Book Title: Prakaran Pushpmala
Author(s): Ratnasinhsuri, Devvijay Gani
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004422/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RATHANE MA NANGITAANI HOM cAryakRta prakaraNapUSpamAlA zrImadalasiklUrAma WARNAL zrImAna munirAja zrIdevavijayajigaNi zrIjinazAsana ArAdhanATrasTa 37 bIjomoivADo S inha mulezvara, muMbaI-400 meinindia WH A UTARITAITARAMNATH/WAMANASANAMAVAKADILAIMANAVAYA SundaliSIDHARNAL FEMAHESH PHAINMENT SHARADIMIRMANAND Waterial MAWARA Plearina Siriminal INTING Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprakaraNapuSpamALA. (dvitIpuNa) . (mULa TIkA ane bhASAMtara) (jemAM paramANakheDacharIzi, padagalachatrIzi, ane nigehachatrIzi e traNa prakArane samAveza karavAmAM Avela che.) * bhASAMtara kartA zrImAna munirAja zrIvavijyajagaNi. ( zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7, trIjo bheIvADebhalezvara muMbai - 400 002. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S ; che * * para zarUAvanA. A paramANukhaMDa 1 trizikA, pudagala trizikA temaja nigada 1 trizikA nAmanA mUla graMthanA kartA prAcIna pUrvAcArya mahArAja che. temaja A traNe graMthanI TIkAnA kartA zrImAna ratnasiMhasUri mahArAja che, A baMne mahAtmAo kayA saikAmAM thayA te bAbatane pragaTa lekha jovAmAM na Avela havAthI te saMbaMdhI ane vivecana karela nathI. A traNa paikIne prathama graMtha bhagavatI sUtranA pAMcamA zatakanA sAtamA uddezAmAM, bIjo graMtha AThamA udesAmAM ane trIjo graMtha amIAramA zatakanA dazamA udezAmAM vistArathI pratipAdana zrImAna navAMgI TIkAkAra zrIabhayadevasUri mahArAje karela che, chatAM bAla nA hitanI khAtara zrImAna ratnasiM sUrijI mahArAje bhagavatI sUtramAM je vAta paramANu, gugala, temaja nigoda saMbaMdhI darzAvela che. teja vAtane jasa vistAthI prAcIna AcArya mahArAje karela mUva gAthAnA vivaraNarUpe ahIM batAvela che. jaina zAstramAM cAra prakAranA anuyAga kahela che. caraNakaranAga 1, dravyAnuyoga 2, dharmakathAnuga 3, gaNitAnuyoga 4 A cAra anuyogamAM A graMtha dravyAnuyegamAM gaNela che, kAraNa ke temAM jIva tathA achava e be dravyanI vAta Ave che. caraNakaraNAdi anuyege sahelAIthI samajAya tevA che, paNa vyAnuyoga sahelAIthI samajAya tevo nathI. A hetuthI ja pUrvacAyoe nAnAM prakaraNe karI pravyAnuyoga samajAvavA mATe ApaNA upara kAMI e che upakAra karyo nathI. A traNa prakaraNa paikI prathama prAraNamAM pudagala saMbaMdhI, kSetra sthitikAla, avagAhanA sthitikAla, divya sthitikAla ane bhAva sthitikAla, A cAra vastu saMbaMdhI a5mahatvane vicAra karavAmAM Avyo che ane bIjA prakaraNamAM pudgala saMbaMdhI dravya, kSetra, kAla ane bhAva AcArane Azri apradeza tyA sapradezapulanuM alpabahu5NuM batAvavAmAM AvyuM che, ane trIjA prakaraNamAM nigedanA saMbaMdhI gautamasvAmIne prazna mahAvAva prate karavAmAM AvyuM che. jemAM jAnyapade eka chAnA mA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahe che? utkRSTa lAge chevanA karI rahe chesamagra jIva TakA, che temaja A traNe paraspara ekabIjAthI paNa vadhu ochA che. tathA jAnyapada tathA utkRSTapada kone kahevAmAM Ave che, tathA eka AkAzapradeza upara eka chavanA, nigeda saMbaMdhI jenA tathA gaLA saMbaMdhI jenA keTalA pradeza avagAlA che? tathA eka chavanI nigodanI tathA gALAnI keTalI avagAhanA che? gALo kevI rIte bane che? jAnyapada tyA utkRSTapada kayA sthaLe bane che, gALA keTalA che! eka goLAmAM keTalI nigoda che? eka nigadamAM cha keTalA che? A vagere praznonA uttara vistArathI A graMthamAM ApavAmAM AvyA che sAthe A vAtane kAlpanika dRSTAMtathI paNa saceTa dareka samAje tevI rIte batAvavAmAM Avela che. ekaMdare dravyAnuyoga samAja kaThIna che te A prakaraNathI sAbIta thAya che, chatAM svaparanA hitanI khAtara A traNe prakaraNonuM rahasya prakaraNane ane sArAMza tarIke alaga Apela che, AthI dravyAnuyogane taddana ajANu mANasa paNa temAM praveza karI zakavA bhAgyazALI bane che. ekaMdara A traNe prakaraNonuM bhASAMtara bhUla tathA TIkAnuM akSarazaH karI chevaTe sArAMza ApI A graMthane banatI mahenate javane priya na paDe tevo banAvyo che, chatAM daSTi doSathI tathA graMtha lakhavA mArI A bhAre hevAthI temane ja gujarAtI bhASAnuM jJAna jevuM joIe tevuM lAgyare paNa khAmI A graMthamAM rahevA pAmI heya te khAmIo ane vidvatA jaNAvaze te upakAra sAthe te bAbatane sudhAre karavAmAM AvazeA prakaraNa : 11 nA A mAsanI elInA vakhate pATaNanI prathama Asa vAtomAM vitavarya 5. mA. zrI AnaMdasAgarajI mahArAje vAMcelo hatA ane te vakhate A prakara nuM je bhASAMtara thAya te svaparane ghaNo phAyado thAya, AvI chaDAsA mane utpanna thaI. temaja sAgarajI mahArAjazrIe paNa bhASAMtara karavA sUcanA karI mAthI prabala icchA thaI ane Akhare A traNe prakaraNonuM bhASAMtara karI teo zrIne tathA temanA vidvAna ziSyaratna mANekasAgarajIne batAvyuM. teozrIe keTaluMka uparathI joyuM ane jyAM jyAM sudhArA vadhAro karavAno hato te paNa karyo che, temaja bhASAMtaranA bhASA jJAnamAM sudhAre vadhAre karavA temaja graMthanI hatA karavA mATe tapasvI mahArAjazrI khAMtivijayajI dAdAnA vidvAna ziSyaratna mahArAjazrI mohanavijayajIe banatA prayAsa karyo che. jethI upara batAvela mahAtmAonA A sthaLe aMtaHkaraNa pUrvaka AbhAra mAnavAmAM Ave che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - temaja gurava 5 mAhArAja kAlaviyA) gaNimahArAja tathA vaDila badhu gurabhAI paM. mAhArASpI kezaraviNa caNikane sthaya aMtaHkaraNa pUrvaka AbhAra mAnavAmAM Ave che. ke jeozrIe mArA mana, darzana, cAritrAdi guNemAM vRddhi karavA ane aneka avasare avasare sucanA karI je mahAna upakAra karyo che tethI AvAI A laghu pustaka teozrInA mANamAMthI mukta thavA badala teozrIne ja samarpaNa karI AnaMda pAmuM chuM. saM. 19. pesa zaTa pANImAM somavAra thI. anivavilAya. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya paramANukhaMDakaTaviMzikA, pudagalaSaviMzikA tathA nigodaSaTaviMzikA nAmanA pUrvAcAryoe racela traNe prakaraNanI pUjyapAda zrImada ratnasiMhasUriviracita vRtti tathA pUjaya muni zrI devavijayaviracita anuvAdayukta A prakaraNa pupamALA" nAmanA graMthane ame saharSa prakAzita karIe chIe. prastuta graMthane suMdara paricaya bhASAMtarakAra pUjayazrIe prastAvanAmAM vistArathI Apela che. prastuta graMthanuM prakAzana saMvata 1973 mAM zrI AtmAnaMda jana sabhA bhAvanagare karela che. anuvAdArtA pUjayazrInA upakArane yAda karavA sAthe prakAzake pratye kRtajJatAnA bhAvane ame A zubha prasaMge vyakta karIe chIe. - pUjayapAda siddhAMtamahAdadhi sUricakavata, suvizALagacchanirmAtA sva. AcArya bhagavaMta zrImada vijayapremasUrIzvarajI mahArAjAnI divyakapAthI tathA teozrInA pAlaMkAra vadhamAna tapenidhi nyAyavizArada AcAryadeva zrImada vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA zubha AzIrvAdathI tathA teozrInA vidvAna ziSyaratna pariSahasahana dhIra samatAsAgara sva. paMnyAsajI zrI vijayajI gaNivaryazrInA ziSyaratna pUjayapAda AcAryadeva zrImada vijaya hemacaMdrasUri mahArAja sAhebanI zubha preraNAthI zrutabhaktinuM kArya suMdara thaI rahayuM che. lagabhaga sItera graMtha prakAzita thayA che. bIjA aneka graMthanuM kAma cAlu che. zrutabhaktine vizeSa lAbha maLate ja Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahe evI zrutAdhiSThAyikA zrI sarasvatI devIne amArI bhAvabharI prArthanA che. lI. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 1) caMdrakumAra bAbubhAI jarIvAlA 2) lalitabhAI ratanacaMda koThArI 2) navinacaMdra bhagavAnadAsa zAha 4) puMDarIka aMbAlAla zAha bhAvabharI anumodanA pa. pU. mahArASTra kesarI chatrIzakoDa navakAramaMtra jApanA ArAdhaka sva. AcAryadeva zrImada vijayazedevasUri mahArAja sAhebanA paTTadhara pUjayayAda prazAntabhUti AcAryadeva zrImada vijayadhana pALasUri mahArAjanA AjJAvatI sva. sAdavajI zrI rohINazrIjI mahArAjanI guNasmRti nimite sAdhvIjIzrI harSa pUrNa zrIjI ma. tathA sAcavI zrI ujavala dharmAzrIjI ma. nI zubha preraNAthI zrI pAMcerA jana saMgha" taraphathI "prakaraNa pupamALA' nAmanA A graMthanA prakAzanane saMpUrNa lAbha levAmAM Avela che. AnI ame bhAvabharI anumodanA karIe chIe. TI. zrI jinazAsana ArAdhanA kasTa -: prApta sthAna :1) zrI jinazAsana ArAdhanA kasTa 3) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7, 3je joIvADa, bhulezvara, muMbaI-2. C/o. sumatilAla uttamacaMda mAraphatIyA mahetAne pADe, geLAzerI, pATaNa (uM. gu) 2) zrI jinazAsana ArAdhanA draDha ) zrI mULIbena aMbAlAla ratanacaMda C/o dIpaka araviMdalAla gAMdhI, jaina dharmazALA, sTezana roDa, viramagAma dhI kAMTA, vaDaphaLIyA, rAvapurA, vaDodarA-1. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||shriipaarshvnaathaaynmH // zrImadranasiMhasUriviracitavRttisahitA prmaannukhemptriNshikaa| yathAsthitANujIvAdipadArthagaNadezakam / sarvajJaM tridazastutyaM, natvA vIraM jinezvaram // 1 // pudgalAnAM nigodAnA, sata (sa) vapratipAdikAH / gAthAH kizcidvivicyante, bhagavatyattitaH // 2 // - yathAsthita paramANu tathA jIvAdi padArthonA samudAyane karthana karanAra tathA sarva padArthane jANanAra temaja devAthI stuti karAelA evA vIra jInezvarane namaskAra karIne (1) pudgala jaja nigama svarUpane pratipAdana karanAra keTalIka gAthAo bhagavatI jaganI Tako thakI laI ahIM vivaraNa karavAmAM Ave che. (2) vivAhamajJaptyAlyapaJcamAGgasya vivaraNe paJcamazate sAmore zake pudgalavacanamastAce sUtroktAryavivaraNarUpA gAthA navAcatikRdbhiH pUjyazrImadabhayadevasUribhilikhitAH kiJcidvivRtAba, tAsAM saMbhadAyagamyo gurUpadezAtkazcidarthalavo likhyate / tAzcemA:- ... vivAha prANI nAmanA pacama aMganA pAMcamA zatakanA sA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANukhaMDa chatrIzi. tamA uddezAnA vivaraNamAM pudagalanA svarUpane kahevAnA prastAvamAM sutromAM kahela arthanA vivaraNarUpa gAthAo navaaMganI TIkAkAra pUjya zrImAnuM abhayadevasUri mahArAje lakhela che. temaja tene kAMIka vistAra paNa karyo che. teja gAthAone artha kAMIka saMpradAya thakI ane kAMIka gurUnA upadeza thakI graMthakartA zrImAna ratnasiMhasUri mahArAja ahIM batAve che. khittogAhaNadavve, bhAvaTThANAu appabahuatte / thovA asaMkhaguNiyA, tinni asesA kahaM neyA ? // 1 // __ mULArtha-puta samAdhi kSetra, avahana, dra0ya, temaja bhAvasthiti kAlane Azri, alpabahatvanI vicAraNAne age, sarvathI alpa, kSetrasthiti kAla che. tenA karatAMzeSatraNe asaMkhyAta guNa che. te kevI rIte jANavA? (1) iha pudgalAnAM kSetre, avagAhanAyAM, dravye, bhAve ca sthitikAlamAzritya alpabahutvavicAre kSetrasthitiraspA / avagAhanAdInAM sthitayaH zeSAstisro'pi pratyeka krameNA'saMkhyaguNitAH kathaM jJeyAH? iti saMkSepArthaH // vistarArthastu- sthAnAyuriti padaM kSetrAdInAM pratyekamabhisaMbadhyate / tatra kSetrasthAnAyuH, avagAhanAsthAnAyuH, dravyasthAnAyuH, bhAvasthAnAyuzca / tatra kSetrasthAnAyuH kSetre ekamadezAdau sthAnaM yatpudgalAnAmavasthAnaM tadrUpamAyuH kSetrasthAnAyuH, pudralAnAmekakSetre'vasthAnamityarthaH1 avagAhanAyA niyataparimANanamaHmadezavyApi . 1 'khetto ' ityapi / evamapre'pi yatra yatra 'huti-hoti, mitta metta, bucchaM-bocchaM, puggalaM-poggalaM, itto-etto, a-ya, ikka-ekaM, citra-cibha, ikike -eko, saMkoca-saMkoya, suhama-muhuma, saMkhijja-saMkhenja' ityetAni pAThAntarANi pustakAntaye rasyante, paraM sAni salakSaNatvena TippaNyA na nyastAni / 2 'covAdInAm ' iti nimAsti / - Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUga- sAye bhASAMtara. .. 3 wammmmmmmmmmmmmmm tvasya pudgalAnAM sthAnamavasthAnaM tadrUpamAyurvagAhanAsthAnAyuH, pudgalAnAmekayAvagAhanayAvasthAnakAla ityrthH2| dravyasyANutvAdibhA. vena yadavasthAnaM tadrUpamAyuvyasthAnAyuH, pudgalAnAmekaskandhapariNAmenAvasthAnakAla ityarthaH 3 / bhAvasya kRSNatvAdiguNakadambakasya sthAnamavasthAnaM tadrUpamAyubhAvasthAnAyuH, pudgaleSu vivakSitakRSNatvAdiguNAnAmavasthAnakAla ityarthaH 4 / nanu kSetrasyAvagAhanAyAzca ko bhedaH ? ucyate, kSetramavagADhameva, avagAhanA tu vivakSitAkSetrAdanyatrApi pudgalAnAM tatparimANakSetrAvagAhitvamiti / ayamabhiprAya:yadA vivakSitakSetre kazcitpudgalaskandho'satkalpanayA nabhAnadezadazakAvagADho yAvattiSThati, tAvatkSetrasthAnAyurityucyate / yadA tu vivakSitakSetrAtkSetrAntareSu sa eva pudgalaskandho nabhaHpradezadazakAvagADhatayaiva yAvatsaMcarati, tAvadavagAhanAsthAnAyurityucyate / yastu sa eva pudgalaskandho vizrasApariNAmena piNDitarUtanyAyena ghanIbhavanamaHpradezapaJcake'piNDitarUtanyAyena sphArIbhavanamaHpradezapaJcadazake vA yAvattiSThati tAvadravyasthAnAyurityucyate / yadA tu sa eva pudgalaskandhaH svaparamANuviyojanena aparaparamANusaMyojanena vA dravyAntaratvamApanno'pi yAvatpUrvaparyAyAn kRSNasvAdIna muzcati, tAvadbhAvasthAnAyurityucyate / teSAM kSetrAvagAhanAdravyamAvasthAnAyuSAM paraspareNa yadalpabahutvaM tasmin vicArye pudgalAnAM kSetrAvasthAnAyuH sarvastAkeM, zeSANyavagAhanAsthAnAyuHprabhRtIni trINi yathocaramasaMkhyaguNAnIti kathAmiti ziSyapraznaH // 1 // artha:-maDI pugata samadhI kSetra, AqAnA, dravya, temaja bhAva sthitikAne Azri, alpabadutvanA vicAramAM kSetra.....1 'rUta' iti padaM pustakAntare nAsti / 2 ''pi iti padaM kacinnAsti // . Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANukhaMDa chaLIzi. sthitikAla alpa che. tenA karatAM bAkInA traNenI sthiti kAla kramathI darekanI asaMkhyAta guNi che. te kevI rIte jANavI? A mujaba sakSepa artha ko. have vistAra artha kahe che. sthAna Ayu A padakSetrAdi dareka sAthe joDavuM. jethI kSetra sthAna Ayu batAvatA kahe che ke pudgalenuM eka pradezAdi kSetrane viSe rahevArUpa je sthAna, te rUpa Ayu, tene kSetrasthAna Ayu kahe che. arthAta pugalanuM eka kSetramAM rahevuM.. avagAhanA sthAna ApyuM, eTale pudagalanuM niyamita parimANavALA AkAzapradezane viSe vyApIne rahevArUpa Ayu-avagAhanA sthAna Ayu kahIe. arthAta pudgalenuM eka avagAhanAvaDe rahevApaNuM. 2. dravyasthAna Ayu eTale dravyanuM paramahevAdi bhAvavaDe karI je rahevuM. te rUpa Ayu dravyasthAna Ayu kahIe. arthAt pudagalanuM ekaskaMdharUpa pariNAmaDe rahevApaNuM. (3) bhAvasthAna ayueTale jekRSNadiguNanA samudAyanuM je rahevuM te rUpa je Ayu te bhAvasthAna Ayu kahIe. arthAta pudgalene viSe icchita kRSNatyAdi guNanuM rahevApaNuM. 4 ahIM ziSya zaMkA karate kahe che je kSetra tathA avagAhanA A bemAM phera che? zAstrakAra uttara Ape che. kSetra avagAhela hoya che, ane avagAhanA te Icchita kSetra thakI anya jagee pudgalenuM icchita parimANavALA kSetramAM rahevApaNuM. AnuM rahasya A che ke je vakhate Icchita kSetramAM kaI paNa yugala skaMdha asat kalpanAvaDe daza AkAza pradezane vyApine jayAM sudhI rahe che, tyAM sudhI kSetrasthAna Ayu kahevAya che. je vakhate Icchita kSetra thakI bIjA kSetrane viSe teja pudagala skaMdha daza AkAza pradezane vyApIne jyAM sudhI saMcaraNa kare che, tyAM sudhI avagAhanA sthAna Ayu kahevAya che. temaja vaLI teja pudagala skaMdhavizrasA pariNAma vaDe piMDIbhUta rUnA nyAyavaDe karI ghanIbhUta thaI pAMca AkAza pradezamAM athavA apiMDIbhUta rUnA nyAyavaDe karI vikavara thaI paMdara AkAza pradezamAM jyAM sudhI rahe che, tyAMsudhI tene vyasthAna ANu kahe che. vaLI teja pudagala skaMdha pitAmAM Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * mULAkSa sAthe bhASAMtara rahela vaDe badhuM che ke rahela keTalAka paramANu te choDavAvaDe agara bIjA keTalAka paramANune grahaNa karavAvaDe ja dravyapaNuM prApta thaye chate paNa jyAM sudhI pUvinA paryAya je kRSNatvAdi chetene cheDe nahiM. tyAM sudhI tene bhAva sthAna ApyuM kahevAmAM Ave che. te pudagalo saMbaMdhI kSetra, avagAhanA, dravya, temaja bhAvasthAna Ayune Azri, paraspara je alpapaNuM temaja vadhArepaNuM rahela che. te bAbata vicAra karatAM pudagalanuM kSetrasthAna Ayu sarvathI alpa che. tenA karatAM zeSa bAkInA avagAhanA sthAna Ayu Adi traNa che. te yathArkamapaNe asaMkhyAtaguNa che. kevI rIte? A ziSya prazna che. (1) imAmeva gAthAmuttaragAthAbhiH paprazcayannAhakhittAmuttattAo, teNa samaM bNdhpccyaabhaavaa| to poggalANa thovo khittAvaTThANakAlo u // 2 // ahIM zAstrakAra mAhArAja Aja gAthAne bIjI gAthAo sAthe vistArathI batAvatAM uttara Ape che. mUtrApudagalene kSetra sthitikAla alpa che. kArake kSetra amUrta hovAthI temaja amUrta kSetra sAthe pudagalene keI saMbaMdha paNa na hovAthI (2). * kSetrasyAkAzasyAmUrttatvena tena kSetreNa saha pudgalAnAM viziTabandhapratyayasya viziSTabandhakAraNasya snehAdarebhAvAnnaikatra kSetre'ticiraM tiSThantIti zeSaH / ayamabhiprAyaH-vivakSitakSetre viziSTapariNAmavantaH pudgalAdhirAvasthAnakAraNAbhAvAt kiyantamapi kAlaM sthitvA tameva pariNAmamatyajanto'parAparANi kSetrANi spRzantIti yasmAdevaM tataH pudgalAnAM kSetrAvasthAnakAlaH 'thovo' iti sarvastoka Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RmA jIvi.. TIkArya-AkAzarUpa kSetrane amUrta paNuM hevAthI akAzanI sAthe pudagalene keI viziSTa saMbaMdhanuM kAraNabhUta snehAdina hevAthI eka kSetrane viSe pagale ghaNo kAla rahetA nathI. Ane paramArtha A che ke Icchita kSetramAM viziSTa pariNAmavAlA pudagalanuM ghaNe kAla rahevAnuM koI kAraNa na hovAthI te pudagala keTaleka kALe rahIne teja pariNAmane tyAga na karatAM bIjA kSetrane sparze che. Aja kAraNathI pulane kSetra sthitikALa sarvathI 5 che. (2) - athAvagAhanAyurbahutvaM bhAvyateannakhitaMgayassavi,taM ciamANaM ciraMpi sNcri| ogAhaNanAse puNa, khittannattaM phuDaM hoi // 3 // have avagAhanA kAlanuM bahupaNuM batAve che. -- mULArtha-anya kSetramA gaye chate 5 dryne skaMdhanuM parimANa ghaNe kALa rahe che, paNa avagAhanAne nAza thaye chate kSetranuM anyapaNuM pragaTa thAya che. (3) ___ anyakSetragatasyApi pudgalaskandhasya tadeva pramANaM saivAvagAhanA ciramapi saMcarati avatiSThate / ayamAzayaH-vivakSitakSetre yAvatsu AkAzapadezeSu paramANuskandho'vasthita AsIt , tAvatpadezavyApitayA'nyakSetragato'pi labhyata iti / avagAhanAnAze punaH kSetrAnyatvaM sphuTaM bhavati; avagAhanAnAzazca paramANuskandhasya saMkocena stokapradezA'vasthAyitAyAM vikAzenAdhikapradezAvasthA ... 1 'bhAvayannAha' iti kvacit / evaM ' bhAvyate ' ityavataraNikApade sarvatra jnyeym| 2 'khita ' ityapi kvacit // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULanI sAthe bhASAMtara. yitAyAM vA saMbhavatIti / iha pUrvArddhana kSetrAdAyA adhikAJcanAgAhanAddhA, uttarArddhanAvagAhanAdAto nAdhikA kSetrAdeti mAvi ta / TIkArtha--anya kSetramAM gayela evA paNa pudagala skaMdhanuM teja parimANa teja avagAhanA cirakAla sudhI rahe che. AnuM A raha-- sya che ke Icchita kSetramAM jeTalA AkAza pradezane viSe paramANu skaMdha rahe che. teTalAja AkAzapradezavyApI anya kSetramAM gayA chatAM paNa teja paramANu skaMdha maLe che. paNa avagAhanA nAza thaye chate kSetranuM anyapaNuM pragaTa thAya che. avagAhanAne nAzatA paramANu skalanA sa kecavaDe eTale alpa pradezamAM rahevAvaDe thAya che. agara vikasvara thavA - vaDe, eTale adhika pradezomAM rahevAvaDe saMbhave che. ahIM pUrvArdhavaDe kSetrasthiti kAla karatAM avagAhanA sthitiko vadhAre kaho. temaja uttarArdhavaDe avagAhanA sthitikAla karatAM kSetrasthitikALa adhika na kahyuM. (3) ogAhaNAvabaddhA, khittachA akiAvabaddhA y| na u ogAhaNakAlo, khittachAmittasaMbaddho 4 // A Ama kema? zAstrakAra uttara Ape che. ' kaI berasthiti kAla te te kiyArahita e je avagAhanA sthitikAla tenI sAthe niyamita che. paNa avagAhanA sthitikAla te te kSetra sthitikAlanI sAthe niyamita nathI. (4) .. avagAhanAyAM niyatamadezavyApitAyAM, akriyAyAM cAgamanarUpAyAmavavadA niyatA niyantritA kSetrAddhA ekakSetrAvasthAnakAlo Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANukhaMDa chatrIzi. vivakSitAvagAhanAsadbhAva eva akriyAsadbhAva eva ca kSetrAkhAyA bhAvAt / uktavyatireke cAbhAvAt / avagAhanAddhA tu na kSetramAne niyatA, kSetrAddhAyA abhAve'pyavagAhanAddhAyA bhAvAditi // 4 // TIkA-niyamita pradezavyApi temaja eka sthAnathI bIjA sthAnake javArUpa je kriyA A kriyArahita evI avagAhanAne viSe niyamita kSetraaddhA che. eka kSetrasthitikAla tene Icchita avagAhanA chateja temaja akiyA chate ja kSetra addhAne hoya che. paNa kahela vAtathI viparItapaNe eka kSetrasthitikAla hete nathI. avagAhanA addhA te kSetra mATe niyamita nathI. kAraNake kSetraaddhA pharI gayechete paNa avagAhanA addhA kAyama rahe che. (4) zA nigamane - jamhA tatthannattha ya, saccia ogAhaNA bhave khitte / tamhA khetaddhAo'vagAhaNa'ddhA asaMkhaguNA // 5 // A vAtane upasaMhAra karatA kahe che. mUjhAI je kAraNathI teja kSetramAM temaja anya kSetramAM avagAhanA teja che te kAraNathI kSetraaddhA karatAM avagAhanAaddhA asaMkhyAta guNa che. (5) . yasmAttatra vivakSite'nyatra ca vivakSitAdivarasmiMzca kSetre saiva - prAktanakSetrasaMbaddhavAvagAhanA bhavet , tasmAtkSetrAddhAyAH sakAzAdakagAhanAddhA'saMkhyAtaguNoti // 5 // - TIkA--je kAraNathI Icchita kSetramAM temaja IcchitathI anya itaH paraM 'Ahe' ityakkiM cit / bhagreoharo sthAne ekameva jhelam / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. kSetramAM teja pUrvakSetra saMbaddhita avagAhanA heya che. A kAraNathI kSetraddhA karatAM avagAhanAaddhA asaMkhyAtaguNa che (5). aya vyAyudutva mAgha- saMkoavikoeNa va, uvaramiAe'vagAhaNAevi / tittiamittANaM cia, ciraMpi davvANa'vatthANaM // 6 // have dravyasthitikAlanuM bahupaNuM batAve che. mUDhArtha-dravyanA saMkecapaNathI athavA vikasvarapaNAthI avagAhanAne nAza thaye chate paNa dravyasaMbaMdhI pudagalene sthitikALa kAyama rahe che (6) ... saMkocena vikocena vA avagAhanAyAmuparatAyAmapi yAvanti dravyANi yatsaMkhyAH pudgalA skaMdharUpatAmApannAH pUrvamAsaMstAvatAmeva ciramapi teSAmavasthAnaM saMbhavati / ayamAzayaH--vivakSitakSetrapradezavyApitvaM nAma paramANUnAmavagAhanA, tebhyo'lpatareSu bahutareSu ca kSetrapradezeSu tAvatAmeva pudgalAnAM sUkSmIbhavanaM saMkocaH, sphArIbhavanaM vikocaH / tatazca saMkocavikocAbhyAmavagAhanAyA uparamo bhavatIti / etAvatA'vagAhanAnivRttAvapi dravyaM na nivarttata ityuktm||6|| TIkAI--dravyanA saMkecavAthI agara vikasvarapaNAthI avagAhanAne nAza thaye chate paNa jeTalA je saMkhyAvALA pudgalo skaMdharUpapaNAne pAmelA pUrve hatA, teTalAja pudagalene cirakALa sudhI sthitikAla saMbhave che. Ane paramArtha e che ke-Icchita kSetrapradezamAM pudgalenuM vyApIne rahevApaNuM AnuM nAma avagAhanA, temaja Icchita kSetrapradezathakI alpatara temaja bahatara kSetra- 1putAnAM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANukhaMDa charIrika pradezane viSe teTalAja pudagalanuM sUkSama thavuM, AnuM nAma saMkeca, temaja vikasvara thavuM AnuM nAma vikeca. tataH saMkeca temaja vikecavaDe avagAhanAne nAza thAya che. A kahevAthI avagAhanAnI nivRtti thaye chate paNa dravyanI nivRtti thatI nathI. (6) __ atha dravyanivRttivizeSe'vagAhanA nivarcata evetyucyatesaMghAyabheyao vA, davvovarame puNAI sNkhitte| niamA tahavyogAhaNAinAso na saMdeho // 7 // - have dravyanI nivRtti thaye chate avagAhanA nivaja che. A pAta 2 4 che. ... mULArtha-saMghAtamA vaDevaNI masa dhonA alapaNAthI dravyane nAza thAya che, temaja dravyane nAza thaye chate dravyanI avagAhanAne niyamita nAza thAya che. sAbhAMsaha nathI. (7) paramANuskandhasyAparaparamANubhiH saha saMgamaH saMghAtaH , tesyaiva katipayaparamANUnAM vicaTanaM bhedaH , tataH saMghAtAdbhedAdA punaH paramANUnAM yaH saMkSiptaH stokAvagAhana (skandho na tu prAktanAvagAhana ) statra sati yo dravyoparamo dravyAnyatvaM laghutayA guruvayA vA pUrvapariNAmoccheda ityarthaH / tatra sati (naM ca saGghAtena na saMzitaH skandho bhavati, tatra sati sUkSmataratvenApi tatpariNateH zrayaNAt ) niyamAtteSAM dravyANAmavagAhanAyA nAzo bhavati // 7 // 1 puNo ya' iti kvacit / 2 itaH prAk ' iha vivakSita ' ityadhika kvacit / 3 'paramANuskandhasya' iti kvacit / 4 etatkoSThAntargataH pAThaH kvciaasti| . ' dravyAnyayAtvaM' iti kvacit / 6 etatkoSThAntargataH pATha; kvApi nAti / . 'sUkSmavAdaratvena ' iti kvacit / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-ro sAthe bhASAMtara. " TIkArtha-paramANuonA skaMdhane bIjA paramANuonI sAthe je maLavuM, AnuM nAma saMghAta kahe che. temaja keTalAka paramANunuM teja skaMdhanI sAthethI judA paDavuM, AnuM nAma bheda kahe che. tataH saMdhAta agara bhedavaDe vaLI paramANuone je saMkSepa-alpa avagAhanA, te thaye chate je dravyane nAza, dravyanuM anyapaNuM, laghupaNAthI agara gurUpaNAthI pUrva pariNAmane nAza,te thaye chate niyamita te dravyasaM. madhI a|| nAnA nA thAya che. (7) . kasmAdevaM ? ityatrocyate- .. ogAhaddhA dave, saMkoavikoyao a avabaddhA / na u davvaM saMkoa-Navikoamittami saMbaddhaM // 8 // zA mATe ema che? ahIM zAstrakAra uttara Ape che. ___ mULArtha-sAnAmA samaya (yahita dravyanI sAthe saMbaddhita che. paNa dravya avagAhanAnI sAthe saMbaddhita nathI, sakeca vikeca mAtra thaye chate, (8). avagAhanAddhA avagAhanAvasthAnakalo dravye'vabaddhA niyatatvena saMbaddhA, kathaM ? saMkocAdvikocAca paramANUnAM sUkSmapariNAmatayA'nyonyAnupravezaH saMkocaH , sUkSmapariNAmapariNatAnAM tu bAdarapariNAmatayA bhavanaM vikocaH , to saMkocavikocau samAzri yetyarthaH / avagAhanA hi dravye saMkocavikopayorabhAve bhavati saMko. cavikocasadbhAvecana bhavatItyevaM dravye'vagAhanA nitayatvena saMbaddhatyucyate-dumatve khadiratvamiva nahi yatra drumatvaM nAsti tatra khadiratvaM pApyata iti / uktaviparyayamAha-na punadravyaM saMkocanavikocana mityata u ' iti kvacit // - - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pannAtha chara mAtra satyapi avagAhanAyAM niyatatvena saMbaddhaM saMkocanena vikocanena ca avagAhanAnivRttAvapi dravyaM na nivartata ityavagAhanAyAM dravyaM niyatatenAsaMbaddhamityucyate khadiratve dumatvavataH khadiratvamantareNApi du matvasya ziMzapAdiSvapyupalambhAt // 8.. TIkartha--avagAhanAaddhA, avagAhanA sthitikALa, dravyane viSe niyamita saMbaddhita che. kevI rIte? sa koca vikecane Azi paramANuska dhonuM sUkSma pariNAmathI paraspara maLI javuM, AnuM nAma saMkeca. sUkSama pariNAmapaNe pariNata pudagala skaMdhonuM bAdara pariNAmapaNe thavuM, AnuM nAma vikeca. A baMne saMkeca vikecane Azri ahIM vyatirekapaNe vyAkhyA karavI. eTale saMkoca-vikecarahita dravyane viSe avagAhanAaddhA avasthita che, Ama artha kara. Aja vAta batAve che-avagAhanA saMkeca-vikecarahita dravyane viSe che. sakeca-vikeca thaye chate pUrvanI avagAhanA rahetI nathI. Ama chate dravyane viSe avagAhanA niyamita saMbaddhita che. vRkSane viSe khadirapaNAnI mAphaka, jyAM vRkSapaNuM hotuM nathI tyAM khadirapaNuM paNa hotuM nathI. Aja vAtane bIjI rIte kahe che saMkeca vikeca mAtra theye chate dravya che te avagAhanAne viSe niyamita saMbaddhita nathI. saMkeca-vikecapaNAthI avagAhanAnI nivRtti thaye chate paNa dravyanI nivRtti thatI nathI, A hetuthI avagAhanAne viSe dravya niyamita saMbaddhita nathI, Ama kahIe chIe. khadirane viSe vRkSapaNAnI mAphaka, kAraNa ke khadirapaNAne cheDI vRkSapaNuM vRkSone viSe paNa rahela che. (8) atha nigamana- . jamhA tatthannattha va, davvaM ogAhaNAi taM ceva / davvaddhAsaMkhaguNA, tamhA ogAhaNa'ddhAMo // 9 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULAkA sAthe bhASAMtara. 13 A vAtane upasaMhAra karatAM kahe che. ' . . . pUDhArya-je kAraNathI dravyate avagAhanAmAM agara anya avagAhanAmAM teja hoya che. te kAraNathI avagAhanAaddhA karatAMdravyaaddhA asaMkhyAta guNa hoya che. (9) yasmAttatra vivakSitAugAhanAyAM anyatra saMkocavikocakRte. 'vagAhanAntare dravyaM tadeva labhyate, cirAvasthAyitvAttadravyAvaSTabdhaparamANusaMkhyAyAstadavasthatvAt // tasmAdavagAhanAddhAto dravyAddhA. saMsthAti / 1 / TIkAtha-je kAraNathI Icchita avagAhanAne viSe temaja saM keca-vikecavALI anya avagAhanane viSe dravya teja male che cira avasthita hevAthI temaja te dravyaAzrita rahela paramANu-saMkhyAo temaja rahevAthI. te kAraNathI avagAhanAaddhA karatAM dravyadvA-dravyakAlasthiti asaMkhyAtagaNI jANavI. (9) gA mAtAdurta mA- saMghAyabheao vA, davvovarame'vi pajA sNti| taM kasiNaguNavirAme, puNAi davvaM na ogaaho||10|| have zAstrakAra bhAvasthAna AyunuM bahupaNuM batAve che. mUrya-saMghAta agara bhedathI dravyane nAza thaye chate paNa tenA paryAya kAyama rahe che, paNa te samagra zukalAdi guNane nAza thaye chate, te dravya temaja tenI avagAhanA rahetI nathI. (10) . saMghAtabhedau pUrvavat / tataH saMghAtAdinA dravyoparame'pi da. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANukhaMDa trIzi. vyAnyayAtle'pi paryavA varNagandhAdayaH santi, yathA pRSTapaTe zuklAdiguNAH, sakalaguNoparame punarna tadravyaM na dravyAvagAho'nuvarcate, a. nena paryavANAM cirasthAnaM, dravyasya svaciramityuktam // 10 // TakAtha-saMghAta tathA bhedane artha pahelAnI mAphaka jANa. tataH saMdhAtAdivaDe dravyane nAza thaye chate paNa eTale dravyanuM anyathApaNuM thaye chate paNa varNagaMdhAdi paya kAyama rahe che. jemake ane ghase chate keTalAka aMdaranA paramANuo cAlyA jAya che, paNa zuklAdi guNe jatA nathI. paNa samagra guNane nAza thaye chate te te dravya temaja tene dravya saMbaMdhI avagAhanA rahetI nathI. A kahevAthI payanuM cira rahevAnuM che. ane dravyanuM cira rahevApaNuM nathI, A vAta jaNAvI. (10) a ? hyuro - saMghAyabheyabaMdhA-yuvattiNI niccameva dvvddhaa| na u guNakAlo saMghA-yabheyamittaddhasaMbaddho // 11 // A vAta Ama kema che? te kahe che. mUA-dravyaaddhA niraMtara sadhAta tathA bhedanA saMbaMdhane anusaraNa karanAra che. (vyatirekathI, paNa guNa sthitikAla saMghAta tathA bhedanA saMbaMdhane anusaranAra nathI. (11) iha vivakSitaparamANuskandhasyAparaparamANubhiH saha saMgamaH saMghAtaH , tasyaiva kaviSayaparamANUnAM vicaTanaM bhedaH , tataH saMghAtabhedalakSaNAbhyAM dharmAbhyAM yovandhaH saMbandhastadanuvacinI tadanusArimI nityameva dravyAdA / iha ca saMghAvabhedavandhAnuvartitvaM dravyA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara 15 ddhAyA vaidhayedvAreNa jJeyam, saMghAtAyabhAva eva dravyAtAyAH sadbhAvAt, saMghAtAdisadbhAve cAbhAvAt / na punaguNakAlo guNAvasthAnAddhA saMghAtabhedamAtrakAlasaMbaddhaH saMghAtAdisadbhAve'pi gunnaanaamnuvnati | ?? ! TIkArtha--ahIM Icchita paramANu skaMdhane bIjA paramANu sAthe maLavuM, tene saMghAta kahe che. temaja teja paramANukaMdha saMbaMdhI keTalAka paramANunuM vikharAvuM tene bheda kahe che. tataH saMghAtA bhedalakSaNa be dharmoe karI je saMbaMdha thave. e saMbaMdhane anusaraNa karanAra niraMtara dravyaaddhA che. ahiM saMghAta tathA bhedanA saMbaMdhane anusaravApaNuM dravya addhAne je kahyuM, te vaidhamya dvArA jANavuM. eTale saMghAtAdi abhAva chate ja dravyaaddhAne sadabhAva che. saMghAtAdi saddabhAve veaddhAno abhAva che. paNa guNakALa eTale guNaavasthAnakAla saMghAta tathA bhedanI sAthe saMbaddhita nathI. kAraNa ke saMghAtAdi vidyamAnapaNAmAM paNa guNonuM vidyamAnapaNuM che. (11) gai nigamana jamhA tatthannattha va, davve khittAvagAhaNAsuM ca / te ceva pajjavA saMti, to tadaddhA asaMkhaguNA // 12 // A vAtane upasaMhAra karatAM kahe che. mUDhArtha -je kAraNathI kSetra, avagAhanA, tathA dravya teja ho, agara anya he, te paNa paryAya tenA teja heya che. A kAraNathI paryaya addhA asaMkhyAta guNa che. (12) ____ yasmAt ' tatthanatya va ' iti pratyekamabhisaMbadhyate, bandhAnulomyAca dravyAdInAmanyathopanyAsaH kRtH| tatazca yasmAttatrAnyatra Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANukhaMDa chatrIsi. ca kSetra tatrAnyatra cAvagAhanAyA, tatrAnyatra ca dravye iti sarvatra cirAvasthAyitvAta eva paryavA labhyante, tasmAttadaddhati paryAyAvara DAMgyomti / 2 TIkArtha-mUlamAM tatya tathA annattha zabda che. te kSetrAdi dareka sAthe joDave. temaja chaMdanA anukUlapaNAthI dravyAdi zabdone viparIta upanyAsa karyo che. tata: je kAraNathI teja kSetramAM, agara anya kSetramAM, teja avagAhanAmAM agara anya avagAhanAmAM temaja teja vya, agara anyadravyamAM, sarva sthaLe varNAdi paryAye cira avasthitapaNAthI maLe che. A kAraNathI paryAyasthitikALa dravyAdi karatAM asaMkhyAta guNe che. (12), gaga ziSya pUrvAlAyAmAEUR-- , Aha aNegaMto'yaM, dabovarime guNANa'vatthANaM / guNavippariNAmaMmi a, davvaviseso aNegaMto / 13 / ahIM ziSya pUrva pakSa karatAM gAthA kahe che. mULA-ziSya kahe che ke, dravyane nAza thaye chate guNa kAyama rahe che, A koI ekAMta nathI. temaja guNane nAza thaye chate te dravyane nAza thAya che, A paNa ekAMta nathI. (13) nAyamekAnto yadravyoparame guNAnAmavasthAnaM vinAzasyApi darzanAdguNavinAze ca dravyavizeSo dravyavipariNAmo'vazyaMbhAvI vinaSTeSvapi guNeSu dravyasya tadavasthasya darzanAt // 13 // TIkAtha_ziSya kahe che ke, dravyane nAza thaye chate guNo kAyama rahe che, A kAMI ekAMta nathI. guNane nAza paNa levAmAM Ave Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. che. temaja guNane nAzathaye chate dravya vizeSa eTale dravyane nAzaavazya thAya che. A paNa ekAMta nathI. kAraNa ke guNane nAza thaye chate paNa dravya tevuM ja jovAmAM Ave che. (13) ___idameva darzayativippariNayami dave, kammivi guNapariNaI bhave jugavaM / kammivi puNa tadavasthe-vi hoi gunnvipriinnaamo|14|| Aja vAtane batAve che. ' mUDhArtha kaI dravyane viparIta pariNAma thaye chate dravyanI sAthe ja guNano paNa viparyaya thAya che, temaja kei dravya tevuM ja rahe chate paNa guNane nAza thAya che. (14) - kasminnapi dravye svaparamANuvighaTanenAparaparamANusaMghaTanena vA vipariNate dravye tulyakAlaM prAktanapariNAmAdInAM guNAnAmapi vipariNatirbhavati / kasminnapi punadravye'paraMparamANusaMgamasvaparamANuvigamAbhAvAttadavasthe'pi guNavipariNAmo guNavinAzo bhavati, ghaTadravye tadavasthe'pi pAkena prAktanazyAmarUpAdiguNanAzadarzanAt TIkArya-kaI paNa dravyamAM potAnA keTalAka paramANuo cAlyA javAthI agara bIjA paramANuo maLavAthI dravyane nAza thavA sAthe ja pUrvanA pariNAmavALA guNane paNa nAza thAya che. temaja vaLI kaI paNa dravyamAM bIjA paramANuonuM maLavuM, agara cAlyA javAno abhAva hovAthI dravya prathamanI avasthAvA chatAM paNa guNane nAza thAya che. daSTAMta takei ghaTavya pUrvanI mAphaka avasthita chatAM paNa pAkavaDe pUrvanA zyAma rUpAdi guNane nAza navAmAM Ave che. (14) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANuke chatrIzi. avottarabhaNNai saJcaM kiM puNa, guNabAhullA na savvaguNanAso / davvassa tadannattevi, bahutarANaM guNANa ThiI // 15 // // iti paramANuvicAramatibaddhA khaNDaSaTtriMzikA samAptA / / mahA NR Sttara mApe cha. . . .. mUlArtha-zubhahA cha, tabhAI he satya che. ziSya kahe che ke, satya che, te pachI zuM kahevuM che? gurU kahe che, guNa ghaNA hovAthI badhA guNane nAza thatuM nathI. dravyanuM anyapaNuM thaye chate paNa ghaNA guNa rahe che. (15) dravyAnyayAtve guNAnyayAtvaM dravyatAdavasthye guNAnyathAtvaM ca yaduktaM tat satyam, anayorapi bhaGgakayoH kathaMcidghaTanAki punarguNAMnAM varNagandharasAdInAM bAhulyAdekasmin paramANuskandhe bhUyasAmavasthAnAnna sarveSAM guNAnAM vinAzo bhavati / dravyasya tadanyatve'pi paramANusaMgamavigamAbhyAM nAze'pi bahutarANAM varNagandharasAdInAM naSTeSvapi keSucitpariNAmAdiSu guNeSu guNAnAM sthitiriti hetovyasthAnAyuSo bhAvasthAnAyurasaMkhyaguNamiti sthitam 15 // iti paramANuvicAramatibaddhA zrIratnasiMhasUrivitA khaNDabiMzikAttiH samarthiteti // TIkArca-gurUmahArAja uttara ApatA kahe che ke, dravyanA badalAvAthI guNa badalAya che, temaja dravya kAyama rahe che, ane guNa badalAya che. Ama je te kahyuM, te barAbara che. A banne bhAMgAo paNa karthacita ghaTI zake che. ziSya javAba ApatAM kahe che ke, je ghaTI zake che, to pachI zuM kahevuM che? gurUmahArAja uttara Ape che ke, Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. - 10 rUpa, rasa, gaMdha, spazadi guNe ghaNA hevAthI eka paramANu skaMdhane viSe ghaNu guNa rahe che. A kAraNathI badhA guNane nAza thato nathI, temaja keTalAka paramANunA maLavAthI agara cAlyA javAthI dravyanuM anyapaNuM agara nAzapaNuM thaye chate paNa ghaNuM rUpa, rasa, gaMdhAdi guNenI sthiti hoya che. jo ke pariNAmAdi keTalAka guNene nAza thAya che, te paNa rUpa rasAdi guNe ghaNA heya che. A kAraNathI dravyasthAnaAyu karatAM bhAvasthAna Ayu asaMkhyAta gaNuM che. A vAta nizcita thaI. ___iti paramANuvicAra pratibaddhA zrIratnasiMhasUri viracitA khaMDaSadAtrIzakATIkAyA gurjarabhASA muni devavijayena samarthitA peyApura nagare pUrNagatAH saM. 1972 mArgazirSa pratipadAyAM. A - : che paramANu khaMDa Sa trizikAmAMthI sArAMza. (1) kSetrasthAna Apyu (2) avagAhanA sthAna Ayu (3) dravyasthAna Ayu, (4) bhAvasthAna Ayu. sthAna Ayu kahetAM thitikALa jANo. 2 kSetrasthitikALa-eTale-pudagaLanuM eka kSetramAM rahevuM tene kALa. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANukhaMDa chatrIzi. 3 avagAhanAsthitikALa kahetAM, pugaLanA zarIranuM pariNAma-vA-kada. 4 vyasthitikALa kahetAM, jeTalA paramANuonuM banela dravya tene sthitikALa. 5 bhAvasthitikALa kahetAM, rUpa rasAdinuM kAyama TakavuM, kyAM sudhI tene sthitikALa. A cArenI paraspara alpa-mahatvanI vicAraNA karavI. 6. sarvathI zera kSetrasthitikALa che. kSetra arUpI temaja saMjaka na levAthI.' ( 7 kSetrasthitikALa karatA avagAhanAsthitikALa asaMkhyAta guNo che. kAraNa ke pugaLasaMbaMdhI kSetra te teja sthaLe maLe che, paNa avagAhanA te te kSetramAM maLe temaja anya kSetramAM paNa maLe, zarIranuM kada cAlyuM jatuM nathI. cAlyuM jyAre jAya ke zarIramAM saMkeca vikeca thAya che. ' 8 kSetrasthitikALa saMkoca vikecarahita avagAhanA sthitikALa sAthe niyamita che. paNa avagAhana sthitikALa kSetrasthitikALa sAthe niyamita nathI. kAraNa ke avagAhanA teja kSetramAM paNa teja rahe che temaja bIjA kSetramAM paNa teja avagAhanA rahe che. paNa kSetra badalI jAya che. 9 avagAhanA sthitikALa karatAM dravyasthitikALa asaMkhyAta guNe che. kAraNa ke sakeca vikecathI avagAhanA cAlI jAya che, paNa dravyanI aMdara rahelA amuka paramANuo te te kAyama rahe che.* je saMghAta agara bheda thAya, te dravyasthitikALa cAlyA jAya. 10 avagAhanAsthitikALa, saMghAta tathA bhedarahita dravya sthitikALa sAthe niyamita che, paNa dravyasthitikALa avagAhanA sthitikALa sAthe niyamita nathI. kAraNa ke sakeca vikecadazAmAM vyasthitikALa rahe che, paNa avagAhanA sthitikALa badalI jAya che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLakA sAthe bhASAMtara 1 11 dravyasthitikALa karatAM bhAvasthitikALa asaMkhyAta guNo che. kAraNa ke saMghAta tathA bhedathI dravyasthitikALa cAlyA jAya che, paNa dravyanI aMdara rahela rUpa rasAdi te cAlyA jatA nathI. saMghAta kahetAM amuka paramANuonuM maLavuM. bheda kahetAM amuka paramANuonuM juduM paDI javuM. A mujaba thavAthI dravyaaddhA jAya che, paNa bhAvazraddhA kAyama Take che. te dravyagata rUpAdi tadana cAlyA jAya, teja bhAvaaddhA gaye jANa. 1ra vyasthitikALa, bhAvasthitikALa sAthe niyamita che. paNa bhAvasthitikALa dravyasthitikALa sAthe niyamita nathI. kAraNa kadAdithI keTalAka paramANuo cAlyA jAya che, chatAM rUpa, rasa, gaMdha tathA sparza A cAramAM phera paDatI nathI. mATe bhAvasthitikALa vadhAre che. ziSyazaMkA. 13 A kahela bAbata ekAMta nathI, je dravya cAlyuM jAya ne bhAvaaddhA TakI rahe. ghaTAdikamAM pAka vakhate zyAma rUpa cAlyuM jAya che, ne dravya kAyama rahe che. 14 vAta barobara che, paNa paTAdikane ghasavAthI tenA amuka paramANamAM cAlyA jAya che. paNa rUpa rasAdi amuka te kAyama Take che. ahIM amuka rUpAdi ne bhAvaaddhA TakavAthI vadhe AvatuM nathI. temaja ghaTAdikanA daSTAMtamAM sthAmAdi rUpe tadana cAlyA jatA nathI, jethI deSApatti AvatI nathI. A mujaba paramANusaMbaMdhI sArAMza pUrNa thAya che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || ala sattikA pudglssttviNshikaa| (bhASAMtara) atha pazcama eva zatake'STamoddezake pudgalapadezanirUpaNasvarU dravyataH, kSetrataH, kAlato, bhAvatazca sapradezAnAM pudgalAnAM sUtro kAlpabahutvasya bhAvanArya gAthAprapazco vRddhokto vipriyate / cAyam - bhagavatIsUtranA pAMcamA zatakanA AThamA uddezAnI aMda pAgalapradezanA svarUpane pratipAdana karavAnA avasare dravya, kSetra kAla ane bhAva-A cArane Azri sapradezaapradeza pudagalanuM triomAM kahela alpa bahatvapaNuM pratipAdana karavAne gAthAne samudA vRddha purUSoe kahela che, tene ja ahiM vistAra karavAmAM Ave che gAthA samudAya A che- vucchaM appAbahuaM, davvAkhittaddhabhAvao baavi| apaesasappaesANa, puggalANaM samAsaNaM // 1 // mU kavya, kSetra, kAla tathA bhAva A cArane Azri apradeza tathA sapradeza yugalanuM a5 bahatvapaNuM saMkSepathI kahIza. (1) : * 1 batAve kyau - -- Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rI sAthe bhASAMtara . dravyataH sapradezAnAmamadezAnAM ca, kSetrataH sapradezAnAmapradezAnAM ca, 'addhA' iti kAlataH sapradezAmadezAnAmapradezAnAM ca, bhAvataH sapadezAnAmapradezAnAM ca, pudgalAnAmekANukAdidravyANAmasabahutvaM saMkSepeNa vakSya iti // 1 // TakAthadravyathI sapradeza apradeza, kSetrathI sapradeza apradeza, kAlathI sapradeza, apradeza, temaja bhAvathI sapradeza, apradeza pudagale, eka paramANa Adi dravyanuM alpa-ahuvapaNuM sakSepathI kahIza. (1) ayAverAvaLadvvennN paramANU, khittennegppesmogaaddhaa| kAleNegasamaiA, apaesA puggalA huMti // 2 // zAstrakAra ahIM apradeza kene kahe che, tenuM svarUpa batAve che. mUjhArtha-dravyathI apradeza paramANu che, kSetrathI apradeza eka AkAzapradezavyApi yugale che, kAlathI amadeza eka samayasthitivALA pagale che. (2) - apradezAH pudgalA bhavantIti sarvatra yojyam / tatra dravyataH parasparA'saMpRktAH paramANavo'pradezAH pudgalA bhavanti ? kSetrata ekanabhamadezavyApino'pradezAH pudgalA bhavanti 2 kAlata ekasamayasthitayo'pradezAH pudgalA bhavantIti 3 // 2 // TIkAthe-apradeza pudagale che, A pada dareka sAthe joDavuM. taH dravyathakI paraspara nahi maLelA paramANu apradeza pudgale che. (1) kSetrathakI eka AkAzapradezavyApi pudagalo apradeza pupagale che. (2) kAlathakI eka samaya sthitivALA puddagale apradeza prgala che. (3) ? "gADuM: 'ti dhAritA ' Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ newalfa. .. bhASApadezasvarUpanirUpaNapUrvakaM tadalpatvamAhabhAveNaM appaesA, egaguNA je havaMti vnnnnaaii| te ciya thovA jaM guNa bAhullaM pAyaso dave // 3 // bhAva pradezanuM svarUpa batAvavA pUrvaka tenuM a5paNa kahe che. mULAtha-sAthI maheza zue vAha varSo che, ane teja sarvathI thaDA che. kAraNa ke dravyanI hara AyezA guza rayA cha. (3) ___ bhAvata ekaguNAH 'aNNAI' iti varNAdibhiH pudgalA abhadezA bhavanti 4 / ayamarthaH-~ekaguNakAlakaikaguNapItakAdayo varNataH, ekaguNasurabhiprabhRtayo gandhataH, ekaguNatiktaprabhRtayo rasataH, ekaguNarUkSekaguNasnigdhaprabhRtayaH sparzatazca pudgalA bhAvApadezA bhvntiityrthH| ta eva 'yovA' iti sarvastokAH / yato dravye prAyazo guNAH prAcuryeNa bhavanti / ayamarthaH-dravye pAyeNa vyAdiguNA anntgunnaantaaH| kAlatvAdayaH sthAnabAhulyAdanantaguNA bhavanti / ekaguNakAlakatvAdayastvekakasthAnavarNitvenAlpA iti bhAvaH // 3 // -- me 2135, 2sa, gadhaAll YEAle apradeza che, Ane A artha che-varNathI eka guNa kALe, eka guNa paLa Adi, gaMdhathakI eka guNa surabhigaMdha Adi, rasathakI eka guNa tIkho vigere, sparzathakI eka guNa lukho, eka guNa cIkAzavALa vigere muddagala bhAvasapradezI che, ane te ja bhAva amadezI pudagale sarvathI cAlpa che. kAraNa ke dravyanI aMdara prAye karI guNa ghaNA heya che, ane A artha chejhAnI aMdara prAye karI che Adi anaMtagaNa 5ja kAlavAdi anaMta ane che. sthAnanuM Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. 25 bahupaNuM hovAthI paNa eka guNa kAlakatvAdi guNo te alpa che. eka sthAnava ihevAthI A paramArtha che. (3) itto kAlAeseNa appaesA bhave asaMkhaguNA / kiM kAraNaM puNa bhave, bhaNNai pariNAmabAhullA // 4 // ___ mULArtha-lAva maheza 2tAsa azI - saMkhyAta guNa che. zA kAraNathI? kahIe chIe, parishaam mApa vAthI. (4) ito bhAvApradezebhyaH * kAlApadezA asaMkhyaguNA bhaveyuH; kuto hetoH ? ucyate--pariNAmAnAM bahutvAt / ayamarthaH-yo hi yasminsamaye yadvarNagandharasasparzasaMghAtabhedasUkSmavAdaratvAdipari. NAmAntarApannaH sa tasminsamaye tadapekSayA kAlato'pradeza ucyate / tatra varNAH paJca, gandhau dvau, rasAH paJca, sparzA aSTau, eteSu ca viMzatau padeSu pratipadamekaguNakAlakAdayo'nantaguNakAlakaparyavasAnA ekAdyakottareNAnantA bhedAH pudgalAnAM prApyante, teSu ca sarveSu bhedeSu pratibhedaM yadaikasamayasthitikAstadA kAlato'pradezA bhavanti / tathA vizakalitAnAM paramANunAmekapudgalaskandhatayA pariNamanaM sNghaatH| ekadravyAtparamANUnAM vicaTanaM bhedaH / ekasminnapi namaHpradeze yAdInAM paramANUnAmavasthAnaM sUkSmatvam , sUkSmapariNAmapariNatasya dravyasya paramANusaMkhyAnatikrameNA [pratisamayama] nekanamApadezavyApitayA bhavanaM bAdaratvam / eteSvapi pariNAmAntareSu 1 asminvAkye saMbadhyamAnayoryattacchadvayoH kriyAyAzca bahutvaM kvacit // 2 tatraivaikasamayasthitirityanye iti vyAkhyAprajJaptivRttiH Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pagalIsi. yadA yadA tadAtvena pudgalA ekasamayasthitikAH prApyante, tadA tadA kAlato'pradezA ucyante / iti pratipariNAmaM kAlApadezasa malAdupiti ka TIkarthaita ketA bhAva aAdeza karatAM kAla apradeza 1 saMkhyAta guNa che. zA kAraNathI? kahIe chIe, pariNAmanuM bahu paNuM hovAthI ane A artha che. je pudagalaparamANuM je samaye je varNa, gaMdha, rasa sparza saMghAta bheda sUkSama ane bAdarAdibhita bhinna pariNAmane pAme che. te pudagalaparamANu te samaye te pariNA mAMtarane azcine kAlathakI pradeza kahevAya che. te pudgalaparamANa. mAM pAMca varNa, be gadha, pAMca rasa, ATha sparza A mujaba vI. padane viSe dareka padamAM eka guNakAlavAdi anaMtaguNa kRSNa paryata eka Adi, eka uttara vaDe anaMtabheda pudagalAnA prApta thAya che. A sarva bhedane viSe dareka bheda jyAre eka samaya sthitivALe heya che, tyAre te pudagalaparamANu kAla thI apradeza kahevAya che tathA judAjudA paramANuonuM eka pudagala skadhapaNe pariNamavuM tene saMdhAta kahe che. eka dravya thI paramANuonuM jUduM paDavuM te bheda kahe che. eka AkAzapradezane viSe be Adi paramANuonuM rahevuM tene sUkSma kahe che. sUma pariNAmapaNe pariNatadravyanuM paNa mANuonI jeTalI saMkhyA che, te saMkhyAne ulaMghana nahi karatAM ane AkAza pradezamAM vyApine rahevuM, tene bAdara kahe che. arthAta jeTalA paramANuone aMdha che teTalAja vadhAremAM vadhAre AkAza pradeza vyApine rahevuM, paNa anaMta paramANune skaMdha hoya te asaMkhyAtA AkAza pradezamAM vyApine rahevuM ane bAdara kahe che, A pariNa mArone vije bahu kare tyAre zahera sabhAne eka samaya sthitivALA pAmIe, tyAre tyAre teone kALa thakI ja Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULAkA sAthe bhASAMtara. pradeza kahevAmAM Ave che. dareka pariNAmadITha kAla apradezanA saMbhavapaNAthI kAla apradezabhAva apradeza karatAM vadhAre che. (4) ___ etadeva bhAvyatebhAveNa appaesA, je te kAleNa hu~ti duvihA'vi / duguNAdao'vi evaM, bhAveNaM jAvaNaMtaguNA // 5 // Aja vAta batAve che* mUkAI-bhAvathI je apradeza che, te kAlathI be prakare paNa che. temaja bhAvathI be guNathI mAMDI yAvata anaMta guNa parvatanA skadho paNa be prakAre che. (5) * bhAvato ye'pradezAste kAlato dvividhA api bhavanti, apradezAHsapradezAzvetyarthaH / tatra ekasamayasthitikA apradezAH, yAdisamayasthitayastvekAyekottareNa yAvadasaMkhyAtasamayasthitayaste sarve mA minArA tathA mAna giiDanantakuLAnA, evamiti dvividhA, kAlataH sapadezA apradezAzca bhavantItyarthaH // 5 // TIkAI-bhAvathI je apradeza che, te kAlathI be prakAre paNa che. eTale apradeze temaja pradezo paNa che. temAM eka samaya sthitivAlA apradeza che. be Adi samaya sthitivALA te eka Adi eka uttaravaDe karI yAvat asaMkhyAta samaya sthitivALA skaMdha te badhA sapradeza che. A abhiprAya jANa. temaja bhAvathI be guthI mAMDI anaMtaguNa paryaMtanA skaMdha evaM eTale be prakAre che. - lathI sapradeza temaja apradeza che. (5) . tataba Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAva chavIra kAlApaesayANaM, evaM ikviko havai raasii| iMkikke guNaThANami egaguNakAlayAIsu // 6 // tethI karIne- mULArtha- guSpa vAhiye gusthaanakane viSe kAla apradezanI upara mujaba eka eka rAzI thAya che. (1) ___ekaguNakAlakadviguNakAlakAdiSu guNasthAnakeSu madhye ekaikasmin guNasthAnake kAlApadezAnAmekaikairAzibhavati / ayamarthaHekaguNakAlakAdaya ekAdhekottarayA guNavRddhyA'nantaguNakAlakAntAH pratiguNasthAnamanantAH pudgalAH santi / evamekaguNanIlakAdayo'pi labhyanta iti / tatazcAnantatvAdguNasthAnakarAzInAmanantA eva kAlApadezarAzayo bhavantIti // 6 // TIkAI--eka guNakAlaka, be guNakAlakAdi guNasthAnakenevize eka eka guNasthAnakamAM kAla apradezanI eka eka rAzI thAya che. Ane A artha che. eka guNakAlasvAdi-eka Adi eka uttara gu NavRddhithI anaMtaguNa kAlaka paryata dareka guNasthAnane prate anaMtaguNa pudgale che. e mujaba eka guNa nIlAdi paNa maLe che. tataH guNasthAnakarAzI anaMta hevAthI kAla apradezarAzIo anatI thAya aya preraka:AhANaMtaguNattaNamevaM kAlApaesayANaMti / jamaNaMtaguNaTANesu Duti rAsI vi hu aNaMtA // 7 // * 1 ' ikikaguNaSTrANami' ' ikikaTANaMmI ' ityapi kacit / 2' gAIsu' iti kacit / 3 ' ekaiko rAziH 'ti kacit // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. - ahIM vAdI zaMkA kare che. . . mUDhArtha A pramANe kAla apradeza anaMtaguNa thavA joIe. kAraNake anaMtaguNa sthAnane viSe rAzI paNa anatI thAya. (7) evamiti yAda pratiguNasthAnakaM kAlApadezarAzayo'bhidhIyante, tato bhAvApradezebhyaH kAlApradezA anantaguNAH prAmuvanti / yato'nanteSvekaguNakAlakadviguNakAlakatriguNakAlakAdiSvanantaguNakAlakaparyavasAneSu guNasthAnakeSu rAzayo'pyanantA bhavanti, atha. cA'saMkhyAtaguNatvAmiSyata iti / / 7 // TImartha-e pramANe je dareka guNasthAnake kAla apradeza rAzI kaheze te bhAva apradeza karatAM kAlaapradeza anaMtaguNA thaze. kAraNake eka guNakAlaka, be guNakAlaka, traNa guNakAlakAdi anaMta guNakAlaka paryata anaMta guNasthAnakene viSe paNa anaMta rAzIo thAya che. chatAM tame kAla apradeza asaMkhyAtaguNa kahe che. (7) goraNa- . maNNai egaguNANavi, aNaMtabhAgaMmi jaM agNtgunnaa| teNAsaMkhaguNacciya, havaMti nANaMtaguNiattaM // 8 // ahIM zAstrakAra uttara Ape che. mUchA-je kAraNathI anaMtaguNa kAlakarAzI eka guNa kAlakAdi rAzInA karatAM paNa anaMtamA bhAge che, te kAraNathI kAla amadeze asaMkhyAtaguNa che. anaMtaguNA nathI. (8), ? "mati' ri jatA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM pagaNatrIza. ' ekaguNakAlakatvAdInAmapyanantaguNakAlakatvAdayo'nantabhAga eva vartante, tena bhAvApradezebhyaH kAlApadevAH paramANuskandhA asaMkhyAtaguNA eva bhavanti, na tvanantaguNA iti / ayamabhimAya:ekaguNakAlakAtmabhRti ekAkottareNa guNavRddhyotkRSTasaMkhyAtaguNakAlaM yAvatsaMkhyAtAni guNasthAnakAni labhyante, tataH paramekenApi guNena vRddhau jaghanyA'saMkhyAtaguNakAlakapudgalaskandho vyapadizyate / tataH prabhRtyekAyekottareNa guNavRddhyotkRSTAsaMkhyAtaguNakAlaM yAvadasaMkhyAtAni guNasthAnakAni labhyante, tataH paramekenApi guNena vRddhau jaghanyAnantaguNakAlakapudgalaskandho vypdishyte| tataH prabhRtyekAkottareNa guNavRddhyotkRSTAnantaguNakAlaM yAvadanantAni labhyante, tathA ca sati yadyapyanantaguNakAlakatvAdInAM pudgalaskanyAnAmanantA rAzayo'bhihitAH / tathApyanantasyAnantabhedatvAzyamANakagugadravyarAzi 1 saMkhyAtaguNadravyarAzi 2 asaMkhyAtaguNadravyarAzi 3 anantaguNadravyarAzi 4 rUparAzicatuSTaye ekaguNakAla katvAdidravyarAzerapekSayA'nantaguNakAlakatvAdidravyarAzeH samagrasyApyanantabhAgatvenAbhihitatvAcacceha ladhvanantatvaM jJeyam / tataH kAlApradezAnAM nAnantaguNatvam, api tu asaMkhyAtaguNatvameveti // 8 // TIkAI---eka guNa kAlakAdi karatAM paNa anaMtaguNa kAlakAdi anaMtamA bhAge varte che. te kAraNathI bhAva apradeza thakI kAla ane pradeza paramANu skadhe asaMkhyAtaguNa ja che. anaMtaguNA nathI. AnuM rahasya A che. eka guNakAlakathI mAMDI eka Adi eka uttara guNa vRddhithI utkRSTa saMkhyAta guNakAla sudhI saMkhyAtA guNasthAnake 1 itaH paraM -- ekAdyakottareNa guNavRdhdhyotkRSTasaMkhyAtaguNakAlakapudgalaskandho papadizyate tataH prabhRti '.etAvAnaSikaH pATha ekapustakamAtrAdhAratvAnmUle nAdRtaH // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLa-rIkA sAthe bhASAMtara. maLe che. tyArapachI eka guNa vadhe chate jaghanya asaMkhyAta guNakAlaka pugala skaMdha kahevAmAM Ave che. tyArapachI eka Adi eka uttara guNavRddhithI utkRSTa asaMkhyAta guNakAlaka sudhI asaMkhyAtaguNa sthAnaka maLe che. tyArapachI eka guNa paNa vadhe chate jaghanya anaMta guNakAlaka pudagala skaMdha kahevAmAM Ave che. tyArapachI eka Adi eka uttara guNa vRddhithI utkRSTa anaMta guNakAlaka sudhI anaMtA guNasthAnaka maLe che. tema thaye chate jo ke anaMta guNakAlakAdi pudgala skadhanI anaMtarAzI kahI che. te paNa anaMtAnA anaMta bheda hevAthI AgaLa batAvavAmAM AvatI-ekaguNa dravyarAzI 1, saMkhyAtaguNa dra rAzI 2, asaMkhyAtaguNa dravyarAzI 3, anaMtaguNa dravyarAzI 4, rUpa.cAra rAzImAM ekaguNa kAlakAdi dravyarAzInI apekSAe anaMtaguNI kAlakAdi dravyarAzI samagra anaMtamA bhAge kahela che. te ana paNa nAnuM jANavuM. te kAraNathI kAla apradezane anaMtagaNApaNuM nathI. paNa asaMkhyAta gaNApaNuM jANavuM. evaM tA bhAvamiNaM, paDucca. kAlApaesayA siddhaa| paramANupoggalAisu, davve'vi hu esa ceva gmo||9|| mUArtha_e pramANe prathama bhAvane Azri kAla ane pradeze kahyA. dravyane Azri paramANupudgalene viSe Aje prakAra jANa. (9) evaM tAvadbhAvaM varNagandhAdipariNAmaM immbhihitsvruupmekaaghnntgunnsthaanvnimityrthH| pratItyAzritya kAlato'pradezAH puralAH sidAH svarUpanirUpaNena pratiSThitAH / dravye'pi dravyapariNAmamapyAzritya paramANvAdiSu, eSa bhAvapariNAmAbhihita eva Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAgalachatrIzi. bhakAro jJeyaH / ayamabhimAyaH ye paramANavaH parasparamasaMpRktAste dravyavo'pradezA ucyanta iti // 9 // TIkArtha--e pramANe prathama varNa, gaMdhAdi bhAvapariNAma ke jenuM svarUpa kahevAmAM AvyuM che. eka Adi anaMtagaNuM sthAnavati bhAvapariNAmane Azri kAlathakI apradeza pudgala, svarUpe kathana karIne batAvyA. dravyanI aMdara dravya pariNAmane Azri paramANavAdikane viSe bhAvapariNAmamAM kahela prakAra kAlathI apradezarUpa jANa che. AnuM rahasya A che ke paraspara nahi maLelA evA je dravyathI apradeza paramANuo che, te tathA bIjA je pudagala skaMdhe che te je eka samaya sthitivALA hoya te te kALathI apradeza jANavA. (9) gatha kSetra banAvamAi-- emeva hoi khitte, egapaesAvagAhaNAIsu / ThANaMtarasaMkaMti, paDucca kAleNa maggaNayA // 10 // * have kSetra apekSAthI kAla apradeza batAve che. mUDhArtha-dravyanI mAphaka kSetramAM jANavuM. AkAzanA eka pradezamAM avagAhIne rahela je pugalaska A skaMdhanuM anya sthAnakamAM javuM, Ane Azri kAlathI amadeze jANavA. (10) evameva dravyapariNAmavadbhavati, kSetre kSetramadhikRtya ekapradezAvagADhAdiSu pudgalabhedeSu sthAnAntaragamanaM pratItya kAlena kAlApradezAnAM mArgaNA / ayamabhiprAya:-yathA dravyapariNAmamAzritya paramANavo dravyato'pradezAstathaikaikanamA pradezAvagAhitAyAM satyAM 1 kAlApradezarUpa. 2 ye ye paramANavaH pudgalAzcasamyAsthitikAste kAlApradezA itare kAlasapradezAH 3 kSetrApekSayAkAlA pradezasadbhAvamAhaH- . Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .muLa-rIkA sAthe bhASAMtara. svasvakSetramamuzcantaH kSetrato'pradezAH pudgalA ucyante / yadA yadA tu svasvakSetraM vimucya kSetrAntareSu pudgalAH saMcaranti, [pratisthAnaM ] ca samayamekamavatiSThante, tadA tadA kAlato'pradezAH pudgalA vypvipate ti che ? TIkAtha-dravyapariNAmanI mAphaka kSetramAM jANavuM kSetrane Azieka AkAzapradezamAM avagAhIne rahela pudagala kaMdhonuM bIjA sthAne javuM Ane Azri kAlathIkAla apradeze jANavA. Ano abhiprAya A che ke, dravyapariNAmane Azri paramANuo dravyathI apradeza che. temaja eka AkAzapradezane vyApi rahela paramANuska dha pitAnA kSetrane nahI choDavAthI kSetrathI apradeza pudagala kahevAmAM Ave che. jyAre jyAre pugala ska dha pitAnA kSetrane cheDI bIjA kSetramAM jAya, ane eka samaya rahe tyAre tyAre tene kALathI apradeza pudagala kahevAmAM Ave che. (10) yathA kSetrata evamavagAhanAdito'pItyetaducyatesaMkoavikoaM pihu, paDucca ogAhaNAi emeva / taha suhumabAyarathireyare ya saddAzpariNAmaM // 11 // kSetranI mAphaka avagAhanAdithI paNa kAla apradeza kahe che. mUrca-avagAhanAnA saMkeca tathA vikecapaNane Azritemaja sUma bAdara, sthira-asthira tathA zabdAdi pariNAmane Azri kAlathI apradeza che. (11) avagAhanAyAH saMkocaM vikocaM ca pratItya kAlApadezAH syuH / ayamabhiprAyaH-ye paramANusaMkhyApekSayA stokanamApade ? "jaya ti gharA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAgala chatrI--i zAvagAhino bhUtvA samayamekaM sthitvA pudgalaskandhA bahutaranabhAmade zAvagAhino bhavanti, samayamekaM vAvatiSThante; yadA ca bahutaranamaHmaH dezAvagAhino bhUtvA samayamekaM sthitvA punaralpanabhaHpradezAvagAhine bhavanti, tadA saMkoce vikoce'pi sati pudgalaskandhAH kAlato'bha dezAH syuH / tathA sUkSmavAdarasthirAsthirazabdamanaHkarmAdipariNAma ca pratItya kAlato'pradezAH syuH / ayamabhiprAyaH-ye sUkSmabA. darAdipariNAmamApanAH pudgalaskandhA yadA samayamekamavatiSThante. to te jAtarA zu . TIkArya-avagAhanAnA sa keca tathA vikecane Azri kAlathI apradeza thAya che. AnuM A rahasya che ke, je pugalaka para mANu saMkhyAnI apekSAe alpa AkAzapradezane avagAhI e samaya rahI, pharI ghaNA AkAzapradezane avagAhe che ane e samaya rahe che. jyAre ghaNA ja AkAzapradezane avagAhI eka samaya rahI pharI alpa AkAzapradeza avagAhI yugalaska dha thAya che. tyA sakeca, vikeca thaye chate pugalasko kAlathI apradeza che. temaja sUma, bAdara, sthira, asthira, zabdapariNAma, manapariNAma ane karmAdi pariNAmane Azri kAlathI apradeza thAya che. abhiprAya A che ke je sUkSma tathA bAdarAdi pariNAmane pAmelA yugalaska tyAre eka samaya sthitikAla rahe che tyAre te muddagala che kAla thakI apradeza che. (11) tataevN jo savvo'vi a, pariNAmo puggalANa iha samae taM taM paDucca esiM, kAleNaM appaesattaM // 12 // tata:pUjA-e pramANe jainazAsanamAM samagra pagalonA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. te te pariNAmane Azri kAlathakI amadezo batAvyA che. (12) evaM uktamakAraNa yaH sarvo'pi ca pariNAmaH paryAyAntaraNa bhavanaM pudgalAnAmiti paramAzUnAM skandhAnAM cehati jainapravacane varNitaH; taM taM pariNAmamAzritya 'ersi' iti pudgalAnAmekasamayasthitikAnAM kAlenApradezatvaM jJeyamiti // 12 // TIkAtha-prathama kahela prakAravaDe samagra pariNAma eTale pathayAMtarane pAmavuM. paramANuonuM tathA pudagalaskonuM je jenazAsanamAM varNana karela che te te pariNAmane Azri eka samaya sthitivALA pudgalenuM kAlathakI apradezapaNe jANavuM. (12) ___ tathA ca sati kiM siddham ? ityata AhakAleNa appaesA; evaM bhAvApaesaehiM to| hu~ti asaMkhijaguNA, siddhA prinnaambaahullaa||13|| AthI zuM siddha thayuM te ja batAve che. mULArtha-ye pramANe lAva aza 2tspradeze asaMkhyAta guNA siddha thayA. pariNAmanA bahupathii. (13) ye bhAvato'pradezA ekaguNakAlakAdayaH, ye ca dviguNakAlakAdayo'nantaguNakAlakAntAdIn yAvadbhAvataH sapradezAste sarve phAlata ekasamayasthitikA apadezAH / 'evaM' iti anena vyAkhyAnena bhAvApradezebhyaH kAlApadezA ekaguNakAlakadviguNakAla . 1 evaM drvyaadissvpi| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugala gI i kAdInAM pariNAmAnantyAtpudgalA asaMkhyAtaguNAH siddhA bhvnIti zarU II - TIkartha-je pugalaskaMdha eka guNa kALakAdi bhAvathI apradeza che, temaja je pagale be guNa kAlakAdi anaMtaguNakAlakAdi paryata sudhI bhAvathI sapradeza che. te badhA kAla thakI eka samaya sthitivALA kAla apradeza che. A vyAkhyAna vaDe bhAva apradezathI kAla apradeza eka guNa kAlaka be guNa kAlakAdienuM pari NAma anaMta hovAthI pudagale asaMkhyAta guNa siddha thAya che. (13) itto davAeseNa appaesA havaMta'saMkhaguNA / ke puNa te paramANU, kaha te bahuatti taM suNasu // 14 // mULAkAla amadeza karatAM dravya apradeza ane khyAta guNa che. te zuM che? uttara-paramANuo che. te ghaNA kema che? uttara-sAMbhaLa (14) ito'nantarokebhyaH kAlApadezebhyo dravyato'madezA asaMkhyAtaguNA bhavanti / ke punaste? ityAha-paramANavaH / kayaM te T? tadura 24 / TIkArtha-hamaNAM kahela kALa apradeza karatAM dravya apradeza asaMkhyAta guNa che. te zuM che? uttara, te paramANuo che. kema te ghaNA che? teja batAve che. (14) aNu-saMkhijapaesia asaMkha'NaMtappaesiA ceva / cauro cia rAsI puggalANa loe aNaMtANaM // 15 // mUA-paramANuonI eka rAzi1, saMkhyAta Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-sIddha sAthe lASAMtara - 37 pradezanI bIjI rAzi ra. asaMkhyAta pradezonI trIjI rAzi. 3, anaMta pradezanI cethI rAzi. 4. A mujaba lekane viSe rahelA anaMtA pudgalenI cAra rAzi nizca karIne thAya che. (15) parasparAsaMbandhasvabhAvAnAM paramANUnAmeko rAziH 1, vyaNukatryaNukAdInAmutkRSTasaMkhyAtANukAntAnAM skandhAnAM sarveSAmapi saMkhyAtANukavyapadezabhAjAM dvitIyo rAziH 2, jaghanyAsaMkhyAtAkhukAdInAmekAkottaraguNaddhAnAmutkRSTAsaMkhyAtANukAntAnAM sarvepAmapyasaMkhyAtANukavyapadezabhAjAM tRtIyo rAziH 3, jaghanyAnantANukAdInAmekAyakocaraguNavRddhAnAmutkRSTAnantANukAntAnAM skandhAnAM sarveSAmapyanantANukavyapadezamAjAM caturtho rAziH 4 / eta eva ca rAzayo'nantAnAM pudgalAnAM loke caturdazarajjvAtmake bhvnIti | ' TIkartha paraspara nahI maLela svabhAvavALA paramANuonI eka rAzi-1, be paramANu traNa paramANathI mAMDI utkRSTa saMkhyAtA paramANu parvatanA samagra skaMdho ke jeo saMkhyA paramANuonA vyapadezane pAme che. tenI bIjI rAzi 2, jaghanya asaMkhyAta paramANuthI mAMDI eka Adi eka uttara guNathI vadhatA utkRSTa asaMkhyAta paramANu paryata, samagra asaMkhyAta paramANunA vyapadezane pAmanAra kaMdhonI trIjI rAzi 3, jaghanya anaMtaparamANuthI mAMDI eka Adi eka uttara guNathI vadhatA utkRSTa anaMtaparamANu paryata, samagra anaMta paramANunA vyapadezane pAmanAra audhonI cethI rAzi 4. ATalIja zazi caturdaza rajarUpa lekane viSe rahelA anaMtA pudgalenI bane che. (15) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 , pAgala chatrIzi tatthANaMtehito, sutteNaM tppesiehito| jeNa paesaTTAe, bhaNiA aNavo aNaMtaguNA // 16 // | mULa-A cAra rAzimAM anaMtamadezI audhonI je rAzi che. te rAzi tenA pradezanI apekSA karatAM paNa TA paramANuonI je rAzi che te pradezanI apekSAe anaMtaguNI sUtramAM kahela che. (16) 'tattha' iti teSu caturpu rAziSu yadyapyanantapaidezikAH skandhA anantAH santi, tathApi tebhyo'nantapradezikaskandhebhyaH pradezArthatayA paramANavo'nantaguNAH sUtre uktAH / sUtraM cedam" savvayovA aNaMtapaesiA khaMdhA davvaTThayAe, te ceva paesaTTayAe aNaMtaguNA / paramANupuggalA davvaTThapaesaTTayAe aNaMtaguNA / saMkhijapaesiA khaMdhA davaTTayAe saMkhijaguNA, te ceva paesaTTayAe saMkhijaguNA / asaMkhijapaesiA khaMghA davaTThaAe asNkhijjmuLA, te reva pIra vAri I 6I * TIkAtha-pUrve kahela cAra rAzimAM ke anaMtaradezI ska anaMtA che, te paNa te anaMtapradezika dhAthI pradezonI apekSAe paramANuo sUtrane viSe anaMtaguNA kahyA che. sUtra A che. sarvathI cheDA anaMtapradezika skaMdha dravyanI apekSAe che. Aja skaMdha pradezanI apekSAe pitAthI anaMtaguNA che. paramANu pudagale, dravya temaja pradezanI apekSAe tenA karatAM anaMtaguNa che. saMkhyAtA pradezavALA skaMdha dravyanI apekSAe tenA karatAM saMkhyAtaguNA che. Aja ske pradezanI apekSAe pitAthI saMkhyAtaguNA che. asaMkhyA : "nA" ti / nagara 2 "jali 'ti cita Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara te pradezavALA che tenA karatAM dravyanI apekSAe asaMkhyAtaguNA che. Aja skache pradezanI apekSAe pitAthI asaMkhyAtaguNa che. (1) saMkhijayame bhAge, saMkhijapaesiANa vasa'ti / navaramasaMkhijjapaesiANa bhAge asaMkhayame // 17 // mULArtha-52mAyA sabhyAtAzavANAdhonA saMkhyAtame bhAge che. temaja asaMkhyAta pradezavALA skaMdhanA asaMkhyAtame bhAge che. (17) saMkhyAtAH pradezAH paramANavo yeSAM skandhAnAM te tathA, teSAM saMkhyeyatame bhAge vartante paramANava iti / asaMkhyAtAH pradezAH paramANavo yeSAM te tethA, teSAM cAsaMkhyeyatame bhAge vartante, paramANava iti, uktasUtraprAmANyAt / ayamAzayaH--yathA kila kalpanayA zatasya saMkhyeyatamo bhAgo viMzatiH, zatasyaivAsaMkhyeyatamo daza, zatasyaivAnantatamo bhAgaH paJca / evamihAnayA dizA dvaya NukAdiskandhebhyaH prabhRti saMkhyAtANukaskandhAn yAvad yaH saMkhyAtANukaskandharAzistadapekSayA paramANavaH saMkhyeyatame bhAge vatanta iti / asaMkhyAtANukaskandharAzyapekSayA tvasaMkhyeyabhAga iti / paramArthatastu paramANUnAmapyanantatvaM vakSyata iti // 17 // TIkArtha-saMkhyAtA pradeza eTale paramANuo che je aMdhAne te saMkhyAtA che kahIe. A skaMdhanA saMkhyAtame bhAge paramAzuo che. asaMkhyAtA pradeze eTale paramANuo che, je skIne te asaMkhyAta che kahIe. A skanA asaMkhyAtame bhAge paramANuo varte che. kahela sutranA pramANathI Ane bhAvArtha A che. 1 'i' iti kacit / evamapre'pi 2 'tathA' iti kacinna / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAgala chabIzi kalpanAvaDe tenI saMkhyA che. A saMkhyAne saMkhyAmAM bhAga 20 vaza thAya che. sine asaMkhyAta bhAga 10 daza thAya che. sene anaMtamo bhAga 5 pAMca thAya che. A rIta pramANe be paramANunA skaMdhathI mAMDI saMkhyAtA paramANuonA skaMdha paryata je saMkhyAtA paramANuonI sakaMdha rAzi cheA rAzinI apekSAe paramANuo saMkhyAtame bhAge varte che. asaMkhyAta paramANu skaMdharAzinI apekSAe paramANue asaMkhyAtame bhAge varte che. Ama ochA chatA paNa paramArthathI paramANuone anaMtapaNuM kaheze. (17) atha paramANUnAM bahutvaM kathayabAha-- saivi asaMkhijapaesiANa tesiM asaMkhabhAgate / bAhullaM sAhijjai, phuDamavasesAhi~ rAsIhiM // 18 // have paramANuonuM bahupaNuM batAve che. mUDhArtha -asaMkhyAta pradezavALA skanI apekSAe paramANuo je ke asaMkhyAtame bhAge che te paNa paramANuo ghaNA che. pragaTa bIjI rAzio karatA. (18) satyapyasaMkhyAtAdezikebhyaH skandhebhyaH 'tesiM' iti paramANUnAmasaMkhyeyabhAgatve / bahutvaM kathyata, nizcitameva zeSarAzibhyAM saMkhyAtapradezikAnantapadozakAbhidhAnAbhyAmiti / ayamabhimAyaH-saMkhyAtapradezikarAzerapekSayA sUtra saMkhyAtamAgavRttitvaM paramANunAmuktaM tato'vasIyate teSAM bahutvam / anyathA saMkhyAta pradezikarAzerapekSayA'saMkhyeyabhAge'nantamAge vA te paramANavo'bhavi mati 28 che. 1 TIkArya-asaMkhyAta pradezavALA audho karatAM je ke para mAsue asaMkhyAtame bhAge che, chatAM paNa paramANuo ghaNA che. 6 jAlerA , Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe kArpatara. nizcita avazeSa saMkhyAta pradeza temaja anaMta pradeza rAzi benI apekSAe AnuM rahasya A che. saMkhyAta pradeza rAzinI apekSAe je ke sUtramAM saMkhyAtame bhAge paramANuone gayA che. A hIsAbe ochA che, chatAM tene ghaNA kahevAmAM Ave che. AnuM kAraNa saMkhyAtame bhAge gayA eja che. anyathA saMkhyAta pradeza rAzinI apekSAe asaMkhyAtame bhAge agara anaMtame bhAge paramANuo che, ema zAstrakAra kathana karata. tAtparya e mAluma paDe che ke saMkhyAta pradeza rAzinI apekSAe ochA paramANuo che, chatAM senI apekSAe jema daza tathA pAMca ochA che. ATalA badhA echA na hovAthI vadhAre che. Ama zAstrakAre vivakSA karI hoya tema mAlUma paDe che. (18) paramANunAM kharUpato bahutvaM prasAdhya idAnIM kAlApradezikebhyo'saMkhyAtaguNatvamAhajaNikarAsiNo cia, asaMkhabhAgeNa sesarAsINaM / teNAsaMkhijaguNA, aNavo kAlApaesehiM // 19 // paramANuone svarUpathI bahupaNuM siddha karI have kAla apradeza karatAM asaMkhyAta guNApaNuM batAve che. mUjhArtha-paramANuo je ke ekarAzinI apekSAe asaMkhyAtame bhAge che. te paNa bIjI rAzinI apekSAe nathI. A kAraNathI kalaamadeza karatAM paramANuoasaMkhyAtaguNA che. (19) yenaikarAzerevAsaMkhyAtapradezikaskandhAbhidhAnasyaivAsaMkhyAtabhAge'Navo vartante, na zeSarAzyoH saMkhyAtapradezikAnantapradezikAbhidhAnayoriti / ayamarthaH-anantapradazikaskandharAzeranantaguNAH, Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMgala zi saMkhyAtapadezikaskandharAzestu saMkhyAtamAge vartante saMkhyAtamAgasya ca vivakSayA pUrvoktayucyA ca nAtyantamalpateti / tena kAlataH sapadezeSvapradezeSu ca vRttimatAmaNUnAM bahutvAt kAlApradezAnAM ca smymaatrkaalaavsthaayitvenaatyntmlptvaakaalaapdeshebhyo'sNkhyaataLA dravyArA ta .. ?? | TIkArtha--asaMkhyAta pradeza skaMdhavALA nAmanI je eka rAzi che. Aeka rAzinA ja asaMkhyAtamebhAge paramANuo vate che. pAnuM bAkInI saMkhyAta pradezika anaMtapradezika rAzinI apekSAe nathI Ano A artha che. anaMtapradezika audharAzi karatAM paramANue anaMtaguNA che. saMkhyAtapradezika kaMdharAzi karatAM saMkhyA tame bhAge che. saMkhyAta bhAgane madhyama saMkhyA - lakSaNasthAnanI vivakSAvaDe prathama kahela mAphaka atyaMta apapaNuM nathI. A kAraNathI kAlathI sapradeza temaja apradezane viSe vartanAra paramANuo ghaNA che. kAla apradeza samaya mAtra kAla avasthAyi hevAthI atyaMta alpa che. AnA karatAM dravya apradeza asaMkhyAta guNA che. (19) itto asaMkhaguNiA, havaMti khittApaesiA samae jaMte tA savve cia, apaesA khittao annvo||20|| | mu -dravya amadezakaratAM kSetra apradeza asaMkhyAta guNA zAstramAM kahyA che. je kAraNathI paramANune temaja bIjA sarve be pradezikAdi skaMdhA kSetrathI apradeza che. (20) ito dravyApadezebhyaH kSetrAmadezikA asaMkhyAtaguNA bhavanti / yasmAte eva paramANavaH 'tA' iti tAvadarya sa ca kramopanyAse / vakSyamANagAyoktadinadezAdidravyApekSayA ekaikanabhAnadezAvagAhi. 1 mdhymsNkhyaavrcnnstaansy| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mI-rIkA sAthe bhAtAMtara. tayA sarve'pi kSetrato'pradezA eveti / na hyekaH paramANuAdarapariNA. mo'pi vyAdInabhAnadezAn vyAmoti // 20 // TIkAI-vya aAdeza karatAM kSetra apradeza asaMkhyAta guNA che. kAraNa ke te paramANuo temaja AgaLanI gAthAmAM kahela be pradezAdika dravya eka eka AkAza pradezamAM avagAhela hovAthI A badhA kSetrathI apradeza ja che. kAraNa ke eka paramANu bAdara pariNAmane pAmela hoya to paNa be AkAza pradezane avause us nathI. (20) . dupaesiAiesuvi, paesaparivaDiesu ThANesu / labbhai ikkiko'via, rAsIkhittApaesANaM // 21 // aa vAta 4 cha. mULArtha-prazathI vRddhi pAmatA sevA prazAha sthAnene viSe kSetra apradezanI eka eka rAzi paNa bhaNe che. (21) __ pradezazabdaH paramANuparyAya iha gRhyate / tato dvipadezAdikeSvapi skandheSu pradezaparivarddhiteSu sthAneSvekAyekottareNa paramANuparivarddhiteSu kSetrApadezAnAmekaika eva raashilbhyte| ayamarthaH-vyaNukaskandhA bAdarapariNAmatayA kecid dvidvinabhaHpradezAvagAhinaH, kecittu sUkSmapariNAmatayaikaikanabhaHpradezAvagAhina iti / evaM vyaNuphaskandhAH kecidvAdarapariNAmatayA tritrinabhAdezAvagAhinaH, kecidvAdarasUkSmapariNAmatayA dvidvinamaHpradezAvagAhinaH, kecitsukSmapariNAmatayaikaikanabhaHpradezAvagAhinaH / evaM caturaNukaskandhA api keciJcatuzcaturnabhaHpradezAvagAhinaH, kecitritrinabhaHpradezAvagAhinaH, kecidvidinabhaHpradezAvagAhinaH, kecittvekaikanabhaHpradezAvagAhina iti| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para charIki anayA dizA paJcANukapaDaNukAdayo'nantANukAntAH skandhA ekaikanabhaHpradezAvagAhino'pi labhyanta iti / tathA ca sati dvayaNukAdInAmanantANukAntAnI kSetratopadezAnAM pratipadezaM prmaannudisthAna para rAzita / 22 TIkArtha-pradeza zabda paramAne vAcaka ahIM che. jethI eka Adi eka uttara paramANu pradezathI vRddhi pAmatA evA be pradezAdi ka nA sthAnane viSe kSetra apradezonI eka eka rAzi maLe che. ane A artha che. be paramANuovALA dha bAdara 5riNAmathI keTalAka AkAzanA be be pradezamAM avagAhe che. keTalAka te sama pariNAmathI eka eka AkAza pradezamAM avagAhe che. A mujaba keTalAka traNa paramANuovALA kapa bAra pariNAmathI AkAzanA traNa traNa pradezane avagAhe che. keTalAka bAdara sUkSama pariNAmathI be be AkAzapradezane avagAhe che. keTalAka sUkSma pariNAmathI ekaeka AkAzapradezane avagAhe che. A mujaba cAra paramANuvALA audho keTalAka cAra cAra AkAzapradezane avagAhe che. keTalAka traNa traNa AkAzapradezane avagAhe che. keTalAka be be AkAzapradezane avagAhe che, ane keTalAka eka eka AkAzapradezane avagAhe che. A mujaba pAMca paramANu cha paramANu yAvata anaMta paramANu parvatanA skaMdha eka eka AkAzapradezane avagAhIne rahevAvALA paNa maLI Ave che. A uparathI A nirNaya thaye ke be paramANuthI mAMDI anaMtapradezavALA kahe ke jeo eka eka pradeza paramANuthI vRddhi pAmela che, te darekamAM kSetra apradezanI ekaeka rAzi maLI Ave che. AthI karIne dravya apradeze karatAM kSetra apradeza ane saMkhyAtaguNA che. A mujaba kSetrAdi apradezanA alpabadutvanI vAta pUrNa thAya che. (21) 2 H ja "jAnA 'ri parikaMda ' Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUga- a usitara. atha kSetrataH sapradezAnAmasaMkhyaguNatAmAhaitto kittAeseNa ceva sapaesayA asNkhgunnaa| egapaesogADhe, mottuM sesAvagAhaNayA // 22 // have kSetra apradeza karatAM kSetra sapradeza asaMkhyAtaguNa che. te vAta batAve che. mULArtha-kSetramazaratAM kSetrasamazI asNdhyaataguNA che. AkAzanA eka eka pradezane avagAhela kidhA cheDI bAkI badhI avagAhanA kSetra sapradezanI naevI. (22) - ebhyaH kSetrAmadevebhyaH sakAzAt kSetrataH sapradezA asaMkhyAtaguNAH / yataH ekaikamadezAvagAdAn skandhAnmukkhA 'sesAvagAhagayA' iti dayAdinabhaHpradezAvagAhinaH skandhAH sarve'pIha gRhyanta iti / ayamarthaH-TyaNukaskandhAnAM kSetrAvagAhanApekSayA dvau raashii| eka ekaikanabhaHpradezAvagADhAnAM sanyAnAM, dvitIyastu dvidvinamaHdezAvagADhAnA skandhAnAm / tathA vyaNukaskandhAnAM kSetrAvagAhanApekSayA trayo rAzayaH / eka ekaikanabhaHpradezAvagADhAnAM, dvitIyo dvidinabhaHpradezAvagADhAnAM, tRtIyastu vitrinamaHpradezAvagADhAnAM skandhAnAm / tathA caturaNukaskandhAnAM catvAro rAzayaH / eka ekaikanabhaHpradezAvagADhAnAm , dvitIyo dvidinabhaHpradezAvagADhAnAm , tRtIyavitrinamA pradezAvagADhAnAm ,caturthastu catuzcaturnabhaHpradezAvagA. tAnAM skandhAnAm / evaM pazcANukaskandhAnAM paJca rAzayo yAvada 1 kSetrAvagAhApecayA' iti kAppaSikam / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmI gaNi saMkhyAtANukaskandhAnAM kSetrAvagAhanApekSayA'saMkhyAtA rAkSayaH / anantANukaskandhAnAM tu kSetrAvagAhApekSayA nAnantA rAzayaH, saka lalokAkAza pradezAgrasyAsaMkhyAtasyaiva sarvatra bhaNanAditi / evaM ca sati ye vyaNukAdayo'nantANukAntAH skandhA ekaikanabhaHpradezAvagAhiskandharAzivarjA yAdinabhanmadezAvagAhino rAzayaste sarve tenAra samA ra aa 22 / TIkAryakSetra apradeze karatAM kSetrathI sapradeza saMkhyA guNA che. kAraNa ke eka eka AkAza pradezamAM avagAhIne rahelA dhAne cheDI be Adi AkAza pradeza avagAhI skaMdhe badhA ahI grahaNa karavA. Ane artha A che be paramANurkanI kSetra avagAhanAnI apekSAe be rAzi eka eka AkAza pradeza avagAhI skanI, bIjI be be AkAzapradeza avagAhIskanI tathA traNe paramANuskanI kSetra avagAhanAnI apekSAe traNarAzi eka eka AkAzapradeza avagAhI skanI, bIjI be be AkAzapradeza avagAhI skanI trIjI traNa traNa AkAzapradeza avagAhI skanI, tathA cAra paramANuskadhAnI kSetraavagAhanAnI apekSAe cAra rAzi eka eka AkAzapradeza avagAhInI, bIjI be be AkAzapradeza avagAhInI, trIjI traNa traNa AkAza pradeza avagAhInI, cethI cA cAra AkAzapradeza avagAhIska dhonI. A mujaba pAMca paramANu ska. dhanI pAMca rAzio cAvat asaMkhyAtaparamANu skanI kSetra AvagAhanAnI apekSAe asaMkhyAta rAzio thAya che. anaMta paramANu sarkanI te kSetra avagAhanAnI apekSAe anaMtarAzio thatI nathI. kAraNa ke samagra kAkAzanA pradezone asaMkhyAta ja kahA che. Ama chate be paramANuthI mAMDI anaMtaparamANu parvatanA skara eka 1 'kSetrAvagAhA' iti kvacit / evaM kvacidapre'pi jheyam / 2 -- gADa' gAha' iti kavit // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rISa sAthe bhASAMtara. eka AkAzapradeza avagAhI je che che te choDI daI e Adi zAkAzapradeza avagAhI rAzio sarve kSetrathI sapradeza jANavA. (22) zeSatvaM bhAvayabArate puNa dupaesogAhaNAiA savvapuggalA sesA / te a asaMkhijaguNA, avagAhaNaThANa bAhullA // 23 // A ja bAbatamAM bAkI rahela bInA kahe che. mUtrA-te vaLI be AkAzapradeza avagAhanAdivALA samaya pugale zeSA kahetAM kSetra amadezathI jUdA ane saMkhyAtaguNa che. avagAhanAnA sthAnane Azri bAhapaNuM jANavuM (23) te punardipradezAvagAhanAdikAH 'savapuggalA' iti samastA yaNukAdayo'nantANukAntAH skandhAH zeSA vyatiriktAH kSetrApradezapudgalebhya itysyaadhyaahaarH| te punaH kSetrataH sapadezA asaMkhyAtaguNAH avagAhanAsthAnAnAM bAhulyAt / ayamAzayaH-paramANvAdInAmanantANukaskandhAnAmapi pudgalAnAmekaikanabhaHpradezalakSaNamekamevAvagAhanAsthAnam kSetrAmadezAnA, kSetrataH sapradezAnAM tu yaadinbhHbhdeshmbhRtiinysNkhyaatnmHmdeshpryntaanysNkhyaataanyvgaahnaasthaanaanIti che 22 TIkArya-te vaLI be AkAzapradeza avagAhanAdivALA sama be paramANuthI mAMDI anaMta paramANu parvatanA ska zeSA kahetAM kSetraapradezathI judA evA te kSetrathI sapradeza asaMkhyAta guNa che. avagAhanA sthAnenuM bahapaNuM hovAthI. Ane A Azaya che. paramAthI mAMDI anaMta paramANu pudagala skaMdhanuM eka eka AkAzapradeza Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramala chatrIzi. lakSaNa eka ja avagAhanA sthAna che. kSetra apradezonuM ane kSetramapradezanuM to be AkAzapradezothI mAMDI asaMkhyAta AkAzapradeza paryata asaMkhyAtA avagAhanA sthAne maLe che. A kAraNathI kSetra apradezo karatAM kSetra sapradeza asaMkhyAta guNA che. (23) atha dravyataH kAlato bhAvatazca sapadezAnAM pramANamAhadavveNa hu~ti itto, sapaesA puggalA viseshiaa| kAleNa ya bhAveNa ya, emeva bhave visesahiA // 24 // have dravyathI kALathI tathA bhAvathI sapradezanuM pramANa kahe che. mR -kSetrasapradeze karatAM dravyasapradeza pudagale vizeSAdhika che. tenA karatAM kAla saMpradeze vizeSAdhika che. tenA karatAM A mujaba bhAvasapradezavizeSAdhika che. (24) . ebhyaH kSetrataH sapradezebhyo dravyataH sapradezAH pudgalA vizepAdhikAH / tathA dravyataH sapradezebhyaH kAlataH sapradezAH pudgalA vizeSAdhikAH / evaM kAlataH sapradezebhyo bhAvataH sapradezA vishessaadhi phAti 24 . TIkAI--kSetra sapradeze karatAM dravyathI sapradeza pudagale vizeSAdhika che. tathA dravyathI sapradezo karatAM kAlathI sapradeza pudda gale vizeSAdhika che. A mujaba kAlathI sapradeze karatAM bhAvathI samadezo vizeSAdhika che (24). ___ amISAM vizeSAdhikale yuktimAhabhAvAIA vuDDI, asaMkhaguNiA jamappaesANaM / to sappaesayANaM, khittAivisesaparivuDDI // 25 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. A cArenA vizeSAdhikamAM yuti batAve che. mUDhArtha -jekAraNathI bhAva Adi apradezanI vRddhi asaMkhyAta gaNuM kahI che, te kAraNathI kSetrAdi saMpradeze vizeSAdhika jANavA. (25). ___yasmAdapadezAnAM pudgalAnAM bhAvAdikA bhAvamAdau kRtvA vRddhirasaMkhyaguNitA, AdizadvAtkAladravyakSetrANi gRhyante / ayamartha:bhAvApradezebhyaH kAlato'pradezAH pudgalA asaMkhyaguNAH / kAlApadezebhyo dravyApadezA asaMkhyagugAH / dravyApadezebhyaH kSetrApradezA.. asaMkhyaguNA iti / 'to' iti tasmAtsapradezAnAM pudgalAnAM kSetrAdikA kSetramAdau kRtvA vaiparItyena kramazo vizeSaparivarboiddhavyA / kSetrataH sAtazebhyo dravyataH sapradezA vizeSAdhikAH / dravyataH sapadezebhyaH kAlataH sapadezA vizeSAdhikAH / kAlataH samadezebhyo mAvata: zA virodhamAM ti 2pa ! TIkArya-ja kAraNathI apradeza pudgalonI bhAvane Adi karI vRddhi asaMkhyAta gaNI karI che. Adi zabdathI kAla, dravya, tathA kSetra grahaNa karavA. Ane bhAvArtha A che. bhAva apradezothI kAla apradeza pagele asaMkhyAta guNA che. kAla apradezothI dravya apradezo asaMkhyAta guNA che. dravya apradezathI kSetra apradeza ane khyAta guNa che. te kAraNathI sapradeza pagelo kSetrane Adi karI, viparItapaNAthI kamasara vizeSa parivRddhi jANavI. kSetra sapradeza karatAM dravya pradeza vizeSAdhika che. dravya sapradeze karatAM kAlataH kahetAM kAlane Azri kAla saMpradeze vizeSAdhika che. kAlasapradeze karatAM bhAvane Azri bhAva sapradeze vizeSAdhika laNavA. A mujaba vadhAre hovAmAM yukti ema samajAya che ke je apradeza alpa hoya to tene moTo bhAga sapradezamAM hoya, jene laI bhAva apradeza alpa hovAthI Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmya chatrIzi tene pAchaLa badho bhAga eka guNakAlAdi choDI anaMtaguNakAlakAdi badhA sapradeza sarvethI vadhAre thayA. A mujaba sapradezanuM apa bahuva pUrNa thayuM (25) briAhunAmiisaann saMkamaM pai, sapaesA khittao asNkhgunnaa| bhaNiA saTThANe puNa, yovaJcia te gheavvaa||26|| have mizra alpabahuta batAve che. mUkAI-mitronA alpabaddhatva saMbaMdhI vicArane Azri kSetra apradeze karatAM kSetra sapradeza asaMkhyAta guNA che. pitAne sthAne vaLI kSetra sapradeze sarvathI thoDA ja vA. (24) mizrANAmityapradezasapadezAnAM mIlitAnAM saMkramaM pratyapradezebhyaH sapadezeSvalpabahutvavicArasaMkrame kSetrato'padezebhyaH kSetrataH samadezA asaMkhyeyaguNAH / svasthAne punaramadezAn vihAya kevalasapadezacintAyAM dravyakAlabhAvAnAM sapadezAnAM kramazo vizeSAdhikAnAmapekSayA stokA eva te kSetrataH samadezA iti||26|| TIkArtha_mizrANAM kahetAM apradeza tathA sapradezanuM paraspara maLIne saMkramaM prati eTale apradeza thakI sapradezane viSe alpa bane hatvanA saMkramaNamAM kSetrathI apradezo karatAM kSetrathI sapradeza ane khyAta guNa che. paNa kSetra sapradeze pitAnA sthAnamAM eTale apadezane cheDI kevaLa sapradezane ja vicAra karIe tyAre kSetra sapradezo dravya, kALa, tathA bhAva sapradeze vizeSAdhika che. tenI apekSAe DAja che. A kSetrathI samaze jANavA (26) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - bhUga-TarI sAdhelAlAMtara . ___etadevocyatevetteNa sappaesA, thovA davvaddhabhAvao ahiyA / paesappAbahuaM, saTThANe atthao evaM // 27 // Aja vAta kahe che. mULArtha-kSetrathI saghazI thaa| cha, tanA2tAMdraya, kALatathA bhAvanA sapradeza adhika che. A mujaba pitAnA sthAnane viSe vyAkhyAnathI sapradezanuM a5mahatvapaNuM 15. (27) zeSasapradezApekSayA kSetrataH sapradezAH stokAH, stokatve ca sAdhye yuktiH pUrvavicAritaiva / 'dabaddhabhAvao ahiyA' iti davyataH kAlato bhAvatazca sapradezAH kramazo vizeSAdhikAH / arthata iti vyAkhyAnApekSayA ityaM svasthAne sapradezAnAM pudgalAnAmalpabahutvamavagantavyamiti // 27 // TIkartha-bIjA sapradezonI apekSAe kSetra pradeza cheDA che. gheDA havAmAM yukti prathama vicArela che ja. kSetra pradeza karatA dravya, kALa tathA bhAvaAzri pradeza vizeSAdhika che. arthataHkahetAM vyAkhyAnI apekSAe A mujaba svasthAnane viSe sapradeza pudgalenuM apamahatvapaNuM jANavuM. (27) alpabahutvasaMkhyAmAha-- paDhamaM apaesANaM, bIyaM puNa hoi sappaesANaM / taiyaM puNa mIsANaM, appabahU atthao tinni||28|| alpabadutva keTalA thayA tenI saMkhyA batAve che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para charIsimUjhAI apradezanuM prathama, bIjuM vaLI sapradezanuM temaja vaLI trIjuM mitronuM alpabahuvapaNuM A mujaba arthathI traNa alpabahutva thAya che. (28) * * prathamaM dravyAghapradezAnAM caturNI zudgalarAzInAM parasparamalpabahutvamuktam dvitIyaM teSAmeva dravyAditaH sapradezAnAm / tRtIya mizrANAmiti / samadezApradezAnAM militAnAmityarthato vyAkhyAnadvAreNa trINyalpabahutvAni bhavanti / sUtre tvekmevaalpbhutvmuktmiti 28. . . . TIkAI--dravyAdi apradeza cAra pudgala rAzinuM a5hu tvapaNuM prathama kahyuM che. bIjuM teja dravyAdi cAra sapradezanuM ane trIjuM sapradeza apradeza maLI mizrAnuM. A mujaba vyAkhyAnakArA traNa alpa bahatva thAya che. paNa sUtrane viSe te eka ja alpa bahu kahela che. (28) sadezAnAmanyonyaM hAsaddhipramANamAhaThANe ThANe vaDDai, bhAvAINaM jamappaesANaM / taM cia bhAvANaM, paribhassa sappaesANaM // 29 // - sapradeza apradezone paraspara keTalI chAza adhikatA che tenuM pramANa batAve che. mUrthi bhAvAdi apradezanI je saMkhyA sthAne sthAne vadhe che te ja saMkhyA bhAvAdi saMpradezamAMthI ochI thAya che. (ra9) . 1 -- sapradezApradezAnAM ' iti pAThasyakapustakamAtrAdhAratayA mule noddhataH // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara 53 bhAvAdInAmAdizabdAtkAladravyakSetrANAmapradezAnAM sthAne sthAne yavarddhate, tadeva sapadezAnAM bhAvAdInAM paribhrazyate / yathA kila kalpanayA lakSaM pudgalAsteSu bhAvataH kAlato dravyataH kSetratazcApadezAH krameNaikadvipaJcadazasahasrasaMkhyAH , sapradezAstu navanavatyaSTanavatipazcanavatinavatisahasrasaMkhyAH tatazca bhAvApradezebhyaH kAlApadezeSu sahasraM vardhate, tadeva bhAvataH sapradezebhyaH kAlataH sapadezaSu hIyate / tayA yadeva kAlApradezebhyo dravyApadezeSu sahasraprayaM vardhate, tadeva kAlasapradezebhyo dravyasapradezeSu hIyate / tathA yadeva dravyApadezebhyaH kSetrApradezeSu sahasrapaJcakaM vardhate, tadeva drvymahero parovuM phIya ti 22 // - sthApanA re ! | mAvA1000 tA. 2000 vyiA 0 6000 gAma 0 20000 bhAvasapra066000 kAlasapra068000 dravyasapra0 65000 kSetrasapra0 60000 TIkarthabhAva, kAla, dravya tathA kSetra apradezonI je saMkhyA sthAne sthAne vadhe che, teja saMkhyA sapradeza bhAvAdikamAMthI ochI thAya che, draSTAMta tarIke kalpanAthI eka lAkha pula che. A muddagalemAM bhAvathai, kAlathI, dravyathI, tathA kSetrathI apradeza anukrame, ekahajAra, be hajAra, pAMcahajAra, dazahajAra che. pradeza anukrame navANuM hajAra, aThANuM hajAra, paMcANuM hajAra, ane nevuM hajAra che. tatazca bhAva apradeza karatAM kAla apradezane viSe je eka hajAra vadhe che, teja hajAra bhAvasapradeza karatAM, kAlasapradezane viSe ochA che, temaja kAla apradeza karatAM dravya apradezamAM je traNa hajAra saMkhyA vadhe che, teja traNa hajAra kAla saMpradeza karatAM dravya sapradezane viSe ghaTe che, tathA dravya apradeza karatAM kSetra apradezamAM je pAMca hajAra saMkhyA vadhe che, teja pAMca hajAra saMkhyA dravya pradeza karatAM kSetra sapradezamAMthI ghaTe che (29) : Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagala chatrIzi- - AnI sthApanA nIce mujaba che. lAvaapradeza, kAlaapradeza. | kavyaapradeza. 100 0. 5000 bhAvasapradeza, kAlasapradeza. dravya pradeza, 99000 | ' ha8000. - 95000 kSetraapradeza, 10000 kSetrapradeza, ha0000 ahavA khittAINaM, jamappaesANa hAyae kmso| taM cia khittAINaM, parivaDDa sappaesANaM // 30 // mUArtha athavA kSetrAdi amadezanI je hAni kahI che, teja kSetrAdi saMpradezanI vRddhi anukrame jANavI. (30) athavA [] kSetrAIinAM carAnA phI, marAtadev sapradezAnAM kSetrAdInAM parivardhata iti / ayamarthaH--kSetrApadezabhyo dravyApadezeSu paJca sahasrA hIyante / ta eva kSetrataH sapadezebhyo dvyasapradezeSu vardhante / tathA ya eva dravyato'pradezebhyaH kAlApadezeSu trayaH sahasrA hIyante / ta eva dravyasapadezabhyaH kAlasapradezeSu vardhante / tathA yadekaM sahasraM kAlApradezebhyo bhAvApradezeSu hIyate / tadeva kAlasapradezebhyo bhAvasapadezeSu vardhata iti // 30 // TIkArtha--athavA kSetrAdi apradezanI je hAnI kahI che, teja sapradeza kSetrAdikanI vRddhi anukrame jANavI. Ane A artha che. kSetra apradeze karatAM dravya apradezane viSe je pAMca hajAra ghaTe che, teja pAMca hajAra kSetra sapradeza karatAM dravya pradezamAM vadhe che, tathA je dravya apradeze karatAM kAla apradezamAM traNa hajAra ghaTe che, te traNa hajAra dravya pradezo karatAM kAla sapradezane viSe vadhe che, tathA je eka hajAra kAla apradeze karatAM bhAva apradezamAM ghaTe che, teja kALa sapradeze karatAM bhAva sapradezamAM eka hajAra vadhe che. prathama Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 ' mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. gAthAmAM ghaTavA saMbaMdhI vAta karI che. A gAthAmAM vadhavA saMbaMdhI vAta karI che. baMne ekaja rIti che. (30) avarupparappasiddhA, vuDDI hANI ahoi durlNpi| apaesasappaesANa puggalANaM salakkhaNao // 3 // mUDhArtha A pramANe paraspara apradeza tathA sapradeza banne pugalanI vRddhi tathA hAni svasvarUpathIja thAya che. (31) parasparato'nyonyApekSayA prakarSega siddhA pratiSThitA svalakSaNataH svasvarUpato vRddhihAnizca bhavati, dvayorapIti pudgalAnAM bhAvakAlanyakSetraviziSTAnAM kramotkramAbhyAM vRddhihaanimtaampr(Are sArAsezelya rU? | TIkArtha-A pramANe eka bIjAnI apekSAe svasvarUpathIja kama tathA utkamavaDe vRddhi tathA hAni pAmatA evA bhAva-kAla, dravya tathA kSetre viziSTa pudagalanI banne apradeza tathA sapradeza rAzinI kRddhi tathA hAni kahI che. (31). raNujA canakticev yate cauhivi, jamuvacariNati puggalA duvihaa| Na u vuDDI hANI, tesiM annonnasaMsiddhA // 32 // Aja arthane pragaTa karI batAve che. 'mUtrAje pagale amadeza tathA samadezathI be mAre batAvyA che, teja pudagale bhAvAdi cAra prakArathI viziSTa kare che. te bhAvAdi vaDeja pudgalenI paraspara hAni vRddhi thAya che. (32) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagala chatrIza- - yasmAtpudgalA dvividhAH sapradezA apradezAzvetyarthaH / upaca yante viziSyante catubhirapi bhAvakAlAdibhiH paramArthatastu ta eva te nAnye / ayamarthaH-ye kila kalpanayA pudgalA lakSasaMkhyA. uktAH paramArthena tu anantAH santi, teSAM madhyAtkecit dravyato'pradezAH zeSAstu dravyataH sapradezAH / ya eva dravyato'madezAH sapradezAca, ta eva ca kAlAdibhirapyapradezAH sapradezAzca vicAryante, tena teSAM pudgalAnAM vRddhinizcAnyonyasaMsiddhA, itaretarAzrayevi uparAkSasvarthaH II rU2 che. TIkAtha-je pudagalo apradeza tathA sapradezathI be prakAre kahela che, teja pudagale bhAva-kAlAdi cAra prakArathI viziSTa karAyA che. judA judA pADe che. paNa vAstavika rIte te beja apradeza tathA sapradeza che, bIjA nathI. Ane A artha che. je pudagale kalpanAthI eka lAkha gaNela che. te pudagale paramArthathI anaMtA che. te mudde galanI madhye keTalAka dravyathI apradeza che. bAkInA badhA sapradeza che, ane je pudgala dravyathI apradeza tathA sapraveze che, teja pudagalene kAlAdivaDe apradeza tathA saMpradezane vicAra karAya che. A kAraNathI pugalonI paraspara vRddhi tathA hAni siddha thAya che (32) TIkAkAre je daSTAMta ApI vRddhi hAnI batAvI che. teja vAta mUlakAra batAve che. (32) eesi rAsINaM, NidarisaNamiNaM bhaNAmi paJcazvaM / vuDDIe savvapuggala, jAvaM tAvANa lako u // 33 // mUArya-upara batAvela rAzi saMbaMdhI pratyakSa daSTAMta kahuM chuM. samagra yugalenI vRddhi je che te badhAne kalpanAthI eka lAkha dhAre.(33) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUga-13 sAlamaita2. 57 kaMca do apaMca ya, dasa ya sahassAi~ appesaannN| nAvAINaM kamaso, cauNhavi jahovaTANaM // 34 // ___ mULArtha-temA meM CM2, mehara, pAyala2, 6zAhajAra anukrame bhAvAdi cAra apradezane jANe (34) kalpanayA yAvantaH sarvapudgalAstAvatAM lakSamiti // 33 / / eka dve pazca daza sahasrANi apradezAnAM bhAvAdInAM bhAvakAladravyakSetrANAM caturNAmapi yathopadiSTAnAM krameNAvagantavyAni // 34 // TIkAI--kalpanA vaDe jeTalA pagale che te badhAne eka are al. (33) TIkArtha-bhAva apradeza, kAla apradeza, dravya apradeza, tathA kSetra apradeza je cAra kahyA che te anukrame eka hajAra, be hajAra, pAMca 2 tathA 6A STR MYvA. (34) / nauI paMcANauI aTThANauI taheva nvnuii| evaiyAi~ sahassAi~ sappaesANa vivarIaM // 35 // mULArthane // 2, 5yA 402, 2 012 temaja navANuM hajAra viparItathI sapradezane jANe. (35) vaiparItyena sapradezAnAM navatiH paJcanavatiraSTanavatirnavanavatizca sahasrANAM krameNAvagantavyA / vaiparItyaM cedam-kSetrataH sapadezAnAM navatisahasrANi / dravyataH sapradezAnAM paJcanavAtasahasrANi / kAlataH sapadezAnAmaSTanavatisahasrANi / bhAvataH sapradezAnAM navanavatisahasANIti // 35 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagala-trIzi TIkAW--viparItapaNAthI sapradezane nevuM hajAra, pacA hajAra, aThANuM hajAra, navANu hajAra anukrame jANavA. viparItaw batAve che, kSetrathI sapradeza nevuM hajAra che. dravyathI sapradeza paMcAla hajAra che. kAlathI sapradeze aThANuM hajAra che. bhAvathI sapradezana pA 12 cha. (35) eesi jahAsaMbhavamatyovaNayaM karija rAsANaM / sabbhAvao a jANija te aNaMte jinnaabhihie||36|| // iti samApteyaM pudgalaSaTtriMzikA // mULArtha-- 20 yAra zazino yathAsana mana upanaya karI le, A vAta kalpanAthI kahI che. vAstavika te pugale anaMtAtirthakaree kahela che. ema jANa(36). eteSAM pUrvoktAnAM sapadezApadezAnAM rAzInAM yathAsaMbhavamoMpanayamaryabhAvanAM kuryAt / arthabhAvanA tu sabhadezAmadevAnAmalpabahutvavicArarUpA pUrvavyAkhyAne kRtavati neha pratanyate / atra lamasaMkhyayA pudgalAnAmalpabahutvavicAraNamavyutpannamatiziSyavyutpAdanAyam / paramArthatastu tAn pudgalAnanantAn jinAbhihitAn jAnIyAditi // 36 // iti zrIravasiMhasUrivivRtA pudgalapaTviMzikAvRttiH samarthitati / / TIkArya-je pUrve kahela saprade, amadeza rAzione yathAsaMbhava arthane upanaya agara arthanI bhAvanA tame karI lyo. sapradeza, apradezanI alpabahuta vicAraNArUpa bhAvanA prathama vyA 'saMspasaMkhyayA / iti kvacit / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. 50 khyAnamAM karela che, mATe ahIM pharI kahetA nathI. ahIM pugalenI eka lAkha saMkhyA vaDe je alpabadutvanI vicAraNA karI te mAtra avyutpannamati ziSyanI buddhi vikAsa karavA sArU jANavuM. vAstavika rIte te jinezvarabhagavAne kahelA pagale anaMtA che. te tame jANe. (36) iti zrIratnasiMhasUri viracitA pudgala SaTtriMzikA TIkAyAM gurjarabhASA zrItapAgacchapati paMDitaziromaNi jJAnAdiguNaguNAlaMkRta zrImanmuktivijayajIgaNi ziSya zrImad paMnyAsajI zrIkamalavijayagANi ziSya; muni devavijayagaNinA samarthitAH kapaDavaMjAkhyanagare pUgatA saM.1972 phAlguna mAse zuklapakSa pratipadAyAM zubhaM bhUyAt / / // iti savRttikA pudgalaSaviMzikA samAptA // ba pudgala SatrizikAmAMthI sArAMza. 1 bhAva apradeza, kAla apradeza, dravya apradeza, kSetra apradeza. bhAva apradeza pudagala kahetAM pudgalamAM rUpa, rasa, gaMdha, sparzAdi bhAvaparyAye anaMtA che, chatAM jyAre eka guNa kAlo, rAte, temaja eka guNa rasa, gaMdha, spazAdinI vivakSA karavAmAM Ave tyAre tene bhAva apradeza kahe che. athavA bhAvane Azri apradeza kahe che. 2 kAla apradeza pudagala kahetAM pudagalane sthiti kALa ghaNe che, chatAM prathama eka samaya sthitikALa dareka pudagalanA pheraphArane lIdhe vivakSA karavAmAM Ave tyAre tene kAlathI apradeza kahe che, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pugala-chatrI 3 dravya apradeza pudagala kahetAM be saMkhyAnAdi kavALA - che, chatAM kevaLa judA rahelA paramANuonI vivakSA karavAmAM Ave tyAre tene dravyathI apradeza kahe che. 4 zrena amadeza pudagala kahetAM AkAzanA sakhyAtA pradezamAM a la che avagAhIne rahyA che, chatAM eka AkAzamAM je koI paNa pudagala skaMdha rahyA che, tene kSetraapradeza che. " 5 bhAva apradeza 1, kAla apradeza 2, dravya amadada 3, kSetra A pradeza 4. A cAre parapara a + va za 2 kavA. 6 sarvathI cheDA bhAva apradeza che. eka guNakALa, 9 bhAva apradeze karatAM kAla apradeza a4 te kare che laapradeza eka samA sthiAiLA pumAne che ane te bhAva apradeza mA sadA mAM samaja che A " he maLo ApavAthI kALa aprada asa 2 kapa che. dravya A kALa apradeza che. :" , eka amara rahe che te kAlathI bapa ka , , - 3 15. bhAvane Aja kAla hanuM dayane eka ja le A kAla rA . - eka A da ma ra : : ' . . . avahinAne Azri kAla pradeza 10 para gala che keca, pakaDa A che . . . ! rakA mAM ga pradezamAM rahIne vizeSa AkAza - 15 - - - dhana ne eka samaya eni kALa tene avagAhana kA kA - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAgala-chatrIzi- . 15 kAla apradeza karatAM dravya apradezo asaMkhyAta guNa che. dravya apradezo paramANuo jANavA. 16 dravya apradezo karatAM kSetra apradeza asaMkhyAta guNA che. eka AkAza pradezavRtti che jANavA. eka AkAza pradezamAM eka paramANuthI mAMDI anaMta pradezI audha rahevAthI vadhAre jANavA A mujaba eka alpabadutva apradezanuM pUrNa thAya che. sapradezanuM a5hatvapaNuM batAve che. 17 kSetra apradezo karatAM kSetra sapradeza asaMkhyAta guNA che. svasthAne alpa che.. . 18 kSetra sapradeze karatAM dravya pradezo vizeSAdhika che. 19 dravya pradeza karatAM kAla pradeza vizeSAdhika che. 20 kAla sapradeze karatAM bhAva sapradeza vizeSAdhika che. - dAMta pUrvaka A vAta samajAve che. - 21 eka hajAra bhAva apradeza che. be hajAra kAla apro. che. pAMca hajAra dravya pradeza che. daza hajAra kSetra apradeza che. 22 90 hajAra kSetra sapradeza che. 5 hajAra dravya pradeza che. 98 hajAra kAla saMpradeza che. 9 hajAra bhAva sapradeza che. A mujaba paraspara a5bahuvapaNe jANI levuM. alapa bahu keTalAM thayAM te kahe che. 23 amadeze cAranuM eka alpAbahatva 1, sapradezanuM bIjuM alpAbahatva 2, apradeza tathA samadeza bannenuM sAthe trIjuM alpa bahutva jANavuM 3, A mujaba pugala parvizikAne sArAMza jANo. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA THIS pA NANhay ARTODA G THE // aham // // sattikA nigodaSaTtriMzikA // atha paJcamA evaikAdazazate dazamodezake nigodavicAraH "logassaNaM bhaMte egami AgAsapaese jahannapae jIvapaesANaM ukkosapae jInapaesANaM sabajIvANaM kayare kayare appA vA bahuA vA tulA pAvisesAhiyA vA? goyamA ! savvayovA logassa egami AgAsaparase jahannapae jIvapaesA, savvajIvA asaMkhijjaguNA / ukkosapae jIvapaesA visesAhiyA" iti sUtram / atra bhAvArthaH vRddhoktAbhiH pazitA gAthAbhirabhirabhidhIyate / yathA (bhASAMtara.) paMcama aMga bhagavatIjI sUtranA 11) agyAramA zatakanA dazamAM kazAmAM nimedane vicAra che. te kahe che. - lagavan ! attnA me mA pradezamA 1. capade jIva pradeza, utkRSTapade jIva pradezo, tathA sarva jI A traNe paraspara keNa DA, keNa vadhAre, keNa sarakhA, tathA ke vizeSA uttara-he gatama! kAkAzanA eka AkAza pradezane viSe jAnyapade sarvathI thoDA jIva pradezo jANavA, tenA karatAM sarva che asaMkhyAta guNA jANavA. tenA karatAM utkRSTapadane viSe jIva pradeza Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigAha-vIza-.. vizeSAdhika jANavA. A mujaba sUtra che. have ahIM bhAvArtha vRdhdhAra kahela A chatrIsa gAthAvaDe kahevAmAM Ave che. logassegapaese, jahannayapayAMma jiypesaannN|| ukkosapae ya tahA, savvajiyANaM ca ke bahuyA // 1 mULArtha- zana me mA aTezane viSa 1 ghanyapade jIva pradeza, utkRSTapadane viSe jIva pradeza temaja saba vo tamAma pAche ? (1) lokAkAzasyaikasminnabhAnadeze nirvibhAge kSetre jaghanyataH sUkSmanigodAdijIvAnAM kati pradezA avagADhAH syuH? tathotkRSTapade utkarSapade ca lokAkAzasyaivaikasminnabhAnadeze nirvibhAge kSetre katijIvAnA pradezA avagADhAH syuH? tathA sarva nIvAnAM samastalakAkAzavartinAM sarvabhedabhinnAnAmutkRSTajaghanyapaidenakanabhaHpradezAvagADhasUkSmavAdarAdibhaM dabhinnajIvapadezAnAM ca ke bahavaH ? / iti sUtravRttiH / iha caturdazarajjvAtmako'pi lokaH prdeshgnnitaapekssyaa'sNkhyaatpdeshaatmko'sti| ekaikanigodAvagAhanA cAGgulAsaMkhyeyabhAgamAtrakSetrapramANA, yantra caiko nigodastatrAsaMkhyeyA nigodAH anantajIvAnAM caikaM sAdhAraNa zarIraM nigodH| ekaikajIvazca svadeze'saMkhyAtapadezAtmako labhyate, sa ca sUkSmanigodeSvatIvasaMkucito'GgulAsaMkhyeyabhArgamAtrakSetramasaM. khyAtapradezAtmakaM vyAmoti / vistRtastu bahUn bahutarA~nvA yAvatkevalisamudghAtAvasthAyAM sarvAn lokAkAzapadezAn vyAmoti / tatazca sa 1 'syuH' iti kvacinna / evamagre / 2 'padaika' ityapi / 3 'bhinnAnAM' itypi| 4 'iti sUtravRttiH' iti kvApi nAsti // 5 'ke' ityapi / 6 'bhAga' iti kvApi naasti| 7 'vA' iti kcitraasti| Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara jIvarAzerapekSayA jaghanyata ekatra kSetre namaHpradeze'saMkhyAtanigodAMzodhitiSThati / kati sarvajIvAH ? jaghanyapade ca kati jIvAnAM pradezA avagADhAH syuH ? utkRSTato'pi kati ? iti paramArthato rAziyasya parasparamalpabahutve praznaH // 1 // TIkAtha-jeno kevalInI draSTithI vibhAga paDI na zake tene pradeza kahevAmAM Ave che. AvA lokAkAzanA eka pradezarUpa kSetramAM jaghanyapade sUkSma nigodAdi javAnA keTalA pradeza rahyA che? tathA utkRSTapade kAkAzanA eka AkAza pradezarUpa kSetramAM jInA keTalA pradeza rahyA che temaja saMpUrNa kAkAzamAM rahela samagra jIve, tathA jaghanyapade, temaja utkRSTapade eka AkAza pradeza upara rahela sUkSma mAdara bhedo karI bhinna jInA pradeze. A traNe paraspara keNa vadhAre ? A mujaba sUtranI TAMkA che. have zAstrakAra graMthane se DaratA kahe che ke cAdarAjarUpa laka pradezanI gaNatarIthI asaMkhyAta dezarUpa che. eka eka nimedanI avagAhanA, aMgulanA asaMkhyAmAM bhAga jeTalA kSetra pramANunI che. * jyAM eka nigada che, tyAM bIjI asaMkhyAtI nige che. mana ta jIvonuM eka sAdhAraNa zarIra tene nigada kahe che. dareka jIva asaMkhyAtA pradezavALa pita pitAne sthAne che. A jIva suma negedane viSe ghaNAja saMkucita thaIne, aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalA AkAzanA asaMkhyAtA pradezarUpa kSetrane vyApIne rahyo che, vistArathI te A jIva ghaNu ghaNAja AkAzanA pradezane vyApIne rahyA che. yAvat kevalisa muddaghAta avasthAmAM kAkAzanA maga pradezane vyApIne rahyo che. jyAre jIva saMkucita vRttithI aMgu unAasaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetramAM rahe che, tyAre nenigodavRtti ? " ti zApa nIti . Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ di-rI i sarva jIvarAzinI apekSAe jaghanyathI eka AkAza pradezamAM vase khAtA nigadanA azo rahe che. - have ziSya prazna kare che. 1 keTalA che che? 2 jAnyathI eka AkAza pradezane viSe ragara jaghanyapade jIvanA keTalA pradeza rahyA che? 3 vachUTathI eka AkAza pradezane viSe agara utkRSTapade jIvanA keTalA pradezo rahA che? paramArthathI A traNa rAzine paraspara e95bahuta zAzrI prazna che. (1) uttaramAthovaa jahannayapae, jiyappaesA jiyA asNkhgunnaa| ukosapayapaesA, tao visesAhiyA bhaNiyA // 2 // have uttara Ape che. - mU -jAnyathI eka AkAza pradezane viSe ane gara jAnyapade sarvathI thoDA jIva pradeze, tenA karatAM jIve asaMkhyAta guNa, tenA karatAM utkRSTathI eka AkAza pradezane viSe agara utkRSTapade vizeSAdhika jIva pradeze jANavA. (2) ekatra namaHmadeze jIvapadezA jaghanyapade sarvajIvarAzerapekSayA stokAH, asaMkhyeyatamabhArgavartitvAt / jaghanyapade jIvapadezApekSayA ca sarvanIvAnAmasaMkhyAtaguNatvAt / utkRSTapade tu ekasmina bhapradeze jIvapradezAstataH sarvajIvarAzerapekSayA vizeSAdhikA iti||2|| - TIkartha_eka AkAza pradezane viSe jaghanyapade sarva jI. vanI apekSAthI chava pradezo thayA che. kAraNa ke asaMkhyAtamAM bhAga 2 jAya Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara jeluM kSetra hovAthI, temaja jaghanyapade rahelA jIva pradezanI apekSAe sarva jIve asaMkhyAta guNA che utkRSTapade eka AkAza pradezamAM jIvapradeze samagra jIva rAzinI apekSAthI vizeSAdhika che. (2) atha jaghanyapadamutkRSTapadaM cocyatenattha puNa jahannapayaM, loyaMte jattha phAsaNA tidisi| disimukkosaparya, samatthagolaMmi nannattha // 3 // have jaghanya pada tathA utkRSTa pada batAve che. mULArtha-dhanya54 tathA 456 2 // manne pahabhAM jaghanyapada lA nA cheDe che, ke jayAM traNa dizinI sparzanA rahI che. utkRSTapada saMpUrNa gaLo ane tyAM ja hoya che, ke jyAM cha dizinI sparzanA hoya che. bIje sthaLe ukaphniiy. (3) tatra tayorjaghanyetarapadayorjaghanyapadaM lokAnte niSkuTakoNarUpe bhavati 'jatya' iti yatra golake sparzanA aparAparagolakArambhakanigodarAzidezastisRSveva dikSu bhavati, zeSANAM dizAmalokenAvRtatvAda , sA ca sparzanA khaNDagolaka eva bhavatIti bhAvaH / 'uddirsi' iti yatra punargolake padasvapi dikSu aparAparagolakArambhakanigodarAzidezaiH sparzanA bhavati; tatrotkRSTapadaM bhvti| tacca samastagolake paripUrNagolake bhavatItyarthaH / nAnyatra, khaNDagolake na bhavatIti bhAvaH / saMpUrNagolakazca lokamadhya eva syAt , na tu alokasamIpa iti // 3 // TIkAtha- jaghanyapada tathA utkRSTa padane viSe jaghanyapada lenA cheDe niSphaTa khuNArUpa che, ke jyAM navA navA geLAne utpanna Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigada-chatrasi. karanAra nigadonI sparzanA traNa dizinI hoya che. bIjI dizinI sparzanA alakathI AcchAdita thaI gayela che. A traNa dizinI spa nA khaMDa golAmAMja jANavI. vaLI je gaLAmAM cha dizimAM navA navA geLAne utpanna karanAra nigada rAzinI sparzanA che te utkRSTa pada kahevAya che. A utkRSTapada pUrNa gaLAmAMja hoya che, paNa khaMDa gaLAmAM hetuM nathI. saMpUrNa moLo to leka maLe ja thAya che, paNa lokane cheDe na thAya. (3). aya paravacanamAzamAna AhaukkAMsamasaMkhaguNaM, jahannavAo payaM havai kiMtu / naNu tihisiphusaNAo,chahisiphusaNA bhave dugunnaa||en ahIM ziSya zaMkA kare che. (chanA pradezane aMge) mUDhArya-jadhanyapada karatAM utkRSTapada asaMkhyAgaNuM zuM thAya? traNa dizinI sparzanA karatAM cha dizinI sparzanA bamaNI hovAthI bamaNA thAya. (4) utkRSTapadamasaMkhyAtaguNaM jaghanyapadakanabhaHmadezAvagADhajIvanadezarAzerapekSayA, kinnu kathaM nu bhavati ? na bhavatItyarthaH / kasmAdevam ? ityAha-nanu nizcitam , akSamAyAM vA nanuzabdaH, tridikasparzanAyAH sakAzAt paDdinasparzanA bhaved dviguNA, trikasya dvikena guNane SaNNAmeva bhAvAditi // 4 // TIkArya-jAnyapade eka AkAzapradezaupara rahela jIva pradeza rAzinI apekSAe utkRSTapada asaMkhyAtagaNuM kema thAya? ane thata na thAya, kema na thAya? uttara. nanu zabda nizcita arthamAM ane gara akSama eTale sahana na karavuM A arthamAM che, traNa dizinI 1 naNu tidisi phUsaNAoM' ityapi kvacit evamapre'pi / 2 'rAzyapekSayA' iti kApi // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. sparzanAkatAM chadizinI sparzanA bamaNI thAya. traNane bee guNe te 7thAya. (4). iha ca kAkupAgadevatvaM pratIyata ityato dviguNamevotkRSTapadaM tyAdasaMkhyAtaguNaM ca tadiSyate, jaghanyapadaikanabhaHpradezAzritajIvapadezarAzyapekSayA'saMkhyAtaguNasarvajIvebhyo vizeSAdhikajIvapradezopetatvAttasyati / ihottaramthovA jahannayapae, nigoyamittAvagAhaNA phusnnaa| phusaNA'saMkhaguNattA, ukkosapae asaMkhaguNA // 5 // ahiM kAkunA pAThathI hetu paNa jaNAve che.eTale utkRSTa padabamaNuM ya, paNa tame to utkRSTapada asaMkhyAtagaNuM gaNe che, te ja batAve che. jaghanyapade eka AkAzapradezamAM rahela jIvapradezo karatAM samagra jIve asaMkhyAtaguNA che, ane tenA karatAM utkRSTapadane viSe jIvapradezo vazeSAdhika che. ahIM uttara Ape che- mULArtha-vanyapahanI hara vaza thii|ch, kAraNake nigoda mAtra avagAhanAnI sparzanA hovAthI te paNa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI jANavI. ukRSTapadane viSe avagAhanA asaMkhyAta gaNI che. (5) ekasminnabhaHmadeze jaghanyakapade jIvapradezAH stokAH; kutaH? tyAha-'nigoyamittAvagAhaNA phusaNA' iti nigodamAtre'GgugAMkhyeyabhAgarUpe kSetre'vagAhanA yeSAM te nigodamAtrakSetrAvagAhanAH, pAvatsu yeSveva cAkAzapadezeSveko nigodo'vagADhastAvatsu teSveva cAparanabha pradezasparzaparihAreNa ye nigodA avagAdAsta ekAva* ? utkRSTapadaM Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni-wala gAhanA ityarthaH / taireva ca yatsparzanamavagAhanaM jaghanyapadasya tamigodamAtrAvagAhanasparzanaM tasmAt khaNDagolakaniSpAdakanigodastasyA'saMsparzanAdityarthaH / bhUmyAsannApavarakamadhyakoNAntimapradezasadRzo hi jaghanyapadAkhyaH pradezaH, taM cAlokasaMbandhAdekAvagAhanA eva nigodAH spRzanti, na tu khaNDagolakaniSpAdakA nigodAH; pradezaparivRddhihAnibhyAM tulyAvagAhanAnAmaparanigodAnAM tatrAnupalabhyamAnatvAt / tatra kila kalpanayA jaghanyapadaM jIvazataM spRzati / paramAthatastveko'pi nigodo'nantajIvAdhiSThito yatra caiko nigodastatrakAvagAhanA asaMkhyeyA nigodA iti / tasya ca kalpanAkAlpatasya jIvazatasya pratyekaM kalpanayaiva pradezalakSaM tatrAvagAhAmAte / paramArthatastu samastalokAkAzamadezarAzitulyapradeza ekaiko'pi jIvo'saMkhyeyAn pradezAnavagAhata iti / evaM ca kAlpanikapradezalakSagaNane jaghanyapade koTI jIvapradezAnAmavagADhetyevaM stokAstatra jIvapadezA iti / athotkRSTapadajIvapradezapramANamucyate-'phusaNA asaMkhaguNattA' iti sparzanAyA utkRSTapade pUrNagolakaniSpAdakanigodaiH sparzanAyA yadasaMkhyAtaguNatvaM jaghanyapadApekSayA tattathA tasmAdetoruskRSTapade'saMkhyAtaguNA jIvapradezA jaghanyapadApekSayA bhavanti / utkR. epadaM hi saMpUrNagolakAnagodarekAvagAhanaraisaMkhyepaistathotkRSTapadAvimocanena prathamanigodAvagAhanApekSayA ekaikapadezazreNiparihAribhiH pratyekamasaMkhyeyaireva spRSTam / tacca kila kalpanayA koTisahasreNa jIvAnAM spRzyate / tatra ca pratyekaM jIvapradezalakSasyAvagAhanAjIvapradezAnAM dazakoTikoTyo'vagADhAH syuH / ityevaM utkRSTapade te'saMkhyeyaguNA bhAvanIyA iti // 5 // .. TakAI-vanyapade eka Akapradeza upara chavapradeza Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara 7 che. zA mATe? uttara-nigoda mAtra aMgulanA asaMkhyAtamA maga jeTalI avagAhanA hovAthI, jeTalA pradezane viSe eka nigoda avagAhIne rahela che. teTalAja te pradezane viSe bIjI paNa nigete rahela che. A badhI nigenI eka avagAhanA kahevAya che. eka pradezane Are rahelI bIjI nigode cheDI daIne A eka avagAhanAvALI nigoda mAtranI sparzanA jaghanyapadane che. khaMDa geLAne utpanna karanArI bIjI nidevaDe A jaghanyapada spazAyela nathI. bhUminA najIkanA vacalA bhAgane je khuNe te khuNAnA chellA pradezarUpa jaghanyapada che. A jaghanyapadane alekanI sAthe saMbaMdha hevAthI eka avagAhanAvAlIja nige sparze che. paNa khaMDa gelAne utpanna karanAra nigede sparzatI nathI. eka eka pradezanI vRddhihAnivaDe rahela chabIjI tulya avagAhanAvAlI nigonI sparzanA jadhanya padamAM nathI, jaghanya pada upara kalpanAthI se che sparzI che. paramArthathI te eka paNa nigada anaMta jIvavAnI che. vaLI jyAM eka nigada che tyAMja teja avagAhanAmAM bIjI asaMkhyAtI nige che. A asaMkhyAtI nigedane kalapanAvaDe se jIvavALI gaNavI. tathA dareka jIvanA kalpanAvaDe eka eka lAkha pradeze jaghanyapada u. para rahelA che. paramArthathI te lokAkAzanA pradezanI rAzinI tulya pradezavALo jIva potAnA asaMkhyAtA pradezathI jaghanyapada upara 2helo che. A pramANe kalpanIka lAkha pradezane se jIve jaghanyapade rahela hevAthI soe guNavAthI eka keTI pradeza jaghanyapade rahelA che, A mujaba jaghanyapade jIvapradeze thoDA jANavA. have utkRSTa pada upara rahela jIva pradezanuM pramANa batAve che. jaghanyapadanI apekSAe upadamAM pUrNa geLAne utpanna karanAra nidAnI sparzanA asaM. khAtagaNI che. A kAraNathI utkRSTapadane viSe jIva pradeza asaMkhyAta guNA jaghanyapadanI apekSAe thAya che. utkRSTapadane te saMpUrNa gezAnI nigoda eka avagAhanAvALI bI7 asaMkhyAtI nigAde Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 Air-vIza .. temaja utkRSTapadane choDyA vinA prathama nimedanI avagAhanAnI apekSAthI eka pradezazreNInI ochAzathI bIjI asaMkhyAtI nigelo nI sparzanA che. kalpanAthI eka hajAra keTI che sparze che, temaja eka AkAzapradezaupara dareka jIvana eka lAkha pradeze avagADela hevAthI eka hajAra keTIne eka lAkha guNavAthI utkRSTapadamAM daza keTakeTI chavapradeza avagAhela che. A mujaba utkRSTapadamAM jIva pradezo jaghanya pradezonI apekSAe asaMkhyAta guNa che evI mApnaa 2vI. (5) ___ atha golakamarUpaNAya AhaukkosapayamamuttuM, nigoyogaahnnaaisvvtto| nipphAijjai golo, paesapArevuDDihANIhiM // 6 // he zALA saMbaMdhI prarUpaNa kare che. mULArtha--GTapahane choyAvinA nigAha mAnanI avagAhanAvALA eka pradezanI hAni vRddhithI gaLe ane cha. (9) utkRSTapadaM lokamadhyavartigolakasthitabahujIvapradezaspRSTanamaHpradezarUpaM vivakSitapradezamamuzcadbhirnigodAvagAhanAyAH ekasyAH sarvataH sarvAsu dikSu nigodAntarANi sthApayadbhirniSpAdyate golaH / kathaM ! pradezaparidRddhihAnibhyAM kAMzcitpradezAn vivakSitAvagAhanAyA AkramadbhiH kAMvidvimuJcadbhirityarthaH / ayamabhiprAyaH yeSu vivakSitepvAlAsaMkhyeyabhAgavartiSvasaMkhyAteSvAkAzapadezeSveko nigodo'vagAhate, teSvevAnye'saMkhyAtA nigodA avagAhante / tathA visa kSitanigodAvagAhanApekSayaivApare nigodAH kothita pradezAn pari Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanA paNa pradezanI avagAhanA vALo A eka pUrNa gono che. A goLane pAre bAju tathA urdhva adha mujaba zizinI sparza nA che. temaja cAre tarapha nigodathI kAma che temaja A meLanA uNa pada upara bIja bAdara ligo nA sUkSma pRthibAda ja vyApta hovAthI tAreka A utkRSTa pada baNavuM. - - utkRSTa padane sparza karyA sivAya pharanA cAra gaLA che ane vayamAM eka go che lAla kinArIvAlA gauzAnI vacamAM yAmaraMgathI tyAre herapAI kaheba timo jANavI. jIvonA adhya pradezanI avagAhanAvAze khakhaMDa goLo paNa. A goLo nikara lokanA cheDe hovAthI traNa dizinI strInA che. bIjI traNa digi alokathI A ' dita hovAthI ne taraphanI nA nathI. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULI sAthe bhASAMtara. hatya kAMzcica pradezAnabhivyApyAparanabhAnadezAnapi vyApnuvantI - TIkAI-utkRSTapada ke je lekanA madhyamAM rahela geLe ke je geLAmAM rahela ghaNuM jenA pradezathI sparzAvela AkAza pradezarUpa che, te utkRSTapada Icchita pradezane nahi choDavAvaDe eka nimedanI avagAhanA jeTalI ja bIjI nigoda chae dizIe sthApavAthI gaLe utpanna kare che. kevI rIte? te uttara Ape che ke AkAzanA eka pradezanI vRddhi hAnithI keTalAka pradeze Icchita avagAhanAne choDavAthI temaja keTalAeka pradeze Icchita avagAhanAne AkramaNa karavAthI goLa utpanna thAya che. Ane abhiprAya e che ke je vivakSita aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM kSetra ke je asaMkhyAtA gAkAza pradezarUpa cheA kSetrane viSe eka nigoda rahI che. temaja teja kSetramAM bIjI asaMkhyAtI nigode rahI che tathA vivakSita nimedanI avagAhanAnI apekSAe bIjI keTalI nigode AkAzanA keTalAka pradezane choDIne rahI che, temaja keTalIeka nigedo AkAthanA keTalAka pradezone vyApIne paNa rahI che. A mujaba eka goLa bane che. sthApanA ceyam / golakAntarakalpanAyAyAhapatto ccia golAo, ukosapayaM muittu jo anno / hoI nigobho taMmivi anno nipphajaI golo // 7 // sthApanAnIce che. have bIjo geLe batAve che, mUThA pUrve kahelA geLAnA utkRSTapadane choDI je 1 sthApanA tu tadvidaH sakAzAjoyA / 2 'iMti,' 'hoti' ityapi kacit / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja . 'nige-chatrazmi bIjI nigoda rahI che, temaja bIjA utkRSTapadathI bIjo goLa bane che. (7) tamevoktalakSaNaM golakamAzrityAnyo niSpadyate golaH / katham ? utkRSTapadaM prAktanagolakasbandhi vimucya yo'nyo bhavati nigodastasminnutkRSTapadakalpaneneti / ayamA.yaH-prAgutkRSTapadamAzritya vivakSitanigodAvagAhanAyAM yAni yAni pradezaparivaddhihAnibhyAM nigodAntarANi sthApitAni teSvekataramapi nigodamAzritya nigodAntarasthApanena golakAntaraM niSpayata iti // 7 // ' TIkAI-te pUrve kahelA geLAne Azrine ja bIje goLa bane che. kevI rIte? te uttara Ape che ke prathamanA goLA saMbaMdhI utkRSTapadane choDIne je bIja nigede rahI chetemAM utkRSTapadanI kalpanAthI bIje geLo bane che. AnuM rahasya A che ke prathamanA uka hRSTapadane Azri vivakSita nimedanI avagAhanAmAM eka eka zAkAzapradezanI vRddhi-hAnivaDe je je nigodo sthApI che, temAM koI eka paNa nigadane Azi bIjI nigodo sthApavA vaDe bIjo goLa bane che. arthAt eka eka AkAzapradezanI vRddhihAnivaDe je ti gede rahI che temAM prathamanA utkRSTapadane sparzI vinA navIna utkRSTa pada sthApavuM ane bIje geLo zAstrakAra kahe che, Aja mujaba bIjA asaMkhyAtA geLAo thAya che. (7) . tayA ca sati yatsyAcadAha-- evaM nigoyamitte, khitte golassa hoi niSphattI / evaM niphajate, loge golA asaMkhijjA // 8 // have geLAonI je saMkhyA thAya che teja batAve che. gUDhArtha A pramANe nigoda mAtra kSetramAM goLAnI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. 75 utpatti thAya che ane Aja rIta pramANe asaMkhyAta gaLA bane che. (8) evamuktakrameNa pratinigodaM nigodAntarasthApanArUpeNa nigodamAtre kSetre vivakSitaviviktaikaikanigodAvagAhanAsvarUpa AkAzakhaNDe golakasya bhavati niSpattiH, vivakSitanigodAvagAhanAtiriktanigodadezAnAM golakAntarAnupravezAt / evaM ca niSpadyante loke golA asaMkhyeyAH, sakalasyApi lokAkAzasya nigodakadambakAvarudatvAt / nigodAvagAhanAyAzcAGgulAsaMkhyeyabhAgarUpatvAda, ma. vinigodAvagAhanaM ca golakaniSpacariti // 8 // TIkAryuM--A mujaba prathama kahela krama pramANe dareka nigere judI judI nigodo sthApavAvaDe nigada mAtra kSetramAM Icchita judI judI eka eka nigodanI avagAhanAvALA AkAzapradezamAM geLAnI - utpatti bane che. Icchita nigadanI avagAhanAthI bhinna nigedanA dezanI avagAhanA judA gaLAmAM praveza thAya che, agara sparzanA thAya che. A mujaba lekamAM asaMkhyAtA geLAo bane che. kAraNa ke saMpUrNa kAkAzanA pradeze te nigadanA samUhe avagAhyo che, agara AcchAdita karyo che. nimedanI avagAhanA aMgulanA asaM. khAtamA bhAga jeTalI che ane dareka nigode geLAnI utpatti thAya che. (8) atha kimidameva pratigolakaM yadulaSpadaM tadeva grAham ! utAnyat ? iti asyAmAzaGkAyAmAhavavahAranaeNa imaM, ukkosapayAvi itiyA ceva / jaM puNa ukkosapayaM, nicchaiyaM hoi taM vucchaM // 9 // dareka geLAe rahela utkRSTa padate upada gaNavuM. ke bIjuM? zAne uttara Ape che. * Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 nigevIki : ~ mUkAI-vyavahAra nathI Aja utkRSTapada jANa vuM? jyAre Aja utkRSTapada laIe tyAre utkRSTapada ane khyAtA thAya mATe A utkRSTapada na gaNavuM, nizcayathI uhRSTapada jene kahe che, te batAve che. (9) . vyavahAranayena sAmAnyenedamantaravyAvarNitasvarupamutkRSTapadapukaM kAkA cedamadhyeyam / anuktasyApi kiMzabdasya gamyamAnatvAva / tatazca kimidamutkRSTapadaM grAhyam ? api tu na bAdyameveti tAtpayam / kutaH? 'ukosapayAvi ittiyA ceva' iti na kevalaM golakA asaMkhyeyAH, utkRSTapadAnyapi pratiparipUrNagolakasparzanAparUpitAni etAvantyeva asaMkhyeyAnyeva, bhavanti / yasmAttato na niyatamutkRSTapadam , kiM ca na syAniSkuTAsannatridikparzikhaNDago. lakAn vihAya zeSagolakAnAM SaDdikasparzinAM sarveSAmapi samAnagolakAntaraiH samAnasparzanayuktatvAditi bhAvaH / yatpunarutkRSTapadaM naizcayikaM nizcayanayasaMmataM bhavati sarvotkarSayogAt yadiha grAhyaM tadvakSye'nantaragAthayA // 9 // TakAtha-sAmAnyathI hamaNAja jenuM svarUpa batAvyuM che te utkRSTapada levuM? arthAt te na levuM. kema na levuM? uttara jema geLA asaMkhyAtA che tema utkRSTa pado paNa pUrNa gaLAne Azrine kahevAthI te paNa asaMkhyAtA thAya. te kAraNathI te utkRSTa pada na gaNavuM. lakanA cheDe niSphaTa pAse traNa dizine spazI thatA khaMDa geLAne cheDI bAkInA geLAo cha dizimAM badhe rahevAthI samAna bIjA ge lAonI sarakhIja sparzanA hovAthI te utkRSTa pada na thAya tyAre have je nizcayathI utkRSTapada mAnyuM che, sarvathI meTuM teja ahiM levuM, (9) tA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaga- sAye tara. bAyaranigoyaviggahagaiyAI jattha samahiyA anne / golA huja subahuyA, nicchaiyapayaM tadukkosaM // 10 // teja vAta nIcenI gAthAmAM batAve che. mULArtha-mAhara nigoha tathA viyaha gatinA vo, sUkSma goLAo upara jyAM ghaNA maLe. tyAMja utkRSTapada nizvayathI samA. (10) bAdarAzca te nigodAzca bAdaranigodAH kandAdayaH, te ca sUkSmavAdaranigodasaMbandhivigrahagatikAzca AdizabdAdavigrahagatayo'pi yatrotkRSTapade samadhikAH sUkSmanigodagolakebhyaH pUrvoktasvarUpebhya utkRSTapadavartibhyo'dhikA anye sUkSmanigodagolakebhyo'pare golakA bhaveyuH mubahabo naizcayikapadaM tadutkarSam / ayamabhiprAyaH-yacca kApi sUkSmA nigodasaMdohaniSpannAH paripUrNagolakAstatra yadi vAdaranigodA apyavagAhante, tatra ca yadi sUkSmanigodanIvA bAdaranigodajIvAzca sajAtIyeSu vijAtIyeSu vA bAdaranigodAntareSutpitsavo'pare'pi pRthivIkAyAdayo bhavAntare saMcariSNavo vigrahagatyA RjugatyA vA saMcaramANAH sUkSmapRthivIkAyAdayastu tatrasthA vAvagAinte, tadA ca nizcayanayasaMmatamutkRSTapadAmati / bAdaranigodA hi nirAdhArA na. saMbhavanti, tataH pRthivyAdiSveva svasthAneSu svarUpato bhavanti na sUkSmanigodavatsarvatra, ityato yatra kacice cAdaranigodAdayo bhavanti tadutkRSTapadaM tAttvikAmiti bhAvaH // 10 // TIkArtha-prathama gaNavela utkRSTa padavALA sUkSma gelAe tenA upara je utkRSTapadavALA golAmAM bAdara nigodo maMdAdi, te 1 'yatra' iti eksminpustke| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigenItimaja sUkSma nigoda saMbaMdhI vigraha gativAlA cha Adi zabI vigrahagati vagaranA che, jyAM vadhAre maLe tene nizcayathI utkRSTapada kahevAmAM Ave che. ane A abhiprAya che ke je koI ThekANe sakSama nigodanA samudAyathI banela pUrNa gelAe temAM je bAdara nigada avagAhe temaja sUkSma nigedanA cha tathA bAdara nigedanA ja pitAnI ja jAtimAM agara bIjI jAtimAM eTale sUkSma nigoda marI sUkSma nigedamAM jatAM bAdara nigada marI bAdara ni gedamAM jatAM temaja bIjA pRthvI AdinA jI bhavAntaramAM jatA vigraha gatithI agara badhu gatithI temaja tyAMja rahelA salama pRthvI kAyAdi che te sthAne avagAhe te te nizcayathI utkRSTapada jANavuM. bAdara nige nirAdhAra rahe nahiM, pRthvI Adine viSeja rahe che. sakama nigadanI mAphaka sarvatra nathI. mATe jayAM te bAdara nigedAdi hoya tyAMja tAtvika utkRSTa pada jANavuM. (10) iharA paDucca suhume, bahutullA pAyaso sglgolaa| to bAyarAigahaNaM, kIrai ukkosayapayAmi // 11 // Aja vAta phera batAve che. mUtrA-o A pramANe grahaNa karavAmAM na Ave te sakSama nigadane Azi badhA goLAo prAye sarakhA ja che. te kAraNathI utkRSTapadane viSe bAdarAdi jIvenuM grahaNa karavuM. (11) - 'iharA' iti itarathA bAdaranigodAzrayaNaM vinA sUkSmanigodAn pratItya bahutulyA nigodasaMkhyayA samAnA bhavanti / prAyograhaNaM ekAdinA nyUnASikatve nyabhicAraparihArArtham / ke Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. 75 ete ? ityAha-sakalagolA lokamadhyavartinaH saMpUrNagolA natu lokAntavartinaH khaNDagolAH, ato na niyataM kizcidutkRSTapadaM labhyeta yata evaM tato bAdaranigodAdigrahaNaM kriyate / ayamAzayaH-agulAsaMkhyeyabhAgamAtra saMkhyAtAkAzapradezaparimANaM kSe. tramavagAyakaH sUkSmanigodo'vatiSThate, anye'pyasaMkhyAtAH mUkSmanigodAstasmiMstAvati kSetra vyavatiSThante / tatra sUkSmaikanigodAvagAhApekSayA SaTsvapi dikSu kSetrapradezaparivRddhihAnibhyAM ye'pare'saMkhyAtanigAdAtmakA asaMkhyeyagolakA yAvatI vivakSitasUkSmanigodabhuvamavagAhante, straiva ca yadi bAdaranigodebhyaH sUkSmeSu bAdareSu vA nigodeSutpitsavaH, sUkSmanigodebhyo bAdareSu sUkSmepu vA nigodepittako vigrahagatyA RjugatyA vA saMcarayANAH sUkSmapRthivIkAyAdayazca tatrasthA vA bhavAntare vigrahagatyA ajugatyA vA saMcaramANA vivakSitanigodAvagAhakSetramavagAhante, tadutkRSTapadaM tAttvikamiti bhAvaH 11 // TokAI-bAdara nigedane Azraya karyA vinA sUma nigedane Azri nigodanI saMkhyAnI samAna, ghaNe bhAge golAo thAya che. prAya: zabdanuM grahaNa karavAthI koI nigodamAM kadAca be cAra jIve vadhAre ochA hoya te paNa aDacaNa nathI. A kathana lekamadhyavati geLAne Azri jANavuM. khaMDa geLAne Azrita na jANavuM. A kAraNathI niyamita utkRSTa pada maLI zakaze nahiM mATe bAdara nigodAdinuM grahaNa karavuM ane Azaya A che. asaMkhyAtA AkAzanA pradeza parimANa rUpa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetrane avagAhine eka sUkSama nigei rahI che. ane teTalAja kSetramAM bIjI asaMkhyAti nigede paNa rahI che. teja kSetramAM sUkSma eka 1 itaH prAk 'vivacita-' ityadhikaM kacit // 2 ' nAvaH' iti na kacit / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigoda-chatrIzi nimedanI avagAhanAnI apekSAe cha dizimAM eka pradezanI vRddhi hAni vaDe je bIjI asaMkhyAti nigadarUpa asaMkhyAta golAe jeTalI Icchita sUkSma nigenI pRthvIne avagAhe che teja kSetramAM je bAra nigada thakI nIkaLI sUkSama nigada agara bAdara nigodamAM utpanna thanAra che temaja sUphama nigada thakI nIkalI bAdara nigoda agara sUphama nigadamAM utpanna thanAra che temaja vigrahagativALA agara jugativALA cAlatAM temaja sUphama pRthvIkAyAdi tyAMja rahelA agara bhavAntarane viSe vigrahagatithI agara jugatithI jatAM Icchita nimedanI avagAhanA kSetrane je avagAhe te te tAtvika utkRSTa pada kahevAya A rahasya jANavuM. (11) ___ atha golakAdInAM pramANamAdagolA ya asaMkhijjA, iMti nigoyA asaMkhayA gole| zakiko ya nigoo, aNaMtajAvo muNeyavvo // 12 // have golAnuM pramANa batAve che. mUkIrya-golAe asaMkhyAtA che. siMgade paNa asaMkhyAti che. eka eka golAmAM temaja eka eka nigodamAM anaMtA jIve che. (12) golA asaMkhyAtA bhavanti / sakale'pi lokAkAze teSAmavasthAnAdakaikasmizca gole nigodAH sAdhAraNazarIriNo'saMkhyAtA bhavanti / ekAvagAhanAnAmasaMkhyAtAnAM nigodAnAmeva golaka iti vyapadezAt / ekaikasmiMzca nigode'nantA jIvA jJAtavyAH / etaccAnantatvaM siddhAnantakAdanantaguNitaM jJAtavyam / zAstrAntareSu'egassa nigoyassa u aNaMtabhAgo u siddhigao' iti bhnnvAva ! 2 / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara TIkartha samagra kAkAzane viSe rahevAthI golAo asaMkhyAtA che, eka gelAne viSe sAdhAraNa zarIravAlI niga asaM khyAti che. eka sarakhI avagAhanAvAlI asaMkhyAti nigethIja gele bane che. AvuM zAstravacana hevAthI, eka eka nigere anaMtA jIve che. A anaMta siddhanA anaMtAthI anaMta gaNuM jANavuM. eka nigadane anaMtamo bhAga siddhine pAme che, AvuM zAstranuM vacana che tethI. (12) ___ atha jIvapradezaparimANamarUpaNapUrvakaM nigodAdInAmavagAhanAmAnamabhidhitsurAhalogassa ya jIvassa ya, huMti paesA asaMkhayA tullaa| aMgulaasaMkhabhAgo, nigoyajiyagolagogAho // 13 // have jIva pradezanuM parimANa batAvavApUrvaka nigenuM avagAhanA parimANa batAve che. mUjhA-leka tathA jIvanA pradeze asaMkhyAtA che, temaja bane tulya paNa che. nida, jIva, temaja gelAe, A traNenI avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI che. (13) lokajIvayoH pratyekamasaMkhyAtAH pradezA bhavanti, te ca paraspareNa tulyAH / yAvantazcaturdazarajjvAtmakasya samastalokAkAzasya pradezAstAvanta ekajIvasya nijapadezA na nyUnAdhikAH, jilapurAtaviyA jenTinA nigama mAtAprmaatulytetyrthH / eSAM ca saMkocavizeSAdalAsaMkhyeyabhAgo nigodasya tajjIvasya golakasya cAvagAhaneti // 13 // { "u" te ja . Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigada chatrIzi TIkAtha-leka tathA chava A bannenA asaMkhyAtA pradeze ... che, temaja teo tulya paNa che. caturdaza rajaju pramANa saMpUrNa A kAkAzanA jeTalA pradeza che, teTalAja eka jIvana pradeza che. ochA agara vadhu nathI. kAraNake kevalI samudaghAta avasthAmAM kevalI pitAnA pradezathI saMpUrNa kAkAzane pUrNa kare che, mATe tulya che. temaja jIvanA pradezano svabhAva saMkecavAle hevAthI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI sUphama nigenI avagAhanA temaja temAM rahela jIvanI, temaja gelAnI avagAhanA jANavI. (13) nigodAdisamavagAhanatAmeva samarthayannAha-- jami jio taM meva nigou to tammi ceva golo'vi| nipphaja jaM khitte, to te tullAvagAhaNayA // 11 // have nidAdinI sarakhI avagAhanA che tenuM ja samarthana karatAM kahe che. ___ mULArtha-2 kSetrane viSa 1 tyAMna nigo cha, ne tyAMja gele bane che. A kAraNathI A traNe sarakhI savAhanAvAlA cha. (14) yasmin kSetre'GgalAsaMkhyeyabhAgarUpe'saMkhyAtanabhaHpradezAtmake jIvo'vagAhate, tasminneva nigode nigodamabhivyApya jIvasyAvasthAnAt 'to' iti tadanantaraM tasminneva golo'pi niSpadyate Asta; vivakSitanigodAvagAhanAtotiriktazeSanigodAvagAhanA golakAntarapravezena nigodamAtrA golakAvagAhaneti / ayamAzayaH-yeSu yAvatsu nabhaHpradezeSveko nigodo'vagADhasteSu tAvatsvevApare'pyasaMkhyeyA nigodAH . sUkSmapariNAmatayA'vagAhante / ekaikasmiMzca nigode'naMtA jIvAH santi / ekaikazca jIvo vivakSitanigodapadezAnabhivyApya tiSThati / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' maLa-trI sAthe bhASAMtara teSAM caikAvagAhanAnAmasaMkhyAtAnAM nigodAnAM golaka iti saMjJA / tasya golakasyaikaikapradezazreNiM muzcanto'parAparapradezazreNiM ca vyA nuvantaH SaTsvapi dikSu ye'pare pratyavagAinamasaMkhyeyA nigodAsteSAmapi yAvAnavagAhanAbhAgo vivakSitagolakasyAsIt , tAvAn sa eva golaka uddharitastvavagAhanAbhAgo golakAntareSu pravizatItyAyAtamekajIvasya nigodasya gAlakasya samAnAvagAineti // 14 // TIkArya-asaMkhyAtA AkAza pradezarUpa aMgulanA asara khAtamA bhAga jeTalA kSetramAM eka jIva rahe che, te ja kSetramAM nigeda rahe che. eTale nigadane vyApi jIva rahe che, ane temAMja gola rahe che. Icchita nigenI avagAhanAthI bIja nigadanI avagAhanA bIjA golAmAM gaNavAthI nigada mAtra avagAhanAvAlA gelA jANavA. Ane A Azaya che. jeTalA je AkAzapradezane viSe eka nigada avagAhi che, teTalA teja pradezane viSe bIjI asaM. khyAti nigada sUkSama pariNAmathI rahI che. eka eka nigadane viSe anaMtA jIve che, eka eka jIva Icchita nigodanA pradezane Azrine rahe che. te eka avagAhanAvAlI asaMkhyAti nigene gele ema kahe che. agara gele evI saMjJA che. te gele jeTalA pradezamAM rahyo che, tenI eka pradezanI zreNIne cheDatA ane bIjI bAjuthI vyApatA bIjI cha dizImAM bIjI asaMkhyAti nigode che, te nigadamAM jeTalI avagAhanAthI Icchita golo thAya che teTalo ja eka gale bIje jANave, ane bAkI rahela avagAhanAne bhAga bIjA galAmAM gaNave. AthI paNa chava, nida, temaja galAnI sarakhI avagAhanA jANavI. (14) atha jIvAyavagAhanAsamatAsAmarthyena yadekatra pradeze jIvapadezamAnaM bhavati, tadvimaNipustatyastAvanAyeM praznaM kArayamAha Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigada chatrI--i ukosapayapaese kimegarjAvappaesarAsissa / hujjeganigoyassa va, golassa va kiM samogADhaM // 15 // have jIvAdinI sarakhI avagAhavAnA sAmarthyathI eka gAkApradeza jeTalA jIvanA pradezonuM parimANa thAya che, te kahevAnI che chAvAlA zAstrakAra prastAvanAne mATe prazna karAvatA kahe che. mUlArtha- TapAne viSa the vana aTeza 2 / 21, temaja eka nigoda tathA eka golAnuM zuM zuM avagAch? (15) utkarSata ekasminnabhAnadeza ekajIvapradezarAzernigodasya golakasya ca kiM kiM samavagAha bhavet ? ayaM praznArthaH / lokAkAzamadezarAzitulyanijapradeza AtmA yadA saMkocya nijapadezAbhigodamAne kSetre'vagAhate, tadaikakasminnamaHpradeze kati jIvapradezAH syuriti / evaM nigodagolakayorapi praznArtho zeyaH // 15 // TIkAI-utkRSNa eka kAzamIne viSe eka ja pradeza rAzI, nida, temaja gelAnuM zuM zuM avagADyuM che? A praNArtha che. kAkAza pradezarAzI tulya pradezavAle AtmA jyAre sake cAIne pitAnA pradezane nigodamAtra kSetramAM avagAhe tyAre eka AkAzapradezane viSe keTalA jIva pradeza che, ema nigela tathA gelAne Aphrikane jANA. (15) tatra jIvamAzrityocaramjIvassa logamittassa suhumaogAhaNAvagADhassa / ikimi paese, iMti paesA, asaMkhijjA // 16 // 1 utkRssttpdaiH| . Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-I sAthe jAtara. prathama jIva Azri uttara Ape che. mUDhArtha -kAkAzapradeza mAtra pramANavAlo jIva sUkSma avagAhanAvaDe jyAre avagAhe che, tyAre kAkAzanA eka eka pradezane viSe pitAnA asaMkhyAtA pradeza hoya che. (16) jIvasya samastalokAMkA zapadezasamUhasamAnanijapradezasya sU. mAvagAhanayAvagADhasyaikaikanabhaHpradeze'saMkhyAtA jIvapradezA bhvaant| ayamaya-sUkSmanAmakarmodayena jIvo'GgalAsaMkhyeyabhAgarUpaM nigodamAtra kSetramavagAhate, tacAsaMkhyAtanabhaHpradezAtmakaM samagraloke'pyasaMkhyeyA nabhAmadezA asaMkhyAtasyAsaMkhyAtabhedatvAt / / tata ekasmibhigodAvagADhanabhaHpradeze ekajIvasyAsaMkhyeyAH svapradezA iti| teca kila kalpanayA koTIzatasaMkhyasya jIvapadezarAzeH pradezadazasaistrIsvarUpAvagAhanayA mAge hate lakSamAnA bhavantIti / / 17 // TIkArtha-saMpUrNa lokAkAzanA pradezanA samUha jeTalA pradezavAle jIva che. A jIva jyAre sUkSma avagAhanA vaDe rahe che tyAre lokAkAzanA eka pradeza upara potAnA asaMkhyAtA pradezo sakhe che. Ano artha A che. sUkSama nAmakarmanA udayathI jIva aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga rUpa nigada mAtra kSetrane avagAhe che. te kSetra AkAzanA asaMkhyAtA pradezarUpa che. saMpUrNa kAkA zanA paNa asaMkhyAtA pradeza che, kAraNa ke asaMkhyAtAnA asaMkhyAtA le che. A kAraNathI eka nigoda avagAhita AkAzapradezane viSe eka jIvanA asaMkhyAtA pradeza rahe che. A pradezarAzine kalpanAthI so keTI agara eka abaja pramANe gaNavI, pachI A rAzine jIvanI dazahajAra pradezanI avagAhanAvaDe bhAga devAthI eka lAkha jIvapradezo eka AkAzapradeza upara Ave che. (16) Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigoda chatrIzi athanigodamAzrityAhalogassahie bhAge, nigoyaogAhaNAi jaM laddhaM / ukosapae'tigayaM, ittiyamikika jIvAo // 17 // have nigadane Azri uttara Ape che. mULArtha-nAnI sAnApa zanA - dezane bhAga ApavAthI je pradeza maLe te pradeze eka eka jIva saMbaMdhI utkRSTapadane viSe jANavA (17) ___nigodAvagAhanayA lokasya bhAge hRte yallabdhametAvadutkRSTapade'tigatamavagADhaM nigodasaMbaddhAdekaikajIvAvA ayamarthaH-asaMkhyAtamadezo'pi lokaH kila pradezakoTIzatamAnaH kalpyate, ekanigodAvagAhanA ca pradezadazasahasrImAnA tatazca kalpitalokapradezarAzekalpitanigodAvagAInayA-gehUte lakSA labhyate, sau cAnantajIvAtmakasya nigodasya saMbandhina ekaikajIvamya maMtkA utkarSataH ekasminnabhaHpradeze'vagAdeti jJAtavyam / anena nigodasatkamutkRSTapade yadavagADhaM taddarzitam // 27 // TIkartha nigadanI avagAhanAvaDe kAkAzanA pradezane bhAga ApavAthI jeTalI saMkhyA maLe teTalI saMkhyA nigeda saMbaMdhi eka eka jIvanI utkRSTapadane viSe rahelI jANavI. Ane artha A che. asaMkhyAta pradezarUpa leka che te paNa kalpanAvaDe lekane se keTI agara eka abaja pradezavALe kalpa. eka nimedanI AvagAhanA dazahajAra pradezanI jANavI. pachI kalpIta kAkAza pradeza rAzine kalpIta nigadanI daza hajAra pradezanI avagAhanAvaDe bhAga 1 'nA bhAge' ityapi / 2 'khacam' / / taccA' / 4 ' satkam / 5 bagADamiti / 6 sAtamyA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. 87 devAthI eka lAkha pradezo maLe che. A saMkhyA anaMta jIvarUpa ni geda saMbaMdhi eka eka jIvanI utkRSTapaNathI AkAzanA eka pradezane viSe rahelI jANavI. A kahevAthI nigoda saMbaMdhi je saMkhyA rahelI che, te batAvI. arthAta eka jIva Azri ekalAkha pradeza ane nigada Azri anaMta jIve hovAthI anaMta lAkha pradeze eka AUALshmaa 29 che. ( 17) ___ atha golakasatkaM yattatrAvagADhaM tadarzayatievaM davaTAe, savvesiM ikkagolajIvANaM / ukosaphyamaigayA, hoti paesA asaMkhaguNA // 18 // have gelA Azi eka AkAzapradeza upara jeTalA pradeza rahyA ke te matAve. mUArtha- bhubhama dravya apekSAye ye golAmA rahelA samagra jIvanA pradeza utkRSTapadane viSe asaMkhyAtagunn rayA cha. ( 18) . yathA nigodanIvebhyo'saMkhyeyaguNAstatmadezA utkRSTapade'ti. gatAH, evaM dravyAryatayA na tu pradezArthatayA 'savvesi iti sarvebhyaH 'ikyolajIvANaM' iti ekagolagatajIvadravyebhyaH sakAzAdutkRSTapadamatigatA bhavanti pradezA asaMkhyAtaguNAH / iha kilAnantajIvo'pi nigodaH kalpanayA lkssjiivH| golakathAsaMkhyAtanigodo'pi kalpanayA lakSanigodaH, tatastasya lakSasya lakSaguNane koTIsahasrasaMkhyAH kalpanayA golake jIvA bhavanti / tatpadezAnAM ca lakSa lakSamutkRSTapade'tigatamatazcaikagolakasaMkhyAyA lakSaguNane koTIkoTIdazakasaMkhyA ekatra pradeze kalpanayA jIvapradezA bhavanti // 18 // 1 Azritpa. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimaMda chatrIzi TIkArya-jema nidamAM rahela cha karatAM tenA pradeza asaMkhyAtaguNA utkRSTapadane viSe rahyA che, tema paryAya apekSAe nahi paNa dravya apekSAe eka golAmAM rahela samagra jIvene agni utkRSTapadane viSe asaMkhyAtA pradeza rahyA che. ahiM anaMta jIvarUpa nigeda chatAM, kalpanAthI eka lAkha chava gaNavA. eka gele asara khyAta divALe chatAM, kalpanAthI eka lAkha divALo gaNavo. tyArapachI lAkhane lAkhe guNavAthI eka hajAra keTI kalpanAvaDe che, eka gelAmAM thAya che, temaja jIvanA eka eka lAkha pradeza utna chapadane viSe rahela cheA vAta pahelAM kahI AvyA chIe. have prathama gaNela e hajAra keTI che sAthe eka lAkha jIvanA pradezane guNa vAthI daza kaTAkeTI chavapradeze eka AkAzapradezane viSe kalpanAthI rahe che.. eka AkAzapradezane viSe tAtvika rIte asaMkhyAtA anaMta asaMkhyAtA pradeza eka AkAzapradeza upara rahe che. jyare eka jIvanA asaMkhyAtA pradeza rahe che. tevA eka nigadamAM mana netA hovAthI asaMkhyAtA anaMtA Ave che, temaja eka golAmAM nigada asaMkhyAta hovAthI asaMkhyAtA anaMtA asaMkhyAtA jIvana pradeze eka AkAzapradezane viSe tAtvika rIte Ave che. (18) ___ golajIvebhyaH sakAzAdekatra pradeze'saMkhyeyaguNA jIvamadezA bhavantItyuktam atha tatra guNakArarAzeH parimANAnarNayArthamucyatetaM puNa kedaieNaM, guNiyamasaMkhijayaM bhavijA hi| bhaNNai davvaTThAe, jAvaiyA savvagolatti // 19 // * gelAne Azri eka AkAzapradeza upara asaMkhyAtA chevaTe zo rahe che. A pramANe je zAsakAre kahyuM to te asaMkhyAta guNAkAra 2 zazi kathA pramANavALI vANavI? Ane nizcaya karavAne zAkAra jaNAve che Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLatISa sAthe bhASAMtara. mUkArya-te pUrve kahela asaMkhyAta rAzi, keTalA pramANavALI rAzithI guNIe ke jethI asaMkhyAta zi thAya? kahIe chIe. dravyanI apekSAe jeTalA golA che, teTalAthI guNavA jethI ukta rAzi Avaze. (19) tatpunaranantaroktamutkRSTapadAtigatajIvapradezarAzisaMvandhi kiyatA kiMparimANenAsaMkhyeyarAzinA guNitaM sat ' asaMkhijayaM' iti asaMkhyeyakamasaMkhyAtaguNanAdvArAyAtaM bhavet syAd ? iti bhaNyate / atrottaraM dravyArthatayA na tu pradezArthatayA yAvantaH sarvagolakAH sakalalokagolakAstAvanta eveti' gamyam / sa cotkRSTapadagataikajIvapadezarAzimantavyaH, sakalagolAnAM tttulytAri II II TIkArya-te pUrve kahela utkRSTa padane viSe rahela chavapradeza rAzi saMbaMdhi gaNita keTalA pramANavALI asaMkhyAta zazithI guNae ke jethI asaMkhyAta rAzi, asaMkhyAta guNakAra dvArA AvI kahevAya? ahIM zAsakAra uttara Ape che. jenA pradeza dvArA nahi paNa chavadravyanI apekSAe samagra lekanI aMdara jeTalA golA che, teTalA golAthI guNAkAra kare te samagra gelAo eka jIvanA eka AkAza pradeza upara rahela pradeza rAzi jeTalA che. kAraNake badhA galAo tenI tulya hovAthI. sArAMzaA che ke, eka galAmAM je samagra jIve che, tene samagra golAthI guNo agara eka AkAza pradeza upara rahela eka jIvanA pradezothI guNe. te guNavAthI je rAzi Ave, te eka golA saMbaMdhi chava pradeza zazi jANe. A gaNIta jANavuM. (19) kiM kAraNamogAhaNatullattA jiyanigoyagolANaM / golA ukkosapaekkajiyapaesehi~ to tullA // 20 // - 2 guNava Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigada trIzi mUjhAI-melAo tathA eka AkAza pradeza upara rahela eka jIvanA pradeze A banne tulya zA kAraNathI che? jIva, nigeha, ane golA A traNenI avagAhanA tulya hovAthI. (20) ___kiM kAraNaM ' iti kasmAtkAraNAghAvantaH sarvagolAstAvanta evotkRSTapadagataikajIvapradezAH ? iti praznaH / atrottaramavagAhanAtulyatvAt / keSAm ? ityAha-jIvanigodagolAnAmavagAhanAtulyatvaM caiSAmaGgalAsaMkhyeyabhAgamAtrAvagAhitvAditi / yasmAdevaM 'to' iti tasmAgolAH sakalalokasaMbandhina utkRSTapade ye ekasya jIvasya pradezAste tathA tairutkRSTapadaikajIvapradezaistulyA mAni | 20 || TIkartha--zA kAraNathI kahe che ke jeTalA gelA che teTalAja eka AkAza pradeza upara eka jIvanA pradezo che? prazna. ahIM uttara kahe che ke avagAhanA tulya hevAthI. kenI? kahe che. jIva, nigeda, ane galAnI, A tulyapaNuM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI avagAhanAhavAthI jANavuM, je kAraNathI Ama che te samagra galAo tathA eka AkAza pradeza upara rahela eka jIvanA pradeze A banne sarakhA thAya che. (20) etasyaiva bhAvanArthamucyate-- golehi~ hie loge, Agacchai jaMtamegajIvassa / ukkosapayagayapaesa, rAsitullaM havai jamhA // 21 // Aja vAta spaSTatAthI batAve che. mUrya-samayagalAthI kAkAzanA prardazane bhAga Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. devAthI je rakama Ave te eka AkAza pradeza upara rahela pradeza rAzi tulya jANavI. A kAraNathI bane tulya jANavA.21) golagolAvagAhanApradezaH kalpanayA dazasahasrasaMkhyaihate vibhakta hatabhAga ityarthaH / loke lokapradezarAzau kalpanayakakodIzatapramANe Agacchati labhyate, yatsavaigolakasaMkhyAsthAnaM kalpanayA lakSAmityarthaH / tadekajIvasya saMbandhinA pUrvoktaprakArataH kalpanayA lakSapramANenaivotkRSTapadagatapradezarAzinA tulyaM bhavati / yasmAttasmAdgAlA utkRSTapadaikajIvapradezeratulyA bhavantIti prakRtamajAte / evaM golakAnAmutkRSTapadagatekanArapradezAnAM ca tulyatvaM sama rokAI-gelAnI avagAhanA kapanAthI 10) daza hajAra dezothI, lokAkAzanA pradezo kalpanAthI so kATI agara eka abaja dhamANane bhAga ApavAthI kalpanAthI eka lAkha gAlAo Avaze, te zilAo. tathA eka jIva saMbaMdhi prathamanI rIta mujaba eka AkAza pradeza upara rahela kapanAthI eka lAkha pramANu pradeze, A banne tulya thAya cheA kAraNathI zAstrakAra, golAe tathA eka AkAza pradeza upara rahela eka jIvanA pradezone sarakhA kahe che. Aja prastuta che, A mujaba golAo tathA eka jIvanA pradeza eka AkAza pradeza upara rahela te bannenA tulyapaNAnuM samarthana karyuM. (21) punastadeva prakArAntareNa samarpayatiahavA logapaese, ikkikke Thavaya golamikkiM / evaM ukkosapaekkajiyapaesesu mAyaMti // 22 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigada trIzi valI Aja vAta bIjI rIte batAve che. * mUrca-athavA lokanA eka eka pradeza upara eka eka golAne sthApana kare, A pramANe golAne sthApana karavAthI utkRSTa padane viSe eka jIvanA jeTalA pradeza rahe che teTalA ja pramANavAlA AkAza pradezane viSe galAo thAya che. (22) athavA lokasyaiva pradeze ekaikasmin sthApaya nidhehi / vivakSitasamatvabubhutso golamekaikam / tatazcaivamuktakramasthApane utkRSTapade ye ekajIvapadezAste tathA teSu tatparimANeSvAkAzapradezeSvityarthaH, mAnti golA iti gamyam / yAvanta utkRSTapade ekajIvapradezAstAvanto golakA api bhavantItyarthaH / te ca kalpanayA kila laammA umaveSIti | 22 5 TIkArtha--athavA lekanA eka eka pradezane viSe eka eka golAne sthApana kara. he Icchita sarakhApaNane jANavAne IcchanAra ziSya ! A mujaba kramathI sthApana kare chate utkRSTa padane viSe eka jIvanA jeTalA pradeza rahe che teTalA ja parimANavAlA AkAza pradezane golA thAya che, arthAt eka AkAza pradeza upara eka jIvanA jeTalA pradeza che teTalAja parimANavAlA galAo paNa che. kapanAthI ane eka eka lAkha che. (2) __aya sarvajIvebhya utkRSTapadajIvapradezA vizeSAdhikA iti bibhANepusteSAM sarvajIvAnAM ca tAvatsamatAmAhagolo jIvo ya samA, paesao jaM ca svvjiivaavi| hu~ti samogAhaNayA, majjhimaogAhaNaM pappa // 23 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rI sAthe bhASAMtara. have sarva jIva karatAM utkRSTapadane viSe rahela jIva pradeza vizeSAdhika che A vAta kahevAne IcchAvAlA zAstrakArate pradeza tathA samagra jIvo A bannenI tulyatA prathama batAve che. ' mUrthi-gole tathA jIva A banne avagAhanAnA pradezane Azi tulya che, kAraNa ke sarva jIve paNa madhyama avagAhanAne Azri sarakhI avagAhanAvAlA che. (23) _ golako jIvazca samau pradezato'vagAhanAmadazAnAzritya kalpanayA yorapi pradezadazasahastrAvagADhatvAt 'jaM ca ' iti yasmAca sarvajIvA api sUkSmA bhavanti samAvagAhanakAH madhyamAvagAhanA-- mAzritya, kalpanayA hi jaghanyAvagAhanA paJcapadezasahasrANi / utkRSTA tu paJcadaza dvayozca mIlanenArdIkaraNena ca dazasahasrANi padaya mavati che 22 TIkAtha-gelera tathA jIva avagAhanAnA pradezane Azri ane tulya che. kalpanAthI A banne AkAzanA daza daza hajAra pradezamAM vyApine rahyA che, kAraNa ke sUkSama sarva jIvo paNa madhyama avagAhanAne Azri sarakhI avagAhanAvAlA che. ka5nAthI jaghanya avagAhanA pAMca hajAra pradezanI gaNe, ane utkRSTatAthI paMdara hajAra pradezanI gaNe, A banne avagAhanA meLavI, aDadhI karavAthI madhyama avagAhanA daza hajAra pradezanI thAya che. (23). teNa phuDaM ciya siddhaM, egapaesaMmi je jiypesaa| te savvajIvatullA, suNasu puNo jaha viseshiyaa||24|| mUDhArtha gola tathA jIva A bannenI sarakhI avagAhanA hevAthI ATalI vAta pragaTa siddha thaI ke, eka utkRSTapadane viSe ivenA je pradeza rahyA che te, tathA samagra Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigada-zi jIve, A banne tulya che. have vizeSAdhika jevI rIte thAya che, te tuM sAMbhaLa (24) iha kilAsadbhAvasthApanayA koTIzatasaMkhyapradezasya jIvasya pradezadazasahasyAmavagADhasya pratipradezaM pradezalakSa bhavati, tacca pUrvotapakArato nigodavartinA jIvalakSeNa guNitaM koTIsahasraM bhavati / punarapi ca tadekagolavartinA nigodalakSeNa guNitaM koTIkoTIdazakapramANaM bhavati, jIvapramANamapyetadeva / tathA hi-koTIzatasaMkhyAdeze loke dazasahasrAvagAhinAM golAnAM lakSaM bhavati / pratigolakaM ca nigodalakSakalpanAnigodAnAM koTIsahasraM bhavati / pratinigodaM ca jIvalakSakalpanAtsarvajIvAnAM koTIkoTIdazakaM bhavati // 24 // TIkAtha-ahiM asaddabhAva sthApanAthI se keTI pradezavAle jIva AkAzanA daza hajAra pradezamAM rahIne AkAzanA eka eka pradeza upara potAnA eka eka lAkha pradeza rAkhe che. A lAkha pradezone nigodamAM rahela anaMta jIva chatAM kalpa nAthI lAkha jIva gaNI tene guNavAthI eka hajAra keTI chavapradeze thAya che. pharI A saMkhyAne eka galAmAM rahelA asaMkhyAti nigeda chatAM kalpanAthI eka lAkha nigada gaNI, guNavAthI daza keTakeTI jIvapradeza thAya che. jIvanuM pramANa paNa ATaluM ja che, te batAve che. kalpanAthI se koTI pradezavAlA kAkAzane viSe kAkAzana daza hajAra pradezamAM vyApine rahevAvAlA golAo eka lAkha thAya che. eka eka golAmAM nigada eka lAkha kalpelI che, eka lAkhane eka lAkhe guNavAthI eka hajAra keTI nigada thAya che. dareka vigere jIva eka lAkha kayA che, A eka lAkhe pharI guNavAthI daza keTAkeTI ja thAya che. A mujaba utkRSTapade jIvapradeza tathA samagra jevo A banne sarakhA thAya che. (24). Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. 5 atha sarvajIvebhya utkRSTapadagatajIvapradezA vizeSAdhikA iti daryatejaM saMti kei khaMDA, golA logaMtavattiNo anne / bAyaraviggahiehiya ukkosapayaM jamanbhahiyaM // 25 // have sarva jIva karatAM utkRSTapadane viSe jIvapradezo vizeSa dhika che te batAve che. mULArtha-sone viSa sAmagosAsI ke ke jeo pUrNa golAthI judA che. utkRSTapada ke je prathama gaNavela che, tenA upara bAdara nigada tathA vigraha gativAlA jI avagAhavAthI utkRSTapada adhika thAya che. (5) yasmAdvidhante kecitkhaNDA golA lokAntavartinaH 'anne' iti pUrNagolakebhyo'pare'to jIvarAziH kalpanayA koTIkoTIdazakarUpa Uno bhavati, pUrNagolakatAyAmeva tasya yathoktasya bhAvAt / tatazca yena jIvarAzinA khaNDagolakAH pUrNIbhUtAH sa sarvanIvarAzerapanIyate, asadbhUtatvAttasya / sa ca kila kalpanayA koTIzaMtamAnastatra cApanIte sarvajIvarAziH stokataro bhavati / utkRSTapadaM tu yathoktapamANameveti / tacato vizeSAdhikaM bhavati / samatA punaH khaNDagolAnAM pUrNatAvivakSaNAdukteti / tathA vAdaravigrAhikaizca bAdaranigodAdinIvapradezaivotkRSTapadaM yadyasmAtsarvajIvarAzerabhyapikaM tataH sarvajIvebhya utkRSTapadajIvapradezA vizeSAdhikA bhavanti / iyamatra bhAvanA-bAdaravigrahagatikAdInAmanantAnAM jIvAnAM sUkSmajIvAsaMkhyeyabhAgavartinAM kalpanayA koTIpAyasaMkhyAnAM pUrvoktasarvajIvarAzipramANe prakSepaNena samatAprAptAvapi tasya vAdarAdijIvarAzeH ..1 jIvarAzeH 2 koTImAnA bhagavatI sUtravRtta / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigama-chatrIti koTIpAyasaMkhyasya madhyAdutkarSato'saMkhyeyabhAgasya kalpanayA zatasaMkhyasya vivakSitamUkSmagolakAvagAhanAyAmavagAhanAt , ekaikasmiMzca pradaze pratyekaM jIvapradezalakSasyAvagADhatvAva, lakSasya ca sataguNatvena koTIpramANatvAt , tasyAzcotkRSTapade prakSepAt, pUrvokamutkRSTapadajIvapradezamAnaM kovyAdhikaM bhavati // 25 // - TIkartha-lokanI aMdara keTalAka khaMDa galAo che, ke je golAe pUrNa gelAthI judA che. jIvarAzi pUrve kalpanAthI daza keTakeTI gaNI che te khaMDa galAne aMge ochI thAya che. pUrNa gaLAmAMja pUrvokta saMkhyA maLe che. A kAraNathI je TalI saMkhyA nAkhavA vaDe khaMDa geLAo pUrNa thAya teTalI jIvarAzi mUla chava saMkhyAmAMnI ochI karavI, kAraNa ke te jIvarAzi khaMDagalAmAM nathI, A jIvarAzi ka95nAvaDe eka keTInI che, A jIvarAzi daza koTA keTI jIvarAzimAMthI bAda karavAthI jIvarAzi ochI thAya che, ane utkRSTapada to che teTaluM ja hovAthI vizeSAdhika che. utkRSTa pade jIvapradezo tathA jIvarAzi A annene sarakhApaNuM prathama batAvyuM, te te khaMDagalAne pUrNagalA mAnIne jANavuM, tathA bAdara nigoda tathA vigraha gativALA jInA pradeza utkRSTa padane viSe rahevAthI utkRSTapada sarva jIvazazithI vizeSAdhika thAya che. tAtparya A che ke bAdara nigoda tathA vigraha gativALA jI anaMtA che, te paNa te che sUkSmanigada jIvonA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA che, ka5nAvaDe eka keTI pramANa gaNI prathamanI jIvAzi eka keTI echI karI che, te pramANe gaNuM mULa jIvAzimAM nAMkhavAthI utkRSTapada tathA jIvarAzi A banne sarakhA thAya che, te paNa te bAdara jIvarAzi eka keTI pramANavALI che, utkRSTathI te sukSama chanA asaMkhyAtame bhAge che, temAMthI kalpanAvaDe le che Icchita sUkSma nigadanA gaLA upara avagAhela che, te cha AkAzanA eka eka Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * mULa-rIkA sAthe bhASAMtara. 7 pradeza upara pitAnA eka lAkha pradezothI vyApelA che. AvA so che sUkSmanigodanA geLA upara avagAhela hovAthI lAkhane e guNavAthI eka keTI pradeza utkRSTapadane viSe nAMkhavAthI prathama gaNavela utkRSTa pada eka keTI chavapradezothI adhika thAya che. jIvarAzi karatAM. (25) yasmAdevam-- tamA savvehito, jIvehito phuDaM gaheyavvaM / ukkosapayapaesA, huMti visesAhiyA niymaa||26|| mUtrAA kAraNathI sarva jIvarAzi karatAM utkachapadane viSe jIvapradeze vizeSAdhika thAya che. A vAta pragaTa jANavI. (24) ta ' phAti 22 . idameva prakArAntareNa bhAvyate-- utkRSTapade jIvapradeza tathA samagra jIve A banne sarakhA che, Aja vAta bIjI rIte batAve che. ahavA jeNa bahusamA, suhumA loe'vagAhaNAe ya / teNivika jIvaM, buddhIe virallae loe // 27 // mUArca-athavA je kAraNathI lekane viSe sumi nigedanA goLAo ghaNe bhAge sarakhA che, avagAhanAne Azrine, te kAraNathI gaLA saMbaMdhI eka eka jIvane buddhithI grahaNa karI kevalisamuddhAtanI mAphaka jIvanA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nida-trIzi- . ekaeka pradezane kAkAzanA ekaeka pradeza upara sthApana karavA, ke jethI utkRSTapade jIvapradeza tathA samagra jIve bannenI tulyatA mAluma paDaze. (27) yato bahusamAH prAyeNa jIvasaMkhyayA / kalpanayakaikAvagAhanAyAM jIvakoTIsahasrasyAvasthAnAtkhaNDagolakairvyabhicAraparihArAya ceha bahugrahaNam / sUkSmAH sUkSmanigodagolakAH kalpanayA lakSakalpAH, loke caturdazarajjvAtmake / tathAvagAhanayA ca samAH kalpanayA dazasu dazasu pradezasahasreSvagADhatvAttasmAdekapradezAvagADhajIvapradezAnAM sarvajIvAnAM ca samatAparijJAnArthamekaikaM jIvaM bukhyA 'virallae' iti kevalisamudghAtagatyAM vistArayet loke / ayamatra bhAvArthaH-yAvanto golakasyaikatra pradeze jIvapradezA bhavanti kalyanayA koTIkoTIdazakapramANAstAvanta eva vistAriteSu jIveSu lokasyaikatra pradeze te bhavanti sarvajIvA apyetatsamAnA eveti // 27 // TIkartha-sUma nigadanA gelAe jIvanI saMkhyAvaDe ghaNe bhAge sarakhA che, kapanAvaDe eka eka golA saMbaMdhI avagAhanane viSe eka hajAra keTI jI rahyA che, khaMDa geLAnI sAthe vyabhicAra deSa dUra karavAne mATe bahu zabdanuM grahaNa karyuM che. AvA gelAo ka95nAthI caudarAja lekane viSe eka lAkha che. avagAhanAthI paNa badhA gelAe eka sarakhA che, kalpanAthI dareka gelA AkAzanA dazahajAra pradezane viSe vyApine rahyA che. have AkAzanA eka pradezane viSe rahelA jIva pradeza tathA samagra jIve A bannenuM sarakhApaNuM jANavA mATe eka eka jIvane buddhivaDe kevalI samudaghAta gatithI vistAravA lakane viSe AnuM rahasya A che. eka golA saMbaMdhI jeTalA jIvana 1 sUkSmagolakAH / 2 'jIvaM budayA' iti kvacita erayate // 3 jIvapradezeSu / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIma sAthe bhASAMtara pradeza che, kalpanAvaDe daza kaTAkoTI che. teTalA ja pradeza, kAkAzanA eka pradeza upara che. kevalisamuddaghAtanI mAphaka jIva pradezane vistAra karyo chate, jIva paNa ATalA ja che. AthI karIne paNa utkRSTa pade jIva pradeza, tathA samagra jIvo ane tulya thAya che (27) kata vAhievNpi samA jIvA, egapaesamyajiyapaesehiM / bAyarabAhullA puNa, huMti paesA visesahiyA // 28 // Aja vAta zAsakAra kahe che. mUjhArca - A pramANe jIve tathAeka AkAza pradeza upara rahela jIva pradeze A banne sarakhA che bAdara nigedanA jIvapradeza utkRSTa padamAM nAkhavAthI utkRSTa pada vizeSAdhika thAya che. (28) evamapi na kevalaM 'golo jIyo ya saMmA' ityAdinA pUrvoktanyAyena samA jIvA ekapradezagatairjIvapradezairiti / uttarArddhasya tu mAvanA pAvati | 8 TIkAI--A pramANe avagAhanAne Azri prathamanA nyAya pramANe tamAma cha tathA gelAo mAtra sarakhA che ema nahIM paNa cha tathA eka AkAza pradeza upara rahela chavapradeze A paNa sarakhAM che. uttarArdha artha prathamanI mAphaka jANa. (28) pUrvottarInAM nircanA piAi tAvanA - tesiM puNa rAsINaM, nidarisaNamiNaM bhaNAmi pnyckkh| suhagahaNagAhaNatthaM, ThavaNArAsippamANehiM // 29 // 1 avgaahnaamaashrity| - - - - - - - - - Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 nigeda-chatrIzi- - have prathama batAvela jIvarAzi tathA jIva pradeza saMbadhI daSTAMta batAvavAne IcchAvAlA mUla zAstrakAra prastAvanA kare che. mUrthi-prathama batAvela jIvarAzi tathA utkRSTapane viSe rahela jIva pradeza, A bannenI gaNatarI jANa vAne draSTAMta hamaNAM pratyakSa rIte kahuM chuM. sukhakarI jJAna thavAne sAruM, tathA bIjane jJAna karAvavA sArU kalpanAvaDe sthApana karela jIva tathA pradezanA rAzipramANathI. (ra9) tesiM" II 22IL golANa lakhamika, gole gole nigoyalalaM tu / ikike ya nigoe, jIvANaM lakvamikikaM // 30 // mUArca-golA ekalAkha che. dareka galAe eka eka lAkha nigada che. dareka nigeTe jI eka eka lAkha che. (30) raDhiALa' ! re koDisayamegajIvappaesamANaM tameva logassa / golanigoyajiyANaM, dasau sahassA smogaaho||31|| mUDhArtha - dareka jIvenA pradeze se koTI pramANe che, ane teTalAja pradeza kAkAzanA paNa che, golAo, nige, tathA jIve, A traNenI avagAhanA sarakhI daza hajAra AkAza pradeza vyApi che, (31) dila' / rU II , * gole gole ya lakkhamikaM tu ' ityapi pAThaH / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa-rIkA sAthe bhASAMtara jIvassikikassa ya, dasasahassAvagAhiNo loe| ikimi paese, paesalakaM samogADhaM // 32 // mULArtha-revAzanA zahara prazabhAM vyApine rahyA che, temaja kAkAzanA eka eka pradezane viSe pitAnA eka eka lAkha pradeza vyApelA che. (32) 'jIvassa' // 32 // jIvasayassa jahANe, payammi koDIjiyappaesANaM / ogADhA ukkose, paryami vucchaM paesaggaM // 33 // mULArtha-vanyapa dozana se prazana vizeso jIvonA malI eka keTI pradeza vyApelA che utkRSTapade kAkAzanA eka pradezane viSe jeTalA pradeza rahyA che te zAjAra matAce cha. (33) .. - 'jIvasayasa' // 33 // koDisahassa jiyANaM, koddaakoddiidsppesaannN| ukkose ogADhA, savvAjiyA vittiyA ceva // 34 // mULArtha- paTe sozanA meM prazi 2 . hajAra keTI nA pradeza daza kaTAkeTI rahyA che. sarva jIve paNa ATalAja che, eTale daza kaTAkeTI che. (34) 'koDisahassa' // 34 // 1 . jahanno' itypi| 2 ekgolaastk| 3 'vattiyA' ityapi / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10ra nigada-chatrIzikoddii ukkosapayammi baayrjiyppespkkhevo| sohaNayamittiyaM ciya, kAyavvaM khaMDagolANaM // 35 // mUDhArya-unTapadane viSe bAdara chavAnA eka kerI pradeza nAkhavA, temaja khaMDa galAne Azri jIvanI bhUla rAzimAMthI eka cheTI je ochA karavA, Ama karavAthI utkRSTapada vizeSAdhika thAya che. (35) utkRSTapade sUkSmajIvapradezarAzerupari koTIpramANo bAdarajIvapradezAnAM prakSepaH kAryaH; zatakalpatvAdvivakSitasUkSmagolakAvagADhavAdarajIvAnAM teSAM ca pratyekaM pradezalakSasyotkRSTapade'vasthitatvAt , tanmIlane ca koTIsadbhAvAditi / tathA sarvajIvarAzemadhyAt zodhanakamapanayanaM ' ittiyaM ciya' iti etAvatAmeva koTIsaMkhyAnAmeva kartavyaH khaNDagolAnAM khaNDagolakapUrNatAkaraNe niyuktajIvAnAM temaNe vivAriti TIkArtha--utkRSTapade kAkAzanA eka pradezane viSe sUkSma nigada nA je pradezo pUrve kahelA daza kaTAkeTI rahelA che tenA upara bAdara nigada nA eka keTI pradezo nAMkhavA. kAraNa ke Icchita sUkSma nigodanA golA upara bAdara sajIvo avagAhela hovAthI temaja te se jInA eka eka lAkha pradezo utkRSTa pada upara che. A malavAthI eka kedI jIvapradezo thAya che temaja samagra jIvarAzimAMthI eka keTInuM zodhana karavuM eTale eka kedI bAda karavA. khaDagelA pUrNa karavAne. kAraNake khaMDa golAmAM teTalI jIvarAzi ochI che. arthAt khaMDagalAmAM bAdara nigada temaja vigrahagativAlA jI eka koTI nAMkhavAthI badhA gelA eka sarakhA thAya che. te paNa utkRSTapadane viSe bAdara se jInA eka koTI jIvapradeza Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 mULA sAthe bhASAMtara vadhAre hovAthI samagra jIve karatAM utkRSTapada vizeSAdhika jANavuM. (35) eesi jahA saMbhavamatthovaNayaM karija rAsINaM / sambhAvao a jANija te aNaMtA asaMkhA vaa||36|| 'tamAre nivarjiriA mUchArtha_e pUrve kahela jIvarAzine upanaya jema saMbhavI zake tema karI le, yathArthapaNAthI vicArIye te cha anatA che, temaja nige, gelAo, asaM. khyAtA che. lApatA yathAsthAna pArjita para jhaLaMtA" ti nigode jIvA yadyapi lakSamAnAstathApyanantA evaM sarvajIvA api / tathA nigodAdayo ye lakSamAnAste'pyasaMkhyeyA avasayAH // 36 // iti suukssmvaadrnigodgolkaavgaahnaavicaarH|| iti zrIbhagavatyekAdazazate dazamoddezake nigodaSatriMzikAttiH samApta TakAthara-ahIM arthane upanaya, tenA egya sthAnake pUrve batAvela che ja nigoda viSe cha kalpanAthI eka lAkha gaNyA che, te paNa tAtvika rIte ja anaMtA che temaja samagra jIve paNa anaMtA che temaja nigeda kapanAthI eka lAkhagaNI che, te paNa tAtvika rIte asaMkhyAtI che tema jANavuM. A mujaba sUkSmanimeda, bAdaranigeda, temaja golAnI avagAhanA saMbaMdhI vicAra pUrNa thaye. (36). // iti savRttikA nigodaSaTtriMzikA samAtA // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 nigada-trIzi itizrI vivAhaprajJaptyAkhyasUtrasyaikAdazazatakasya dazamoddezakAt sthavireNa samuddhatA nigodaparvizikAyA gurjarabhASA zrImad paMnyAsajIzrIkamalavijayajI gaNiziSya zrImada paMnyAsajIzrIkezavijayajI gaNiH tallaghubhrAtrA muni devavijana samathitA pATanAkhyanagare pUrNagatA. saM0 1972 kArtikamAse zuklapakSe paMcamI tithau zubhaM bhUyAt / nigoda chatrizine sArAMza (bhagavatI mutra zataka 11 uddeze 10). gautamasvAmI prazna. . 1 he bhagavan! eka nigadane viSe anaMta ja rahe che, tene maja te ja paraspara saMkucita thaIne rahe che, te te jInA pradezo eka AkAzapradezane viSe jaghanyathI tathA utkRSTathI keTalA rahe che? tathA samagra jI keTalA che? uttara, 2 he gautama! jaghanyapade jIva pradeza sarvathI thaDA che. jaghanyapada karatAM samagra asaMkhyAtaguNa che. samagra jIve karatAM utkRSTapade jIvapradeze vizeSAdhika che. 3 jaghanyapada kene kahe che? uttara-je AkAzapradezane traNa dizigata nigadanI sparzanA che. traNadizi alakane laI AchA Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArI kita thaI che. AvA AkAzapradezane jAnyapada kahe che. A jadhanyapada trikuTa ke je lAkaDAnA cheDe che, tyAM maLe che. 4 utkRSTapada kene kahe che? uttara-je AkAzapradezane cha dizigata nimedanI sparzanA che, temaja je AkAzapradeza upara bAdaranigeha tathA vigraha gativAlA che jyAM vadhAre sparze che teneM u. pada kahe che. pagalAnI utpatti kema thAya che? uttara-utkRSTapadane sparzI vinA golAnI niSpatti thAya che. golAnI avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI che. AvA gelAe asaMkhyAtA che, ane badhA golAe eka sarakhA che. 6 gelAe asaMkhyAtA che, eka galAmAM asaMkhyAtI nigoda che, ane eka nigadamAM anaMta jIve che. 7 leka tathA chata bannenA pradeza tulya che, temaja jIva, gale tathA nigeda e traNenI avagAhanA eka sarakhI ja aMgulanA saMkhyAmAM bhAga jeTalI che. '8 je kSetramAM chava avagAhela che, te ja kSetramAM nika tathA gele paNa cAvagAhela che. - ( 9 eka AkAzapradezamAM chava saMbadhI vigata saMbaMdhI tathA cA saMbadhI keTalA pro vagANA che? ' ja saMbaMdhI upara 10 eka cAkAmarAmAM chava saMbadhI asaMkhyAtA pra A che, asaMkhyAtAnA asaMkhyAta vela hovAnI asaMgata che vA. kalpanAthI A vAta samaje che chatanA asaMkhyAta pradeza chatAM eka ara karyo. A prazAmAMthI eka bhASaNamayane viSa Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 nigo-chatrIzi eka jIvanA eka lAkha pradeza avagAhyA che, eka abaja pradezane dazahajAra AkAzapradeza avagAhI jIvanI avagAhanAthI bhAga ApavAthI eka lAkha pradeza Avaze. nigoda Azri uttara ( 11 eka AkAzapadezane viSe eka nigeda Azri jIvapradeza asaMkhya anaMta che. kalpanAvaDe 10 hajAra keTI che, eka nigadamAM cha anaMtA che, chatAM kalpanAthI eka lAkha gaNe, prathama gaNAvela jIva saMbaMdhI eka lAkha pradeza sAthe nigeda saMbaMdhI jIva eka lAkha guNe jethI eka hajAra keTI chavapradeza eka AkAzapradezane viSe nigeda saMbaMdhI Avaze. geLA Azri uttara1ra eka AkAzapradezamAM geLA saMbaMdhI jIvapradeza vAstavika asaMkhya anaMtAanaMta che. kalpanAthI daza keTakeTI che. nika saMbaMdhI eka hajAra keTI chavapradezane geLAmAM rahela eka lAkha nigadathI guNAkAra karavAthI daza kaTAkeTI geLA saMbaMdhI chavapradezo thAya che. samagra jIvenI saMkhyA batAve che. 13 jI vAstavika anaMtA che. kalpanAthI daza keTakeTI che. lekanA asaMkhyAta pradeza chatAM kalpanAthI eka abaja pradezavALA lakane viSe dazahajAra pradeza avagAhI gaLAo lAkha che, ane dareka geLAmAM nigada lAkha che. lAkhane lAkhe guNavAthI nige hajAra keTI thAya che. temaja dareka nigade cha lAkha kalpavAthI pharI lAge guNavAthI daza keTakeTI ja thAya che. 14 upara batAvela chavanI saMkhyA pUrNa gaLAne Azi ja thavI. paNa keTalAka khaDagoLAo hovAthI temAM jenI saMkhyA ka Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArAMza. 1) 5nAvaTe eka abaja ochI hovAthI ubhupada cha karatAM vivAdhika che. 15 upara batAvela chavasaMkhyAmAM bAdara nigoda tathA vigrahagativALA cha eka abaja nAMkhavAthI prathama ghaTela saMkhyA pUrNa thAya che, te paNa utkRSapada vizeSAdhika che. teja batAve che. utkaTapada vizeSAdhika che. 16 ulhApadane viSe gaNavela daza kaTAkeTI chavapradeza che, A upada upara pRthvIkAya, bAdaranigeha. tathA virahagativALA che ghaNA avagAhela hevA chatAM te kalpa, tenA eka kedI pro upara u52 AgAhela hovAthI jIvasaMkhyA karatAM utkRSTapaziyAdhika thAya che. mULa saMcAra kapanAthI chAdikanuM svarUpa batAve che. 17 geLAe eka lAkha che, eka eka geLAmAM nigodo eka eka lAkha che, temaja eka ekaliMgajI eka eka lAkha rahyA che. - 18 eka chavanA praveze eka abaja che ane teTalAja pradeza nA paNa che. 19 chava, ni, tathA gaLe A traNenI avagAhanA eka sarakhIja daza hajAra AkAranI bAvI. 20 eka eka AkAzamane viSa chavanA eka eka lAkhapa avagayA che. 21 lokane haka jAnyapadane viSe so jIvanA eka keTapraco vagAthA che. rara chapAne viSa ehalara koTI ivenA pradeza daza koTa avagAthA che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 nigALori23 Aja utkRSTapadane viSe jyAre Adara niga tathA vi vAha gativALA se jInA eka TIpradero avagAhe che, tyAre tAtvika uchupada kahevAya che. arthAta jyAM vadhAre jIvanA pradezo maLe teja tAtvikapada jANavuM. ra4 cha karatAM utkRSTapada vizeSAdhika che. kAraNa ke samA cha daza keTakeTI che, tenA karatA upara ekakoTI vadhAre chevAthI vizeSAdhika che. ra5 cha tathA geLAe anaMtA tathA asaMkhyAtA vAstavika che. kalpanAthI uparanuM mAna jANavuM. - gA mujaba nigeha chatrizine sAtha pUrNa thAya che. nI jamAC/. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- _