM bhaMgANa ke polANa AgaLa aTakI javAne badale, ApaNe bIjA mArga upara vaLI gayA, tyAre paNa ApaNI najara mULa mArga upara pAchA AvavAnI ja hatI. vyavahA2 dRSTithI, dharmanA AcaraNamAM paNa AvI koi paristhiti upara ApaNe AvI pahoMcIe, tyAre, bIjo koi upAya na hovAnA kAraNe, ApaNe apavAda mArgano Azraya levo paDe che. paraMtu A rItanA apavAdamAM paNa ApaNI draSTi nizcaya upara ja hovI joie. jyAre paNa koi apavAda (Diversion)no upayoga karavAno prasaMga Ave, tyAre nizcayanA rakSaNa tathA anusaraNa mATe ja ApaNe teno upayoga karavAno che. evA koi apavAdanA upayogamAM jo utsargane-mULamArgane ApaNe cUkI jaie to ApaNe pAchA cakkaramAM ja paDI jaie. A vAta barAbara yAda rAkhavAnI che. sIdhA mArga samAdhAnam 55 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara cAlavAmAM akasmAta ke prANahAnino bhaya nathI. AdhyAtmika kSetranI ATalI vAta karyA pachI, bhautika kSetramAM A nizcaya ane vyavahAranI zuM upayogitA che, te samajavAnuM paNa rasaprada thai jaze. ApaNe kApaDanI eka dukAna kholavI che. dukAnanuM sthAna-sthaLa-vigere nakkI karyA pachI, mAlanI kharIdI karavA ApaNe nIkaLIe, tyAre kyAM jaizuM ? kApaDa mArkeTamAM ke lokhaMDa bajAramAM ? nizcaya kApaDano karIne, ApaNe khIlAnA kothaLA jo kharIdI lAvIe to zuM thAya ? ahIM sAdhyathI vicalita thAya, to vyApAramAM dhabaDako ja vaLe, ke bIjuM kaMi? jIvananA bhinna bhinna kSetromAM, sAmAjika, rAjakIya ane Arthika kSetromAM paNa ApaNe ApaNuM eka dhyeya nizcita karavuM paDe che. e dhyeyane nakkI karyA pachI, tyAM pahoMcI zakAya evuM dhyeyane anurUpa vartana ApaNe karavuM paDe che. eMjIniyara thavAnuM dhyeya nakkI karIne eka vidyArthI eka eMjIniyariMga kolejamAM jagyA na maLe tyAre, bIjI eMjIniyariMga kolejamAM jagyA meLavavAnI pravRtti karavAne badale nATyakaLA zIkhavAnI kolejamAM sahaja jagyA maLatI hovAthI, jo tyAM jAya, to zuM thAya ? gharasaMsAranA kAryamAM paNa AvA ghaNA prasaMgo UbhA thAya che. AvakamAMthI bacata karIne potAnI mAlikInuM makAna bAMdhavAnuM hoya, tyAre e dhyeyanI siddhi mATe, potAnI AvakamAMthI mANase bacata karavA lAge che. e rIte bacata karavA dvArA thoDIka rakama bhegI karyA pachI, enI najara reDIo, rephrIjareTara, moTara ityAdi vastuo tarapha jAya, athavA anya phAlatu mojazokhamAM e paDI jAya, to pachI, makAna to te baMdhAvI rahyo ! putra mATe eka suyogya kanyA lAvavAnI hoya, tyAre "ApaNA gharane anurUpa amuka amuka guNothI yukta evI kanyA' e ApaNuM dhyeya hovuM joie. ene badale dhanavAnanI putrI athavA rUpavatI evI koi eka bAbatane ja lakSyamAM laine jo ApaNe saMbaMdha joDIe, to zuM thAya ? A badhI vastuono ApaNe vicAra karIzuM, to ApaNane saheje samajAze ke jIvananA rojabarojanA vyavahAramAM paNa, nizcaya ane vyavahAra vaccenA sumeLanI AvazyakatA anivArya che. A kSetramAM apavAdanuM AcaraNa karavAno prasaMga Ave, tyAre mULa dhyeyane visarIne ApaNe kAma karIe, to tevuM apavAdaAcaraNa ApaNane khADAmAM ja nAMkhe. =-naya ane pramANa Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM eka vyavahAra pharIthI yAda karI laie. rojabarojanA jIvanamAMnA ApaNA AcaraNo nakkI karavAmAM paNa, ApaNI mukhya dRSTi dharma upara nahi hoya, to saddharmane batAvanArA sadvicAra (tattvajJAna) u52 nahi hoya, to 'saravALe sukha'nA bhoktA ApaNe kadI paNa nahi banI zakIe. ahIM je sAta naya batAvavAmAM AvyA che, te mukhya mukhya che. te sivAya paNa nayamAM ghaNA vibhAgo che. enA seMkaDo bheda che. jeTalA prakAranA vacana athavA vacananA abhiprAya che, eTalA prakAranA naya che, enA prayogo paNa pAra vagaranA che, sAvacetI phakta eTalI rAkhavAnI che, ke, ApaNe 'sunayane vaLagI rahIe ane durnaya upara ke nayAbhAsa upara utarI nA jaie.' koipaNa prazna, vyakti, vastu, padArtha ke samasyA paratve vicAra karIne nirNaya levAno prasaMga ubho thAya, tyAre eTaluM avazya yAda rAkhavuM, ke pahelI najare dekhAya ke jaNAya tevuM ja hotuM nathI. e darekane ghaNI bAjuo hoya che. e badhI judI judI bAjuone dhyAnamAM levAthI ja vastunA cokkasa svarUpane pAmI zakAya che. e rIte vicAra karavAthI ja koipaNa praznane nyAya ApI zakAya che. judI judI dRSTithI pratyeka bAbatane jovAnI Teva pADavAthI, ApaNane ghaNuM navuM navuM ane kalyANaprada jANavA maLe che. A vAtane barAbara yAda rAkhavI. koi kadAca evo prazna uThAvaze, ke 'jhaDapathI nirNaya karavo paDe evI ghaNI bAbato jIvanamAM ubhI thAya che.' vaLI ApaNe Aje 'jhaDapanA jamAnAmAM' (Speed-EramAM) jIvIe chIe. te vakhate, AvA badhA sthULa ke sUkSma vicAro karavA besIe, to 'gADI upaDI jAya.' AvA prasaMgomAM zuM karavuM ? Ano javAba e che ke nayadRSTithI ane syAdvAdanI paddhatithI vicAra karavAnI ApaNe Tevo pADIzuM, to jarUra paDye jhaDapathI nirNaya karavAmAM ApaNane kazI muzkelI nahi paDe. aMkagaNitamAM batAvelA AMka eka vAra ApaNe gokhI laie, pachI, 'aDhAra paMcA nevuM' evo hisAba karavA mATe pAMca vakhata aDhAra lakhIne eno saravALo karavA besavAnI ke kAgaLa-penasIlanI ApaNane jarUra paDatI nathI. e ja pramANe, A nayadRSTi ane syAdvAda paddhati eka vAra ApaNane koThe paDI gai, te pachI jhaDapathI nirNayo karavAmAM kazI musIbata ApaNane nahi paDe. koi koi prasaMge, utAvaLe nirNaya karIne gADIne pakaDI pADavA karatAM te gADIne upaDI javA devAnuM vadhAre hitAvaha puravAra thAya che. Ama chatAM, AvA prasaMgomAM ApaNI vivekabuddhino upayoga karIne samAdhAnam 57 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirNaya karavAnI chUTa to AmAM aMtargata che ja, AvI rIte aNadhArI jhaDapathI koi nirNaya ApaNe levo paDyo hoya, to te pachI paNa nayadRSTithI ane syAdvAda paddhatithI vicAra karavAnuM ApaNe mAMDIna vALavuM, vicArato karavo ja. nirNaya lai lIdhA pachI paNa, e nirNayanI sArAsAratAno vicAra karavAnI Teva ApaNe rAkhIe, to tethI ApaNane phAyado ja thaze, lIdhelo nirNaya koivAra bhUla bharelo jaNAya, to temAMthI jhaDapabhera pAchA pharI javAnuM zarUAtanA tabakkAmAM ghaNuM sugama bane che. jo vicAra na karIe, to bhUla ApaNane samajAtI nathI ane pachI jyAre te samajAya che, tyAre ghaNuM moDuM thai gayuM hovAthI, temAMthI pAchA pharavAnuM ane enA pariNAmomAMthI bacI javAnuM muzkela banI jAya che. eTale, nirNaya letA pahelAM ane nirNaya lIdhA pachI, ema banne vakhate ApaNane maLelI A navI dRSTino lAbha levAnI ane e paddhatithI vicAra karavAnI Teva to pADavAnI ja. A rIte vicAra karavAnI Teva pADavAthI sauthI moTo phAyado to ApaNane e thAya che ke tethI ApaNI samajaNa zakti khUba khIle che. taduparAMta, ApaNAmAM samatA, sahiSNutA, daDhatA, dhairya, satyapriyatA, udAratA ane vyavahAra dakSatA jevA ghaNA Avazyaka saguNo ApoApa pragaTavA mAMDe che. sAmAnya rIte mANasa potAne sAco mAne che. keTalIka vAra mAnI lIdheluM A sAcApaNuM mUrkhatAnI parAkASThA samuM hoya che. huM mUrkha chuM. kevala mUrkha ane ajJAnI chuM." e vAtanI mANasane jhaTa khabara paDatI nathI. jhaTa to ThIka, lAMbA vakhata sudhI ane kyAreka to kyAreya paNa khabara paDatI nathI, nayadRSTithI vicAra karatAM mANasa zIkhe, to enuM ajJAna dUra thAya che. A rIte vicAra karavAnI Teva, eka prakAranuM manovaijJAnika vizleSaNa-Psychoanalysis karavAmAM paNa madadagAra thAya che, saravALe tethI kalyANa ja thAya che. A naya prakaraNane samApta karatAM pahelAM eka vinaMtI karavAnI che. A vinaMtI, salAha, sUcanA, je kaho te, e che, ke "ApaNI jAtane hoMziyAra sarvaguNasaMpanna mAnIne ane ahaMbhAvane vacce lAvIne kadIpaNa cAlavuM-vartavuM nahiM. bIjAnI salAha, sucanA ke sahAya meLavavAmAMthI ApaNI jAtane vaMcita na rAkhavI. yogya gurU, vaDIla athavA mitra pAsethI mArgadarzana meLavavA haMmezAM taiyAra rahevuM." kAraNa- "jJAna, gurU vinAnuM maLatuM nathI." - 58 - =-naya ane pramANa Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta nayathI pUrNa prabhunI dezanAnA prabhAvathI tathA prabhunA tejathI UrarIjilInthanIo00 parokSAya kunI.rthinAma Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA prayAsa '.: ] zrI bhuvanabhAnuM padArtha paricaya zreNi praHIBIka jainama parivAra SHUBHAY Cell:98205 30299