Book Title: Kumarvihar Shatakam
Author(s): Ramchandragani, Ratnabodhivijay
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023186/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkhezvara pAzvanAthane ve karU huvadanA pAzvanAtha zrIrAmacandragaNiviracitaM zrI kamAra, zrIrAmacannagaNiviracita "vihArasarAtakam cinAtha balAmaNI paashcnaathne| bhAve kala huMcanA zrIjAgavalA pAzvanAthaH bhAve karU calanA SAVITREE S Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAmacaMdragaNIviracitam zrI kumAra vihAra zatakam / (mUla - avacUrNi avacUrNi - bhAvArtha bhAvArtha - vizeSArtha - sahitam ) - -: saMpAdaka: :AcArya hemacaMdrasUriziSyANuH muniratnabodhivijayaH / -: prakAzakaH : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa + dukAna naM. 5, badrikezvara sosAyaTI 82, netAjI subhASa roDa, marIna DrAiva 'i' roDa, muMbaI - 2 vikrama saMvata 2059 vIra saMvata + caMdrakAMtabhAI saMghavI - 6 / bI, azokA kaoNmpalekSa, pATaNa (u. gujarAta) mUlya rU. 60/ OM mudraNa : pArasa prinTas, phorTa, muMbaI - 1 phona : 22825784 2529 - Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 6 zrutabhakti-sukRta ka pa.pU. siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pa. pU. tapasthiratna paMnyAsajI zrI jayasomavijayajI ma.nI preraNAthI zrI kArelIbAga zvetAMbara mUrtipUjaka jena saMgha, vaDodarA taraphathI A pustakanA prakAzanano saMpUrNa lAbha levAmAM Avela che. zrI saMghanA sukRtanI bhAvapUrNa anumodanA karIe chIe. lI. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa(muMbaI) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 6 divyakRpA ka pUjyapAda siddhAMtamahodadhi, sva. AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA pUjyapAdavardhamAna taponidhi, gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA pUjyapAda samatAsAgara sva. paMnyAsajI zrI padmavijayajI gaNivaryazrI 6 zubhAziSa pUjyapAda siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA preraNA-mArgadarzana ka pa. pU. vairAgyadezanAdala AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam prakAzakIya AjathI navaso varSa pUrve kumArapALa mahArAjA thaI gayA. kalikAla sarvajJa AcArya hemacaMdrasUri ma. nA saMsarga-upadezathI teo bahu moTI umare rAjya pAmyA pachI jainadharmane pAmyA, dharmamAM sthira thayA. daDha samyaktvanA dhAraka thayA. zrAvakanA bAra aNuvratone paNa temaNe svIkAryA. dharmano pAyo dayA. aDhAra dezamAM amAripaDaha pravartAvyo. samastadeza dayAmaya banyo. A mahApurUSe moTI uMmare vyAkaraNa bhaNI paramAtmAnI stutinI paNa racanA karI. yogazAstranA bAra prakAza tathA vItarAgastotranA vIza prakAzano roja pATha karatA. uttama zrAvako uttama AcAronA pAlana sAthe sAtakSetramAM paNa zakti mujaba dAna karavAnu cukatA nathI. kumArapALa mahArAjAe paNa seMkaDo maMdironA nirmANa karyA. seMkaDo maMdironA jIrNoddhAra karyA, jJAnabhaMDAro sthApana karyA, mahAtmAonI bhakita karI. sAdharmika bhakitamAM paNa varSe eka karoDa sonAmahora vAparatA. seMkaDo maMdiro paikI pATaNamAM potAnA pitAnI smRti nimitte "tribhuvanapAlavihAra' nAmanA caityanuM nirmANa karyuM. jemAM mULanAyaka pArzvanAtha prabhunI ratnamaya pratimA nirmANa karI. botera derIomAM 24 ratnonI 24 suvarNanI ane 24 rajatanI pratimAonu nirmANa karAvyuM. A caityanu varNana pUjyapAda kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdrasUri ma. nA ziSya pU. rAmacaMdra gaNIe zatAdhika gAthAmAM karyuM che. te ja A "kumAravihArazataka" che. AnI upara pAchaLathI avacUrNinuM paNa nirmANa thayuM che tathA -ooo Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (w) VI zrIkumAravihArazatakam mULagAthA, avacUrNi, bhAvArtha-vizeSArtha sahita A pustakanuM zrI AtmAnaMda jaina sabhA bhAvanagara taraphathI varSo pUrve prakAzana thayela. saMpAdana paNa pU. AtmArAmajI mahArAjanA praziSya munizrI haMsavijayajI ma. tathA temanA anuyAyI paM. zrI saMpavijayajI ma. e karela. punaH prakAzana prasaMge saMpAdaka ane prakAzaka baMne pratye ame kRtajJatAnA bhAvane pradarzita karIe chIe. pUjyapAda zAsanasamrATa nemisUri ma. nA samudAyavartI pa.pU. AcAryabhagavaMta zrI pradyumnasUri ma. taraphathI A graMthanuM saMpAdana karavA khAsa sUcana maLela tathA saMpAdana mATe hastalikhita be prato paNa pUjyazrI taraphathI maLI hatI. teono paNa khuba upakAra mAnIe chIe. A punaHsaMpAdana pUjyapAda vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrImaddhihemacaMdrasUrI ma. nA ziSya munizrI ratnabodhi vijayajI e khuba parizrama laIne karela che, sAthe saMskRta prastAvanA paNa emaNe lakhela che. temano paNa upakAra yAda karIe chIe. prAMte A kAvyanuM vAMcana parizIlana karI sau koI jinabhakitanA pariNAmane vikasAve, sArI karmanirjarA karI zAzvata sukhane prApta kare tevI zubhecchA. vizeSa graMthonA prakAzanano tathA dhRtarakSAno lAbha maLato rahe eja zrutAdhiSThAyikA sarasvatI devIne punaH punaH prArthanA. lI. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa - TrasTIo caMdrakumAra bAbubhAI jarIvAlA lalitakumAra ratanacaMda koThArI puMDarikabhAI aMbAlAla zAha Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam VII che prathama AvRttinI prastAvanA A anAdi anaMta vizvakramane vilokatAM ema to anubhava thAya che ke, A vizvanI aMdara rahelA AtmAonI zaktiomAM aneka camatkAro rahelA che. te sarvamAM buddhinA camatkAro vizeSa baLavAnuM che. kSayopazamathI sateja thayelI buddhio kevA kevA vANInA vilAso pragaTa kare che, te Arya jaina sAhityamAM pratyakSa dekhAya che, ane tethI ja jaina sAhitya AryAvartamAM utkRSTa pada bhogave che. A vizvane hastAmalakavat jonArA mahAtmAo - kevalIo kahe che ke, AtmAnI guphA rUpa aMtaHkaraNamAM divyagAna-nAda-zabda ati sUkSma chatAM digaMtagAmI zaktivALA anubhavAya che, ane te kAvya rUpe bAhera pragaTa thaI bIjAne AnaMda rasanA sAgara rUpa bane che, jenA zravaNa-mananathI dharma, bhakti, nIti ane vyavahAranI zuddha bhAvanAo pragaTa thAya che. A uparathI jovAmAM Ave che ke, e aMtaranuM divya gAna koI anupama ane rasamaya taraMgamAM cAlI rahyuM che. temAMthI jenI jevI zakti teTaluM sarve grahaNa karI kahI zake che, ane te mATe amuka aMze kahI batAvanArane kavi nAmathI oLakhavAmAM Ave che. te kavi rasa ane alaMkAranA camatkArathI potAnI vAphazaktine phorave te kavitA kahevAya che. AvI rIte kavi ane kavitAno saMbaMdha che, tene je yathArtha rIte jANe che, te sahRdaya vAcaka (vidvAna) kahevAya che. e kAvyarasanuM divya Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VIII zrIkumAravihArazatakam gAna AkhA vizvamAM niraMtara cAlu che, ane dareka kSaNa ane sthaLe tenA abhuta AnaMdano AsvAda sarva adhikArIne maLyA kare che. saMskRta sAhityamAM kAvyanA keTalAeka bhedo ApelA che. temAM mahAkAvya ane khaMDakAvya evA be bheda paNa darzAvyA che, ane tenA judA judA lakSaNo ApelA che. A 'kumAravihAra zataka' e khaMDa kAvyamAM AvI zake che. A kAvyanA kartA mahAnubhAva zrI rAmacaMdragaNIe potAnI asAdhAraNa naisargika kAvya pratibhAthI A laghu kAvyane sarva rIte alaMkRta karyuM che. ane agAdha sAhityathI bharelI mahAsaMskArI anupama devagirAmAM grathana karI tene rasabharita banAveluM che. dareka varNanIya vastune sUkSma daSTithI avalokatAM jANe tenuM rahasya potAnI sUkSma buddhinA tarkonuM ane svAnubhavanA sUkSma tattvonuM mizraNa karI upAvI kADhyuM hoya ema lAge che. vaLI manuSyanA svabhAvanI sUkSma lAgaNIone, vidvAnonI jijJAsAone ane jaina bhaktonI AMtara bhAvanAone anAyAse A mahAkavi potAnI akRtrima vANImAM utAratA hoya athavA to temanuM pavitra hRdaya pote ja potAnuM bhAvanA citra AlekhatuM hoya evo bhAsa thAya che. mahAnubhAva zrI rAmacaMdragaNInI agAdha kAvya pratibhA hovAthI te samayanA aneka vidvAnoe ane kavioe temanA kAvyanI bhAre prazaMsA karelI che. sUkSma avalokana karatAM ema paNa phuraNA thAya che ke, saMskRta lekhanAM keTalAMka mAnya zatakonA kartAo paNa A kumAravihAra zatakanI zailIthI mohita thaI evA zatako racavA prayAsI thayA haze. keTalAMka to e mohane laIne A zatakanI avasUri, vRtti vagere karavAne tatpara paNa banyA che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (x) vaLI AthI sarvane savizeSa sAnaMdAzcarya thaze ke A mahAnubhAva zrI rAmacaMdragaNI kavIzvare potAnA nirmANa kauzalyathI zaNagArelA ane sAkSaro ane prAkRto sarvanA manane raMjana karanArA bIjA ekaso graMtho racelAM che. teomAM nirbhaya bhImavyAyoga, raghuvilAsa nATaka, dravyAlaMkAra, rAghavALyudayamahAkAvya, yAdavAlyudayamahAkAvya ane navavilAsa mahAkAvya Adi ghaNAM graMtho prakhyAta che. mahAnubhAva rAmacaMdragaNInuM jIvanavRtta jANavA jevuM haze, paNa temanI sAMsArika sthitino ItihAsa yathArtha rIte jANavAmAM AvI zakyo nathI, mAtra temanI cAritrAvasthAno keTaloeka vRttAMta A pramANe upalabdha thaI zakyo che. mahAnubhAva rAmacaMdragaNI vikramanA bAramA saikAnA aMtathI te teramA saikAnA AraMbha sudhImAM vidyamAna hatA. teo kaLikALasarvajJa zrI hemacaMdrasUrinA prakhyAta ziSya hatA. temane 'prabaMdha zataka karUM evuM birUda maLyuM hatuM. temanI vyAkhyAna karavAnI zakti sarvottama hatI ane tethI teo lokapriya thaI paDyA hatA. gurjarapati jaina mahArAjA zrI kumArapAle aNahilapura pATaNamAM potAnA pitAzrI tribhuvanapAlanA nAmathI racAvelA prAsAdanI aMdara zrI hemacaMdrasUrie pratiSThita karelA zrI pArzvanAtha prabhune aSTa namaskArAtmaka stavana rU5 vastu svarUpane uddezIne te mahAnubhAve A adbhuta kAvya lekhanI yojanA karelI che. ane tenI aMdara te kumAravihAra-caityanI adbhuta zobhAnuM camatkArI varNana ApeluM che. ke keTaleka sthaLe amaryAda atizayokti darzAvelI che, tathApi kavitAnA oja, prAsa vigere guNone laIne ane eka uttama kavionA saMpradAyane laIne te atizayokti sahRdaya vidvAnonA hRdayane AkarSaka ane vastu svarUpanI poSaka banelI che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam je kumAravihAra caityanuM A mahAnubhAve varNana kareluM che, tene mATe avacUrikAra paNa vIra saMvata 1699 mAM A pramANe lakhe che - "vIra saMvata 1199 nA varSamAM kArtika zukla dvitIyAne divase hasta nakSatrano sUrya thatAM zrI pATaNa nagaramAM jemane trIza varSa ane satyAvIsa divasa rAjya karatAM thayelA che evA kumArapAle potAnA pitA tribhuvanapAlanA nAmathI prAsAda karAvyo hato. te prAsAdane botera devakulikA hatI. temAM covIza ratnanI, covIza pitala tathA suvarNanI, ane covIza rUpAnI - atIta, anAgata ane vartamAna jinezvaronI pratimAo hatI. mukhya prAsAdanI aMdara ekaso pacavIza aMgula pramANa caMdrakAMta maNinI pratimA hatI. sarvatra kalazo ane staMbho suvarNanA hatA. ekaMdara inu koTI dravyano vyaya karI gurjarapati kumArapAle te prAsAda karAvyo hato. te mahArAjAe moTo utsava karI zrI hemacaMdrasUrinI pAse te caityamAM zrI pArzvanAtha prabhunI pratiSThA karAvI hatI. A zatakanI racanA kevI rIte thaI tene mATe avacUrikAra A pramANe lakhe che-eka vakhate zrI hemacaMdrasUri potAnA mukhya ziSya zrI rAmacaMdragaNI ane bIjA munionA parivAra sAthe nAgapuramAM cAturmAsa rahyA hatA. te cAturmAsa nirvine prasAra thayA pachI mahArAjA kumArapAle temane parivAra sAthe pATaNamAM AvavAne vinaMti karavAthI teo pATaNamAM padhAryA hatA. A vakhate AMbaDade, bAhaDade, cAhaDade ane soma nAmanA cAra bhAIo, navANuM lAkha dravyanA adhipati chADA pramukha, aDhAraso koTIzvara vepArIo ane boMtera sAmaMtonA parivArathI parivRta thaI sUrIzvaranI pATaNamAM AvelA te tribhuvanapAla prAsAdamAM padharAmaNI thaI hatI. A vakhate kavIzvara rAmacaMdragaNI sAthe hatA. te sUrivara jyAre te prAsAdamAM bIrAjelA zrI pArzvanAtha prabhune vaMdanA karatA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam hatA, te avasare mahArAjA kumArapAlanI prArthanAthI temaNe aSTa namaskArAtmaka ATha kAvyanI yojanA karI hatI. ane ekaso ATha zlokothI te prAsAdanuM varNana karyuM hatuM.'' ... XI A pramANe avasUrikAra zrI vibudhottama sudhAbhUSaNagaNI avasUrinA AraMbhamAM graMthakArano vRttAMta Ape che ane A zataka kAvya upara thayelI potAnA hRdayanI prasannatA pragaTa kare che. mahAnubhAva zrI vibudhottama sudhAbhUSaNagaNI zrI somasuMdarasUrinA parivAramAM utpanna thayelA che ane temaNe A kAvyapara avasUri banAvI abhyAsIonI upara mahAna upakAra karelo che. ekaMdara mahAnubhAva rAmacaMdragaNIe A zatakamAM je kavitAnuM sauMdarya darzAvyuM che, te AkhA jaina sAhityanuM ucca svarUpa che. pada ane arthanuM lAlitya eTaluM badhuM uttama che ke, tene samajanArA sahRdayane pUrNa rasa upajAve che ane rahasyamAM utaratAM cittane lIna kare che. jenAmAM pa6nI prasannatA hoya, ane navIna navIna artha uThatA hoya, evI kavitA ke jemAM tAdaza citra samAna citra AlekhyuM hoya, tevI uttama kavitA A zatakamAM AvaMta jovAmAM Ave che. tene mATe mahAnubhAva rAmacaMdragaNIne pUrNa dhanyavAda ghaTe che. chevaTe A prasaMge amAre jaNAvavuM joIe ke, bhAratavarSanA mahopakArI svargastha zrI vijayAnaMdasUri (AtmArAmajI mahArAja)nA praziSya mahAmunizrI haMsavijayajI mahArAja tathA temanA anuyAyI paMnyAsa zrI saMpatavijayajI mahArAjanI khAsa preraNAthI ane sahAyathI A graMtha pragaTa karavAne ame zaktimAna thayA chIe. te mahAnubhAve keTalIeka zuddha prato meLavI ApI hatI, eTaluMja nahIM paNa A graMthanI ... Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XII zrIkumAravihArazatakam zuddhine mATe pUrNa kALajI rAkhI tenA lekhane jAte tapAsI graMthanA gauravamAM sArI vRddhi thAya tevI yojanA karI ApI hatI. niHsvArtha upakAra vRttine dhAraNa karanArA ane jaina sAhityane khIlavavAnI aMtaraMga IcchA rAkhanArA e mahAnubhAva munivaro ke jeo potAnA gurUnA nAmathI aMkita evI amArI saMsthAne pavitrakAryamAM sahAyabhUta thAya che, teno ame hRdayathI AbhAra mAnIe chIe. - ukta muni mahArAjAo jyAre kaccha mAMDavImAM cArtumAsa rahelA te vakhate mAMDavInA zrIsaMgha taraphathI jJAnakhAtAnI upajelI rakama, temaja amadAvAdanI pAMjarApoLanA upAzrayanA vahIvaTa karanAra zeTha jesaMgabhAI haThIsiMga taraphathI jJAnakhAte upajela rakama, mahArAja sAheba zrI haMsavijayajI mahArAjanA sadupadezathI te baMne taraphathI A pustakanI prasiddhinI sahAyamAM arpaNa karavAmAM AvelI che, tene mATe te baMneno AbhAra mAnavAmAM Ave che. te rItinuM anukaraNa karI prAcIna jaina sAhityanA AvA AvA uttama graMtho pragaTa karavA mATe bIjA paNa svadharmapremI jaina gRhastho je vizeSa umaMgI thaze to A saMsthA tevuM kArya karavAne sadA vadhAre utsAhI raheze. A graMthanI ekeka prata munirAjane, sAdhvIone, tathA pustakabhaMDAramAM mukavA mATe sabhA taraphathI bheTa tarIke arpaNa karavAnI che. AvA saMskRta ane mAgadhI bhASAnA graMtho mULa, TIkA (avacUri) bhAvArtha, vizeSArtha, sAthe aneka zuddha thaIne bahAra paDe evI amArI aMtaHkaraNanI IcchA hovAthI, tenA prathama prayatnarUpe A graMtha prasiddha karavAmAM Avyo che. A graMtha khAsa karIne cakacakIta ucA ArTapepara upara moTo kharca Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XIII karI chapAvavAmAM Avela che. paraMtu AvA uttama kAryomAM kharcanI gaNanA karavAmAM AvatI nathI. A graMthamAM saMpUrNa sAvadhAnI rAkhI mULa avasUri, bhAvArtha, ane vizeSArtha lakhavAmAM AvyA che, chatAM matibhramathI ke pramAdathI je kAMI khalanA thaI hoya to ame mithyAduSkRta pUrvaka kSamA mAgIe chIe. ane chevaTe IcchIe chIe ke A zatakanA mAdhuryanuM AsvAdana karanAra gurjara vAcakone ane saMskRta abhyAsakone gurjarI girAnA bhASAMtararUpe A zataka kaMThAbhUSaNarUpa thAo. prasiddhakartA. zrI jaina AtmAnaMda sabhA. bhAvanagara "zrI AtmAnaMda bhuvana." vIra saMvata 2436 Atma saMvata 14 vikrama saMvata 1966 mArgazIrSa zukala tRtIyA. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XV PASSIS Ho parimala: BIEWea yathA kusumasya parimalena kusumasya paricayo bhavati tathAsya 'parimalasya' paThanenaitasya kAvyakusumasya paricayo vAcakavRndAnAM bhvissyti| ato'tra netre'vadhAryetAm / asmiJjagati vividhAH prasaGgAH saMjAyante / teSu kecicchobhanAH kecana cAsuMdarA api santi / sarvAnapyetAnprasaGgAnkavireva chadmastheSu yathArtharupeNAlaukikarupeNa ca varNayituM samartho bhavati / sa eva kavirucyate yaH svapratibhayA sarvAnprasaGgAnalaGkAribhASayA varNayati / kavAvIdRzya dbhUtaracanAzaktirvartate sezvarakRpayaiva mntvyaa| gurjarabhASAgataikasubhASitabhAvArtha IdRgasti - yaM nApnoti raviH (svakiraNaiH) taM prApnoti kaviH (svrcnyaa)| jainasAhityetihAsa IdRzA naikAH kavayo bhUtapUrvAH / teSu pUjyapAdAH sugRhItanAmadheyAH rAmacaMdragaNivarAH suprasiddhAH santi / taiH svajIvanAnehasi prabhUtAni grantha-kAvyAni racitAni / nirbhayabhImavyAyoga-raghuvilAsanATyadravyAlaMkAra-rAghavAbhyudayamahAkAvya-yAdavAbhyudayamahAkAvya-nalavilAsamahAkAvyetyAdayaH teSAM mukhyakRtayaH / 'prabaMdhazatakakartA' iti teSAmupAdhirAsIt / teSAM kRtiSu 'kumAravihArazatakaM' tvatIvottamA kRtirasti / teSAM kAvyapratibhAyA anubhUtistvasya kAvyaratnasya paThanAnaMtarameva syAt / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVI zrIkumAravihArazatakam siddhahemazabdAnuzAsanaprabhRtinaikagranthapraNetR-kumArapAlabhUpAlapratibodhaka-kalikAlasarvajJAcAryasattamA'rcanIyakrama-hemacaMdrasUrIzvarANAM te caraNakajacaJcarikA Asan / hemacaMdrasUribhiH zabdAnuzAsanaliGgAnuzAsana-chando'nuzAsana-kAvyAnuzAsana-vAdAnuzAsanAtmakAnuzAsanapaJcakamaparANi ca bahUni graMtharatnAni jainasAhitya upAyanIkRtAni / dazaparvAtmakaM triSaSTizalAkApuruSacaritamahAkAvyamapi teSAmeva racanodyAnaprasUnamasti / te zrutadevatAlabdhavarA Asan / taiH svAyuHkAle sArdhatrikoTipramitA nUtanazlokA nirmitA yAnadhunA vayaM paThitumapi na samarthIbhavAmaH / itthaM tairjenasAhityaM samRddhaM kRtam / ____ munipatizrIhemacaMdrasUribhiH zaivadharmavAsitAntaHkaraNakumArapAlabhUmipAlaH pratibodhito jinabhaktazca vihitaH / prAgbhave kumArapAlapRthvIpAlajIvena paJcakapardakakrItASTAdazapuSpairuttamazubhabhAvena jinArcanaM kRtaM yasya prabhAvena kumArapAlabhave so'STAdazadezarAjyaM lbdhvaan| jinabhaktyA svapne'pyaciMtitA lAbhAH prApyante / pUjyapAdAnAM hemacaMdrasUrIzvarANAmupadezena tena svarAjyAntargatASTAdazadezeSvahiMsAyA ghoSaNA kAritA / na kevalaM svadezeSvevAnyadezarAjJo mitrIkRtya tatsAhAyyena taddezeSvapyahiMsApravarttanaM kAritam / kumArapAlarAjye laghujaMtorapi vadhasya daMDo mahAnabhavat / anyadA tadrAjya ekena zreSThinA jAnatA sataikA yukA virAdhitA / rAjJA guptcrairetjjnyaatm| aparAdhadaMDe tenebhya AdiSTaH - 'tvayaikaM jinamaMdiraM nirmApayitavyam / ' zreSThinA tathaiva kRtam / tasya ca jinAlayasya rAjJA 'yukAvihAra' iti nAma sthApitam / ___saH kumArapAlavasudhApAla Ayatau gaNabhRdbhAvI / svayaM vIravibhunA zreNikarAjJo'gre kathitaM - 'madupadezena tvaM tAdRgahiMsApAlanaM na kArayiSyasi yAdRgahiMsApAlanaM macchAsane hemacaMdrasUryupadezena kumArapAla: kaaryissyti| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XVII itthaM kumArapAlanRpatirahiMsAyAH pUjaka AsIt / yazcAhiMsAyAH pUjako'sti saH sutarAM jinabhakto'pyastyeva yataH sa evAhiMsAyAH prarupako'sti / kumArapAlavasuMdharApAlena svajIvita anekAni nUtanajinagRhANi nirmApitAni jIrNAni ca prabhUtAnyuddhRtAni / pattane tena svapitRsmRtau jinaprAsAdaH kAritaH / tasya ca nAma svapitRnAmnA 'tribhuvanapAlavihAra' iti sthApitam / tacca nAma yathArthamAsIdyato bhagavAntribhuvanodaravartijIvasaGghAtAnaMtaraMgA'riSaDvargajanitabhayAtpAlayati vihArazabdasya ca caityArthe'pi ruuddhtvaat| samAsazcAtra SaSThitatpuruSo bodhyH| itthamasau tribhuvanapAlasya vihAra AsIt / tasminprAsAde tena zrIpArzvanAthasya vidvamamaNImayyanyAzca bahyo dhAtumayyaH pratimAH kAritAH / tAsAJca prANapratiSThArthaM tena svadharmaguru-prAtaHsmaraNIyacaraNa-zrIhemacaMdrasUrayo vijJaptAH / paropakAraikaniratAH sUrivarAH rAmacaMdragaNyAdivizAlaziSyaparivAreNa saha pattane samAgatAH / rAjJA mahAmahena gurUNAM saparivArANAM pattane praveza: kAritaH / jinabiMbAnAM prANapratiSThA'pi mahotsavapUrvakaM sarveSAJca harSollAsapUrvakaM saMpannA / ekadA gurupAdA rAmacaMdragaNibhiH sArdhaM tasmiJcaitye darzanArthaM samAgatAH / tadA ca kumArapAlapRthvIpatirapi caitya evAvartata / bhUmibhujA rAmacaMdragaNivaryA vijJaptA - 'zobhanaM jinAlayaM nirmApitaM zobhanA ca pratiSThA kAritA'dhunA yUyaM mamopari kRpAM vidhAya jinajinacaityavarNanaparAH zobhanAH stutayo racayata yena vizvajanA pArzvaprabhorasya ca prAsAdasya sauMdarya prabhAvaJca jAnIyurasya ca darzanArthamutkaNThitAH santaH tvaritamAgaccheyuH / ___ parahitaparAyaNairgaNivaryairmUlanAyakazrIpArzvaprabhovarNanAtmakA aSTazlokAH caityavarNanaparAzcASTAdhikazatazlokA racitAH / itthaM tai: SoDazAdhikazatazlokasamUhAtmakaM kAvyaM racitaM tasya ca kumAravihArazatakamiti nAma pradattam / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVIII zrIkumAravihArazatakam asminkAvye praNetRbhirjagannAthacaityayoratyadbhUtaM varNanaM kRtam / asya kAvyaziromaNeH paThanAnantaraM taccaityaziromaNerdidRkSA prabalA bhavati / racayitRpUjyairidaM kAvyaM smRti-vyatirekAtizayokti-pUrNopamotprekSAbhrAMtimattadguNaprabhRtyanekAlaMkArairalaGkRtamasti yatteSAM kAvyakauzalyasya zreSThatA sUcayati / AdimairaSTabhirkAvyaistaccaityasthapArzvaprabhormahimA varNitaH / tatra ca prathamakAvye te jJApayanti yadbhaktAnAmaSTakarmavinAzAya pArzvaprabhurphaNAvartisaptaratneSu saptAnyarupAndhArayati / SaSThavRtte te pArzvaprabhordRSTermAhAtmyaM varNayantaH kathayanti - pArzvaprabhordRSTirmukte niHzreNIrasti, pApapArAvArottAraNe seturasti, vighnavighAtAya maGgalasvarupA'styAlasyapratihataye ravitulyA'sti, tribhuvane dIpopamA'sti, kalyANavallIprarohaNe nIkasamAnA'sti, pApaprakSAlane gaGgAsAdRzyaM bibharti / IdRzI pArzvasvAmino dRSTi: sajjanAnAmajJAnatimiramapAkarotu / aSTamachandasi te vyaktIkurvanti yadagnijvalatkASThAtsarpamAkRSya prabhuH karuNaiva muktivithiriti tribhuvanajanaM jJApitavAn / prathamASTakAnantaraM zatenASTAdhikena zlokAnAM prAsAdamahimA nirupitH| aSTAviMzatitamAyAM gAthAyAM prabhoH snAtrajalamahimAnaM pradarzayadbhiH kavibhiH prakaTitaM yatprabhusnAtrajalasnAtAH kAzcistriyaH pUrNasamRddhi prApnuvanti, kAzcana putravatyo bhavanti, kAsAJciccirakAlarogA nazyanti, kAzcana saubhAgyamApnuvanti / itthaM taccaityavirAjipArzvajino'tIva prabhAvazAlyAsIt / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... dvAtriMzattamakAvye caityaprabhAva itthaM varNitaH svargarohaNAcalAdIndidRkSurasmiJcaitya AsthAM karotu / yathA dUrasthavastusArthA manuSyairuccaiHpradezamAruhyAvalokyante tathA'tituMgazikhara asmiJcaitya Aruhya svargarohaNAcalAdayaH padArthAH dRzyante / punaratiprabhAvazAlyasmiJcaitye zraddhAluH svargAdau gacchati / itthamasminkAvye tairekavAkyena dvArthI sUcitau / SaTcatvAriMzattamavRtte caityasya samRddhiH pradarzitA / ekonapaJcAzattamakAvye prabhuM samazatrumitraM pradarzayitvA sa eva sevya iti jJApitam / XIX saptatitamachandasIMdraH prabhuguNAn zrotuM prabhurupaM zaMsituM vaMdanaM kartumarcanaM kartuM zrotrajihvAmastakahastAnAM sahasraM spRhayati / ekasaptatitamazloka AvirbhAvitaM yattasmiJcaitye zrAvakAH puNyacayaM kartuM vyAdhimanto vyAdhivinAzAya maniSiNaH zilpaM nirIkSituM duSTazarIrAH pApakarmavinAzAya daridrA vittakAmena saMgItapraNayinaH saMgItakaM nizamayituM preSyAH svAmitvecchayA nityamAgacchanti sma / paJcasaptatitamavRtte pradarzitaM yaddevA api devaloke taccaityaM prazaMsanti sma / aSTAzItitamakAvye caityasya zilpakalA varNitA / dvAnavatitamachandasi jJApitaM yattasmiJcaitye devA devyazca nATyaM kartumaharnizamAjagmuH / SaNNavatitamazloke nirupitaM tasmiJcaitye janAnAM prabhUtaH saMmardo'vartata / - ... Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XX zrIkumAravihArazatakam caturdazAdhikazatatamapaJcadazAdhikazatatamakAvyayoH zatakasyopasaMhAraH kRtaH / caramavRtte kavibhiH caityasya vedhasA caturmukhairapyavarNyatA pradarzitA / vRttAnte ca racayitRbhiH svanAmApi pracchannavRttyA nyastam / ... zatakagatavividhakAvyairidaM jJApitaM yattaccaityaM sUryakAMta - caMdrakAMtapadmarAga-muktAphala-vaiDurya- nIlamaNi sphaTikAdyaneka mahArghyamaNibhirnirmitamAsIt / tasmiJcaitye citrazAlA'pi zobhAmabibhaH / pravacanasabhA'pi taccaityamalaJcakAra / mUlagranthasyopari paMDitaviveka sAgaraziSyavibudhottamasudhAbhUSaNagaNibhiravacUrNirlikhitA'sti / asyAmavacUrNau taiH kAvyAnAmanvaya kRtaH, viSamazabdAnAmartho'pi pradarzitaH / tena vAcakavargANAM kAvyAnAmarthabodhaH sugamatayA jAyate / anekasthAneSu taiH taddhitakRdaMtAkhyAtAnAM sAdhanikA'pi prakAzitA / tatra ca siddhahe mazabdAnuzAsanasya sUtrANAmapyullekhaH kRtaH / etena jJAyate te mahAvaiyAkaraNA apyAsan / prabhUtasthAneSu taiH samAsAnAM vigraho'pi darzitaH / asya .. asminpustake mUlazlokAnAM bhAvArthavizeSArthAvapi likhitau staH / tAvapi tatkAvyArthabodha atIvopayogI vartete / bhAvArthena kAvyAnAM sAmAnyabodho jAyate vizeSArthena ca teSAM rahasyArtho bodhyate / etatkAvyAdhyayanasya bahavo lAbhA vartante, tadyathA-1 - trilokanAthe bhaktirvardhate, taccaityasadRzAlaukikacaityanirmANasya preraNA hRdyAvirbhavati, kumArapAla prajApAlasya jinabhaktyudAratAdiguNAnAM paricayo bhavati, rAmacaMdragaNInAM kAvyazakte rasAsvAdo bhavati, prabhucaityayorabhUtamahimA jJAyate, saMskRtabhASAnUtanAdhyetRRNAM kAvyAnvayakaraNAbhyAso bhavati / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XXI etatkAvyasaMzodhanasaMpAdanena mayA yatpuNyamupArjitaM tena jagajjIvAnAM hRdayeSu satataM jinabhaktirvardhatAM yataH saiva mukterdUtirasti / mAdRzamUrkhaziromaNirapyetatkAvyasaMpAdane samartho'bhavat tadmadguruvaryANAM bhavodadhitAraka vairAgyadezanAdakSAcAryadevezazrImadvijayahemacaMdrasUrIzvarANAM kRpaiva / mama vidyAgurUNAM paMnyAsakalyANabodhivijayAnAmupakAro'pyavismaraNIyaH / yeSAM gRhasthagurUNAM samIpe'hamapaThaM te'pyatrAvazyaM smaraNIyA eva / zAsanasamrATnemisUrIzvarasamudAyavarti-AcAryapradyumnasUrayo'pyatra smartavyA yairetadgranthasaMzodhanArthaM preraNA kRtA dve hastalikhitapratI ca preSite / atra saMzodhane rAjanagarastha-'DehalAjJAnabhaMDArasya' hastalikhitapratiH rAjanagarastha-pagathIyAjJAnabhaMDArasya' hastalikhitapratizca upayukte / TippaNyAM pAThabhedasUcane AdyAyAH 'A' iti saMjJA dattA'sti dvitIyAyAzca 'B' iti saMjJA dattA'sti / chAdyasthyena matimAMdyena ca yA kApi kSatiretatsaMpAdane syAttatkRte kSamAM yAce vidUSazca tacchodhanArthaM prArthaye / zivamastu sarvajagataH / - AcArya hemacaMdrasUri-ziSyANu muniratnabodhivijayaH / jyeSTha zukla 11, vikrama saM.2059, vaDodarA (alkApUrI) madhye / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXII zrIkumAravihArazatakam mahArAjA kumArapALanI ArAdhanA kumArapALa mahArAjAe samyakatva mULa bAra vratonuM potAnA jIvanamAM pAlana karyuM hatuM. samyakatvanI ArAdhanA - 1) teo dararoja trikALa jinapUjA karatA hatA. 2) AThama, caudasa vagere parvatithie upavAsasahita pauSadha karatA hatA ane pAraNe koI purUSa daSTigocara thAya tene yathArthavRttidAna ApI saMtuSTa karatA hatA. 3) potAnI sAthe pauSadha karanArAone kumArapALa mahArAjA potAnA mahelamAM pAraNu karAvatA hatA. 4) potAnA garIba ane sAdhanahIna sAdharmikono uddhAra karavAmAM sadA tatpara rahetA hatA. e mATe dararoja eka hajAra dInArano kharca karatA hatA. 5) eka varSamAM sAdharmika bhaktinimitte eka karoDa dInArano vyaya karatA hatA. ema 14 varSamAM sAdharmikabhaktimAM 14 karoDa dInArano sadupayoga karyo. 6) 98 lAkha rUpiyA ucitadAnamAM kharacyA. 7) niHsaMtAna vidhavAonu 72 lAkha rUpiyAnuM RNa mApha karyuM. 8) 21 jJAnabhaMDAra taiyAra karAvyA. 9) svadravyathI 96 karoDa rUpiyAnA kharce 'tribhuvanapAlavihAra' nAme jinamaMdira baMdhAvyuM. temAM dararoja snAtra mahotsava karatA hatA. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XXIII 10) dararoja kalikAla sarvajJa hemacaMdrasUrIzvarajInA caraNomAM dvAdazAvarta vaMdana karatA hatA. 11) temane vaMdana karyA pachI kramathI badhA sAdhuone vaMdana karatA hatA. 12) je zrAvaka prathama pauSadhAdi vrata kare tene vaMdana karatA hatA, sanmAna ane dAna ApatA hatA. 13) 18 dezomAM amArI paDaha vagaDAvyo hato. 14) pakSapAta vinA badhAno nyAya karatA hatA. 15) anya paNa 14 dezomAM potAnA dhana ane mitratA vaDe jIvonI rakSA karAvI. 16) 1444 navA jinamaMdira nirmANa karAvyA. 17) 1600 jinamaMdirono jIrNoddhAra karAvyo. 18) 7 vAra tIrthayAtrA karI. prathamavratanI ArAdhanA - niraparAdhIne "mAro" ema kahevA para eka upavAsa karavo. bIjAvratanI ArAdhanA - bhUlathI juThuM bolAI jAya to AyaMbila vagere tapa karavo. trIjAvratanI ArAdhanA - niHsaMtAnanuM dhana na levuM. caturthavratanI ArAdhanA - jainadharma svIkAryA bAda vivAha karavAno tyAga karyo. comAsAnA 4 mahinA mana, vacana, kAyAthI brahmacaryanuM pAlana karatA hatA. manathI zIyaLano bhaMga thAya to eka upavAsa karatA, vacanathI zIyaLano bhaMga Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (xy) XXIV zrIkumAravihArazatakam thAya to eka AyaMbila karatA, kAyAthI zIyaLano bhaMga thAya to ekAsaNu karatA. paranArIne mAtA-bena samAna mAnatA hatA. bhopaladevI vagere ATha rANIonuM mRtyu thayA bAda pradhAnAdino Agraha hovA chatAM rAjAe vivAha na karyo. A niyamanuM AjIvana pAlana karyuM. AratI mATe bhopaladevInI sonAnI mUrti banAvaDAvI. paMcamavratanI ArAdhanA - pAMcamAM vratamAM 6 karoDa sonu, 8 karoDa cAMdI, 100 tolA pramANa bahumUlyavAna ratna, 32,000 maNa ghI, 3ra,000 maNa tela, lAkha mUDaka cokhA, caNA, juvAra, maga vagere dhAnya rAkhyA, 5 lAkha ghoDA, 5 hajAra hAthI, 50 uMTa, pa0 ghara, 500 dukAna, 50 sabhAgRha, 500 pAnapAtra, 50 gADA vagere rAkhyA. 1,10 hAthI, 50,000 ratha, 11 lAkha ghoDA, 18 lAkha senA rAkhI. chaThThI vratanI ArAdhanA - comAsAmAM pATaNanI hadanI bahAra nahotA jatA. sAtamA vratanI ArAdhanA - dArU, mAMsa, madha bhakSaNano tyAga karyo hato. bahubIja phaLa, uduMbara phaLa, abhakSya anaMtakAyano tyAga karyo hato. bhagavAnanI pUjAmAM vAparyA vinA navA vastra, phaLa, AhAra vagerenuM grahaNa karatA na hatA. sacita vastumAM eka divasamAM eka ja jAtinuM pAna ane tenA paNa 8 ja bIDA vAparatA hatA. rAtrIbhojanano tyAga karatA hatA. comAsAmAM mAtra eka ghI vigaI vAparatA hatA, zeSa vigaIono tyAga karatA hatA. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XXV xxv] lIlotarIno saMpUrNa tyAga hato. nitya ekAsaNA karatA hatA. parvanA divase brahmacaryanuM pAlana karatA ane sarva sacittano tyAga karatA hatA. AThamA vratanI ArAdhanA - potAnA rAjyamAM sAte kuvyasanono tyAga karAvyo hato. navamA vratanI ArAdhanA - ubhayataMka sAmAyika karatA hatA. sAmAyikamAM gurudeva hemacaMdrasUrijI sivAya koInI sAthe vAta nahotA karatA. dararoja yogaprakAzanA 12 prakAza ane vItarAgastotranA 20 prakAzano svAdhyAya karatA hatA. dazamA vratanI ArAdhanA - comAsAmAM zatru para AkramaNa nahotA karatA. agyAramAM vratanI ArAdhanA - pauSadhamAM rAtre kAussagga karatA hatA. pAraNAnA divase badhA pauSadhArthIone potAne tyAM pAraNu karAvatA hatA. bAramAM vratanI ArAdhanA - duHkhI ane niHsAna vidhavAonuM 72 lAkhanuM RNa mApha karyuM. zrI hemacaMdrAcAryane utaravAnI dharmazALAmAM muhapattinuM paDilehaNa karanArA sAdharmikane 500 ghoDAnuM dAna ApyuM ane tene 12 gAmano mAlika banAvyo. sarva muhapattionA pratilekhakone 500 gAma bheTa ApyA. ItyAdi aneka prakAranI ArAdhanA vivekaziromaNI rAjA kumArapALe karI hatI. ("jainadharmaviSayaka praznottarI' - lekhaka nyAyAsmonidhi zrImadvijayAnaMdasUri mahArAja) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXVI zrIkumAravihArazatakam zrutasamuddhAraka 1. bhANabAI nAnajI gaDA, muMbaI. (pa.pU. gacchAdhipati AcArya deva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUri ma.sA.nA upadezathI) 2. zeTha ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda. 3. zrI zAMtinagara zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (5.pU. tapasamrATa AcAryadeva zrImadvijaya himAMzusUri ma.sA. nI preraNAthI) 4. zrI zrIpALanagara jaina upAzraya TrasTa, vAlakezvara, muMbaI. (5.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya rAmacaMdrasUri ma.sA.nI divyakRpA tathA pU. AcAryadeva zrImadvijaya mitrAnaMda sU. ma.sA.nI preraNAthI) 5. zrI lAvaNya sosAyaTI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (5.pU. paMnyAsajI zrI kulacaMdravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 6. nayanabAlA bAbubhAI sI. jarIvALA hA. caMdrakumAra, manISa, kalpaneza (5.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 7. kezarabena ratanacaMda koThArI hA. lalitabhAI (5.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnI preraNAthI) 8. zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapagacchIya jaina pauSadhazALA TrasTa, dAdara, muMbaI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XXVII 9. zrI muluMDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, muluMDa, muMbaI. (AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI) 10. zrI zAMtAkrujha che. mUrti. tapAgaccha saMgha, zAMtAkrujha, muMbaI. (AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI) 11. zrI devakaraNa mULajIbhAI jaina derAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbaI. (pa.pU. munirAjazrI saMyamabodhi vi. ma.sA.nI preraNAthI) 12. saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa, khaMbhAta. (pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI svayaMprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI divyayazAzrIjI ma. nI preraNAthI mULIbenanI ArAdhanAnI anumodanAthe) 13. bAbu amIcaMda pannAlAla AdIzvara jaina Tempala cerITebala TrasTa, vAlakezvara, muMbaI-400086. (pU. munirAjazrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI hiraNyabodhi vijyajI ma.sA.nI preraNAthI) 14. zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI (pU. munizrI hemadarzana vi.ma. tathA pU. munizrI ramyaghoSa vi.ma. nI preraNAthI) 15. zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, maMgaLapArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda. (pa.pU. AcAryadeva zrI rUcakacaMdra sUri ma. nI preraNAthI) 16. zrI pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI (pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXVIII zrIkumAravihArazatakam 17. zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbaI (pU. munirAjazrI akSayabodhi vi.ma.nI preraNAthI) 18. zrI kalyANajI sobhAgacaMda jaina peDhI, pIMDavADA. (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImad vijaya premasUrIzvarajI ma.sA. nA saMyamanI anumodanAthe) 19. zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (vairAgyadezanAdakSa pU.A. zrI hemacaMdrasUri ma.sA. nI preraNAthI) 20. zrI AMbAvADI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pU. muni zrI kalyANabodhi vi.ma.nI preraNAthI) 21. zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda. (pU. AcArya zrI nararatnasUri ma. nA saMyamajIvananI anumodanArthe pUjya tapasvIratna AcAryazrI himAMzusUrIzvarajI ma.sA. nI preraNAthI) 22. zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, dharaNidhara derAsara, pAlaDI, amadAvAda. (pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma. nI preraNAthI) 23. zrI mahAvIra jaina zve. mUrtipUjaka saMgha, pAlaDI, zeTha kezavalAla mULacaMda jaina upAzraya, amadAvAda. (pa.pU. AcArya zrI rAjendrasUri mahArAja sA. nI preraNAthI) 24. zrI mATuMgA jaina zve. mUrtipUjaka tapagaccha saMgha enDa ceriTIjha, mATuMgA, muMbaI. 25. zrI jIvIta mahAvIrasvAmI jaina saMgha, nAdiyA(rAjasthAna) (pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA munizrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... 26. zrI vizA ozavALa tapagaccha jaina saMgha, khaMbhAta. (vairAgyadezanAdakSa pa.pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA. nI preraNAthI) ra7. zrI vimala sosAyaTI ArAdhaka jaina saMgha, bANagaMgA, vAlakezvara, muMbaI-400 007. XXIX ra8. zrI pAlitANA cAturmAsa ArAdhanA samiti. (parama pUjya vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrizvarajI mahArAja sAhebanA saMvata 2053 nA pAlitANA madhye cAturmAsa prasaMge thayela jJAnanidhimAMthI) ra9. zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (I), muMbaI. (munizrI netrAnaMda vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 30. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, jaina nagara, amadAvAda. (preraka - munizrI saMyamabodhi vi. ma.) 31. zrI kRSNanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, saijapura, amadAvAda. (5.pU. AcArya vijaya hemacaMdrasurIzvarajI ma.sA. nA kRSNanagara madhye saMvata 2052 nA cAturmAsa nimItte pa.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijaya ma.sA. nI preraNAthI) 32. zrI bAbubhAI sI. jarIvALA TrasTa, nijhAmapurA, vaDodarA-390002. 33. zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, punA. (pU. gacchAdhipati AcArya deva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXX zrIkumAravihArazatakam 34. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina zvetAmbara maMdira TrasTa, bhavAnI peTha, punA. (pU. munirAja zrI anaMtabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 35. zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata. (pU. paM. akSayabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 36. zrI zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha dAdara jaina pauSadhazALA TrasTa, ArAdhanA bhavana, dAdara, muMbaI. (muni zrI aparAjita vijyajI ma.sA. nI preraNAthI) 37. zrI javAhara nagara jaina zve. mUrti pUjaka saMgha, goregAma, muMbaI (pU.A. zrI rAjendrasUri ma.sA. nI preraNAthI) 38. zrI kanyAzALA jaina upAzraya, khaMbhAta. (pU. pra. zrI raMjanazrIjI ma.sA. pU.pra. zrI IMdrazrIjI ma.sA.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pa.pU.sA. zrI vinayaprabhAzrIjI ma.sA. tathA pa.pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma.sA. tathA sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI ma.sA.nI preraNAthI) 39. zrI mATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbaI (pU. paMnyAsapravara zrI jayasuMdaravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 40. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, 60 phuTa roDa, ghATakopara (I) (pU.paM. zrI varabodhivijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 41. zrI AdinAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, navasArI. (5.pU.A. zrI guNaratnasUri ma. nA ziSya pU. paMnyAsajI zrI puNyaratnavijayajI gaNivaryanI tathA pU. paM. yazoratnavijyajI gaNivaryanI preraNAthI) 42. zrI koImbatura jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, koImbatura. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXI zrIkumAravihArazatakam [xxx] 43. zrI paMkaja sosAyaTI jaina saMgha TrasTa, pAlaDI, amadAvAda. (pa.pU.A. zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA.nI gurumUrti pratiSThA prasaMge thayela AcArya paMnyAsa-gaNi padArohaNa dikSA vagere nimitte thayela jJAnanidhimAMthI) 44. zrI mahAvIrasvAmI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara, pAvApurI, khetavADI, muMbaI. (pU. munizrI rAjapAlavijayajI ma.sA. tathA pU.paM. zrI akSayabodhivijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 45. zrI hIrasUrIzvarajI jagadaguru zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha TrasTa, malADa (pUrva), muMbaI. 46. zrI pArzvanAtha zve. mUrti pU. jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (preraka - gaNivaryazrI kalyANabodhi vi. ma.) 47. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zve. mU.pU. saMgha jainanagara, amadAvAda (pU. munizrI satyasuMdara vi. nI preraNAthI cAturmAsamAM thayela jJAnanidhimAMthI) 48. ratanabena velajI gAlA parivAra, muluMDa - muMbaI (preraka-pU. munizrI ratnabodhi vijayajI) 49. zrI marIna DrAIva jaina ArAdhaka TrasTa, muMbaI 50. zrI sahastraphaNA pArzvanAtha jaina, derAsara upAzraya TrasTa, bAbulanAtha, muMbaI (preraka - munizrI satvabhUSaNa vijayajI) 51. zrI govAlIyA Teka jaina saMgha, muMbaI (preraka - gaNivaryazrI kalyANabodhi vi.) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxx) zrIkumAravihArazatakam para. zrI vimalanAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha. bANagaMgA, muMbaI. (preraka-pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.) 53. zrI vADIlAla sArAbhAI derAsara TrasTa prArthanA samAja, muMbaI. (preraka - munizrI rAjapAlavijayajI tathA paMnyAsajI zrI akSayabodhi vijayajI gaNivara) 54. zrI prInsesa sTrITa, luhAra cAla jaina saMgha. (preraka - gaNivarya zrI kalyANabodhi vi.) 55. zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdivalI (IsTa), muMbaI. (preraka - munizrI rAjapAla vijayajI tathA paM. zrI akSayabodhi vijayajI gaNivara) 56. sAdhvIjI zrI suryayazAzrIjI tathA suzIlayazAzrIjInA pArlA (IsTa) kRSNakuMjamAM thayela comAsAnI AvakamAMthI. 57. zrI premavardhaka devAsa spe. mUrtipUjaka jaina saMgha, devAsa, amadAvAda (preraka-pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.) 58. zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samAroDa, vaDodarA (preraka-paMnyAsajI zrI kalyANabodhivijayajI gaNivarya) Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XXXIII zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa-muMbaI dvArA prakAzita thayelA graMthonI sUci 1 jIvavicAra prakaraNa saTIka daMDaka ra3 triSaSThizalAkApuruSa caritra parva prakaraNa - saTIka kAyasthiti stotrAbhidhAna saTIka. 24 aSTasahasrI tAtparya vivaraNa ra nyAyasaMgraha saTIka. 25 muktiprabodha 3 dharmasaMgraha saTIka bhAga-1 26 vizeSaNavatIcaMdana pratikramaNa 4 dharmasaMgraha saTIka bhAga-2 avacUrI 5 dharmasaMgraha saTIka bhAga-3 ra7 pravrajyA vidhAnakulaka saTIka 6 jIvasamAsa TIkAnuvAda 28 caityavaMdana bhASya (saMghAcAra bhASya 7 jaMbudvIpa saMgrahaNI saTIka saTIka) 8 syAdvAdamaMjarI sAnuvAda 29 vardhamAnadezanA padya (bhAga-1 9 saMkSepa samarAditya kevaLI caritra chAyA sAthe) 10 bRhat kSetrasamAsa saTIka 30 vardhamAnadezanA padya (bhAga-2 11 bRhat saMgrahaNI saTIka chAyA sAthe) 12 bRhat saMgrahaNI saTIka 31 vyavahAra zuddhi prakAza 13 ceIyavaMdaNa mahAbhAsa 3ra anekAnta vyavasthA prakaraNa 14 nayopadeza saTIka 33 prakaraNa saMdoha 15 puSpamALA (mULa anuvAda) 34 utpAdAdisiddhi prakaraNa saTIka 16 mahAvIracariya 35 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza 17 mallinAtha caritra bhAga-1 18 vAsupUjya caritra (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame 19 zAMtasudhArasa saTIka saMkalana) 20 zrAddhaguNa vivaraNa 36 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza 21 tattvajJAna taraMgiNI bhAga-2 rara triSaSThizalAkApuruSa caritra parva (citAmaNi TIkAnuM akArAdi krame 3/4 saMkalana) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXIV 37 praznottara ratnAkara (senaprazna) 38 saMbodhasaptati saTIka 39 paMcavastu saTIka 40 zrI jaMbusvAmI caritra 41 zrI samyaktva saptati saTIka 42 guru guNa SaDriMzaSatriMzikA saTIka 43 stotra ratnAkara 44 upadeza saptati 45 upadeza ratnAkara 46 zrI vimalanAtha caritra 47 subodhA samAcAri 48 zAMtinAtha caritra graMtha 49 navapada prakaraNa saTIka bhAga-1 50 navapada prakaraNa saTIka bhAga-2 51 navapada prakaraNa laghu vRtti para zrAddha prakaraNa vRtti 53 zrI pArzvanAtha caritra 54 vijayaprazasti bhASya (vijayasenasUri caritra) 55 kumArapALa mahAkAvya saTIka (prAkRtaddayAzraya) 56 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-1 57 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-2 58 upadeza pada bhAga-1 59 upadeza pada bhAga-2 60 zrAddhadinakRtya bhAga-1 61 zrAddhadinakRtya bhAga-2 62 pArzvanAtha caritra zrIkumAravihArazatakam 63 vicAra ratnAkara 64 upadeza saptatikA 65 devendra narakendra prakaraNa 66 puSpa prakaraNa mALA 67 gurvAvalI 68 puSpa prakaraNa 69 neminAtha mahAkAvya 70 pAMDava caritra bhAga-1 71 pAMDava caritra bhAga-2 72 pArzvanAtha caritra gadya 73 hIra praznottarANi 74 dharmavidhi prakaraNa 75 supArzvanAtha caritra bhAga-1 76 devadharma parIkSAdi graMtho 77 supArzvanAtha caritra bhAga-2-3 78 prakaraNatrayI 79 samatAzataka (sAnuvAda) 80 upadezamALA-puSpamALA 81 pRthvIcaMdra caritra 82 upadezamALA 83 pAIyalacchI nAmamAlA 84 doDhaso savAso gAthAnA stavano 85 dvivarNa ratnamAlA 86 zAlibhadra caritra 87 anaMtanAtha caritra pUjASTaka 88 karmagraMtha avacUrI 89 upamiti bhava prapaMca kathA bhA.-1 90 dharmabindu saTIka Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 91 prazamarati saTIka 92 mArgaNAdvAra vivaraNa 93 karmasiddhi 94 jaMbusvAmI caritra anuvAda 95 caityavaMdana bhASya sAnuvAda 96 guNavarmA caritra sAnuvAda 97 savAso doDhaso gAthA stavano 98 dvAtriMzadghAtriMzikA 99 kathAkoSa 100 jaina tIrtha darzana 101 jaina kathA saMgraha bhAga-1 102 jaina kathA saMgraha bhAga-2 103 jaina kathA saMgraha bhAga-3 104 rayaNasehara nivakahA saTIka 105 AraMbhasiddhi 106 neminAtha caritra gadya 107 mohonmulanam (vAdasthAnam) 108 zrI bhuvanabhAnu kevaLI caritra (anuvAda) 131 109 zrI caMdraprabhasvAmI caritra (anuvAda) 132 ... 110 ApaNA jJAnamaMdiro 111 pramAlakSaNa 112 AcAra pradIpa 113 vividha praznottara 114 AcAropadeza anuvAda 115 paTTAvalI samuccaya bhAga-1 116 paTTAvalI samuccaya bhAga-2 117 ratnAkarAvatArikA anuvAda bhAga-1 118 ratnAkarAvatArikA anuvAda bhAga-2 119 caityavaMdana covIsI tathA praznottara ciMtAmaNI XXXV 120 dAna prakAza (anuvAda) 121 kalyANa maMdira-laghuzAMti saTIka 122 upadeza saptatikA (TIkAnuvAda) pustaka 123 pratikramaNa hetu (pustaka) 124 jaina kumArasaMbhava mahAkAvya 125 devacaMdra stavanAli 126 AnaMdakAvya mahodadhi bhAga-1 127 zrI paryaMta ArAdhanA sUtra (avasUrI anuvAda sAthe) 128 jinavANI (tulanAtmakadarzana vicAra) 129 praznottara pradIpa graMtha 130 prAcIna koNa zvetAmbara ke digambara (gujarAtI) jaMbudrIpa samAsa (anuvAda) sumati caritra (anuvAda) 133 tattvAmRta (anuvAda) 134 triSaSThizalAkApurUSa caritra parva-1 135 triSaSThizalAkApurUSa caritra parva-2 136 jaina kathA saMgraha bhAga-4 (pratAkAra saMskRta) 137 jaina kathA saMgraha bhAga-5 138 (pratAkAra saMskRta) jaina kathA saMgraha bhAga-6 (pratAkAra saMskRta) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXVI zrIkumAravihArazatakam 139 jaina dharma bhakti kaMcanamALA 164 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 (sAnuvAda) bhAga-1 16pa Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 140 jaina dharma bhakti kaMcanamALA 166 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 (sAnuvAda) bhAga-2 167 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-1 141 zrImokSapada sopAna 168 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-2 (cauda guNasthAnakanuM svarUpa) 169 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-3 14ra ratnazekhara ratnAvatI kathA 170 uttarAdhyayana saTIka bhAga-1 (parvatithi mAhAbhya para) | 171 uttarAdhyayana saTIka bhAga-2 143 SaSThizatakam (sAnuvAda) 17ra uttarAdhyayana saTIka bhAga-3 144 namaskAra mahAmaMtra (nibaMdha) 173 jaMbudvIpa prajJapti bhAga-1 145 jaina gotra saMgraha (prAcIna jaina 174 jaMbudvIpa prajJapti bhAga-2 ItihAsa sahita) 175 jIvAjIvAbhigama sUtra bhAga-1 146 nayamArgadarzana yAne sAtanayanuM svarUpa 176 jIvAjIvAbhigama sUtra bhAga-2 147 mahopAdhyAyazrI vIravijayajI | 177 rAjapraznIya mahArAjA caritra 178 AcArAMga dIpikA 148 mukti mArgadarzana yAne dharmaprAptinA 179 bhagavatI sUtra bhAga-1 188 bhagavatI sUtra bhAga-2 149 cetodUtam 181 bhagavatI sUtra bhAga-3 150 mUrtimaMDana praznottara 18ra pannavaNA sUtra saTIka bhAga-1 151 piMDavizuddhi anuvAda 183 pannavaNA sUtra saTIka bhAga-2 15ra naMdisUtra (mULa) 184 RSibhASitasUtra 153 naMdisUtra saTIka (bIjI AvRtti) 185 hAribhadrIya Avazyaka TIppaNaka 154 naMdisUtra cUrNi saTIka 186 sUryaprajJapti saTIka 155 anuyoga dvArA saTIka 187 AcArAMga dIpikA bhAga-1 156 dazavaikAlika saTIka 188 sUtrakRtAMga dIpikA 157 dazavaikAlika saTIka 189 ThANAMga saTIka bhAga-1 158 oghaniryukti saTIka 190 ThANAMga saTIka bhAga-2 159 piMDaniryukti saTIka 191 anuyogadvAra mULa 160 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 | 19ra samavAyAMga saTIka 161 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 | 193 AcArAMga dIpikA bhAga-2 16ra Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 | 194 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-1 163 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-4 | 195 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-2 hetuo Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam XXXVI 196 bhagavatI sUtra 225 vimaLa maMtrIno rAsa 197 kalpasUtra pradIpikA 226 bRhat saMgrahaNI aMtargata yaMtrono 198 kalpasUtra kaumudi saMgraha 199 AnaMda kAvya mahodadhi bhAga-3 | rara7 damayaMtI caritra 200 zrI zrutajJAna amIdhArA 228 bRhatsaMgrahaNI yaMtra 201 uttarAdhyayana sUtra-mULa 229 jaina stotra saMgraha 202 upadhAna vidhi preraka vidhi ra30 yazodhara caritra 203 hIrasvAdhyAya bhAga-1 231 caMdravIrazubhAdi kathA catuSTayam 204 hIrasvAdhyAya bhAga-2 ra3ra vijayAnaMda abhyadayam mahAkAvya 205 caityavaMdanAdi bhASyatrayI (vivecana) 233 jainadharmavarastotra-godhUlikArtha206 bhojaprabaMdha sabhA camatkAreti kRtitritayam 207 zrI vastupAla caritra (bhASAntara) | 234 anekArtha ratnamaMjUSA 208 zrI yogabiMdu saTIka ra35 siripAsanAhacariyuM 209 guru guNa ratnAkara kAvyam ra36 samyakatva kaumudI (bhASAMtara) 210 jagadguru kAvyam 237 vimalanAtha caritra (anuvAda) 211 yogadaSTisamuccaya (anuvAda) ra38 jaina kathAratnakoSa bhAga-1 212 jaina jyotigraMtha saMgraha (anuvAda) 213 pramANa paribhASA ra39 jaina kathAratnakoSa bhAga-2 214 prameya ratnakoSa 240 jaina kathAratnakoSa bhAga-3 215 jaina stotra saMgraha bhAga-2 ra41 zatruMjaya tIrthodvAra (anuvAda) 216 zrI yogadaSTisamuccaya 24ra jaina stotra tathA stavanasaMgraha sAthe (bhAvAnuvAda) | 243 vastupAla caritra 217 navasmaraNa 244 siddhaprAbhRta saTIka (IMglIza sAthe sAnuvAda) 245 sUktamukatAvalI 218 ATha daSTinI sajhAya 246 nalAyanam (kuberapurANama) 219 AgamasAra (devacaMdrajI) 247 baMdhahetudayatribhaMgI prakaraNAdi 220 nayacakrasAra (devacaMdrajI) 248 dharmaparIkSA 221 guruguNaSatrizikA (devacaMdrajI) | 249 AgamIya sUktAvalyAdi 222 paMcakarmagraMtha (devacaMdrajI) | 250 jaina tatvasAra saTIka 223 vicAra sAra (devacaMdrajI) | 251 nyAyasiddhAMta muktAvalI 224 zrI paryuSaNa parvAdika parvonI kathAo | upara haimadhAtupATha Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 253 navIna pUjA saMgraha | ra68 prabaMdha ciMtAmaNI 254 siddhacakrArAdhana vidhi vi. saMgraha | (hindI bhASAMtara) 255 nAyAdhammakahAo (pustaka) | ra69 digvijaya mahAkAvya ra56 pramANanayatatkAlokAlaMkAra (sAva.) ra70 javAnuzAsana ra57 tatvArthadhigamasUtra (gujarAtI) ra71 AbU (bhAga-1) 258 vicArasaptatikA saTIka + ra7ra AbU (bhAga-2) vicArapaMcAzikA saTIka ra73 AbU (bhAga-3) 259 adhyAtmasAra saTIka ra74 AbU (bhAga-4) ra60 lIlAvatI gaNita ra61 suvrataRSikathAnaka (prata) ra75 AbU (bhAga-1) 262 5sthAnaka prakaraNa (prata) ra76 saMkramakaraNa (bhAga-1) 263 bhaktAmara stotra (prata) ra77 saMkramakaraNa (bhAga-2) 264 vicArasAra ra78 zatakanAmA paMcama karmagraMtha (guja.) ra65 zatruMjaya mahAtIrthoddhAraprabaMdha ra79 zrI zobhana stuti graMtha 266 vijJapti lekha saMgraha ra80 RSabha paMcAzikA graMtha ra67 bhAnacaMdragaNicarita 281 nyAya prakAza Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAkSana ArA Tillmmlill TrasTa liminimilimmilllllllllummitmllmrrillllllllTTARAIITRA mati jJAna zrUva jJAna avadhi jJAba gabamparyava jJAba kevala maas lokAloka prakAzakara, jJAna eka paLAnA 24 : 5.pU. sA. zrImada vinaya hemacaMdrasU2i00 ma.sA. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijayAnaMdasUrIzvarajI ma.sA. (pU. AtmArAmajI ma.sA.) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. pU. upAdhyAyajI zrI vIravijayajI ma.sA. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. pU. saMyamaniSTha AcArya bhagavaMta zrImad vijaya dAnasUrIzvarajI ma.sA. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma sAhitya vizArada siddhAMta mahodadhi pa.pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa mArganA sAcA sArathI sUripremanA AjJAMkita paTTAlaMkAra pa.pU. AcAryadeva zrImad vijaya vaLabhAzusUrIzvarajI mahArAjA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam zrIkumAravihArazatakam / zrIratnazekharasUribhyo namaH / tejaH puSNAtu pArzvo duritavijayi' vaH zAzvatAnaMdabIjaM saMkrAMtaH saptaratnyAM bhujagapatiphaNAcakraparyaMkabhAji / karmANyaSTau samaMtAttribhuvanabhavanotsaMgitAnAM janAnAM yazchettuM tulyakAlaM vahati nijatanuM klRptasaptAnyarUpAm // 1 // avacUrNi:- zrIpattane saMvat 1999 varSe kArttikazudi - 2 hastArke prAptarAjyena (triMzat) varSa dina 27 yAvata (t) kRtarAjyakumArapAlena svapitRtribhuvanapAlanAmnA prAsAdaH kAritaH 72 devakulikAyutaH, tatra 24 ratnamayyaH 24 pittalasvarNamayyaH 24 rupyamayyaH atItA'nAgatavarttamAnajinapratimAH 14- 14 bhAramayyaH (bhAraiH sArddhasapta maNAni ) kAritAH / DhillIsaMbaMdhIni mukhyaprAsAde 125 aMgulapramANavidrumamayI pratimA kAritA, sarvatra svarNakalazA staMbhAzca sauvarNAH / tatra prAsAde 96 koTidravyavyayaH / tatra ca mahAmahobhiH zrIhemasUripAdapArzvAt rAjJA pratiSThA kAritA / anyadA nAgapure zrIrAmacandragaNimizrAdiparivAraparivRtai ( : ) zrI hemAcAryai (2) caturmAsakaM nirvighnaM kRtam / tataH kumArapAlarAjJA zrIguravaH pattane AkAritAH, zrIAmbaDadebAhaDadecAhaDadesomAkhyabhrAtRcatuSTaya 99 - lakSAdhipasAha - chADApramukha aSTAdazazatakoTIzvaravyavahAri 72 sAmantaparivAraparivRtaiH pattane tatazca 1 A vijayataH, 2 A - - - 1 paryaMta, 3 A - pratimAzcaturdaza, 4 A caMdrakAMtamayI - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam zrItribhuvanapAlaprAsAde pAdAvadhAritaM (hAIbrIDa saMskRta) rAmacandragaNipramukhaparivAraparivRtaiH zrIhemasUribhiH / tatazca zrIkumArapAlarAjA'bhyarthitaiH zrIrAmacandragaNibhiH zrIpArzvadevavandanAvasare aSTau namaskArA kAmitatIrthazrIpArzvanAthasya (kRtAH) 108 kAvyaiH prAsAdavarNanaM ca kRtam / tasya 'kumAravihArazatakaM' iti nAma jAtam tasyAzca yatkizcidavacUrNirlikhyate yathA dizA - saMhitA ca padaM caiva padArthaH padavigrahaH / cAlanA' pratyavasthAnaM vyAkhyA taMtrasya SaDvidhA // 1 // ___ iti pUrvAcAryoktarItyA vyAkhyAyate / tatra saMhitA askhalitapadoccAraNaM 1, padaM prakRtipratyayaniSpannavibhaktyantazabdarupaM 2, padArtha padAnAm vAkyArthabhUtAnAM arthakathanaM 3, padavigrahaH samAsArambhakapadAnAM vAkyakaraNaM 4, cAlanA pUrvapakSAzaGkA 5, pratyavasthAnaM tannirAkaraNena svapakSasthApanaM 6 ityaitaiH sthAnaiH kAvyAni vyAkhyAyanti tatrA'pi padArtha anvaya ityanAMtaraM tatra gIrvANabhASayA'rthakathanaM anvayaM ityapi kecid vyAkhyAM bhaTTAH kthynti| Adau kathyate yathA - ____sa pAryo duritavijayi zAzvatAnaMdabIjaM tejo vo yuSmAkaM puSNAtu / bhujagapatiphaNAcakraparyaMkabhAji saptaratnyAM saMkrAMto yaH tribhuvanabhavanotsaMgitAnAM janAnAM tulyakAlaM samaMtAt aSTau karmANi chettuM klRptasaptAnyarUpAM nijatanuM vahati ityanvayaH / saptAnAM ratnAnAM samAhAraH 'asya GyAM lug' (siddhahema, 2/4/86) ityanena allope saptaratnI tasyAM saptaratnyAM kiMviziSTAyAM ? bhujagapatiphaNAcakrameva paryaMkaH zayyA taM bhajatIti, bhajo viN' (siddhahema, 5/1/146) vRddhau 'aprayogIt' (siddhahema, 1/1/37) iti viNalope bhAj iti siddhiH (tasyAM) / duritaM pApaM vijayata ityevaMzIlaH 'ajAteH Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 zrIkumAravihArazatakam ... - 1 zIle' (siddhahema. 5/1/154) Ninpratyaya in / tejaH kevalajJAnaM paramabrahma vA puSNAtu vRddhiM nayatu / asmin zAstre Adau tejaH zabdo maMgalArthaH yataH zAstrAdau zrIrAdhAlakSmI kalyANamaghavAjayetyAdyaMkavidhAne sphala ( svarla) kssmiimotIyaH (manti) / utsena vAgharitA utttanitAH| 'ttuM: vip' (siddhahema. 3/4/25) avarNetyalope te siddhaM / tribhuvanameva bhavanaM gRhaM tatra utsaMgitAnAM sthitAnAM janAnAM tulyakAlaM samakAlaM chettuM vidArayituM tanuH zarIraM strIliMgaH / klRptAni niSpAditAni sapta anyarUpANi yasyAM sA tAM tanuM vahati ya iti saMbaMdha: / ( zAzvatazcAsAvAnaMdaH tasya bIjamiti shaashvaanaanNdbiijm||) // 1 // bhAvArtha - sarpapatinA phaNAcakrarUpa palaMganI aMdara rahelA sAta ratnomAM pratibiMbita thayelA zrI pArzvanAtha prabhu pApano vijaya karanAra ane zAzvata-mokSanA AnaMdanA bIjarUpa evA tamArA tejanuM poSaNa karo. je prabhu A traNa bhuvanamAM cAre tarapha rahelA lokonA ATha karmo chedavAne mATe pratibiMba rUpe bIjA sAta rUpo kalpI potAnI mUrtine ekI kALe vahana kare che. 1 vizeSArtha graMthakAra A prathama zlokathI AzIrvacanarUpa maMgalAcaraNa kare che teo kahe che ke, zrI pArzvanAtha prabhu tamArA tejanuM poSaNa karo, je teja pApano vijaya karanAra ane mokSanA AnaMdanuM mULa che. zrI pArzvanAthaprabhu sarpanI sAta phaNAonA samUhanI aMdara rahelA sAta ratnonI aMdara pratibiMbita thAya che. te vakhate temanA sAta pratibiMbo paDe che, tethI potAnA ATha svarUpa thAya che. te upara kavi utprekSA kare che ke, A jagatnI aMdara rahelA lokonA ATha karmano cheda karavAne pArzvanAtha prabhue ATha rUpa karelA che, kAraNa ke ATha karmane chedavAne mATe ATha rUpa thavAM joIe. 1 - Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam te vastApaM haraMtAM nakhamaNimukurajyotiraMbhazchaTAbhidikcakraM prINayaMtaH karimakarabhRtaH pArzvanAthasya pAdAH / paurnityaprabodhairadharitasarasAM maitryamAsAdya yeSAM citraM vicchinnatRSNAH kati paramamRtaM prANabhAjo na bhejuH // 2 // avacUrNiH- zrI pArzvanAthasya nakhamaNimukurajyotiraMbhazchaTAbhiH dikcakraM prINayaMtaH karimakarabhRtaH te pAdAH vo yuSmAkaM tApaM haratAM nityaprabodhaiH padmaH adharitasarasAM yeSAM maitryaM AsAdya prApya citraM AzcaryaM yathA syAttathA vicchinnatRSNAH kati prANabhAjaH paraM amRtaM na bhejuH / pAdAnAM saraHsAdRzyaM kariNo gajAH makarA matsyAstAn bibhratIti kvip tallope 'hasvasya taH pitkRti' (siddhahema. 4/4/113) iti to'te ca bhRt / nakhamaNayaH eva mukurAH darpaNAsteSAM jyotiSastAH eva aMbhazchaTAstAbhiH / dikcakraM dazadikrasthAn prANinastAtsthyAttavyapadeza iti nyAyAt prANino labhyate uttamanarapAdA api gajamakaralAMchitA bhavaMti paraM nityaprabodhaiH sadA vikasitapadakamalaiH adharitaM adhara iva kRtaM adharitaM kartuH kvip (siddhahema, 3 / 4 / 25) iti kvipi tallope kte iTi adharitaM jitmityrthH| maitryaM saMgaM' tRSNA tRSA pakSe lobhaH amRtaM mokSaH pakSe nIraM 'bhajI sevAyAM' parokSA usi 'anAdezAde.' (siddhahema. 4/1/24) iti ekAre dvitvAbhAve bhejuH / AG sadaNa gatau' iti dhAtunA aasaadyruupsiddhiH| anye puruSA vicchinnartRSNAstvamRtecchAM na kurvati / pAdapakSe vicchinnatRSNAtve yathecchamamRtaM bhajaMtIti citram // 2 // | bhAvArtha - dizAonA samUhane prasanna karanArA ane hastI tathA makaranA cihnone dhAraNa karanArA zrI pArzvanAtha prabhunA te caraNo nakharUpI maNimayadarpaNanA tejarUpa jaLanA chAMTAthI tamArA tApane haraNa karo. nitya vikAzI evAM kamalothI sarovarano tiraskAra karanArA je prabhunA caraNonI maitrI prApta karI kayA prANIo potAnI tRSNAne chedI parama amRtane nathI prApta thayA? e AzcaryanI vAta che. 2 1 A - saMgaH, 2 A - tRSNAtve amRte., 3 A - yatheSTam / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - A zlokamAM zrI pArzvanAtha prabhunA caraNanuM varNana kareluM che. graMthakAra kahe che ke, ''te pArzvanAtha prabhunA caraNa tamArA tApane haro.'' tApane haravAmAM jaLanI jarUra che, tethI graMthakAra te caraNanA nakharUpI maNidarpaNanA tejane jaLanA chAMTAnuM rUpaka Ape che. sarovaranA kamalo sUryavikAzI hovAthI rAtre mlAni pAmanArA che, ane A prabhunA caraNarUpa kamalo nitya vikAzI che; tethI te sarovarano tiraskAra karanArAM che. je prANIoe, prabhunA caraNanI maitrI prApta karelI che, te prANIonI tRSNA chedAyelI che ane teo parama amRta eTale mokSane prApta thayelA che. 2 ... 4 vizvebhyo bhUrbhuvaHsvaHzatamakhamukuTazliSTamuktAmayUkhasnAtAH pArzvasya pAdAMbujanakhamaNayo maMgalAni kriyAsuH / yeSAmutsaMgavedyAM zucirucilaharItAMDavADaMbarAyAM, saMkrAman dugdhasiMdhoH smarati muhurasau yAminIkAminIzaH // 3 // avacUrNiH- pArzvasya bhUrbhuvaHsvaH zatamakhamukuTazliSTamuktAmayUkhasnAtAH pAdAMbujanakhamaNayo vizvebhyo maMgalAni kriyAsuH / yeSAM zucirucilaharItAMDavADaMbarAyAM utsaMgavedyAM saMkrAman asau yAminIkAminIzo dugdhasiMdhoH muhuH smarati / pRthvIpAtAlasvargANAM iMdrAH nRpabhavanapatideveMdrA : ' teSAM mukuTAH teSu zliSTA lagnA yA muktAstAsAM mayUkhAstaiH snAtAH snAnaM kAritAH / utsaMgavedyAM madhye ityarthaH 'vedI vitardirajiraM' iti nAmamAlAvacanAt vedazabdaH zobhArtho vA utsaMgazabdena madhyaM lakSaNayA yathAgnirmANavakaH / (zucayazca tA rucayastAsAM ) laharyaH kallolAsteSAM tANDavAni vilAsAH teSAmADaMbarANi yasyAM tasyAM / dugdhasiMdhoH kSIrArNavasya ciMtayati ' smRtyarthadayezaH SaSThI' (siddhama. 2 / 2 / 19 ) / yAminIkAminIzaH caMdraH prAsAdasya pUrvAbhimukhatvAt zrIvAmeyapratimAyAzcaMdrakAMtamayatvAt evamuktiH // 3 // 1 A drANAM 2A mukuTAni, 3 A - 'tasyAM ' zabdo nAsti / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - IMdronA mugaTanI sAthe maLelA muktAphalonA kiraNomAM snAna karelA zrI pArzvanAtha prabhunA caraNakamaLanA nakhamaNio A traNa jagatanA samagrajanonuM maMgaLa karo. jemanI ujvalA kAMtinI laheronA tAMDavanA ADaMbaravALI madhyavedI upara pratibiMbita thato nizArUpI kAminIno pati caMdra vAraMvAra dUdhanA samudranuM smaraNa kare che. 3 ' vizeSArtha - A zlokamAM graMthakAra zrI pArzvanAthaprabhunA caraNakamaLanA nakhane AzIrmagalarUpe stavI varNave che. je zrI pArzvanAtha prabhunA caraNakamaLanA nakhamaNio IMdronA mugaTapara jaDelA muktAphaLanA kiraNomAM snAna karelA che - arthAt IMdro AvI potAnA mastako namAvI temanA caraNamAM name che. te nakhamaNi upara caMdranuM pratibiMba paDe che, tethI te caMdrane dudhanA samudranuM smaraNa thAya che. A kahevAno bhAvArtha evo che ke, laukika kathAmAM kahevAya che ke caMdra kSIrasAgaramAMthI nIkaLelA cauda ratno mAMheluM eka ratna che ane prabhunA nakhamaNi dUdhanA jevA ujvala che, tethI temAM pratibiMba rUpe paDatA evA caMdrane potAnA utpatti sthAna rUpa kSIrasamudranuM smaraNa thAya e saMbhavita che. ane tenuM varNana karI kavie smRti alaMkAra darzAvelo che. AvA divya nakhamaNio sarva jagatanuM maMgaLa karavAne samartha thAya - e paNa niHsaMdeha vArtA che. 3 devaH pArzvaH zivaM vaH prathayatu haratAM kalmaSaM zarma dattAmAdhattAM dhAma kIrti ghaTayatu dizatAM gauravaM vaibhavaM ca / bhUtastiSThan bhaviSyan savRtirapavRtirdUrasaMsthaHpurastho yadjJAnAdarzazayyAM samamadhivasati svecchayA vastusArthaH // 4 // avacUrNi:- sa pAryo devo vaH yuSmAkaM zivaM prathayatu kalmaSaM haratAM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam zarma dattAM dhAma AdhattAM kIrttiM ghaTayatu gauravaM ca punarvaibhavaM dizatAM / bhUtastiSThan bhaviSyan savRtiH apavRtiH dUrasaMsthaH purastho vastusArthaH yad (ja) jJAnAdarzazayyAM svecchayA samaM adhivasati / savRtiH paTAdyAcchAditaH apavRtiH anAcchAditaH atItAnAgatavarttamAnavarttI padArthaH kriyA sugamA / 'adheH zIGasthAsaAdhAra:' ( siddha hema0 2 / 2 /20 ) iti sUtreNa can(6)jJAnAvaAzayyAM atra dvitIyA |||| bhAvArtha A jagatanA bhUta,bhaviSya ane vartamAnakALanA banAvo tathA padArthono samUha je AvaraNavALo hoya, AvaraNa rahita hoya, dUra rahelo hoya athavA najIka rahelo hoya te sarva jenA jJAnarUpI darpaNanI zayyAmAM svecchAthI sAthe ja vAsa karIne rahelo che, te zrI pArzvanAtha prabhu tamArU kalyANa vistAro, pApa haro, sukha Apo, teja prasAro, kIrtti vadhAro ane gaurava tathA vaibhava Apo. 4 7 - $ A vizeSArtha - A zlokathI kavie zrI pArzvanAtha prabhunI jJAna lakSmI varNavI AzIrvacana rUpa mAMgalya kaheluM che. zrI pArzvanAthanA kevaLajJAnane darpaNanI upamA ApI che. jema darpaNamAM badhA padArtho dekhAya Ave che, tema temanA kevaLajJAnarUpI darpaNamAM badhA padArtho dekhAi Ave che. arthAt te kevaLajJAnathI sarva bhUta, bhaviSya ane vartamAnanA banAvo joI zakAya che. je vastu AvaraNavALI hoya ke AvaraNa rahita hoya, dUra hoya ke najIka hoya te badhI vastu kevalajJAnI joi zake che ane jANI zake che. AvA uttama kevalajJAnadhArI bhagavaMtanI bhaktithI kalyANa prApta thAya che, pApa dUra thAya che, sukha maLe che, teja vadhe che, satkIrtti vadhe che, ane gaurava tathA vaibhava prApta thAya che - tethI graMthakAra e uttama padArtho prApta thavAnI AzISa Ape che. ane te - samaM - samAta, 2 3 - pArthasamUda:, rU A - * zayyAmityatra / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam sAthe sUcave che ke, jenAmAM kevaLajJAnanuM sAmarthya hoya te prabhu kalyANAdi vastuo ApavAne samartha thaI zake che. ane evA samartha zrI pArzvanAtha prabhu ja che. 4 AsthAnI maMgalAnAM jaladhiranavadhiH zarmamayyAH sudhAyAH pArtho devAdhidevaH pravitaratu ciraM zAzvatIM sa zriyaM vaH / jiSNuH kuMdAvalepaM phaNipatirasanAkroDamAsAdya sadyaH kAMtiryadgAtrayaSTerjanayati jagataH kSIradhArAbhizaMkAm // 5 // avacUrNi:- maMgalAnAmAsthAnI rAjadhAnI zarmamayyAH sudhAyAH anavadhiramaryAdaH jaladhiH devAdhidevaH sa pArtho vo yuSmAkaM ciraM zAzvatI zriyaM pravitaratu / sadyaH phaNipatirasanAkroDamadhyaM AsAdya kuMdAvalepaM kuMdasya dhavalapuSpasyAvalepaM aMhakAraM jiSNuH jayanazIlA yadgAtrayaSTeH kAMtiH jagataH kSIradhArAbhizaMkAM janayati / 'jiM jiM abhibhave' jayatIti jiSNuH 'bhU-je: " (siddhahema. 1/2/30) ti nupratyayaH III bhAvArtha - DolaranA puSpanA garvane jItanArI jemanA gAtranI ujjavala kAMti sarponI rasanAnA madhya bhAgamAM AvI jagatane kSIranI dhArAnI zaMkA utpanna kare che, evA maMgaLonA sthAnarUpa ane sukhamaya amRtanA niravadhi samudra evA devAdhideva zrI pArzvanAtha prabhu tamane cirakAla zAzvata lakSmI (mokSalakSmI) ne Apo. 6 ' vizeSArtha - A zlokamAM zrI pArzvanAtha prabhunA zarIranI kAMtinuM varNana karI mokSalakSmInI prApti rUpa AzIrvacanano udgAra karavAmAM Avyo che. zrI pArzvanAtha prabhunI zvetakAMti upara graMthakAra ukSA kare che. zrI pArzvanAtha prabhunI kAMti DolaranA puSpa je ghaNAM ja zveta che, Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam tenA garvano nAza kare che. tevI zveta kAMti zveta kAMtivALA prabhunI sAthe rahelA sarpanI rasanAno yoga pAmelI che, tethI e kAMtinI jhAMi evI prasare che ke, te joi jaganA lokone jANe prabhu upara kSIranI dhArA thatI hoya, evI zaMkA utpanna karAve che. AvA zrI pArzvanAtha prabhu mokSalakSmI ApavAne samartha che. je mokSalakSmIne ApavAne samartha hoya te maMgaLanA sthAnarUpa tathA sukhanA samudra rupa hovA joIe, tethI graMthakAra temane tevA vizeSaNo Ape che ke, zrI pArzvanAtha prabhu maMgaLonA sthAna rupa che ane sukhamaya amRtanA niravadhi sAgarupa che. pa niHzreNirmuktidhAmnaH sphuraduruduritodanvaduttArasetuH keturvighnodayAnAM jaDimadinapatirbhUrbhuvaH svaH pradIpaH / kulyA kalyANavallyAH kaluSasurasaritpuNyapIyUSavRSTidRSTiH pArzvasya tejAMsyupanayatu satAM saMharaMtI tamAMsi // 6 // ... avacUrNi:- muktidhAmno niHzreNiH sphuraduruduritodanvaduttArasetuH vighnodayAnAM ketuH jaDimadinapatiH bhUrbhuvaH svaH pradIpaH kalyANavallyAH kulyA kaluSasurasaritpuNyapIyUSavRSTiH tamAMsi saMharaMtI pArzvasya dRSTiH satAM tejAMsi upanayatu vRddhiM nayatu / sphuraMti ca urUNi ca sphuradurUNi tAni ca duritAnyeva udanvAn samudraH tasyottAraH tatra seturiva setuH / jaDimani jADye pakSe mUrkhatve vinapatiH / tyA nISThA ||6|| bhAvArtha - mokSa rupa mahelanI nisaraNI rupa, skurAyamAna evA moTA pApa rupa samudrane utaravAnI pAja (pula) rupa, vighnonA udayamAM dhvajA rupa, jaDatAmAM sUrya rupa, traNa lokamAM dIpaka rupa, kalyANa rupa latAmAM nIrupa ane pApa rupI mahA nadImAM pavitra 1 dhvajA maMgaLarUpa hovAthI vighnano nAza karanAra che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) zrIkumAravihArazatakam amRtanI vRSTi rU5 evI zrI pArzvanAtha prabhunI dRSTi sanduruSone aMdhakArano nAza karI teja Apo. vizeSArtha - A zlokamAM zrI pArzvanAtha prabhunI daSTino prabhAva darzAvyo che. je prANI upara zrI pArzvanAtha prabhunI dRSTi paDe tene keTalo ane kevo lAbha thAya ? tene mATe te daSTine judAM judAM rUpaka ApelAM che. te dRSTi mukti rUpI mahelanI nisaraNI che eTale je prANI upara prabhunI daSTi paDe, te prANIne mokSa maLe che. tenAthI prANI pAparUpa samudrane utarI jAya che. tene vidano thatA nathI, jaDatA rahetI nathI, traNa lokamAM prakAza thAya che, kalyANanuM poSaNa thAya che ane pApa phUpa saritAmAM puNya rUpa amRtanI vRSTi thAya che. 6 yajjanmasnAtraparvaNyanavaratacalaccAmarAlImarudbhivikSiptairaMtarIkSe vicakiladhavalairdugdhasiMdhoH payobhiH / AkIrNaM zItarazmeH kSaNamadhitavapurniSkalaMkAmavasthAM trailokyArabdhasevaH sa haratu duritaM pArzvadevazciraM vaH // 7 // avacUrNi:- trailokyArabdhasevaH sa pArzvadevazciraM vo yuSmAkaM duritaM haratu / yajjanmasnAtraparvaNi anavaratacalaccAmarAlImarudbhiH aMtarIkSe vikSiptaiH utsAritaiH vicakilA mallikA tadvaddhavalaiH dugdhasiMdhoH payobhirAkIrNaM vyAptaM zItarazmervapuH kSaNaM niSkalaMkA avasthAM adhita dhRtavat // 7 // bhAvArtha - jemanA janma snAtranA parvamAM vAraMvAra calAyamAna thayelA cAmaronI paMktinA pavanothI AkAzamAM uchaLelA kSIrasAgaranA mallikAnA vRkSanA jevA dhoLA jaLathI vyApta thayeluM caMdranuM zarIra kSaNavAra niSkalaMka avasthAne prApta thAya che ane traNa loka jenI sevA kare che evA zrI pArzvanAtha prabhu cirakALa tamArA pApane haro. 7 vizeSArtha - zrI pArzvanAtha prabhunA janma snAtranA utsavanuM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam varNana ApI graMthakAra AzIrmaMgaLa kare che. pArzvanAtha prabhunA janma snAtrano utsava evo moTo thAya che ke, jenI aMdara hajAro devatAo cAmara vIMje che ane te cAmaranA evA moTA pavano chuTe che ke, jethI kSIrasAgaranA jaLa uchaLIne AkAzamAM rahelA caMdra sudhI pahoMce che. kSIrasAgaranuM jaLa zveta hovAthI caMdranI aMdara rahela kalaMka DhaMkAI jAya che eTale tethI caMdranI avasthA niSkalaMka thaI jAya che. AvA prabhAvika pArzvanAtha prabhunI sevA traNa loka kare che, tethI te pApane dUra karavAne samartha che. 7 spaSTaM dRSTvApi kaSTaM vapuSi vigalitabhrAMtisRSTyA svadRSTyA kASThakroDAdvikarSan kamaThamakhazikhimlAyitAMgaM bhujaMgam / yastathyAM muktivIthIM kathayati karuNAmeva devAdhinAtha - zreNIsaMvAhitAMghrirvighaTayatu ghaTAmApadAM vaH sa devaH // 8 // avacUrNi:- devAdhinAthA iMdrAsteSAM zreNI tayA saMvAhitau sevitau aMghrI yasya sa devAdhinAthazreNIsaMvAhitAMghriH sa devo vo yuSmAkaM ApadAM ghaTAM vighaTayatu zlathayatu vigalitabhrAMtisRSTyA svadRSTyA'vadhijJAnena vapuSi spaSTaM kaSTaM dRSTvApi kASThakoDAt kASThamadhyAt kamaThamakhazikhimlAyitAMgaM bhujaMgaM sarpa vikarSan yaH karuNAmeva tathyAM satyAM muktivIthIM muktimArga' kathayati // 8 // ityaSTau namaskArAH pArzvasya / bhAvArtha - je prabhue bhrAMtinI utpatti vagaranI svadaSTi (avadhijJAna) vaDe spaSTa rIte potAnA zarIra upara kaSTa jovA chatA kASThanI aMdarathI sarpane kheMcI kADhyo hato ke je sarpanuM aMga kamaThanA dhUNInA agnithI karamAI gayuM hatuM, je dayA bharelA muktinA satya mArgane kahe che, ane jemanA caraNa IMdronI paMkitae sevelA che evA te zrI pArzvanAtha prabhu tamArI Apattione nAza karo. 8 ? A - mokSamA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam . . vizeSArtha - Apattine nAza karavA mATe graMthakAra zrI pArzvanAtha prabhune AzIrvAdarupe stave che. je purUSe koIvAra bIjA koInI Apattino nAza karyo hoya, te puruSa Apattino nAza karavAne samartha thAya che. tethI A zlokamAM zrI pArzvanAtha prabhuno kamaTha tApasanI dhUNImAM baLatA evA kASThamAMthI sarpane ugAravAno saMbaMdha darzAvyo che ane evA paraduHkhabhaMjana prabhu bIjAnI Apattine dUra karI zake che. 8 AzcaryamaMdiramudAraguNAbhirAmaM vizvaMbharApaNavadhUtilakAyamAnam / tejAMsi yacchatu kumAravihAranAma bhUmIbhujaznulukavaMzabhavasya caityam // 9 // avacUrNi:- atha kumAravihArasyASTottaraM zataM kAvyAni / culukavaMzabhavasya bhUmibhujaH AzcaryamaMdiraM udAraguNAbhirAmaM vizvaMbharApaNavadhUtilakAyamAnaM kumAravihAranAma caityaM tejAMsi yacchatu / vizvaMbharA pRthvI saiva paNavadhUH vezyA tasyAsatilakamivAcaritaM tilakAyamAnaM 'kyaG' iti' yaH Anazi 'ato ma Ane' (siddhahema, 4/4/114) iti mAMte tilakAyamAnaM kumAravihAra iti nAma yasya tat caityaM prAsAdaH / pRthvyAH paNavadhUpamAnaM 'puhuvI navInavelaDI puruSa purANA thAi' iti hetoH saMbhAvyate // 9 // bhAvArtha - AzcaryanA maMdirarupa, udAra guNothI manohara ane pRthvIrupI vArAMganAnA tilakarupa evuM caulukyavaMzI mahArAjA kumArapALanuM kumAravihAra nAme caitya tejane Apo.9 1 A - iti kya pra. yaH, 2 A - mAMte siddhaM kumAra. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - ahiMthI A mahA kAvyanI vastunuM varNana zaruM thAya che. ane te vastune AzIrvAda rupe varNave che-mahArAjA kumArapALe raceluM caitya ke je kumAravihAranA nAmathI prakhyAta che ane te uparathI ja A kAvyanuM nAma paNa kumAravihAra paDeluM che; te caitya A kAvyanA vAcakone tathA zrotAone teja Apo. te caityane jovAthI aneka Azcarya utpanna thAya che, tethI te AzcaryanuM maMdira che. te caityanA darzanathI aneka jAtanA guNo thAya che, tethI te udAra guNothI manohara che. manohara ane uMcuM evuM te caitya A pRthvIrupI strInA tilakarupa che. AvA uttama vizeSaNone laine te caitya teja ApavAne samartha che. 9 ... 13 yasminnAsthAnabhAjaH zazimaNivapuSaH pArzvanAthasya gAtram snAtrAMbhaHsekamAtrapraNayavighaTitAstokalokAdhizokam / saMkrAmadbhisturaMgadrumazazisurabhizrIgajairbhitticitraiH saubhAgyaM dugdhasiMdhoraviditamathanotpAtabAdhasya dhatte ||10|| avacUrNi :- yasmin prAsAde AsthAnabhAjaH zazimaNivapuSaH pArzvanAthasya snAtrAMbhaH sekamAtrapraNayavighaTitAstokalokAdhizokaM gAtraM bhitticitra saMkrAmabhiH turaMgadrumazazisurabhizrIgajaiH aviditamathanotpAtabAdhasya dugdhasiMdhoH saubhAgyaM dhatte / avidito'jJAto mathanameva utpAtabAdho yasya dugdhasiMdhoH / ( snAtrasyAbhaH) tasya seka eva sekamAtra tasya praNayaH saMzleSaH // 10 // 1 : bhAvArtha - je kumAravihAra nAmanA jinAlayamAM sthAna karIne rahelA ane caMdrakAMtamaNimaya zarIravALA zrI pArzvanAtha prabhunuM gAtra snAtra jaLanA siMcanamAtrathI namra evA ghaNAM lokonA zokane nAza ... Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) zrIkumAravihArazatakam karanAruM che, tenI aMdara azva, kalpavRkSa, caMdra, kAmadhenu, lakSmI ane airAvatanA bhIMta para citrelAM citronA pratibiMba paDavAthI mathana karavAnA utpAtanI pIDAne nahiM jANanArA kSIrasAgaranA saubhAgyane te dhAraNa kare che. 10 vizeSArtha - kumAravihAra caityamAM rahelA zrI pArzvanAtha prabhunI pratimA caMdrakAMta maNimaya che te pratimAne jyAre snAtra karAve che, tyAre temAMthI caMdrakAMta maNinA jharaNAo jhare che. je bhaviprANI upara e snAtra jaLanuM siMcana thAya che, te bhaviprANI zokathI mukta thaI jAya che. te caMdrakAMtamaya pratimAne jyAre snAtra karAvavAmAM Ave che, tyAre te snAtra jaLanI aMdara maMdiranI bhIMto upara citarelA azva, kalpavRkSa, caMdra, kAmadhenu, lakSmI ane airAvatanA citronA pratibiMbo paDe che. A dekhAva uparathI kavi kalpanA kare che ke, samudranA mathananI vArtA lokamAM prasiddha che. ne mathana karelA samudramAMthI cauda ratno nIkaLelAM che. te coda ratnomAM azva, kalpavRkSa, caMdra, kAmadhenu, lakSmI ane airAvata e ratno prakhyAta che. prabhunA snAtra jaLa rupa samudramAM pratibiMbita thayelA azva, vagere ratno mathana karavAnI pIDA vagara prApta thayelA dekhAya che. tethI A snAtrajaLano kSIrasAgara pelA kSIrasAgarathI vizeSa saubhAgyavAnuM che. ahiM vyatirekAlaMkAra thAya che. 10 nirgacchatkAMtivIcInicayadhavalitAbhyarNasauvarNabhittiyasyAMtazcaMdrakAMtopalazakalamayI putrikAMbhaH kiraMtI / vaMdArUNAM trilokIprasRmarayazaso devadevasya pAdAn zaucAcAre galaMtIlalitamavikalaM naktamAviSkaroti // 11 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam - avacUrNi :- yasya aMtarnirgacchatkAMtivIcInicayadhavalitAbhyarNasauvarNabhittiH aMbha: kiraMtI caMdrakAMtopalazakalamayI putrikA trilokIprasRmarayazaso devadevasya pAdAn vaMdArUNAM janAnAM zaucAcAre naktaM rAtrau galaMtIlalitaM karakalalitaM avikalaM AviSkaroti / AviSpUrvaH karotiH 'nirdurbahirAviHprAduzcaturAM' (siddhahema 2/3/9) iti sUtreNa SatvaM // 11 // ... bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI aMdara nIkaLatI kAMtinA taraMgonA samUhathI pAsenI suvarNanI bhIMtone prakAza karatI evI caMdrakAMta maNinA kaTakAnI putaLI ke jemAMthI jaLanA jharaNA nIkaLe che te traNa lokamAM jeno yaza prasarI rahyo che evA devAdhideva zrI pArzvanAtha prabhunA caraNane vaMdanA karanArA manuSyone sArI rIte temanA zaucAcArane mATe rAtre pUrNa evI lajjA pragaTa kare che. 11 15 - vizeSArtha kumAravihAra caityanI aMdara caMdrakAMta maNinI putaLIo AvelI che. tenI kAMti pAsenI dIvAlo upara paDe che, tethI te dhoLI thai gayelI che ane temAMthI pANInAM jharaNAM jharyA kare che. AthI prabhunA caraNane vaMdanA karavA AvelA lokone potAnA zaucAcArane mATe rAtre pUrNa evI lajjA pragaTa kare che. 11 paryaMtabhittiSu vicitravitAnarUpabiMbAMkitAsu zaziratnamayISu yatra / Alekhyakarma zabalaM likhato vRthaivasaMtarjayaMti khalu citrakarAnniyuktAH // 12 // avacUrNi :- yatra vicitravitAnarUpabiMbAMkitAsu zaziratnamayISu paryaMtabhittiSu vRthaiva zabalaM Alekhyakarma likhataH citrakArAn niyuktA ... Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam adhikAriNaH khalu saMtarjayaMti / paryaMtabhittayo bahirbhittayaH vitAnaM ullocazcaMdrodaya iti yAvat / Alekhyakarma citrakarma zabalaM karburam // 12 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanA paryata bhAgamAM caMdrakAMta maNinI divAlo AvelI che ke, je vicitra caMdaravAnA rupanA pratibiMbathI aMkita che. tenI aMdara nakAmuM kAbaracitaruM AlekhanuM kAma karanArA citrakArono tyAM nImAelA rakSakapuruSo tiraskAra kare che. 12 vizeSArtha - kumAravihAra caityanI aMdara AvelI divAlo caMdrakAMta maNinI racelI che, temAM vicitra bhAtanA tyAM bAMdhelA caMdaravAnA pratibiMbo paDe che, tethI tenI aMdara svAbhAvika rIte citrakAma khaDuM thAya che. A vakhate je citArAo temAM kAbaracItarA raMga pUrI citro karatA hatA, temano te prayatna vRthA jANI tyAM rahelA rakSakapuruSo teono tiraskAra kare che. kAraNa ke, jyAM vicitra citro pratibiMbathI thayelAM che, te upara bIjAM citro karavAM te vRthA che. 12 nAnAhastakazAlinIH kvacidapi kvApi trilokIjanastutyAkAravirAjinIH kvacidatha vyAlolatADaMkinIH / dRSTvA yatra bhavaMti ratnaghaTitAH pAJcAlikAH prANinaH / kecinnATyavidaH smaragrahabhRtaH kecitpare zilpinaH // 13 // avacUrNiH- yatra kvacidapi nAnAhastakazAlinIH kvApi kvacidapi trilokIjanastutyAkAravirAjinIH atha kvacid vyAlolatADaMkinIH ratnaghaTitAH pAMcAlikA dRSTvA kecitprANinaH'nATyavidaH kecit smaragrahabhRtaH pare zilpinaH bhavaMti / hastakAH hastacAlanAni / vyAlolAzca etAstADaMkAH karNabhUSaNAni yAsAM tAH / 'ata in' 'striyAM nRto GI' (siddhahema, 2/4/1) iti GyAM tADaMkinI // 13 // 1 A - kecinnAyyavidaH kecit smaragrahabhRtaH pare zilpinaH prANinaH bhavaMti / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... bhAvArtha je kumAravihAra caityanI aMdara koi ThekANe nAnAprakAranA hAthanA hAvabhAvathI suMdara, koi ThekANe traNalokanA manuSyomAM stuti karavA yogya AkRtithI virAjita ane koi ThekANe kAnanA capaLa AbhUSaNovALA ratnothI ghaDelI putaLIo rahelI. teone joI keTalAeka prANIo nATya zAstrane jANanArA thai jAya che, keTalAeka kAmI thaI jAya che ane keTalAeka kArIgaro banI jAya che. 13 - 17 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara traNa prakAranI putaLIo goThavelI che, teone joIne mANaso paNa traNa prakAranA banI jAya che. je putaLIo hAthanA hAvabhAva karanArI che, teone jonArA nATaka kaLAmAM pravINa thAya che, je putaLIo suMdara AkRtivALI che, teone jonArA puruSo kAmI thaI jAya che ane jeo kAnanA capaLa AbhUSaNone dhAraNa karanArI che, teone jonArA puruSo kArIgara banI jAya che. 13 grAmyA dugdhamayAn vilAsimanasaH karpUrapUrAtmakAn vAdabhrAMtibhRto rasasthitibhavAn sauvarNikA rAjatAn / jyotsnAbhiH kaladhautajAM janayataH svarNasya kuMbhAvalIM staMbhAn yatra vikalpayaMti rabhasAdAgaMtavo jaMtavaH || 14 || avacUrNi:- yatra jyotsnAbhiH svarNasya kuMbhAvalIM snAtrAdikRte paMktisthApitasvarNakalazAvalImiti saMbhAvyate, kaladhautajAM svarNamayIM janayataH staMbhAn rabhasAt AgaMtavaH grAmyA dugdhamayAn vilAsimanasaH karpUrapUrAtmakAn vAdabhrAMtibhRto dhAtuvAdinaH rasasthitibhavAn pAradasthAnotpannAn sauvarNikA rAjatAn vikalpayaMti / vegAt AgacchaMtIti AgaMtavaH atuspratyayaH 1 grAme Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhavAH grAmyAH yaJpratyayaH / karpUrapUra AtmA yeSAM te karpUrapUrAtmakA svarupe H ||4o. bhAvArtha - bAharathI vegavaDe AvelA loko je caityanI aMdara suvarNanI kuMbhAvaLIne (kuMbhIne) caMdranI kAMtithI rupAnI karatA evA thAMbhalAone joi judA judA tarka kare che. gAmaDIA loko temane dudhanA banelA dhAre che. vilAsI hRdayavALA rasikapuruSo temane kapUranA pUrathI banelA mAne che. dhAtuvAdanI bhrAMtine dhAraNa karanArA puruSo temane pArAnA rasane sthira karI banAvelA jANe che ane sonI loko temane rupAnA banelA mAne che. 14 ' vizeSArtha - A zlokathI te caityanI aMdara AvelA kalazonuM sauMdarya varNaveluM che. kharI rIte to te thAMbhalAonI kuMbhIo suvarNanI che, paNa te upara caMdranI kAMti paDavAthI eTalA baMdhA dhoLA dekhAya che ke, jemane jenArA loko vividha jAtanI kalpanAo kare che. kalpanA karanArA lokoe je kalpanA karI che, te temanI jAtine anusarIne karelI che. 14 yasminnAlokya mattyairvikaTamapi kRtaM saMkaTaM raMgamadhyaM prekSotkA nAkanAryo ruciramaNizilAputrikANAM chalena / ArUDhAH kAzciduccaiH prabalarabhasayA maMDapaM kAzciduccaM staMbhAnAM prAMtamanyAH zikharapRthutaTImekhalAM kAzciduccAm // 15 // ____ avacUrNi:- yasmin vikaTaM vistIrNamapi raMgamadhyaM mayairmanuSyaiH saMkaTaM saMkIrNaM kRtaM Alokya ruciramaNizilAputrikANAM chalena prekSotkAH vilokanIyotkaMThalAH kAzcinnAkanAryaH prabalarabhasayA uccaiH sthAnaM kAzciduccaM maMDapaM anyAH staMbhAnAM prAMtaM kAzcit uccAM zikharapRthutaTImekhalAM ArUDhAH saMtIti gamyaM rabhasAzabda AkArAMto'pi puMstrIliMgatvAt // 15 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (19) 00 bhAvArtha - jovAne utsuka evI svarganI devIo jenI aMdara AvI te caityanA raMga maMDapano madhya bhAga vikaTa chatAM paNa lokothI sAMkaDo thayelo joI suMdara maNizilAnI putaLIonA bahAnAthI koi prabaLa vegavaDe ucA maMDapa upara ArUDha thaI che. koI staMbhonA uMcA prAMta bhAga upara AvI gaI che ane koi zikharanI ghaNI vizALa uMcI mekhalA upara caDI gai che. 15 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra te caityanA raMgamaMDapanI aMdara goThavelI maNizilAnI putaLIone unjhakSA alaMkArathI varNave che. maMDapa, tenA thAMbhalAo ane mekhalA upara rahelI te putaLIo nathI paNa te caityane jevAne AvelI devIo che. lokonI bhIDathI sAMkaDA thayelA te caityanA raMga maMDapane joI teo jude jude sthAne caDI gaI che. te uparathI te caityanI aMdara ghaNI putaLIo goThavelI che, ema batAvyuM che. 15 sAkSepaM preryamANairapi saralapathe vainateyAgrajena trastaiISmAnanebhyaH zikharagurutaTIpIThakaMThIravebhyaH / udvalgaM nIyamAnaH prasabhamiha hayairagrataH pRSThato vA yasyottuMgasya mUrdhni vrajati na taruNe'pyahni pUSNaH patAkI // 16 // avacUrNi:- uttuMgasya yasya mUrdhni vainateyAgrajena aruNena saralapathe AkAze sAkSepaM preryamANairapi bhISmAnanebhyaH zikharagurutaTIpIThakaMThIravebhyaH trastairhayairiha pattane taruNe'pyahni madhyAhne'pi prasabhaM haThAt pRSThato vAgrataH udvalgaM nIyamAnaH pUSNaH sUryasya patAkI rathaH na vrajati // 16 // bhAvArtha - uMcA evA je kumAravihAra caityanA mastaka upara madhyAhna kALe paNa sUryano ratha cAlI zakato nathI. kAraNake, aruNa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam sArathie sarala mArge AkSepathI hAMkelA azvo te caityanA zikharanA moTA taTanA pITha upara korIne citarelA bhayaMkara mukhavALA sihothI trAsa pAmatA hatA. ane tethI teo lagAmane nahiM gaNI te rathane baLAtkAre AgaLa athavA pAchaLa lai jatA hatA. 16 20 ... vizeSArtha - A kAvyamAM kartAe kumAravihAra caityanI unnati ane tenI aMdara racelI kArIgarI darzAvI che. te kumAravihAra prAsAda eTalo badho uMco che ke, sUryano ratha tenI najIka Ave che. madhyAhnakALe jyAre sUryano ratha tenA zikhara Upara Ave che, te vakhate tyAM karelI siMhanI pratimAo joi sUryanA rathanA ghoDA camakI jAya che, tethI sUryanA sArathi aruNane te ghoDAne hAMkavAmAM ghaNI muzkelI paDe che. A varNanamAM kavie atizayokti alaMkAra darzAvyo che ane te sAthe prastuta vastunuM manoraMjaka varNana karI batAvyuM che. 16 tristhAnIsaMnivezapraNayasurabhiNo vallakInAdabhAjastRSNAvezAdazeSasvaralayaghaTanAsphItagItAmRtasya / utkarNaM vyomni tiSThan pratipadaracanAM rAtriyAtrAsvataMdracAMdraH kAlatraye'pi prathayati mahatIM yatra rAkAM kuraMga: // 17 // avacUrNi :- yatra rAtriyAtrAsu tristhAnIsaMnivezapraNayasurabhiNaH vallakInAdabhAjaH azeSasvaralayaghaTanAsphItagItAmRtasya tRSNAvezAt pratipadaracanAM utkarNaM vyomni tiSThan ataMdrazcAdraH kuraMgaH kAlatraye'pi mahatIM rAkAM prathayati / tRSNAvezaH ATopaH / trayANAM sthAnAnAM drutavilaMbitamadhyarUpANAM samAhAraH tristhAnI athavA gItanRtyavAditratrayamiti tristhAnI athavA nAbhihRdayakaMThatrayamiti tristhAni tasyAH saMnivezo racanA tatra praNaya AzleSaH tena surabhi manojJam / azeSAH saMpUrNAH ye svarAH SaDjaRSabhAdayasteSAM ... Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (21) layo dhyAnaM tasya ghaTanA racanA tayA sphItaM puSTaM yadgItaM tadevAmRtaM tasya gItAmRtasya, tristhAnIsaMnivezapraNayasurabhiNaH vallakInAdabhAjaH tadvizeSaNadvayaM yam II7 || | bhAvArtha - je kumAravihAra caityamAM rAtrinI yAtrAmAM ALasa vagarano ane caMdranI aMdara rahelo hariNa traNe kALa moTI pUrNimAne darzAve che. kAraNake, te caityamAM saMgItanA nRtya, gIta ane vAjIMtra rUpa traNa sthAnanA snehathI manohara, vINAnA nAdathI yukta ane sarva svaronA layanI ghaTanAthI vyApta evA gAyanarupa amRtanI tRSNAnA AvezathI te gAyananA dareka padanI racanA sAMbhaLavA ucA kAna karIne AkAzamAM ubho rahe che. 17 ' vizeSArtha - A zlokamAM kavi kumAravihAra caityanI unnatinI sAthe temAM thatI saMgIta pUjAnuM varNana kare che. te caityamAM nRtya, gIta ane vAjIMtrathI maLeluM tathA vINAnA nAdathI yukata evuM saMgIta sadA kALa thayA kare che. te saMgItane sAMbhaLavAnI IcchAthI caMdranI aMdara rahelo mRga te sthaLe sthira rahe che eTale tyAM sadA kALa pUrNimAno dekhAva thaI rahe che. mRga jAtine saMgIta sAMbhaLavAno ghaNo ja zokha hoya che. e zravaNedriyanI Asaktine laIne zikArIonA pAzamAM sapaDAya che ane potAnA prANane paNa gumAve che. ahiM atizayokita alaMkAra che. te alaMkArathI kumAravihAra caityanI unnati ane temAM thatI saMgIta pUjAnuM varNana kareluM che. 17 bibhrANairakSarAlIM tribhuvanajanatAkSemarakSakapAlI maMtrairvighnekSuyaMtraiH snapanavidhibhavairnityamAhUyamAnAH / yAtAyAtAni bhUyaH prathayitumanalaMbhUSNavo yatra devyo bAhyAnAM devadhAmnAM vyadhiSata vasatiM maMDaporkhAgaNeSu // 18 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) zrIkumAravihArazatakam avacUrNi:- yatra tribhuvanajanatAkSemarakSakapAlImakSarAlIM bibhrANaiH snapanavidhibhavaiH vighnekSuyaMtraiH maMtraiH nityaM AhUyamAnAH bhUyaH yAtAyAtAni prathayituM analaMbhUSNavaH alaMbhavaMtIti alaMbhUSNavaH 'bhUjeHSNuk' (siddhahema. 5/2/30) iti snupratyayaH devyaH bAhyAnAM devadhAmnAM maMDapordhvAgaNeSu vasatiM vyadhiSata na madhye na bahiH kiMtvopacAraH 'vipUrvaDudhAMgk dhAraNe ca' dhAtoH adyatanI ante 'sijadyatanyAm' (siddhahema. 3/4/53) iti sici 'rUsthA ' (siddhahema, 4/3/42) kRti sicaH sidabhAve dha dhAto: dhibhAve ca 'aDdhAtorAdirhAstanyAM cAmAGA' (siddhahema. 4/4/29) iti aDAgame ca 'anato'nto'dAtmane' (siddhahema, 4/2/114) iti nlope vyadhiSata rupasiddhiH // 18 // bhAvArtha - traNa bhuvananA lokonA kuzaLanI rakSA karavAmAM mukhyapALarupa evI akSaronI zreNIne dhAraNa karanArA ane viknono nAza karavAmAM zelaDI pIlavAnA yaMtra jevA snAtra vidhinA maMtrothI haMmezAM bolAvavAmAM AvelI devIo vAraMvAra gamanAgamana karI zakI nahi eTale teo te caityanI bAhara AvelA devAlayonA maMDapanA uparanA AMgaNAMmAM sthAna karIne rahelI che. 18 ' vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra kumAravihAra caityanI aMdara thatA nitya snAtravidhinA mahimAnuM varNana kare che. prathama te snAtra vidhinA maMtrone mATe kahe che ke, te maMtromAM rahelA akSaro traNa bhuvananA lokonI rakSA karavAne samartha che. tema vaLI te maMtro sarva prakAranA aMtarAyane dUra karavAne samartha che. e maMtronI aMdara zAsanadevIone bolAvavAmAM Ave che. te caityamAM snAtravidhi haMmezAM thavAthI te devIone nitye AvavuM paDe che. haMmezAM javA AvavAthI te devIone zrama paDe che, tethI teo kumAravihAra caityanI bAharanA devAlayonI aMdara AvI vAsa karIne rahelI che. kahevAno Azaya evo che ke, te caityamAM haMmezA snAtravidhi thayA kare che ane tenA pavitra maMtronA uccAra tyAM thayA kare che. 18 00 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 23 pazyan hATakakuMbhapaMktimatulAM nirvarNayan pIThikAm nidhyAyan vividhA vitAnavitatIAlokayan putrikAH / yasminmadhyamapUrvakautukazataiH kSiptAMtarAtmA cirAd dvArasthairiva dhAritaH pravizati prAyeNa sarvo janaH // 19 // avacUrNiH- yasmin prAsAde hATakakuMbhapaMktiM pazyan atulAM pIThikAM nirvarNayan vividhA vitAnavitatIH nidhyAyan putrikA vyAlokayan apUrvakautukazataiH kSiptAMtarAtmA preritAtmA dvArasthairiva dhAritaH prAyeNa sarvo nanaH virAnaa pravirAti zA bhAvArtha - jenA madhyabhAgamAM suvarNanA kuMbhonI paMktine jotA, anupama pIThikAne nIrakhatA, vividha prakAranA ullecanI zreNIone ane putaLIone avalokatA sarva mANaso apUrva evA seMkaDo kautukathI hRdayamAM vikSepa pAmI jAya che, tethI jANe dvArapALoe temane aTakAvyA hoya, tema prAye karIne temAM ghaNA vilaMbe praveza kare che. 19 vizeSArtha - jema koI rAjadvAra vageremAM praveza karavo hoya tyAre dvArapAlanA aTakAvavAthI ghaNA vilaMbe temAM praveza thAya che, tema kumAravihAra caityanI aMdara praveza karavAmAM vilaMba thAya che. kAraNa ke, temAM praveza karatAM mANaso caityanI keTalIeka zobhA jovAmAM rokAya che, tethI temane aMdara praveza karatAM ghaNI vAra lAge che. te upara kavi uspekSA kare che ke, caityanI aMdara Avela suvarNanA kaLazanI paMkti, anupama pIThikA, ulleca, ane putaLIonI zobhA jovAmAM rokAelAM mANaso jANe dvArapALe aTakAvyAM hoya, tema cirakAle temAM praveza kare che. te uparathI siddha thayuM ke, te caityanI aMdara suvarNa kaLazanI paMkti, pIThikA, ulleca ane putaLIo jovA lAyaka che. 19 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrIkumAravihArazatakam sarvatra nirmalatamopalabiMbitAni svAnyeva puSpabalijUMSi vapUMSi vIkSya / saMghaTTakaSTacakitAH pratipAlayato madhyaM cireNa khalu yasya vizaMti mugdhAH // 20 // avacUrNi:- sarvatra nirmalatamopalabiMbitAni puSpabalijUMSi svAnyeva vapUMSi vIkSya saMghaTTakaSTacakitAH pratipAlayaMtaH mugdhAH khalu yasya madhyaM cireNa pravizaMti puSpANi balayazca puSpabalayaH puSpabalIn juSaMtIti puSpabalijUSi juSdhAtoH kvipi juS / ghaMTAlAlAnyAyena vIkSya pratipAlayaMtaH iti zatRktvApratyayayoH karma vapUMSyeva // 20 // bhAvArtha - sarva sthaLe rahelA ati nirmaLa saphaTika maNinA pASANonI aMdara puSpanA bali sAthe rahelA potAnA ja zarIrane joI saMghaTTa thavAnA (bhIDa thavAnA) kaSTathI bhaya pAmI rAha joI ubhA rahelA mugdha loko te caityanI madhyamAM cirakAle praveza kare che. 20 vizeSArtha - te caityanI aMdara puSpanA baline laI pUjA karavA AvelA mugdha loko, potAnA zarIrane ati nirmala evA sphaTika maNimAM pratibiMbita thayelAM joI teo mugdhapaNAne laIne ema samaje che ke, ahiM lokonI bhIDa ghaNI che, tethI bhaya pAmI teo bhIDa dUra thavAnI rAha joI ubhA rahe che ane te kAraNathI teo ghaNIvAre caityanI aMdara dAkhala thAya che A uparathI ema darzAvyuM che ke, te caityamAM nirmala sphaTikamaNi jaDyA hatA ane tyAM jinapUjA karavAne ghaNAM loko AvatA hatA. 20 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizvaM nirdoSaSaTkaM kimapi vidadhato devadevasya pAdA - nAzliSyan bAhyabhittipratihativalanaprAptamadhyaiH karAgraiH / eNAMkastyaktazaMkaH patati maNibhuvi prAMgaNasya kSapAyAm prAptaprauDhiM kalaMkaM vighaTayitumanA yatra biMbacchalena // 21 // 25 avacUrNi :- yatra kSapAyAM nirdoSaSaTkaM kimapi vizvaM vidadhato devadevasya pAdAn bAhyabhittipratihativalanaprAptamadhyaiH karAgraiH AzliSyan prAptaprauDhiM kalaMkaM vighaTayitumanAH dUrIkarttumanAH tyaktazaMkaH eNAMka: biMbacchalena prAMgaNasya maNibhuvi patati / kAma 1 krodha 2 lobha 3 mAna 4 daMbha 5 rati 6 doSAH doSANAM SaTkaM doSaSaTkaM nirgataM doSaSaTkaM yasmAttat / vighaTayituM mano yasya sa vighaTayitumanAH 'tumazcamanaH kAme' (siddhahema. 3 / 2 / 140) iti makAralopaH // 21 // bhAvArtha - jenA AMgaNAnI maNimaya bhUmimAM caMdra potAnuM prauDha kalaMka dUra karavAnI icchAthI pratibiMbanA miSathI niHzaMka thaine paDe che. je caMdra A jagatne kAma krodhAdi cha doSathI rahita karanArA zrI devAdhidevanA caraNane bAharanI dIvAlone sparza karI aMdara peThelA potAnA kiraNonA agra bhAgathI AliMgana kare che.21 vizeSArtha - ''devAdhideva bhagavaMte A jagatne kAmakrodhAdi cha doSathI rahita kareluM che, tethI jo temanA caraNamAM vaMdanA karI hoya to huM paNa kalaMkanA doSathI rahita thaIza'' AvI IcchAthI caMdra te caityanI dIvAlone kiraNo vaDe sparza karI bhagavaMtanA caraNamAM paDe che. caityanI AMgaNAMnI sphaTikamaNimaya bhUmimAM caMdranuM pratibiMba paDe che, te uparathI kavie A utprekSA karelI che. 21 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R zrIkumAravihArazatakam aMtarlabdhapravezaiH karanikarabharaibhraMzayannaMdhakAraprAgbhAraM devamUrti bahirapi namatAM darzayan saprakAzam / utsaMge saMmukhAyAH pratinidadhadayaM yatra ratnAzmabhitteH sauvarNasyAMzumAlI kalayati karaNiM pratyahaM darpaNasya // 22 // avacUrNiH- yatra aMtarlabdhapravezaiH karanikarabharaiH karanikarabharairityatra paunaruktyAM na cAyaM (doSaH) yathA tRNasamUhaiH bhRte zakaTe bharaH iti lokoktiH| aMdhakAraprAmbhAraM bhraMzayan bahirapi namatAM narANAM saprakAzaM devamUrti darzayan saMmukhAyAH ratnAzmabhitterutsaMge pratinidadhat pratibiMbayan ayaM aMzumAlI sUryaH sauvarNasya darpaNasya pratyahaM karaNiM sAdRzyaM kalayati / dhAgdhAtuH zatRpratyayaH tataH kRtadvitve noMte ca 'aMto no lug' (siddhahema. 4/2/ 94) pratinidadhat rUpam / aMzUn malate dhArayati iti aMzumAlI 'ajAteH zIle' (siddhahema. 5/1/154) Nin vRddhau ca prathamA si // 22 // bhAvArtha - sUrya je uMcA caityanI aMdara praveza thayelA potAnA kiraNonA samUhathI aMdhakAranA samUhane dUra kare che, prabhunI mUrtine bAhara rahI namaskAra karatA evA puruSone prakAza sahita darzAve che. ane caityanA AgaLa sanmukha AvelI ratnamaNinI dIvAlanA madhyamAM potAnuM pratibiMba pADe che, tethI te sUrya haMmezAM suvarNanA darpaNanI tulanAne prApta kare che. 22 vizeSArtha - A zlokamAM sUryane suvarNanA darpaNanI upamA ApelI che. je caityanI sanmukha AvelI dIvAlanI aMdara sUryanuM pratibiMba paDe che. te vakhate tenA kiraNo tenI aMdara paDe che tethI prabhunI mUrtine bAharathI namana karatAM evA lokone prakAza maLe che. A uparathI kavie caityanI aMdara ratnamaNimaya dIvAlo che, ema darzAveluM che. 22 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vaiDUryAzmapraNAlImukhamakarataTairghANapAtraikamitram yasmAnirgacchadacchaM snapanavidhibhavaM ketakIpuSpapAthaH / diglolAnIlabhAso bahulaparimalAkRSTa,gaprasaMgabhrAMtyA hastaiH kiraMtyaH purahariNadRzo maulibhiH saMspRzaMti // 23 // avacUrNiH- diglolA dikSu capalA nIlabhAso nIlakAMtI: karmatApannAH bahulaparimalAkRSTa,gaprasaMgabhrAMtyA hastaiH kiraMtyaH kSipaMtyaH purahariNadRzo nagarastriyo yasmAtprAsAdAdvaiDUryAzmapraNAlImukhamakarataTairnirgacchat ghrANapAtraikamitraM snapanavidhibhavaM ketakIpuSpapAthaH pAnIyaM maulibhiH saMspRzaMti / nagarastriyaH maulibhiH spRzaMti kiM ketakIpuSpapAthaH kidRk puSpapAthaH ? nirgacchat kasmAt (kaiH) viDUryAzmanAM praNAlIbhyaH (praNAlyaH) tAsAM mukhAni teSu makarataTAH taiH taTazadaH zobhArthaH / ghrANapAtraM nAsikA / lolAzcapalA bhAso // 23 // bhAvArtha - vairyamaNinI magaranA AkAravALI khALamAMthI nIkaLatuM snAtravidhinuM ketakInA puSpavALuM nirmala jala je sugaMdhathI nAsikArUpa pAtranuM mitrarUpa hatuM. tenI nIlakAMtio dizAomAM capala thaI prakAzatI hatI tethI nagaranI strIone evI bhrAMti thatI hatI ke, ahiM ghaNAM sugaMdhane laIne bhamarAo kheMcAI AvyA che, tethI teo potAnA hAtha vaDe tene uchALatI uchALatI potAnA mastaka vaDe sparza karatI hatI. 23 vizeSArtha - te caityanI aMdara prabhune snAna karAvAnA jalane nIkaLavAnI khALa vaiDUrya maNithI racelI hatI ane te khALanA mukha upara magaranI AkRti karelI hatI temAMthI snAtra jala jyAre bAhara nikaLatuM te vakhate nagaranI strIo te jalane mastaka vaDe vaMdana karavA AvatI, Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) zrIkumAravihArazatakam tyAre vairca maNinI nIlakAMti te jala upara prasarI jatI. tene te strIo suMgaMdhane laI AvelA bhramarone jANI tene uDADavA jatI tethI jalane uchALatI hatI. bhramaranI kAMti nIla hoya che, tethI te strIone bhrama thato hato. ahiM bhrAMtimAnuM alaMkAra varNavelo che. 23 pratyArAvaiH sakekAzcalacamaramahomAMsalaM pRSThapIThe bibhrANAzcitravarNaM vividhamaNibhavaM kAMtivIcIkalApaM / nRtyaMto dvAravedItaTabhuvi kRtakaM barhiNaH prekSakANAM netrANyAkSipya nityaM vidadhati saruSaM yatra zailUSalokaM // 24 // ___avacUrNi:- yatra pRSThapIThe pratyArAvaiH sakekAH calacamaramahomAMsalaM citravarNaM vividhamaNibhavaM kAMtivIcIkalApaM bibhrANAH dvAravedItaTabhuvi kRtakaM nRtyaMtaH barhiNaH prekSakANAM netrANi AkSipya zailUSalokaM nATyAcAryalokaM nityaM saruSaM vidadhati / dvAravedI (koTaDI) / yasya prAsAdasya pRSThe mayUrAH tatratyArAvai. saH kRtti cartha rahI. bhAvArtha - je caityamAM pAchaLanA bhAgamAM calAyamAna evA cAmaranA tejathI puSTa citra vicitra varNavAlA ane jAtajAtanA maNinI kAMtionA samUhane dhAraNa karatA ane dvAranI vedikAnI taTabhUmi upara nAcatA evA mayUro potAnA zabdonA pratidhvanithI prekSakonA netrone potAnI tarapha kheMcatA tethI tyAM nATaka karanArA naTalokone krodha utpanna thato hato. 24 ' vizeSArtha - e kumAravihAra caityanI aMdara dvAranI vedikA upara mayUra pakSIo AvIne nRtya kare che. ane maMdiranA madhya bhAge naTa loko nRtya kare che. te naTa lokonuM nRtya jevAne loko AvelA hoya Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... che, paNa te vakhate dvAravedI upara nAca karatA mayUro ke jemanA pRSTha bhAga upara vividha jAtanA maNiothI citra vicitra evI kAMtino samUha paDe che ane temanA kekAdhvaninA pratidhvanio thAya che, ethI te prekSakonI dRSTine kheMce che, e joI naTa lokone roSa utpanna thAya che, kAraNa ke, teonA nRtyane jonArA mANasonI daSTi mayUro kheMce che. A kahevAno bhAvArtha evo che ke, te kumAravihAra caityamAM vividha jAtanA maNio ghaNAM che, tenI dvAravedikA upara mayUra pakSIo tathA naTa loko AvIne sadA nATyAraMbha kare che. 24 jAlIraMdhrapraviSTadyuticayakhacitAccaMdrakAMtAzmaklRptAdUrdhvasthAddugdhamugdhaM jinazirasi payaH pAtayaMzchatrakuMbhAt kurvannakSatrabiMbairajiramaNibhuvAM divyapuSpopahAram yatra vyomastha eva snapanavidhimaho zvetarociH karoti // 25 // 29 avacUrNiH- yatra aho Azcarye jAlIraMdhrapraviSTadyuticayakhacitAt caMdrakAMtAzmaklRptAt UrdhvasthAt chatrakuMbhAt jinazirasi dugdhamugdhaM payaH pAtayan ajiramaNibhuvAM nakSatrabiMbairdivyapuSpopahAraM kurvan vyomastha eva zvetarociH snapanavidhiM karoti / mugdhaM ramyaM ajiramaNibhuvAM 'veyuvo'striyAM' (siddhahema. 1/4/30) iti vikalpena Am tena bhuvi bhuvAM chatrakuMbhAt chatrayAt ||rA bhAvArtha - jemAM AkAzamAM rahelo caMdra prabhune snAtravidhi kare che. jALInA chidromAMthI praveza thayelI kAMtinA samUhanI sAthe jaDelA evA caMdrakAMtamaNinA upara rahelA chatrarupa kaLazamAMthI dudhanA jevuM jaLa prabhunA mastaka para pADe che. ane AMgaNAnI maNimaya bhUmimAM paDelA tArAonA pratibiMbathI divya puSpono upahAra kare che. 25 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... vizeSArtha - AkAzamAM rahelA caMdranuM pratibiMba prabhunA mastaka para rahelA chatrakalAmAM paDe che. te chatrakalaza caMdrakAMta maNino racela che tethI tenI upara caMdranI kAMti paDavAthI te jhare che. te upara kavi utprekSA kare che ke, caMdra AkAzamAM rahIne prabhunI upara dUdhanI dhArAthI snAtravidhi kare che. snAtravidhi karavAmAM jema kalaza vaDe jaladhArA karavI joIe ane puSpano upahAra caDAvavo joIe tema ahiM caMdranA kIraNo jAlInA chidromAMthI thaine caMdrakAMtamaNinA chatra upara paDe che, tethI chatramAMthI nIkaLatA jharaNA vaDe caMdra chatrarupa kalazamAMthI prabhunA mastaka upara dUdhanA jevAM jalanI dhArA reDe che. caityanA AMgaNAmAM maNi jaDelA che, tenI aMdara tArAonA pratibiMba paDavAthI te divya puSpanA upahAra jevA lAge che tethI kavie tene puSpopahAranI upamA ApelI che. A uparathI prabhunA mastaka para AveluM chatra ane caityanA AMgaNAnI bhUmi maNimaya che, e vAta jaNAvI che. 25 yasmin vitAnagatarUpakabiMbabhAjaH staMbhAnupetya vikaTasphaTikaprakRSTAn / dauvArikabhramavazAdanukUlayaMti madhyapraveza maunasya nArthaH ||raddA 30 avacUrNi :- yasmin prAsAde nagarasya nAryaH madhyapravezarabhasairvitAnagatarUpakabiMbabhAjaH vikaTasphaTikaprakRSTAn staMbhAn upetya dauvArikabhramavazAt anukUlayaMti / caMdrodayagatarUpabiMbaM bhajaMtIti 'bhajo viSNu' (siddhahema, 1//46) kRtivid pratyayaH 'aprayonIt' ( siddhama. 1/1/37 ) iti viNlope vRddhau ca / upetya Agatya upapUrvaka iNaj gatau ktvA yapi toMte ca upetyeti rUpaM / anukUlaM kurvaMtIti anukUlayaMti 'LivadyutaM' (siddhahema 3/4/42) kRti zipti anukUnayaMti AvartayatItyartha: // 6 // ... c Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 31 bhAvArtha - je caityamAM AvelA uMcI jAtanA sphaTikamaNinA utkRSTa staMbhonI aMdara ullecamAM kADhelA citronA pratibiMba paDe che, te joi nagaranI strIo dvArapALanA bhramane laine caitya madhya praveza karavAnA vegathI aTakAi jAya che ane tene anukUla rIte varte che. 26 ' vizeSArtha - te caityamAM dareka staMbho sphaTikamaNinA che. tenI aMdara ullaMcanI aMdara rahelA citronA pratibiMba paDe che te joI praveza karatI nagaranI strIone tenI upara dvArapALano bhrama paDe che ane tethI teo aMdara praveza karavAnA vegathI aTakAI jAya che ane anukUla rIte varte che. te caityanI aMdara sphaTikamaNinA staMbhonI ane citra vicitra ullecanI bhAre zobhA hatI ema kavie darzAveluM che. 26 nIlAzmabhittivalayapratibiMbitasya pArzvaprabhorvihitaketakazekharasya / zeSAprasUnakalanAya karaM kSipaMtyo grAmyA dizaMti kila yatra na kasya hAsyam // 27 // avacUrNiH- yatra kila nizcaye nIlAzmabhittivalayapratibiMbitasya vihitaketakazekharasya pArzvaprabhoH zeSAprasUnakalanAya karaM kSipaMtyaH grAmyAH striyaH kasya hAsyaM na dizaMti / zeSAprasUnakalanAya ziraHkusumagrahaNAya // 27 // bhAvArtha - jemanA mastaka upara ketakInA puSpano mugaTa karelo che evA zrI pArzvanAtha prabhunI pratimAnuM pAsenI nIlamaNinI dIvAlamAM pratibiMba paDe che, te joi, gAmaDAnI strIo, prasAdInuM puSpa levAne mATe potAnA hAtha nAkhe che, Ama karatI te strIo kone hAsya nathI karAvatI ? 27 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha A zlokamAM bhrAMtimAn alaMkAra darzAvI e caityanI samRddhi varNavelI che. te caityamAM ketakInA puSpanA mugaTavALI zrI pArzvanAtha prabhunI pratimA che tenuM pratibiMba nIlamaNinI dIvAla upara paDe che, te joI darzana tathA pUjana karavA AvelI gAmaDAnI strIo bhulathI prabhunI prasAdInuM puSpa levAne hAtha nAkhe che, te hAtha dIvAla upara athaDAya che, te joi dareka jonAra mANasane hasavuM Ave che. 27 32 - ... yatrAvAsamupeyuSo bhagavataH pArzvasya puNyAdbhuta prApyaiH snAtrajalormibhiH sakRdapi snAtAH kuraMgIdRzaH / kAzcitpUrNasamRddhayaH satanayAH kAzcicciraM kAzcana kSINAzeSarujo bhavaMti vilasatsaubhAgyabhAjaH parAH ||28|| avacUrNi :- yatra AvAsaM upeyuSaH bhagavataH pArzvasya puNyAdbhutaprApyaiH snAtrajalormibhiH sakRdapi snAtAH kAzcitkuraMgIdRza: pUrNasamRddhayaH kAzcitsatanayAH ciraM kAzcana kSINAzeSarujaH parAH pravilasatsaubhAgyabhAjaH bhavaMti / upeyuSaH prAptasya kaM? AvAsaM sthAnaM upapUrvaka iNak gatAviti dhAtau upeyAya iti upeyivAn 'tatra kvasukAnau' (siddhahema. 5/2/2) iti sUtreNa kvasupratyaye 'dvirdhAtu' (siddhahema 4/1/1) itisUtreNa dvitve 'iNaH' (siddhahema. 2/1/51) iti iyAdeze 'samAnAnAM ' ( siddhahema. 1/2/1) iti sUtreNa dIrghatve 'avarNasye.' (siddhama. 1 / 2 / 6 ) iti etve 'kvasuSmatau ca' (siddhahema 2/1/105) iti kvasoruSAdeze upeyuSaH siddhaM ISadapi ||28|| , - bhAvArtha je kumAravihAra caityamAM vAsa karIne rahelA bhagavAn pArzvanAtha prabhunA snAtra jalanA taraMgo ke je adbhuta puNyathI prApta karI zakAya tevA che, te vaDe eka vakhata paNa nhAelI mRganA jevA netravALI strIomAM koI pUrNa samRddhivAlI thAya che, Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam koi putravatI thAya che, koi potAnA lAMbA vakhatanA sarva rogono kSaya karanArI thAya che ane koi saubhAgyanA vilAsane bhajanArI thAya che. 29 33 vizeSArtha - A zlokathI kavi zrI pArzvanAtha prabhunA snAtrajalano mahimA varNave che. te kumAravihAra caityanI aMdara rahelA zrI pArzvanAtha prabhunA snAtrajala vaDe eka ja vAra snAna karanArI strIone ghaNuM phaLa maLe che. tenAthI samRddhi, putra, Arogya ane saubhAgyanI prApti thAya che. 29 jaMghAlaiH kiraNormibhiH zitimaNInAkalpagAn mauktika cchAyAn mauktikagucchakAn zitimaNicchAyAn muhuH kurvataH / devAdyatra zazAMkakAMtavapuSaH zeSaH samAlaMbate zeSAd gAruDaratnanirmitatanordevaH punastAM zriyam // 29 // www avacUrNi :- yatra jaMghAlaiH kiraNormibhiH AkalpagAn AbharaNagAn zitimaNIn mauktikacchAyAn mauktikagucchakAn zitimaNicchAyAn muhuH kurvataH zazAMkakAMtavapuSaH devAt zeSaH punaH gAruDaratnanirmitatanoH zeSAt devaH svAM zriyaM samAlaMbate / zvetamUrtteH zrIpArzvAt zeSaH svAM zriyaM Azrayati zeSasya dhavalatvAt punaH gAruDaratnAtmakatvAt zeSAt pArzvaH svAM zriyaM samAnaMvate zrIpArzvasya nIhatvAt | baMdhAiH prasaraLazInaiH ||ra|| bhAvArtha - je caityamAM vAraMvAra vegavALA potAnA kiraNonA taraMgo AbhUSaNomAM rahelA nIlamaNione motInI kAMtivALA karatA ane motIonA gucchone nIlamaNinI kAMtivALA karatA evA caMdrakAMtamaNinA racelA zrI pArzvanAtha prabhunI zobhAne zeSanAga dhAraNa kare che ane gAruDI ratnonI racelI mUrtivALA zeSanAganI zobhAne zrI pArzvanAtha prabhu dhAraNa kare che. 29 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - te kumAravihAra caityamAM rahelA zrI pArzvanAtha prabhunI mUrti caMdrakAMta maNinI racelI che. ane temanI pratimA upara nIlamaNinA AbhUSaNo rahelA che, prabhunI pratimAnA kiraNo paDavAthI nIlamaNi motInI kAMtivALA thAya che ane motInA guccho nIlamaNinI kAMtivALA thAya che. ema paraspara ekabIjAnI kAMti ekabIjA tarapha paDe che. tema vaLI te prabhunI upara gAruDI ratnano racelo nAga rahelo che. te nAganI zobhA caMdrakAMtamaya mUrtivALA prabhune prApta thAya che ane gAruDI ratnamaya mUrtivALA nAgane te prabhunI zobhA prApta thAya che. ahiM kavie taNAlaMkAra darzAvyo che ane caityanI mahAna samRddhi varNavelI che. ra9 dikcakrAkramaNapramoditajagaccetobhirAcchoTitAstejobhirbahalAMzumAMsalamaNiprAlaMbalaMbAtmabhiH / zeSAheriva devamUrddhanikRtacchatrasya saMdarzanAt yatra snehabhRtopi bibhrati sadA maMdAM zikhAM dIpakAH // 30 // avacUrNiH- yatra devamUrddhani kRtacchatrasya zeSAheriva saMdarzanAt dikcakrAkramaNapramodita jagaccetobhiH bahalAMzumAMsalamaNiprAlaMbalaMbAtmabhiH tejobhiH AcchoTitAH snehabhRto'pi dIpakAH sadA maMdAM zikhAM' bibhrati / AcchoTitAH AsphAlitAH / bahalA bahavaH ye aMzavaH kiraNAstairmIsalAH puSTA ye maNayaH teSAM prAlaMbo mAlA (tayA laMbaH AtmA svarUpaM yeSAM tAni taika tathA) rabA, bhAvArtha - dizAonA samUhane AkramaNa karavAthI jaganA 8 hadayane harSa karanArA ane ghATA kiraNothI puSTa evA maNionI mALA ? A - vipa: mAM zivAM savA viprati | Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam sAthe maLavAthI lAMbA vadhelA evA tejathI vyApta thayelA dIvAo telathI bharelA che, tathApi jyAM sadA maMda zikhAne dhAraNa kare che. te jANe prabhunA mastaka para chatra karI rahelA zeSanAganA darzanathI ja hoya tema dekhAya che. 30 35 vizeSArtha A zlokathI kavi caityanI aMdara AvelA dIvAonuM varNana kare che. cAre tarapha dizAomAM vyApelA maNionA tejathI vyApta thayelA te dIvAonI aMdara pUrNa rIte tela bhareluM che, paNa tyAM rahelA maNionA tejane laIne te maMda zikhAne dhAraNa kare che. arthAt maNionA tejanI AgaLa te jhAMkhA dekhAya che. te upara kavi vaLI utprekSA kare che. pArzvanAtha prabhunA mastaka para chatra karI rahelA zeSanAganA darzanathI teo jhAMkhA thaI gayA hoya, tema dekhAya che. 30 AvezaM saMharataH zazimaNivapuSaH staMbhavedIviTaMka - sthAlIvizrAMtibhAjaH pratidizamanizaM tAmasaM yatra dIpAH / AtanvaMtaH pataMgaprathitamubhayamapyAtmahAsaprayAsaM mucaMte vItarAgakramasavidhavazAdaMjanasnehamaitrIm // 31 // avacUrNi :- yatra prAsAde pratidizaM anizaM tAmasamAvezaM saMharataH zazimaNivapuSaH staMbhavedIviTaMkasthAlIvizrAMtibhAjaH staMbhAnAM vedyaH ajirANi tatra yA viTaMkasthAlyo dIpasthAnAni tatra vizrAMtibhAjaH ubhayamapi pataMgaprathitamAtmahAsaprayAsamAtanvaMtaH dIpAH vItarAgakramasavidhavazAt aMjanasnehamaitrIM muMcaMte / tamasaH ayaM tAmasastaM / AvezaM ATopaM / pataMgaH sUryaH pakSe pataMgaH khadyotaH tamoharaNAt sthAlIvizrAMtibhAktvena khadyotacaritaM prathitaM / staMbhasya vedyaH koTaDayaH tAsAM viTaMkA: sthAnAni tatra sthAlyo bhAjanAni tA bhajaMtIti viNa / aMjanaM kajjalaM pakSe kazmalaM snehastailaM pakSe sneho'nurAgaH // 31 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - jyAM haMmezA staMbha vedInA agra bhAge vizrAMti pAmelA caMdrakAMta maNinA dIvAo pratyeka dizAnA aMdhakAranA Avezane nAza kare che ane baMne rIte pataMge darzAvelA potAnA hAsyanA prayAsane vistAre che. te sAthe vItarAga prabhunA caraNanI samIpane laIne kAjaLa tathA snehanI maitrIne choDI de che. 31 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra te caityanI aMdara AvelA caMdrakAMta maNionA dIvAnuM varNana kare che. te dIvAo pratyeka dizAonA aMdhakArane dUra kare che. baMne rIte pataMganA hAsyanA prayAsane vistAre che. eka rIte pataMgano artha pataMgIyuM ane bIjI rIte pataMgano artha sUrya thAya che. sAmAnya dIvAo pataMganA nAzanuM kAraNa thAya che, tyAre A dIvAomAM pataMgano nAza thato nathI. te dIvAo zrI vItarAga - pArzvanAtha prabhunA caraNanI samIpa rahevAthI aMjana ane snehathI rahita che. bIjA sAmAnya dIvAomAM kAjaLa thAya che ane sneha eTale tela joIe chIe, tyAre A dIvAothI kAjaLa thatuM nathI, temaja temAM sneha-telanI jarUra paDatI nathI. 31 asminnAsthAM sa dhattAM ciramadhimanasaM yasya sAkSAdikSA svargasvarNAdrikUTasphaTikagiritaTIrohaNAMtaHsthalISu / AruhyottuMgazRMgAM guruzikharazikhAM yatra dezAMtarasthAnitthaM saMbodhayaMti pracalapaTamayaiH pANibhiH ketudaMDAH // 32 // __avacUrNiH- asmin ciraM AsthAM sa dhattAM yasya adhimanasaM svargasvarNAdrikUTasphaTikagiritaTIrohaNAMtaHsthalISu sAkSAt didRkSA asti yatretthaM uttuMgazRMgAM guruzikharazikhAmAruhya dezAMtarasthAn pracalapaTamayaiH pANibhiH ketudaMDAH saMbodhayaMti dRSTumicchA didRkSA sani dvitve cAppratyaye dikSA rUrI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (37) bhAvArtha - je caityane viSe AvelA dhvajadaMDa ucA zRMgavALA moTA zikharanI zikhA upara caDI potAnA capaLa vAvaTArUpa hAthavaDe karIne dezAMtaramAM rahelA lokone saMbodhI kahe che ke, "je mANasane svarganA suvarNaparvatanA zikharane sphaTikagiri-vaitAdyaparvatanA taTane ane rohaNAcala parvatanI aMdaranA sthaLone jovAnI manamAM lAMbA kALanI IcchA hoya, te A caitya upara AsthA karo.''32 vizeSArtha - A zlokamAM te caityanA dhvajadaMDa upara u~kSA karelI che. dhvajAonA vAvaTAne hAthanI upamA ApelI che. jema koI mANasa jovA lAyaka vastune batAvAne potAnA hAthanI saMjJA karI bolAve che, tema dhvajadaMDa potAnA vAvaTArUpI hAthanI saMjJA karI dezAMtaranA lokone te UMcA caityanI upara AvI suvarNagiri, vaitADhyagiri ane rohaNagirinI zobhA jovAne bolAve che. jANe te ema kahetA hoya ke, "je merU parvata, vaitADhya parvata, ane rohaNAcaLa parvatane pratyakSa jovAnI tamArI IcchA hoya to A caitya upara AsthA karo. arthAt jo tame A kumAravihAra caityamAM Avazo, to tamane merU, vaitADhya, ane rohaNagirinI zobhA jevAne maLaze." arthAt te caitya eTaluM moTuM ucuM che. teno bIjo artha evo paNa thAya ke, jo tame A caityanI aMdara rahelA zrI pArzvanAtha prabhu upara AsthA rAkhazo, to tame svargamAM javAnA adhikArI thazo. tema ja merU, vaitADhya, ane rohaNagirimAM avatarI tame tene pratyakSa joI zakazo. 32 yasmin gAMgeyakuMbhavrajavamitamahaHkAMDasaMzleSadoSAd - dikcakrAkrAMtidhIraiH zazini sahagate pItimAnaM karaughaiH / nidrAlUn kelikIrAMstaralajalalavAMzcaMdrakAMtaprakoSTAn jyotsnAlolAMzcakorAnnagaramRgadRzo vIkSya rAtri vidaMti // 33 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) zrIkumAravihArazatakam ___avacUrNi:- yasmin prAsAde gAMgeyakuMbhavrajavamitamahaHkAMDasaMzleSadoSAt dikcakrAkrAMtidhIraiH karaughaiH pItimAnaM gate sati zazini kelikIrAn nidrAlUna caMdrakAMtaprakoSTAn taralajalalavAn jyotsnAlolAMzvakorAn vIkSya nagaramRgadRzaH rAtriM vidaMti / vamitAni udgIrNAni mahAMsi teSAM kAMDaM samUhaH tasyAzleSaH (tasya saMzleSaH) tasya doSAt // 33 // bhAvArtha - je caityamAM rAtre suvarNanA kalazonA samUhe bAhera kADhelA tejanA jaththAnI sAthe maLavAnA doSathI dizAonA cakra para prasarelA dhIra kiraNonA samUhathI caMdra upara pILAza thaI javAthI nagaranI strIone divasano bhrama paDe che, tethI teo, potAnA kIDA karavAnA zukapakSIone nidrA karatAM joIne caMdrakAnta maNinA oTalAmAMthI jaLanA biMduone TapakatAM joIne ane cakora pakSIone caMdranI kAMti tarapha capaLa thayelA joIne rAtri paDI gaI ema jANe che. 33 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI upara suvarNanA kalazo eTalA badhA AvelA che ke temanI kAMtinA kiraNo paDavAthI caMdra pILo thaI jAya che. eTale nagaranI strIone sadA divasano bhrama paDe che. jyAre potAnA gharamAM rAkhelA zukapakSIo nidrA levA mAMDe che, caMdrakAMta maNinA oTalAmAMthI jalanAM TIpAo TapakavA mAMDe ane cakora pakSIo caMdranI kAMti tarapha capala thavA mAMDe, tyAre teonA jANavAmAM Ave che ke, "A divasa nathI, paNa rAtri paDI che." A uparathI te caiityanA zikharo ghaNAM ucA che ane te upara suvarNanA kalazo ghaNA che, e vAta siddha karI che. 33 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 39 zrutvA zrutvA vahadbhiH pulakabahalitAM gAtrayaSTiM samAjai rlokAnAM varNyamAnAM guruvibhavajitasvarNasaubhAgyalekhAm / draSTuM svAM rUpalakSmI stabakitakutukottAnanetraikapeyAM prAtaH prAtaryadaMtaH pratiphalati bahirdarpaNodbhAsibhitteH // 34 // ____ avacUrNi:- pulakabahalitAM gAtrayaSTiM vahadbhiH lokAnAM samAjaiH varNyamAnAM zrutvA zrutvA guruvibhavajitasvargasaubhAgyale khAM stabakitakutukottAnanetraikapeyAM svAM rUpalakSmI dRSTuM bahirdarpaNodbhAsibhitteH aMtarmadhye prAtaH prAtaH yaccaityaM pratiphalati / anyo'pi naraH lokairvarNyamAnaM svaM rUpaM draSTuM darpaNaM vilokayati / samAjaH samUhaH / pulakena romAMcena bahalitAM puSTAm rUkI. bhAvArtha - je kumAravihAra caitya dareka savAre potAnI bahAra rahela darpaNathI prakAzita evI bhIMtanI aMdara potAnA rUpanI lakSmIzobhA jovAne pratibiMbita thAya che. je rUpalakSmI utpanna thayelA kautukathI ucAM karelAM netro vaDe pAna karavA yogya che, moTA vaiibhavathI suvarNanA saubhAgyanI lekhAne jItanArI che ane sAMbhaLI sAMbhaLIne zarIra upara pulakAvaLIne dhAraNa karanArA lokoe varNana karelI che. 34 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI bAhara rahelI dIvAlomAM darpaNo jaDelA che. tenI aMdara te caityanuM pratibiMba paDe che. te upara kavi uspekSA kare che ke, te caitya te darpaNanI dIvAlomAM potAnA rUpanI zobhA jue che. te zobhA ati kautuka bharelAM netrothI jovA lAyaka che ane teno vaibhava eTalo badho che ke, je suvarNanA saubhAgyanI lekhAne jItI le che. tema ja e zobhAne sAMbhaLI zarIra upara romAMca dhAraNa karI lokonAM ToLAMo tenuM varNana kare che. 34 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam pApIyAn pratyahaM te guruzikharaziraH saMspRzAmyagrapAdaiH / sUryagrAvasphuliMgairyadapi vinamatastrAsamAsAdayAmi / tanme sarvaM visoDhuM prabhavati bhagavAn vizvalokaikabaMdhuyatraivaM tigmabhAnurjinamanunayate biMbitaH prAMgaNoAm // 35 // ____ avacUrNiH- te tava guruzikharaziraH agrapAdaiH pAdAgraiH pratyahaM pApIyAn ahaM saMspRzAmi / yadapi vinamataH narasya sUryagrAvasphuliMgaistrAsamAsAdayAmi tat mama sarvaM vizvalokaikabaMdhubhagavAn visoDhuM prabhavati evaM anena prakAreNa yatra prAMgaNordhyA biMbitaH tigmabhAnuH jinaM anunayate / prabhavati samartho bhavati // 35 // | bhAvArtha - "ati pApI evo huM haMmezAM tamArA moTA zikharanA mastakane mArA agrapAda (AgaLanA kiraNo) thI sparza karuM ane tamane namaskAra karanAra manuSyane sUryakAMta maNinA taNakhAthI trAsa ApuM chuM. evA mArA sarva aparAdhane sahana karavAne vizvalokanA baMdhu evA jina bhagavAna samartha thAya che." A pramANe sUrya je caityanA AMgaNAnI bhUmimAM pratibiMbita thaIne prabhunI prArthanA kare che. 35 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI AMgaNAnI bhUmimAM sUryanuM pratibiMba paDe che, te upara kavi usvekSA kare che. te sUrya prabhune vinaMti kare che ke, "he svAmI, huM mArA kiraNarUpI caraNathI haMmezAM tamArA maMdiranA zikharano sparza karuM chuM. tema vaLI tamArA caityanI aMdara rahelA sUryakAMtamaNimAMthI mArA sparzane laIne taNakhA nIkaLe che, tethI aMdara darzana karavA AvelA lokone trAsa ApuM chuM. e mArA aparAdhone Apa kSamA karo cho. kAraNa ke Apa vizvajananA baMdhu cho." A uparathI te caityanA AMgaNAmAM sUryanuM pratibiMba paDe tevA maNio che ane aMdaranA bhAgamAM sUryakAMta maNio jaDelA che, e vAta siddha thAya che. 35 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam zrImAn devAdhidevastrijagadabhayabhUrvizvavizvaikamitram - yatrAste tatra dausthyaM kimidamasumatAmAdhito vyAdhito vA / ityugraM haMtumaMtazcararipunikaraM pApapAthodhisetUn pratyUhavyUhaketUna vahati yadanizaM skaMdhabaMdheSu daMDAn / / 36 / / avacUrNiH- yatra zrImAstrijagadabhayabhUH vizvavizvaikamitraM devAdhidevaH Aste tatra asumatAM Adhito vA-athavA vyAdhitaH idaM kiM dausthyamasti iti hetoH kAraNAt yaccaityaM ugraM aMtazcararipunikaraM haMtuM anizaM skaMdhabaMdheSu pApapAthodhisetUn pratyUhavyUhaketUn daMDAn vahati // 36 // | bhAvArtha - je caitya skaMdhanA baMdhanI aMdara haMmezA dAMDAne dhAraNa kare che. te pAparUpI samudranA seturUpa ane vinonA samUhanA dhumaketu rUpa evA dAMDAo aMdaranA ugra zatru kAmakrodhAdikanA samUhane haNavAne daMDarUpa che. kAraNake, traNa jagatane abhaya ApavAnA sthAnarUpa ane vizvanA sarva jananA mitrarUpa evA zrImAn devAdhideva jyAM bIrAje che, tyAM prANIone Adhi ke vyAdhithI naThArI sthiti kema thAya? AthI te aMdaranA zatruone haNavAne daMDa dhAraNa kare che. 36 vizeSArtha - te caityanA skaMdhanA baMdhanI aMdara dAMDA rahelA che. te upara kavi usvekSAthI tarka kare che ke, te dAMDAo aMtaranA kAmakrodhAdi zatruone haNavAnA daMDa che, kAraNake, je caityamAM sarva vizvajanonA mitra ane jagane abhaya ApanAra zrI devAdhideva pArzvanAtha prabhu rahelA che, tyAM AvanArA prANIone Adhi tathA vyAdhithI naThArI sthiti na thAya eTale Adhi - mananI pIDA ane vyAdhi - zarIranI pIDA karanArA ugra evA kAma-krodhAdika zatruone zikSA karavAne tyAM daMDa rAkhelA che, arthAt te caityamAM AvanArAone aMdaranA kAmakrodhAdika zatruo pIDatA nathI. 36 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrIkumAravihArazatakam caMcaccaMdrodayADhyaM savRSamunigaNaM cArucitraM sakuMbhaM bhAsvattArAbhirAmaM samakaramithunaM dIptasiMhaM saketum / svarvarmollAsitAzaM (tAMsaM ) sagurukavibudhaM maMgalodbodhahetuH kiM vA dRSTAMtamuccaiH satulamanukarotyaMbarasya zriyaM yat ||37|| ... avacUrNi :- caMcaccaMdrodayADhyaM savRSamunigaNaM cArucitraM sakuMbhaM bhAsvattArAbhirAmaM samakaramithunaM dIptasiMhaM saketuM svarvarmollAsitA sagurukavibudhaM maMgalodbodhahetuH satulaM yaccaityaM uccairaMbarasya dRSTAMtaM vA athavA zriyaM anukaroti / athavA yaccaityaM aMbarasya AkAzasya zriyaM kiMvA punararthe adRSTaM pApaM tasya aMto yasmAt / pakSe adRSTo'taH prAMto yasya tat / caMdrodayo vitAnaM pakSe caMdrasya udayaH / vRSaH puNyaM / munayaH saptarSayaH / citrANi pakSe nakSatraM / kuMbho ghaTavizeSaH / tArA dRzaH aMbare / makaraH matsyamithunaM / svarvartmanA ullAsitAH AzAH yatra tat ambaram pakSe ArAdhanAkartuH svarvartmanaH ullAsitA AzA icchA yena tat caityam / tulA tolanayaMtram / pakSe vRSakuMbhamakaramithunasiMhatulArAzayaH / gurukavibudhamaMgalA grahAH ||37|| 1 A yaMtraH / ... bhAvArtha - je kumAravihAra caitya AkAzanI zobhAne dhAraNa kare che. AkAza caLakatA evA caMdranA udayathI vyApta che, to A caitya caMdaravAnA udayathI yukta che. AkAzamAM savRSa eTale vRSa rAzi sahita munigaNa eTale sAta RSionA tArAo che, to A caityamAM savRSa eTale dharma sahita munionA gaNa devavaMdana karavAne Ave che. AkAzamAM cArU eTale suMdara citrA nakSatra che, to te caityamAM sArAM sArAM citro che. AkAzamAM kuMbharAzi che, to te caitya kuMbha - kalazavALuM che. AkAza prakAzamAna evA tArAothI suMdara che, to te caitya - Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam prakAzamAna tArA vaDe suMdara che. AkAza makararAzi ane mithuna rAzithI yukta che, to te caityamAM magaranI AkRtivALAM citronAM joDalAM che. AkAzamAM siMha rAzi pradIpta che, to te caityamAM siMhanI pratimA pradIpta che. AkAza ketunA tArAthI yukata che, to te caitya ketu - dhvajAthI yukta che. AkAzamAM svarganA mArgathI dizAo ullAsita thayelI che, to te caitya potAnI ucAIthI svarganA mArgane ullAsita karI dizAone prakAzita kare che athavA tenI ArAdhanA karanArane te svargano mArga meLavavAnI AzA ullAsita karAve che. AkAza guru, kavi eTale zukra ane budhanA tArAthI yukta che, to A caitya guruo kavio ane budhajanothI yukata che. AkAza maMgaLa grahanA prakAzanuM kAraNa che, to A caitya mAMgalika kAryonA prakAzanuM kAraNa che. AkAzamAM tulA rAzi che, to A caitya tulA sahita (tulAnA citrothI yukta) che - evI rIte saMtula - samAna daSTAMtarUpa A caitya AkAzanI lakSmIne uce prakAre anusare che. vaLI AkAzano aMta adaSTa - dekhAto nathI, to te caitya adRSTa pApano aMta karanAra che. 37 ' vizeSArtha - kavie A zlokathI caityane AkAzanI sAthe sarakhAvyuM che. bhAvArthanI aMdara ja vizeSArtha AvI jAya che, eTale teno judo vizeSArtha lakhavAnI jarUra nathI. 37 unmIladRSTitejaHzamitamanasijaM viSTapArabdhasevaM devaM prApyorageMdrasphuTamaNikiraNazreNidhautottamAMgam / aMbAM bibhratkumAravyatikarasubhagAM siMhapRSThAdhirUDhAM zobhAM dhatte himAdreryadiha zikharabhUkoTilIDhAMbarasya // 38 // avacUrNi:- unmIladRSTitejaHzamitamanasijaM viSTapArabdhasevaM urageMdrasphuTamaNikiraNazreNidhautottamAMgaM devaM prApya kumAravyatikarasubhagAM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam siMhapRSThAdhirUDhAM aMbAM bibhrat yaccaityaM iha pRthivyAM zikharabhUkoTilIDhAMbarasya himAdreH zobhAM dhatte / unmIlaMtI vikasaMtI yA dRSTistayA zamito manasijo yena sa taM / aMbAM aMbikAM pakSe pArvatIM / zikharasya bhUstasyAH koTiragrabhAgaH tayAlIDhaM AzliSTaM aMbaraM yena tasya ||38|| bhAvArtha - je ughADelI dRSTinA tejathI kAmadevane zamAvanAra che, traNa jagatanA lokoe jenI sevA karelI che ane sarponA IMdronA sphuTa evA maNionA kiraNonI paMktithI jemanuM mastaka ujjvala che evA devane prApta karIne ane kumAronA vyatikarathI suMdara tathA siMhanA pRSTha upara ArUDha thayelA aMbikAne dhAraNa karIne je kumAravihAra caitya potAnA zikharonI bhUminI koTIthI AkAzane sparza karanArA evA himAlaya parvatanI zobhAne dhAraNa kare che. 38 vizeSArtha - A zlokamAM be artha rahelA che. eka pakSe zrI pArzvanAtha prabhuno artha thAya che ane bIje himAlayane pakSe zaMkarano artha thAya che. jyAre A caitya himAlayanI zobhAne dhAraNa kare che tyAre himAlayanI aMdara je rahela che, te A caityanI aMdara AvavuM joIe. himAlayamAM zaMkara ane pArvatI baMne rahe che, ema laukikamAM kahevAya che, to A caityamAM paNa ziva rUpe pArzvanAtha deva tathA aMbikA rahe che. zaMkare potAnI dRSTinA tejathI kAmadevane jema bALyo che, tema pArzvanAtha prabhue paNa divya jJAna daSTithI kAmadevane zamAvelo che. jema jagatanA mithyAtvI loko zaMkara devanI sevA kare che, tema sarva jagatanA samakitI loko zrI pArzvanAtha prabhunI sevA kare che. zaMkarane sarpanA AbhUSaNo hovAthI tenA maNinA kiraNonI zreNIthI tenuM uttamAMga ujvala che, tevI rIte pArzvanAtha prabhunA mastaka upara sarpa hovAthI temanuM mastaka paNa tevI rIte ujjvala che. zaMkaranI pAse siMha upara beThelI aMbikA devI potAnA kumAra eTale kArtikeyasvAmI putra vaDe yukta che, tema pArzvanAtha prabhunI pAse temanI aMbikA nAme zAsanadevI ... 44 ... Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam kumAronA vyatikarathI suMdara che. AthI te caitya himAlaya parvatanI zobhAne prApta thayeluM che. 38 dhArAnukAridhavalAzmamayUkhapAtairdhArAgRhaM tadidamityavadhArya yatra / kausuMbhacInavasanAH sudRzo bahiHsthA vyAkhyAvilAsasadanazriyamApibaMti // 39 // 45 avacUrNiH- dhArAnusAridhavalAzmamayUkhapAtaiH tat' idaM dhArAgRhaM ityavadhArya yatra kausuMbhacInavasanAH sudRzo striyaH bahiHsthAH bahireva sthitAH vyAkhyAvilAsasadanazriyaM ApibaMti pazyaMtItyarthaH / taddhArayA kausuMbhasya raMgo yAti ataH striyaH bahireva sthitAH vyAkhyAvilAsasadanaM ApibaMti pacaMtItyartha: rU|| bhAvArtha - hai caityamAM dhArAne anusaranArA dhavalamaNinA kiraNo paDavAthI 'A dhArAgRha (phuvArAnuM gRha) che, ema dhArIne kasuMbI cInAI vastrane dhAraNa karanArI strIo bahAra ekaThI thaIne ubhI rahe che, tethI teo vyAkhyAna zALAnI zobhAne dhAraNa kare che. 39 vizeSArtha A zlokathI kavi dhavalamaNi sphaTikamaNinI zobhAnuM varNana kare che. te caityamAM jaDelA dhavalamaNinA kiraNo evI rIte paDe che ke, temane joI tyAM darzana karavAne AvatI strIo tene phuvArAnuM gRha jANI ubhI rahe che. kAraNa ke temaNe cInAI kasuMbI vastro paherelAM che, jo teonI upara phuvArAnA dhArAnA chAMTA paDe to teonA raMgane hAni thAya. AthI phuvArAnA bhramathI teo caityanI bAhara ekaThI thaI ubhI rahe che te jANe vyAkhyAna zALAmAM ekaThI thayelI hoya tevI te dekhAya che. 39 | A - dhArAgRE tavimitvavadhArya / - - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrIkumAravihArazatakam trAtastrAtavyametattribhuvanamapi te kiMtu tIvrairmahobhirnityaM saMtapyamAne jhaTiti mayi kRpAM nAtha karttuM yatethAH / evaM devaM pravaktuM taraNimaNimayIrdIpayan dhUpapAtrIryasyAbhyarNeSu bhAnurbhramati vasubharaiH pUrayan kozadezAn // 40 // avacUrNiH- he nAtha trAtaH te tava etat tribhuvanamapi trAtavyaM kiMtu tIvraiH mahobhiH nityaM saMtapyamAne mayi jhaTiti kRpAM karttuM yatethAH evaM anena prakAreNa devaM pravaktuM yasya abhyarNeSu taraNimaNimayI: dhUpapAtrI: dIpayan vasubharaiH kozadezAn pUrayan bhAnurbhramati / kozadezAn 'nidhidezAn pakSe padmaLorAverAna (madhyavezanuM) ||nI bhAvArtha - 'he nAtha he rakSaka, tamAre A traNa bhuvananI rakSA karavI joIe, to huM haMmezAM tIvra evA tejathI saMtApa pAmuM chuM, tethI tamAre mArI upara jaldithI kRpA karavAne yatna karavo joIe.'' A pramANe zrI pArzvanAtha prabhune kahevAne sUrya je caityanI najIkamAM sUryakAMtamaNionA dhUpIAne pradIpta karato bhamyA kare che. ane potAnA vasu - kiraNonA samUhathI kozanA bhAgone pUre che. 40 vizeSArtha - te uMcA caitya upara AvelA sUrya upara kavi utprekSA kare che. sUrya prabhune vinaMti karavAne caityanA ucca pradezamAM najIka Ave che. te evI vinaMtI kare che ke, "he svAmI, tame A traNa bhuvananuM saMtApamAMthI rakSaNa karo cho, tyAre mArUM paNa tamAre jaldithI rakSaNa karavuM joIe, kAraNa ke, huM haMmezA mArA potAnA tIvra tejathI saMtApa pAmuM chuM.'' AvI prArthanA karavAne sUrya te caityanI najIka bhamyA kare che. prabhunI pAse sUryakAMtamaNinA dhupiA che. te piA | A - maDAIravezAr, B bhANDAradezAn ... Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (47) upara sUryanA kiraNo paDavAthI temAMthI vizeSa kAMti nikaLe che. vaLI te potAnA vasu - kiraNonA samUhathI caityanA koza bhAgane pUre che. ahiM evo paNa artha thAya che, jema koI mANasa potAnuM kArya karavAne bIjA mANasane dravya Ape che, tema sUrya saMtApa dUra karavAnuM potAnuM kArya siddha karavAne koza eTale khajAno temAM vasu eTale dravya pUre che. vasuno artha kiraNa ane dravya baMne thAya che. 40 prekSAmaMDapamUrddhagAM zikharagAM daMDordhvagAM kUTagAM dRSTvA biMbagatAM tale maNizile svarNasya kuMbhAvalIm / snAnAMbhaHkalazAn bahirvinihitAn pazyan jaran yAmiko mugdhazcaurabhiyA niSedhati janAn yatrAhato bhrAmyataH // 41 // ___ avacUrNi:- yatra prekSAmaMDapamUrddhagAM zikharagAM daMDordhvagAM kUTagAM svarNasya kuMbhAvalIM maNizile tale biMbagatAM dRSTvA bahirvinihitAn snAnAMbhaHkalazAn pazyan mugdho jaran AdRtaH yAmiko bhrAmyato janAn caurabhayAnniSedhati // 41 // bhAvArtha - prekSAmaMDapanA mastaka upara, zikharanI Toca upara, daMDanA uparanA bhAga upara, ane phUTa upara rahelA suvarNanA kalazonI zreNInA pratibiMbo maNimaya zilAvALA taLIyAnI aMdara paDelA joI bahAra mukelA snAna jalanA kalazone joto evo vRddha ane mugdha evo paheregIra coranA bhayathI tyAM pharatA evA lokone AdarathI aTakAvato hato. 41 vizeSArtha - te caityanI aMdara prekSAmaMDapa, zikhara, daMDa ane phUTa upara rahelA suvarNanA kalazonA maNimaya jamIna upara pratibiMba paDe che, te pratibiMbone joI tyAM rahenAro vRddha cokIdAra tene nhAvAnA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam kaLaza dhAre che. tethI 'rakhene te corAI jAya' evuM jANIne tyAM haratA pharatA lokone aTakAve che. A uparathI e caityanI suvarNanA kalazanI samRddhinuM kavie varNana kareluM che. 41 48 staMbheSu ketakadalagrathiteSu haMta bhAro mahAn kathamamISu nivezito'yam / itthaM savismayamanastaralAni yatra vyAkhyAgRhaM zizukulAni vilokayati // 42 // avacUrNiH - yatra haMta ketakadalagrathiteSu amISu staMbheSu ayaM mahAn bhAraH kathaM nivezitaH itthaM prakAreNa savismayamanastaralAni zizukulAni vyAkhyAgRhaM vilokayaMti / vyAkhyAgRhaM vyAkhyAsthAnam ||42|| bhAvArtha - 'ketakInA patrothI guMthelA A staMbhonI upara Avo moTo bhAra kema mukyo che.'' ema vismaya pAmelA manathI capala evA bALakonAM ToLAo jyAM vyAkhyAna gRhanuM avalokana kare che. 42 42 vizeSArtha - te caityamAM vyAkhyAna gRhanI aMdara AvelA staMbho upara ketakInA patro guMthelA che, te joI nAnA bALako vismaya pAmI vicAra kare che ke, ''A staMbhonI upara ATalo moTo bhAra kema mukelo haze ?'' A varNanathI kavie caityanA staMbhonI adbhuta kArIgarI darzAvI che. krAmatyugrAnavApya dhvajapaTapaTaloddhUtavAtAbhighAtAn dikcakraM cakravAle dhumaNimaNibhuvAM jAtavedaH kaNAnAm / durvarNastaMbharociHpracayaparicayazvetitoSNAMzumUrtte - ryasyordhvaM caMdratArAnikaraparikarA vyomalakSmIrdivApi // 43 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ___ avacUrNi:- durvarNastaMbharociHpracayaparicayazvetitoSNAMzumUrteH yasyordhvaM ugrAn dhvajapaTapaTalodbhUtavAtAbhighAtAn avApya ghumaNimaNibhuvAM jAtavedaHkaNAnAM cakravAle samUhe dikcakraM krAmati sati caMdratArAnikaraparikarA vyomalakSmIH divApyasti / krAmati vyApnuvati / jAtavedaHkaNAnAM sigAnAM kazA. bhAvArtha - je caityanI aMdara AvelA sUryakAMta maNiomAMthI thayelA agninA taNakhAono samUha dhvajAonA vAvaTAnA samUhathI utpanna thayelA pavananA ugra abhighAtane prApta karI dizAonA samUhamAM vyApta thavAthI rUpAnA staMbhonI kAMtinA samUhanA paricayathI sUryanI mUrtine zveta karanArA je caityanI upara AkAzanI lakSmI divase paNa caMdra tathA tArAonA samUhavALI dekhAya che. 43 vizeSArtha - te caityanI aMdara sUryakAMta maNionI racanA ghaNI che, tethI divase sUryano udaya thatAM te sUryakAMta maNimAMthI agninA taNakhA jhare che. teo dhvajAnA vAvaTAonA pavanathI ugra thaI dizAomAM vyApI jAya che, ane sUryanI mUrti rUperI staMbhanI kAMti sAthe maLavAthI zveta thaI jAya che, eTale AkAzamAM caMdra tathA tArAonI zobhA dekhAya che, te uparathI kavi kalpanA kare che ke divase paNa AkAzanI lakSmI caMdra tathA tArAvALI dekhAya che. 43 atrAste devarAjaH khalu mama na tato rAjarAjasya dhartuM lakSmIH svasminnizAMte samucitamakhilasvargivargAya'pAdaH / ityaucityArcanIyatribhuvanajanatAmauliratnaM kuberazcikSepAkSepamuccairmahasi nijanidhIn yatra kuMbhacchalena // 44 // $ B - tai Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam avacUrNiH- atra prAsAde khalu nizcayena akhilasvargivargA~pAdaH devarAjaH Aste / tato mama svasmin nizAMte gRhe rAjarAjasya lakSmIH dhartuM na samucitaM na yogyaM iti aucittyArcanIyatribhuvanajanatAmauliratnaM kuberaH akSepaM yathA syAttathA uccairmahasi yatra prAsAde nijanidhIn kuMbhacchalena cikSepa / devarAja iMdraH pakSe jinaH / aucityena vivekena arcanIyaM pUjanIyaM iti aucityArcanIyaM / tribhuvanajanatAmauliratnaM jagattrayajanasamUhasya mauliH mastakaM tasya ratnamiva aucityArcanIyaM ca tat tribhuvanajanatAmauliratnamiti aucityArcanIyatribhuvanajanatAmauliratnam / akhilAH saMpUrNA ye svargiNo devAsteSAM samUhastenAyau pUjyau pAdau yasya devarAjasya // 44 // bhAvArtha - "sarva devatAonA vargane pUjavA yogya che caraNa jenA evo iMdra ahiM rahe che, mATe rAjAonA rAjA rUpa evA mAre mArA gharamAM lakSmI rAkhavI yogya nathI" AvuM vicArI yogyatAthI pUjavA yogya evA traNa bhuvananA lokonA mugaTamaNi rUpa kubere vilaMba vinA uMcA tejavAlA evA je caityanI aMdara kalazanA miSathI potAnA nidhionI thApaNa mukelI che. 44 vizeSArtha - jema koI moTA rAjAnA rAjyamAM rahenAro ghaNo dhanADhya mANasa potAnI lakSmInI thApaNa bIjAne tyAM muke che, tema kubere potAnA nava nidhAnanI thApaNa A kumAravihAra caityamAM mukelI che. kubere vicAra karyo ke, "samartha evA devatAnA rAjAnA rAjyamAM rahIne mAre mArA gharanI aMdara mArI atula lakSmI rAkhavI na joIe." AvuM vicArI teNe potAnI lakSmInA nidhAna caityamAM AvelA suvarNa kalazanAM miSathI mukelA che. kahevAno Azaya evo che ke, e kalazanI mahA samRddhithI kumAravihAra caitya ghaNuM suzobhita che. 44 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam pa1 TahAsa stsiMhanI vADI, ( vADI, amara zoNagrAvAMzujAlaiH kramakamalatale pAvakazrIrlalATaprAMte siMdUrarekhA masRNaghusRNabhUraMgabhAge'garAgaH / kausuMbhI cInapaTTe dyutiradharadale hAri tAMbUlamitthaM yasmin vaidhavyabhAjopyavidhavavanitAmaMDanAH pauranAryaH // 45 // avacUrNi:- yasmin prAsAde zoNagrAvAMzujAlaiH kramakamalatale yAvakazrIH lalATaprAMte siMdUrarekhA aMgabhAge masRNaghusRNabhUraMgarAgaH cInapaTTe kausuMbhI dyutiH adharatale hAri tAMbUlaM itthaM anena prakAreNa vaidhavyabhAjo'pi pauranAryaH avidhavavanitAmaMDanA bhavaMtItyadhyAhAryaM / zoNaraktA ye grAvANaH prastarAH teSAM aMzujAlaiH / yAvako alaktakaH / masRNaM ghusRNaM sukumAlaM candanaM / cInapaTTe cInadezIyavizeSadhavalavastre // 45 // bhAvArtha - je caityanI aMdara AvelI nagaranI vidhavA strIo saubhAgyavatInA jevAM AbhUSaNone dhAraNa karanArI dekhAya che. padmarAga maNionA kiraNonA jAlathI temanA caraNatala upara alatAnI zobhA thAya che, lalATa upara siMdUranI rekhA paDe che, zarIra upara ghaNAM caMdana (kezara) thI aMgarAga thAya che, cInAI vastra upara kasuMbI raMga paDe che ane adhara upara manohara tAMbUla dekhAya che. 45 ' vizeSArtha - te caityamAM vidhavAo darzana karavAne Ave che, te sadhavAnA jevI dekhAya che. kAraNa ke, tenI aMdara padmarAga maNionA kiraNo paDavAthI te vidhavAonA zarIra upara saubhAgyanA AbhUSaNo thaI jAya che. vidhavA strIone pagamAM alatAno raMga, lalATa upara siMdUranI pIla, zarIre aMgarAga, oDhavA kasuMbI vastra ane tAMbUla hotA nathI, paNa A caityamAM jaDelA padmarAgamaNine laIne vidhavAonA zarIra upara saubhAgyanA cihno dekhAya che. padmarAgamaNinA rAtA kiraNo ? A - teoNDa | A - 'zamApayA vInapaTTa vizeTdhavatavastram | Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) zrIkumAravihArazatakam paDavAthI temanA caraNamAM alatAnA jevo dekhAva thAya che, lalATa upara siMduranI rekhA paDe che, aMga upara kezarIA raMgano aMgaroga thAya che, cInAI vastra upara kasuMbI kAMti paDe che ane adhara dala upara manohara tAMbUlanI zobhA dekhAya che. 45 puSpaM yasmin kanakakamalAnyaMzukaM cInavAsaHsnAnasyAMbhaH kusumarajaso dIpikAratnarociH / AkalpazrIvividhamaNayo rakSakAH kSetrapAlA dhUpakSodo mRgamadakaNAH pUjakAH kSmAbhujazca // 46 // avacUrNiH- yasmin puSpaM kanakakamalAni aMzukaM prastAvAd dhautavastraM cInavAsaH snAnasya aMbhaH kusumarajasaH dIpikAratnarociH AkalpazrIvividhamaNayaH rakSakAH kSetrapAlAH dhUpakSodo mRgamadakaNAH ca punaH pUjakAH kSmAbhujo rAjAno varttate ityadhyAhAraH / AkalpaH AbharaNaM / mRgamadaH tUrI kadI bhAvArtha - je caityanI aMdara suvarNa kamalanA puSpo che, cInAI vastro che, snAnanuM jala puSparaja che, ratnonI kAMtirUpa dIvIo che, vividha jAtanA maNionA pozAkanI AMgInI zobhA che, kSetrapAlo tenA rakSako che, kastUrInA kaNa te dhUpanuM cUrNa che ane rAjAo tenA pUjako che. 46 vizeSArtha - A zlokathI kavi kumAravihAra caityanI sAdhana sAmagrI varNave che. caityanI aMdara puSpa, vastra, snAtrajala, dIpikAo, pozAka (AMgI), rakSako, dhUpa ane pUjako hovA joIe to A caityane viSe suvarNa kamalarUpa puSpa, cInAI vastro, snAtrajalarUpa puSparaja, ratnonI kAMtirUpa dIpikA, vividha jAtanA maNirUpa AMgI, kSetrapAla Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam (53) rUpa rakSako, kasturIrUpa dhUpa ane rAjAo rUpa pUjako hatA, te uparathI caityanI vizeSa samRddhi darzAvI che. 46 nirmokAn manyamAnAH sarabhasamanasaH saMharate mayUrAH kIrAH karSati pAkapraNayapariNamahADimIbIjabuddhayA / jyotsnAbhrAMtyA cakorAH pratinizamanizaM caMcubhirvikSipaMte muktAdAmAvacUlAn vividhamaNigRhadvAradezeSu yasmin // 47 // ___avacUrNi:- yasmin vividhamaNigRhadvAradezeSu muktAdAmAvacUlAn nirmokAn sarpakaMcukAn manyamAnAH sarabhasamanaso mayUrAH saMharaMte / kIrAH pAkapraNayapariNamaddADimIbIjabuddhyA muktAdAmAvacUlAn karSati / cakorAH pratinizaM pratirAtriM anizaM jyotsnAbhrAMtyA caMcubhiH vikSipaMti / sarabhasamanasaH iti sarveSAM vizeSaNaM / muktAdAmAvacUlAn mauktikagucchakAn / pAkasya praNayaH saMzleSastena pariNamaMti puSTAni yAni dADimIbIjAni // 47 // bhAvArtha - je caityanI aMdara vividha jAtanA maNimaya gRhanA dvAra upara laTakAvelA motIonI mAlAonI gulone haMmezAM mayUrapakSIo sarpanI kAMcalI mAnI manamAM Aveza lAvI teno saMhAra kare che, zukapakSio pAkelA dADamanA bIjanI buddhithI tene kheMce che ane cakora pakSIo pratyeka rAtre caMdranI kAMtinI bhrAMtithI te para potAnI cAMcathI tene uchALe che. 47 vizeSArtha - te caityanI aMdara maNimaya gRhanA dvAranI upara motInI mALAnI jhulo laTakAvelI che. te jhulo dhoLI hovAthI tyAM rahelA mora, popaTa ane cakora pakSIone tene viSe judo judo saMbhrama thAya che. mora pakSIo tene sarpanI kAMcalI mAnI te para prahAra karavA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) zrIkumAravihArazatakam jAya che, zukapakSIo dADamanA dANAnI bhrAMtithI teone khecavA jAya che ane cakorapakSIo cAMdanInI bhrAMtithI tenI para cAMco nAMkhavA jAya che. A uparathI te caityanI aMdara motionI samRddhi ghaNI che," ema batAvyuM che. ahiM bhrAMtimAn alaMkAra thAya che. 417 yasminnArabdhanIDAn ghumaNimaNizilAputrikAH pANipadmaprAMtonmuktaiH sphuliMgairnavakanakamayI!likAstarjayadbhiH / yAtAyAtAni madhye kimapi vidadhatastrAsayaMtyaH zukAnAm potAnniAjazAMtaM muninikaramapi pratyahaM hAsayaMti // 48 // avacUrNi:- yasmin madhye navakanakamayI!likAstarjayadbhiH pANipadmaprAMtonmuktaiH sphuliMgaiH ArabdhanIDAn kimapi yAtAyAtAni vidadhataH zukAnAM potAn trAsayaMtyaH ghumaNimaNizilAputrikAH nirvyAjazAMtamapi muninikaraM pratyahaM hAsayaMti / kimapi kathamapi / nirvyAjaM gatacchadma zAMtaM upazAMtaM muninikaravizeSaNam // 4 // bhAvArtha - je caityanI aMdara sUryakAMta maNinI zilAonI putaLIo potAnA hastakamalanA agrabhAgamAMthI nIkaLatA taNakhAo ke jeo navIna suvarNanI goLIone tiraskAra karanArA arthAt tenAthI paNa vadhAre suMdara dekhAtA-tevA taNakhAothI tyAM mALA bAMdhIne rahelA ane temanI vacce gamanAgamana karatA evA zukapakSIonA baccAMone trAsa Ape che, te sUryakAMta maNinI putaLIo svAbhAvika rIte zAMta evA munionA samUhane paNa dararoja hasAve che. 48 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - te caityanI aMdara sUryakAMtamaNinI putaLIo AvelI che, jyAre sUryano udaya thAya che, eTale te putaLIomAMthI suvarNanI golIothI paNa vadhAre suMdara evA taNakhAo paDe che, tyAre tyAM mALA karIne rahelA zukapakSIonA baccAMo tenAthI trAsa pAme che. te joI zAMta evA munione paNa hasavuM Ave che. 48 dveSonmeSaM vahadbhirdviSati suhRdi ca premasImAnamanyaidevaiH kAryaM kimebhistulitajanapadAcArasaMskAravipraiH / devaH sevyo'yamekaH samasuhRdahitaH prAptasaMsArapAro yasyetthaM ketudaMDaH kathayati jagate kiMkiNInAM ninAdaiH // 49|| ... 55 avacUrNi:- dviSati dveSonmeSaM unmeSaH prAkaTyaM ca punaH suhRdi premasImAnaM vahadbhiH tulitajanapadAcArasaMskAravisraiH anyaiH ebhiH devaiH kiM kAryaM asti / samasuhRdahitaH prAptasaMsArapAraH ayaM eko devaH sevyaH itthaM yasya ketudaMDaH kiMkiNInAM ninAdaiH jagate kathayati / tulitaH kRto janapadA grAmyAH teSAM AcAraH saMskArazca taiH visrAH durgaMdhAH taiH ||49 || bhAvArtha - jeno dhvajadaMDa ghaMTaDIonA nAdathI jagane kahe che ke, mitra ane zatru jene samAna che ane je saMsAranA pArane pAmela che, te A eka ja deva sevya che, bIjA A devo zA kAmanA che. kAraNake, bIjA devo zatrumAM dveSabhAva ane mitramAM premabhAva dhAraNa kare che ane vaLI teo deza tathA lokAcAranA saMskAra pramANe vartI malina thayelA che. 49 vizeSArtha - te caityanI upara uco dhvajadaMDa che. ane temAM rahelI ghaMTaDIonA nAda thAya che. te nAda upara kavi utprekSA kare che ke, te dhvajadaMDa potAnI ghaMTaDIonA nAdathI lokone kahe che ke, "A caityanI aMdara rahelA eka ja deva tamAre sevya che. kAraNake, te mitra ... Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam tathA zatrumAM samabhAvathI vartanAra ane saMsAranA pArane pAmelA che. bIjA devatAo tamAre zuM kAmanA che arthAt bIjA devatAo sevavA yogya nathI kAraNa ke, te deza tathA lokonA AcAra tathA saMskArothI malina thaI gayelA che tema ja teo zatru upara dveSa ane mitra upara premane dhAraNa karanArA che." kahevAno Azaya evo che ke, A jagatamAM zatru tathA mitra upara samAna rIte vartanAra arihaMta deva eka ja sevavA yogya che, bIjA rAga tathA dveSane dhAraNa karanArA mithyAtvI devo sevavA yogya nathI. te devAdhideva zrI pArzvanAtha prabhu A kumAravihAra caityamAM bIrAje che. 49 yatrAbhyaNe kRtavasatayo gItavAdinanRtyaprekSAkSiptAH prathamavayasaH pauraviprAdivadhvaH / karmakruddhazvasuragRhiNIvAgbhiruccAvacAbhi - udyanmanyuglapitamanaso'pyApataMtyeva bhUyaH // 50 // avacUrNiH- yatra abhyarNe kRtavasatayaH gItavAditranRtyaprekSAkSiptAH uccAvacAbhiH karmakruddhazvasuragRhiNIvAgbhiH mAdyanmanyuglapitamanaso'pi prathamavayasaH pauraviprAdivadhvaH bhUya ApataMti / evaM karmaNA kruddhAH yAH zvasuragRhiNyaH 'sAsU' iti lokaprasiddhAH tAsAM vaagbhiH| mAdyan yo manyuH krodhaH tena glapitaM saviSAdaM mano yAsAM tAH / pauraviprAdIti padaM sAbhiprAyaM thata: viprAphivaSya: saropA cuMH IkaLI bhAvArtha - je caityanI najIka vAsa karIne rahenArI te nagaranA brAhmaNa vagerenI prathama vayanI vadhUo temAM thatAM gIta, vAjIMtra ane nRtyane jovAmAM AkSipta thAya che, tethI kAmanI aMdara krodha pAmelI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam sAsUonI uMcI nIcI vANIothI temanAM mana utpanna thayelA zokathI glAna thayelAM hoya che, te chatAM paNa teo pAchI pharIthI te jovAne Ave che. 50 vizeSArtha - kumAravihAra caityamAM haMmezAM nRtya, gIta ane vAjiMtrono akheDo macyo rahe che, te viSe kavi yuktithI varNana kare che. te caityanI paDozamAM nagaranA brAhmaNa vagerenI prathama vayanI vadhUo rahe che. teo te nRtya, gIta ane vAjiMtrone jovAmAM evI tallIna banI rahe che, ke teo tethI potAnA gharanA kAmakAja cUke che. AthI temanI sAsUo gusso karI temane kaThora vANI kahe che. je sAMbhaLI te vadhUonA manamAM glAni Ave che, tathApi teo pAchI pharIvAra te jovAne AvyA vagara rahetI nathI. kahevAno Azaya evo che ke, te caityamAM nRtya, gIta ane vAjIMtronI kriyA evI majAnI thAya che ke, jene mATe tenA paDozanI vadhUo potAnI sAsUnA kaTu vacano sAMbhaLe che, te chatAM tenI darakAra karatI nathI. 50 prApyAMstIbraistIpobhirbhavazatavihitairdevalokopabhogAn zraddhAlUnAM jinAMghristutiratamanasAM martyabhAve'pi kartum / ArUDhAn vyomapIThI haThaharaNakRte saMpadAM svargajAnAm bAhustaMbhAnivordhvAn vahati yadalaghUnaMsadezeSu daMDAn // 51 // ___avacUrNiH- martyabhave'pi manuSyatvepi jinAMghristutiratamanasAM zraddhAlUnAM bhavazatavihitaiH tIbraiH tapobhiH prApyAn devalokopabhogAn kartuM yaccaityaM aMsadezeSu svargajAnAM saMpadAM haThaharaNakRte bAhustaMbhAniva vyomapIThI ArUDhAn UrdhvAn aladhUna daMDAn vahati | aMsadezeSu zikhareSu // 51 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - je caitya potAnA aMsa-uparanA bhAgamAM moTA daMDane dhAraNa kare che, te jANe seMkaDo bhave karelA tIvra tapathI pAmavA yogya evA devalokanA upabhogane jinabhagavaMtanA caraNanI stuti karavAmAM tatpara hRdayavALA zraddhALu purUSone manuSyapaNAmAM paNa prApta karAvavA svarganI saMpattionuM balAtkAre haraNa karavAne AkAza pITha upara ArUDha thayelA uMcA bAhutaMbha hoya tevA te dekhAya che. 51 vizeSArtha - jema koI mANasa bIjAnI saMpatti balAtkAre haravAne khabhA upara daMDa laI taiyAra thAya che, tema A caityanA uparanA bhAgamAM AvelA daMDa upara kavi tevI ja uakSA kare che. te caityanI upara ucA rahelA daMDo jANe prabhunA caraNanI stuti karanArA bhAvika bhaktone mATe svarganI saMpattinuM balAtkAre haraNa karavAne ucA bAhutaMbha hoya tevA dekhAya che. devalokanA upabhoga sekaDo bhave karelA tIvra tapathI pAmavA yogya che, tevA upabhoga manuSyapaNAmAM meLavavAne mATe balAtkAra karavAnI jarUra che. kahevAno Azaya evo che ke, te caitya potAnI aMdara birAjamAna evA pArzvanAtha prabhunA caraNanI stuti karanArA manuSyone mATe svarganI saMpattinA upabhoganuM balAtkAre haraNa karavA potAnA khabhA upara daMDa rAkhI hAtha ucA karelA che. 51 kaMprANAM vAtaghAtairmahadapi haritAM cakravAlaM samaMtAdAkrAmatyakrameNa pravaramarakatastaMbhadhAmnAM pratAne / kRcchrAdAkRSya caMdraM tRNakavalatRSA dvAravedI prapannastrasyan kaMThIravebhyaH prathayati sudRzAM yatra hAsyaM kuraMgaH // 52 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... 59 avacUrNi :- yatra vAtaghAtai: kaMprANAM haritAM mahadapi cakravAlaM samaMtAdakrameNa AkrAmati pravaramarakatastaMbhadhAmnAM pratAne tRNakavalatRSA kRcchrAccaMdra AkRSya dvAravedIM prapannaH kaMThIravebhyaH trasyan kuraMgaH sudRzAM hAsyaM prathayati / kaMprANAM kaMpanazIlAnAM / marakatastaMbhadhAmnAM nIlamaNistaMbharucInAM pratAne smuuhe| haritAM nIlatRNAnAM (dizAM) cakravAlaM samUhaM AkrAmati vyApnuvati sati / tRNakavalatRSA haritagrAsatRSayA tRtIyA / pratibiMbacchalena caMdraM AkRSya dvArAjhira prApta: | jhIravebhyaH siMhemyaH trasyan / rano munaH ||kI - bhAvArtha - vAyunA AghAtathI kaMpAyamAna thayelI dizAonA moTA samUhane zreSTha evA marakatamaNinA staMbhanA tejano samUha cAre tarapha krama vinA AkrAMta thavAthI caMdranI aMdara rahelo mRga ghAsanA koLIyA levAnI tRSNAthI caMdrane muzkelIthI kheMcI dhAravedI upara Ave che, paNa tyAM rahelA siMhonI pratimAthI trAsa pAme che, tethI jyAM strIone hAsya utpanna kare che. 52 vizeSArtha - A zlokamAM graMthakAra eka navI ja kalpanA kare che. e caityanI aMdara marakatamaNio eTalA badhA jaDelA che, ke, teonuM teja pavananA AghAtathI kaMpAyamAna lAgatI evI dizAomAM cAre tarapha prasare che. marakatamaNi lIlA hovAthI caMdranI aMdara rahela mRga tene ghAsa dhArIne khAvAnI tRSNAthI caMdrane kheMcI tyAM jAya che, paNa te sthaLe rahelI siMhanI pratimAthI te mRga trAsa pAme che, A dekhAva joI tyAM AvelI strIone hAsya utpanna thAya che. A uparathI te caitya caMdranA maMDala sudhI uMcuM che ane tenI aMdara marakatamaNio ghaNA che ema darzAvyuM che. para ... Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam AkIrNA svarNakuMbhaiH zazimaNizikharodgIrNarociHsavaMtIvyAlokya vyomagaMgAmiva kanakapayojanmarAjIvibhUSAm / sthitvA sthitvA vrajadbhirjalakanakadhiyA saptibhirnIyamAno yanmUrdhni sthAnalIlAM racayati taraNerdIrghakAlaM patAkI // 53 // ____ avacUrNiH- yanmUrdhni svarNakuMbhaiH AkIrNAM zazimaNizikharodgIrNarociHsavaMtI kanakapayojanmarAjIvibhUSAM vyomagaMgAmiva vyAlokya jalakanakadhiyA sthitvA sthitvA vrajabhiH saptibhiH nIyamAnaH taraNeH sUryasya patAkI rathaH dIrghakAlaM sthAnalIlAM kathayati / AkIrNAM vyAptAM / caMdrakAMtazikharAdudgIrNA nirgatA yA rociSaH kAtyaH tA eva savaMtI nadI tAM / kalazAnAM kamalopamAnaM kAMterjalopamAnaM / saptayasturagAH ravituraMgANAM kanakakamalAhAratvAdevamuktiH // 53 // bhAvArtha - suvarNanA kamalonI zreNIrUpa AbhUSaNavAlI jANe AkAza gaMgA hoya tevI suvarNanA kuMbhothI vAta evI caMdrakAMta maNionA agrabhAgamAMthI nIkaLatI kAMtirUpa nadIne joI jenA ghoDAo jalakanakanI buddhithI ubhA rahetA jAya che. tevA ghoDAoe vahana karelo sUryano ratha je caityanA mastaka upara lAMbA vakhata sudhI sthAnanI lIlA race che arthAt ghaNo kAla ubho rahe che. 53 vizeSArtha - te caityanI upara sUryano ratha jyAre Ave che, tyAre te sthaLe te ghaNIvAra ubho rahe che, kAraNake, tenA zikhara upara suvarNanA kalazo ghaNA che, ane temAM caMdrakAMta maNiomAMthI kAMtinA pravAha jharyA kare che, eTale te dekhAva suvarNanA kamalavALI AkAza gaMgAnA jevo thAya che. te jaI sUryanA rathanA ghoDAo jalakanakanI buddhithI ubhA rahI jAya che eTale te ratha te sthaLe lAMbo kALa TakI rahe che. AthI paNa caityanI ati unnati darzAvI che. pa3 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam gaMdhAkRSTAlijAlaistridazapatiziraHzekharasastadAmastomairabhyarcitaM te padakamalamahaM nAtha nityaM didRkSuH / eNaH kiM tveSa vairI trasati harikulAdbhadrapIThIniSaNNAdityevaM yatra devaM praNigadati zazI biMbito dvAravedyAm // 54 // ___ avacUrNi:- he nAtha gaMdhAkRSTAlijAlaiH tridazapatiziraHzekharasrastadAmastomaiH abhyarcitaM te tava padakamalaM ahaM nityaM didRkSurasmi kiMtu eSa vairI eNaH bhadrapIThIniSaNNAt harikulAt trasati yatra dvAravedyAM biMbitaH zazI devaM ityevaM praNigadati bravItItyarthaH / trasaic bhye| bhrAsbhlAsbhramkram klamtras' (siddhahema. 3/4/73) iti sUtreNa vA zye trasati iti rUpaM / bhadrapIThI siMhAsanaM tatra niSaNNAdupaviSTAt harikulAt siMhasamUhAt // 54 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI dvAravedikAmAM pratibiMbita thayelo caMdra te pArzvanAtha prabhune prArthanA kare che ke, "he nAtha, sugaMdhathI AkarSita thayelA bhamarAonA jAlavAlA IdronA mastakonA zekharamugaTamAMthI kharI paDelA puSpamAlAnA samUhothI pUjAelA tamArA caraNa kamalane jovAnI huM nitye IcchA rAkhuM chuM, paraMtu, A mAro vairI mRga tamArA bhadrapITha upara beThelA siMhanI pratimAthI trAsa pAme che. 54 ' vizeSArtha - te caityanI dvAravedikAmAM paDelA caMdranA pratibiMba upara graMthakAra kalpanA kare che ke, caMdra prabhunI pAse AvIne prArthanA kare che ke, "he nAtha nitye tamArA caraNa-kamalane jovAnI mArI IcchA che, paNa huM zuM karuM ke, mArI pAse rahelo A mRga mAre vairI thayo che. kAraNa ke, te tamArA bhadrapITha upara rahelA siMhathI Dare che. jo te mRga siMhathI bhaya pAmato na hota to huM hamezAM tamArA caraNakamalanA darzana karata. vaLI he nAtha ! tamArUM te caraNakamala IMdronA mastaka upara rahela puSpamAlAmAMthI kharI paDelA puSpo vaDe pUjAeluM che. arthAt IMdro tamArA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam caraNakamalamAM namavAne Ave che, te vakhate temanA mastakamAMthI puSpo tamArA caraNa upara khare che. kahevAno Azaya evo che ke, jemanA caraNamAM moTA IMDho name che, te caraNanA darzananI IcchA kone na thAya ? 54 yasmin zRMgasthalInAM viyati vilulite caMdrakAtAMzupuMje tiSThaMto vAraMvAraM praviluThanakRte saikatasya bhrameNa / sATopadhvAnazuSyanmukhakuharatalaM vyomapAraM yiyAsostIvAMzoH saptayaste kimapi phaNiriporagrajaM kledayaMti // 55 // avacUrNi:- yasmin zRMgasthalInAM viyati caMdrakAMtAMzupuMje vilulite prasarite saikatasya taTasya bhrameNa praviluThanakRte vAraMvAraM tiSThataH vyomapAraM yiyAsoH tIvrAMzoH te saptayaH phaNiriporagrajaM aruNaM arkasArathiM sATopadhvAnena sakrodhazabdena zuSyatamukhakuharatalaM yathA syAttathA kriyAvizeSaNaM kimapi kledayaMti uccATayaMti phaNiripurgaruDastasyAgrajam // 55 // bhAvArtha - je caityanA zikharanI bhUmiomAM jaDelA caMdrakAMta maNinA kiraNono samUha AkAzamAM vyApta thatA tene joI AkAzanI pelI pAra javAne IcchanArA sUryanA ghoDAo tene retInuM taTa dhArI te para ALoTavAne mATe vAraMvAra ubhA rahe che. ane tethI ATopa sahita zabdo karavAthI je sArathInuM mukharUpI guhAtala sukAI jAya che, evA garUDanA moTA bhAI arUNa sArathine teo kAMIpaNa kheda Ape che. 55 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - kumAravihAra caityanA zikhara upara caMdrakAMta maNi jaDelA che, tenA kiraNo AkAzamAM chavAI rahe che, tene joI sUryanA rathanA ghoDAo tene retInuM taTa dhArI te para ALoTavAne mATe vAraMvAra ubhA rahe che, AthI sUryanA sArathi arUNane kheda thaI paDe che. kAraNa ke, teone hAMkavAmAM vadhAre zrama levo paDe che. A varNanathI te caityanI ucAI ane caMdrakAMta maNinI zobhA darzAvI che. 55 aMbhaHzobhAharANAM muharatisaralaM bhrAmyatAM bhaMgajAlairAkIrNaM caMdrakAMtaprabhavatalazilAdehalIkuMbhabhAsAm / mAnyebhyaH zaMkamAnAH sacakitacaraNanyAsamutkSipya vAsa:prAMtAn zroNIvilaMbAn kulakamaladRzo yasya madhyaM vizaMti // 56 // avacUrNi:- muhuH vAraMvAraM atisaralaM bhrAmyatAM aMbhaHzobhAharANAM caMdrakAMtaprabhavatalazilAdehalIkuMbhabhAsAM bhaMgajAlaiH AvatajAlairAkIrNaM yasya prAsAdasya madhyaM mAnyebhyaH zaMkamAnAH zroNIvilaMbAn kaTilagnan vAsaHprAMtAn utkSipya kulakamaladRzaH sacakitacaraNanyAsaM yathA syAttathA vizaMti // 56 // bhAvArtha - te caityamAM caMdrakAMta maNinI banelI taLIyAonI zilAo tathA uMbarAo ane kalazonI kAMtio vAraMvAra ati sarala rIte bhamyA kare che, tethI te jalanI zobhAne dhAraNa kare che. evI kAMtionI ghumarInA jAlathI te caityanA madhya bhAga vAta che, tenI aMdara kulInakAMtAo mAnanIya purUSonI zaMkA karatI ane cakita thaIne pagalA mukatI potAnA kaTI bhAga tathA nitaMba upara laTakatA vastronA prAMta bhAgane ucA laIne te caiityanA madhya bhAgamAM praveza kare che. 56 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - kumAravihAra caityamAM taLIyAnI zilAo, ubarAo ane kalazo caMdrakAMta maNithI banelA che, tenI kAMtio evI rIte bhamyA kare che, ke jeo jaLanA jevI dekhAya che. tethI tyAM darzana karavAne AvatI kulIna strIo te ThekANe jaLa che evuM dhArI 'te keTaluM uDuM haze' evI zaMkA kare che ane tene laIne te paga mukatAM bhaya pAme che. AvI rIte jaLanA mApanI zaMkA rAkhatI ane tethI bhaya sahita pagalA mukatI te strIo tenI aMdara praveza kare che. A uparathI caityanA ubarAnA kalazanI zobhA kevI uttama che ? e vAta darzAvI che. pa6 yAminyAM yatra lokAH pratikalavigalaccaMdrakAMtAMbupAtai ya'stanyastAtapatrAH zirasi madhumayaM gItamAkarNayaMti / sUryAzmocchAlitebhyaH punarahani lasajjAtavedaHkaNebhyaH saMtrastAH pANipadmasthitajalakarakAstoraNaM sajjayaMti // 57 // avacUrNi:- yatra prAsAde yAminyAM rAtrau pratikalavigalacaMdrakAMtAMbupAtaiH zirasi vyastanyastAtapatrAH lokAH madhumayaM madhutulyaM gItaM AkarNayaMti zRNvaMti ityarthaH / punarahani dine sUryAzmocchAlitebhyaH lasajjAtavedaHkaNebhyaH saMtrastAH pANipadmasthitajalakarakAH lokAH mahApUjAdiSu toraNaM sajjayaMti sajjaM kurvati / vyastAH amilitAH // 57 // bhAvArtha - je caityamAM loko rAtre dareka sthAne gaLatA evA caMdrakAMta maNinA jaLanA paDavAthI mastaka para avalI chatrIo dharIne madhura gIto sAMbhaLe che. ane divase sUryakAMtamaNimAMthI uchaLatA agninA taNakhAne laIne temanA hastakamalamAMthI khasI paDelA jalanA pAtrothI toraNo race che. 57 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - A zlokathI kavi evuM darzAve che ke, te kumAravihAra caityamAM eTalA badhA caMdrakAMta maNio che ke, rAtre temAMthI jalanA biMduo gaLavAthI lokone mAthe chatrIo rAkhI gIta sAMbhaLavA paDe che ane temAM sUryakAMtamaNio eTalA badhA che ke, divase temAMthI jhagatA agninA taNakhA kharavAthI lokone hAthamAM jalanA pAtro rAkhavA paDe che. te pAtro zreNIbaMdha dharavAthI toraNanI zobhA bane che. pa7 yasminnIlAzmapUre timira iva puro lolahastaM bhramaMtyaH kvApi svacchAzmabhinnAM kvacidalikataTIM pANibhiH piiddyNtyH| AtmiyaM kvApi biMbaM paramanujabhiyA dattaphAlaM vilaMghya krAmaMtyaH paNyanAryo nikaTabhaTaviTAMstanvate smeravaktrAn // 58 // avacUrNiH- yasmin prAsAde kvApi timira iva nIlAzmapUre puraH agre lolahastaM bhramaMtyaH kvacitsvacchAzmabhinnAM alikataTIM pANibhiH pIDayaMtyaH masalayaMtyaH kvApi paramanujadhiyA AtmIyaM biMbaM dattaphAlaM yathA syAttathA vilaMghya kAmaMtya paNyanAryo nikaTabhaTaviTAn smeravaktrAn tanvate vistaaryNti| bhinnAM AsphAlitAM / nikaTabhaTaviTAn AsannasubhaTajArAn alikataTI nItara (tmitti) vinaMya 3nnadhya maMcazvataMtyaH IIkatA bhAvArtha - je caityamAM AvanArI vArAMganAo nIlamaNinA samUhamAM aMdhakAra dhArI potAnA capala hastane AgaLa karI bhame che. koI ThekANe sphaTikamaNithI judI paDatI khoTI dIvAla dhArI tene potAnA hAthathI dabAve che. koI ThekANe potAnuM pratibiMba paDeluM joI tene bIjo koI mANasa che, evo bhaya rAkhI moTI phAla bharI tene ullaMghana karI cAle che, AthI te vArAMganAo potAnI pAse rahelA viTa purUSone mukhamAM hasAve che. 58 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... vizeSArtha - te caityamAM nRtya karavAne vArAMganAo Ave che. teo tyAM jaDelA nIlamaNine joI temane aMdhakAranA jevo dekhAva lAge che, eTale teo AgaLa hAthane bhamAve che. koI ThekANe sphaTikamaNi Ave eTale tyAM dIvAlanA bhramathI tenI sAthe teo hAtha dabAve che. koI ThekANe potAnuM pratibiMba paDavAthI temane koI bIjA mANasano bhaya lAge che eTale teo phAla ApI te bhAga ullaMghana karI cAlI jAya che, teo pAse rahelA viTa purUSone hAsya utpanna kare che. A uparathI te caityamAM nIlamaNi ane sphaTikamaNinI vizeSa zobhA darzAvI che. 58 66 baddhAvAsasya yatra trijagadadhipateH pArzvanAthasya pAtha:kuMbhaiH zrAddhAH zazAMkopalarajatamayairmajjanaM kalpayaMtaH / pazyaMtaH kuMbhagarbhAdyutimamRtasitAM dhArayA devamaulau bhUyo bhUyaH pataMtIM na salilavirahe'pyAvahaMte virAmam // 59 // avacUrNi :- yatra prAsAde baddhAvAsasya trijagadadhipateH zrIpArzvanAthasya zazAMkopalarajatamayaiH pAthaH kuMbhairmajjanaM kalpayaMtaH kuMbhagarbhAdamRtasitAM dyutiM devamaulau dhArayA bhUyo bhUyaH pataMtIM pazyaMtaH zrAddhAH salilavirahe'pi virAmaM na AvahaMte uhaTanaM na kurvaMti / baddhAvAsasya kRtAvAsasya // 59 // - bhAvArtha - je caityamAM vAsa karIne rahelA evA traNa jagannA adhipati zrI pArzvanAtha prabhune zrAvako caMdrakAMtamaNinA ane rUpAnA jalanA kalazothI snAtra karAve che te vakhate te kalazanI aMdarathI amRtanA jevI ujvala kAMti prabhunA mastaka upara dhArAthI vAraMvAra paDe che, te joI jaLa vinA paNa teo snAtra karavAthI virAma pAmatA nathI. 59 ... Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - te caityamAM rahelA zrI pArzvanAtha prabhune zrAvako caMdrakAMta tathA rUpAnA jala kalazothI snAtra karAve che, te vakhate prabhunA mastaka para te kalazonI ula kAMti paDavAthI te jala vagaranA thayA hoya to paNa tenI kAMtine laIne te zrAvako kalazamAMthI jala paDe che, evuM dhArI snAtra karatAM virAma pAmatA nathI. arthAt kalaza khAlI thaI gayA hoya to paNa teo tene mastaka para dharI rAkhe che, kAraNa ke, kalazanI ujvala kAMtine teo jalanI dhArA paDe che, ema mAnI prabhunA mastaka para te kalazo dharI rAkhe che. te caityamAM haMmezAM zrAvako taraphathI caMdrakAMta tathA rUpAnA kalazothI prabhune snAtra karAvavAmAM Ave che, ema darzAvyuM che. 59 sUryagrAvotthitAnAM calacamaramarudvisphuraccApalAnAM khelannarciHkaNAnAM paNahariNadRzAM bhAlaraMge samUhaH / yasmin devAnubhAvAjalayati na paraM vallarIH kuMtalAnAM puSNAti svarNapuSpaprakaraparicitaM kiMtu zobhAkalApam // 60 // avacUrNi:- yasmin prAsAde sUryagrAvotthitAnAM calacamaramarudvisphuraccApalAnAM arciHkaNAnAM samUhaH paNahariNadRzAM bhAlaraMge khelan devAnubhAvAt paraM kevalaM kuMtalAnAM vallarIH na jvalayati kiMtu svarNapuSpaprakaraparicitaM zobhAkalApaM puSNAti svarNapuSpaprakarasya zekharasya paricitaM sadRzam // 60 // bhAvArtha - je caityanI aMdara AvatI vArAMganAonA lalATa upara sUryakAMtamaNimAMthI uDelA jvAlAonA taNakhA Ave che, ke je taNakhAo vIMjAtA cAmaranA pavanathI capala ane skurAyamAna che. tathApi te taNakhAo zrI pArzvanAtha prabhunA prabhAvathI vArAMganAonI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam keza latAne dahana karatAM nathI, paNa ulaTA sUvarNa puSponA samUhanA jevI zobhAnA kalApane poSaNa kare che. 60 vizeSArtha - kumAravihAra caityanI aMdara vArAMganAo nRtya karavA Ave che, te vakhate sUryakAMtamaNiomAMthI agninA taNakhAo nIkaLI temanA lalATa upara paDe che. paraMtu devAdhidevanA prabhAvathI temanA keza baLI jatA nathI, paNa tenAthI ulaTA suvarNa puSpo tenI upara guMthyA hoya, tevo dekhAva thAya che, A uparathI sUryakAMta maNionI samRddhi, vArAMganAonI nRtyapUjA ane devAdhideva zrI pArzvanAtha prabhuno prabhAva varNavyA che. 60 yasminnAvarttayaMtyAH sahRdayahRdayAnaMdakAn dRSTibhedAn tanvaMtyAstAlagItasphuTapaTahamRdaMgAnugAM lAsyalakSmI / nRtyan biMbopanItairnavanavakaraNairhastacArIprapaMcainartakyAH staMbha ekaH spRzati rajatabhUnartanAcAryalIlAm // 61 // ___ avacUrNi:- yasmin prAsAde sahRdayahRdayAnaMdakAn dRSTibhedAn AvarttayaMtyAH kurvatyAH tAlagItasphuTapaTahamRdaMgAnugAM sadRzI lAsyalakSmI nATaka lakSmI tanvaMtyAH narttakyAH biMbopanItaiH pratibiMbaprAptaiH navanavakaraNairaMgAdivAlanaiH hastacArIprapaMcaiH hastacAlananivahaiH nRtyan rajatabhUH eka staMbhaH narttanAcAryalIlA spRzati / "lAsyaM nATyaM ca tAMDavaM' iti nAmamInI . bhAvArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara eka rUpAno staMbha hato. tenI aMdara sahadaya purUSonA hRdayane AnaMda ApanArA kaTAkSone darzAvatI, tAla, gIta, Dholaka ane mRdaMgane anusarI nAcanI zobhAne vistAratI eka nartakInA navanavA hAthanA abhinaya - laTakA pratibiMbita Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... thatA hatA, tethI te staMbha nRtya karato nRtyAcAryanI lIlAne dhAraNa karato hato. 61 vizeSArtha - A zlokathI kavie kumAravihAra prAsAdamAM thatI nRtya krIDAne camatkArI rIte varNavI che. te prasAdamAM koI nAca karanArI strI nRtya karatI hatI. nRtyanI aMdara sahRdaya purUSonA hRdayane AnaMda ApanArA kaTAkSone te darzAvatI hatI vaLI tAla gIta, Dholaka tathA mRdaMganA nAdane anusarI potAnuM nRtya calAvatI hatI. te sAthe te potAnA hAthanA abhinaya karatI hatI. A badho teNIno dekhAva te prAsAdanA eka staMbhamAM pratibiMbita thavAthI te staMbha jANe nRtyAcArya hoya tevo dekhAto hato. rUperI staMbhanI aMdara nAca karanArInuM pratibiMba paDatuM hatu, tethI te jANe nRtyanuM zikSaNa ApanAra nRtyAcArya hoya, tevo dekhAto hato. nRtyAcArya jevI rIte abhinaya karI batAve, tevI rIte tenI ziSyA nartakIo tene anusarIne abhinaya kare che. e nRtya zikSaNanI paddhati prakhyAta che. 61 A 69 - valgAmunmathya rathyaiH pratihatagatinA bhAnunA niMdyamAno yuddhazraddhaiH pratIbhaprabhavaravadhiyA diggajairnadyamAnaH / yasyAdvaitaM trilokyAmuparamavimukho ghoSayannuccaghoSaM zraddhAlUnAM trisaMdhyaM paTupaTaharavo dhUpavelAM bravIti // 62 // avacUrNi:- valgAmunmathya' troTayitvA rathyaiH rathasya yogyAbhvaiH pratihatagatinA bhAnunA niMdyamAnaH pratIbhaprabhavaravadhiyA yuddhazraddhaiH diggajairnadyamAnaH AnaMdyamAnaH trilokyAM yasya prAsAdasya advaitaM ekatvaM uccaghoSaM yathA syAttathA ghoSayan kathayan uparamavimukhaH paTupaTaharavaH zraddhAlUnAM zraddhA vAsanA vidyate yeSAM te zraddhAlavaH zraddhAyA Alu pratyayaH strIpuruSANAM trisaMdhyaM trikAlaM pAdilAmunmathya - Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam dhUpavelAM arthAt devapUjAvelAM bravIti prathayati / uparama sthitistasya vimukhaH // 62 // bhAvArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara thato moTo nagArAno avAja uce pramANe ghoSaNA karI zraddhAvALA lokone traNe kALa dhUpa karavAnI veLA jaNAve che. ane aviratapaNe traNa lokamAM te prAsAdanI advitIyatA pragaTa kare che. jyAre te dhvani pragaTa thAya che, tyAre sUryanA ghoDAo lagAmane toDAve che, tethI sUryanI gati haNAtA sUrya te dhvaninI niMdA kare che. ane tene sAMbhaLI yuddhanI zraddhAvALA digUgajedro potAnI sAme AvelA bIjA hAthIthI utpanna thayelA zabdanI buddhithI teo AnaMda pAme che. 62 vizeSArtha - te kumAravihAra caityamAM jyAre dhUpa karavAnA vakhatanA nagArAno dhvani thAya che, tyAre dhUpa pUjA karavAnI IcchAvALA lokone te samayanI sUcanA thAya che. vaLI te dhvani "A prAsAda jagamAM advitIya che ema jaNAve che. A dhvanino avAja eTalo moTo thAya che ke jethI AkAza mArge jatAM sUryanA ghoDAo bhaDakI potAnI lagAma toDAve che, eTale sUryanI gatimAM bhaMga thavAthI sUrya tenI niMdA kare che. bIjI tarapha daza dizAomAM rahelA digajo ke jeo haMmezA yuddha karavAnI IcchA rAkhe che, teo te vakhate samaje che ke, potAnI sAme thayelA koI bIjA gajedrano A dhvani che, tethI teo sAme thavAne taiyAra thAya che, paNa jyAre koI pratigajedra temanA jovAmAM Avato nathI eTale teo nAkhuza thAya che ane tethI tenI niMdA kare che. A uparathI te prAsAdamAM dhUpavAdyanA dhvaninI prauDhatA darzAvI che. dara Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 71 kUpastaMbhAnukAraM spRzati sitapaTodbhAsitasvarNadaMDe tanvAne kAMtidRSTiM dizi dizi kalaze karNadhAre ziraHsthe / lAvaNyAdvaitabhAji' sphaTikamaNizilArAzirocipayodhau' pUrNa ratnairanaMtairvahati yadanizaM yAnapAtrasya lakSmIm // 63 // avacUrNiH- anaMtaiH ratnaiH pUrNaM yaccaityaM kUpastaMbhAnukAraM spRzati sati sitapaTodbhAsitasvarNadaMDe dizi dizi kAMtidRSTiM tanvAne ziraHsthe kalaza eva karNadhAre lAvaNyAdvaitabhAji sphaTikamaNizilArAzirociHpayodhau yAnapAtrasya lakSmI zobhA anizaM vahati kUpastaMbhaH 'kuAthaMbha' iti prasiddhaH / sitapaTa: 'saDha' iti prasiddhaH tena udbhAsitaH alaMkRto yaH sauvarNadaMDaH tasmin / saumyadRSTiM (kAMtireva dRSTiH tAM tathA) / karNaM aritraM AulaM dhArayatIti karNadhAraH nAkhuu tasmin / lAvaNyaM saubhAgyaM pakSe lAvaNyaM pAnIyaM / sphaTikamaNizilArAzInAM rociSaH kAMtayastA eva payodhiH samudraH tasmin yAnapAtraM pravahaNaM tasya // 6 // bhAvArtha - je kumAravihAra caitya haMmezAM vahANanI zobhAne dhAraNa kare che, tenA zikhara upara Avela ujvala patAkAthI prakAzita evo suvarNa daMDa kUpathaMbha (Dola)nI tulyatAne prApta kare che ane mastaka upara Avelo kalaza khalAsInI jema pratyeka dizAmAM suMdara kAMtirUpI daSTine vistAre che. sphaTikamaNinI zilAonA samUhanI kAMtino samudra sarvatra lAvaNyamaya che ane pote asaMkhya ratnothI paripUrNa cha. 13 vizeSArtha - A zlokathI kavi kumAravihAra prAsAdane vahANanI upamA Ape che. vahANamAM jema uco Dola hoya che, tema ahiM sapheda 1 B - bhAjaH, 2 B - payodheH, 3 B - tasya Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam patAkAvALo suvarNano dhvajadaMDa che. vahANa upara agrabhAge khalAsI bese che ane te potAnI daSTi sarva dizAomAM vistare che, tema A prAsAda upara kalaza pratyeka dizAmAM potAnI kAMtirUpI daSTine vistAra che. vahANamAM jema samudranA aneka ratno bharelA hoya che, tema A prAsAda aneka ratnothI paripUrNa che. ane tenI aMdara sphaTikamaNinI zilAonI kAMtino samUha rahelo che. AvI rIte te prAsAda eka suMdara vahANanI zobhAne prApta kare che. 63 stutyAbhirmaya'sAthairanimiSanayanAMbhoruhAbhiH samaMtAt pAMcAlIbhiH sametaiH sphuTamatigurubhirmedhyamadhyaM vimAnaiH / unmIlabhadravedIpraNayiharihayotkRSTamaSTApadADhyaM kRtvAdhaH svargidhAma sthitamamRtasamutpattiguvA' yadurvyAm // 64 // ____avacUrNi:- martyasAthai H stutyAbhiH stavanIyAbhiH animiSanayanAMbhoruhAbhiH pAMcAlIbhiH putrikAbhiH pakSe devIbhiH sametaiH sahitaiH sphuTaM prakaTaM atigurubhiH vimAnaiH medhyaM pavitraM madhyaM (yasya tat) unmIlad bhadravedIpraNayiharihayotkRSTa aSTApadADhyaM svargidhAma surAlayaM adhaHkRtvA yaccaityaM amRtasamutpattiguAM urtyAM pRthivyAM sthitaM asti / amRtaM mokSastasya samutpattiH samudbhavastena gurvI pakSe amRtaM sudhA / martyAH manuSyAH / unmIlaMto vinidrAH / bhadrasiMhAsanasthA ye harayaH siMhAH hayA azvAstairutkRSTaM pradhAnam // 4 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityano madhya bhAga manuSyonA samUhe prazaMsA karavA yogya ane jemanA netrakamala nimeSa rahita che evI putaLIo vaDe yukta ane ati moTA evA vimAnothI pavitra che, maMgala siMhAsana para beThelA dedIpyamAna siMha ane ghoDAnA putaLAothI je utkRSTa che ane je aSTApadathI vyApta che, te caitya Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam amRtanI utpattithI moTI evI pRthvI upara devatAonA dhAma rUpa svargano tiraskAra karIne raheluM che. 64 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAre kumAravihAracaityane vyatirekAlaMkArathI svargathI adhikapaNe varNavyuM che. svarganI aMdara rahenArI devIo nirnimeSa daSTivALI hoya che ane teo vimAnamAM besI phare che. tema A caityanI aMdara nirnimeSa daSTivAlI putaLIo vimAnamAM cItarelI che. jema svargamAM IMdra ane teno ghoDo rahe che, tema A caityamAM siMha ane ghoDAnA putaLA che. harino artha Idra ane siMha banne thAya che. svarganA dhAma samIpa aSTApada che, tema ahiM aSTApadanuM citra che tema ja aSTApada jAtanA mRgalAnA citro che. svargamAM amRtanI utpatti che, tema A caityamAM amRta-mokSanI utpatti thAya che. tethI A caitya svarga lokano tiraskAra karIne utkRSTatAthI raheluM che. 64 nItAnyatyaMtarUDheravacanaviSayaM sAtvikairviklavatvaM sAkSAdastAnuSaMgAnyapi nikaTabRhallokalajAvazena / biMbAnyanyonyamacchasphaTikamaNizilAstaMbhayaSTipraviSTAnyAzliSyAzliSya yasmin vidadhati mithunAnyaMgakaMDUvinodam // 65 // __avacUrNi:- yasmin prAsAde atyaMtarUdvaiH sAtvikairavacanaviSayaM vacanAgocaraM viklavatvaM nItAni nikaTabRhallokalajAvazena sAkSAdastAnuSaMgANyapi anyonyaM acchasphaTikamaNizilAstaMbhayaSTipraviSTAni biMbAni mithunAni anyo'nyamAzliSyAzliSya aMgakaMDUvinodaM vidadhati / atyaMtarUDheratipraudvaiH' sAtvikaiH madanoddIpakabhAvaiH viklavatvaM klIbatvaM sAkSAt pratyakSaM / pArzvastho bRhallokastasya lajjA tasyA vazAt 8 A,B - matinAtai: Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam astAnuSaMgAnyapi kSiptasaMgAnyapi / aMgakaMDUvinodaM suratavinodaM / mithunAni puMstrIyugmAni // 65 // bhAvArtha - je caityanI aMdara AvelA strI purUSonAM joDalAM ati Asakta evA sAtvika bhAva vaDe anirvacanIya evI AturatAne pAmelA paNa pAse jatA AvatA lokonI zaramane laIne paraspara sAkSAt saMgane nahiM pAmelA, tathApi nirmaLa sphaTika maNinI zilAnA khaMbhamAM paDelA paraspara potAnA pratibiMbone AliMgana karI karI potAnA zarIranI khujalIno vinoda kare che. 65 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara AvatA strI purUSonA joDAM sAtvika bhAva utpanna thavAthI Atura thaI jatAM paNa tyAM najIka jatA AvatAM lokonI zaramane laIne teo paraspara sAkSAt maLatA na hatA; tathApi tyAM jaDelI sphaTikamaNinI nirmaLa zilAnA staMbhamAM temanA pratibiMbo paDatAM hatAM, te pratibiMbone AliMgana karI karI teo potAnA zarIranI khujalIno - bhogano vinoda letA hatA. A uparathI te caityamAM sphaTikamaNionI samRddhi darzAvI che. 65 bhittistaMbhaprakoSTAn sphuTarucipaTalImaitryarociSNudehAn cakSuHsAMmukhyabhAjaH pratinidhitaralAn sAdaraM vIkSamANaH / koNAdicchAditAnAmapi mudamamudaM tuSTaruSTAnanAnAM yasmin gaMdharvalokaH kalayati bahirapyAsito madhyagAnAm // 66 // ____ avacUrNiH- yasmin prAsAde sphuTarucipaTalImaitryarociSNudehAn cakSuHsAMmukhyabhAjaH pratinidhitaralAn bhittistaMbhaprakoSTAn sAdaraM vIkSamANaH bahirapi Asito gaMdharvalokaH koNAdicchAditAnAmapi tuSTaruSTAnanAnAM madhyagAnAM puruSANAM mudaM amudaM kalayati jAnAti / prakoSTAn koNAn / pratinidhiH pratibiMba' / sphuTarucipaTalyA maitryaM sUryatvaM tadvadrociSNudehAn // 66 // ? A - pratibiMba: | Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - phuTa evI kAMtinA samUhane lIdhe sUryanI jema jemanA deha prakAzamAna thaI gayelA che, jeo netronI sanmukha rahelA che ane jeo pratibiMbone laIne caMcaLa dekhAya che, evA bhIMtonA staMbhonA prakoSTane AdarathI avalokana karato gaMdharvaloka je caityanI bahAra besAravAmAM Avelo che, to paNa caityanA madhya bhAge rahelA manuSyo ke jeo khUNA vagerethI DhaMkAI rahelA che, tethI temanA mukha saMtoSa tathA roSathI yukta thayelA che, te temanA Azayane jANe che. 66 | vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara gaMdharvaloka tenI bAhara beThelA che, to paNa te caityanI madhya bhAge beThelA lokonA Azayane jANe che. kAraNa ke, jeo caityanA khUNA vagerethI AcchAdita thayelA che, temanA mukha upara roSa utpanna thayelo che, paNa teo gaMdharvalokane caityanI bAhara beThelo jANI mukha upara saMtoSa dhAraNa kare che. vaLI te gaMdharvaloka caityanI dIvAlonA staMbhanA prakoSTane AdarathI jue che-je prakoSTa sphaTakAMtithI sUryanI jema prakAzamAna dehavALA thaI rahyA che ane teo temanA netronI samIpe AvelA che, tethI temanA pratibiMbo teonI aMdara paDe che. kahevAno Azaya evo che ke, kumAravihAraprAsAdanI aMdara hamezAM gaMdharvaloka AvI gamata kare che. II66. gItajJairvAryamANairapi kimapi jinasyAjJayA zrAddhalokaighaMTAnAM tADitAnAM pratiravamukharastAraTaMkArapUraH / tAMstAn klezopanItAn zrutiSu madhumuco geyavAdyaprabhedAn vyarthIkurvan sazokaM viracayati ciraM yatra gaMdharvalokam // 67 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ___ avacUrNiH- yatra gItajJaiH geyazAstrajJaiH kimapi kiMcidapi vAryamANairapi zrAddhalokaiH jinasya AjJayA jinabhaktyA tADitAnAM ghaMTAnAM pratiravamukharaH zrutiSu zravaNeSu madhumucaH klezopanItAn tAMstAn geyavAdyaprabhedAn vyarthIkurvan tAraTaMkArapUra: gaMdharvalokaM ciraM sazokaM viracayati // 6 // bhAvArtha - saMgItane jANanArA lokoe vArevA chatAM paNa jinabhagavaMtanI AjJAna-bhaktine laIne zrAvakoe vagADelI ghaMTAonA dIrgha TakorAno samUha ke je pratidhvanithI vAgato hato, te ghaNI mahenatathI karavAmAM AvelA ane zravaNanI aMdara mAdhuryane ApanArA gIta tathA vAghanA bhedane vyartha kare che, tethI te caityanI aMdara rahelA gaMdharva lokone te ghaMTAnA TakorAno samUha cirakAla lokasahita kare che. 67 vizeSArtha - A zlokamAM graMthakAra kumAravihAra caityanA darzananA mAhAbhyane darzAve che, te caityanI aMdara eTalA badhA bhAvika zrAvako darzane Ave che ke, temaNe karelA ghaMTAonA nAdono samUha tyAM gAyana karanArA gaMdhavone zokasahita karI nAkhe che. kAraNa ke, ghaMTAonA zabdo ane temano pratidhvani saMgItanA mAdhuryano bhaMga kare che. te uparathI siddha thAya che ke, te caityanI aMdara ghaNAM darzana karanArA ane gAyana karanArA gaMdhava AvyA kare che. 67 muhyaMtyo nIlabhAsi drutataragatayo dvAri sUryopalAnAM hRSyantyaH putrikAsu pracakitamanasaH pIThapaMcAnanebhyaH / klAmaMtyaH zrAddhabAdhaiH pulakitavapuSo vallabhAMgAnuSaMgai nRtyaMtyastUryanAdairvidadhati sudRzo yatra yUnAM pramodam // 68 // ? A - amari / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... 77 avacUrNi :- yatra prAsAde nIlabhAsi sUryopalAnAM dvAri muhyaMtyaH drutataragatayaH putrikAsu hRSyaMtyaH pIThapaMcAnanebhyaH pracakitamanasaH zrAddhabAdhaiH klAmaMtyaH vallabhAnuSaMgaiH pulakitavapuSastUryanAdairnRtyaMtyaH sudRzaH striyaH yUnAM pramonuM vidhati dvArA4: striyAM baMnanAMtaH | jUnAM taruLAnAm ||6|| bhAvArtha - te kumAravihAra maityanI aMdara AvanArI suMdarIo nIlamaNinI kAMtivALA dvAramAM muMjhAIne utAvaLI cAlatI, sUryakAMtamaNionI putaLIone joI khuzI thatI, pITha upara AvelA kezarI siMhanI pratimA joI manamAM bhaya pAmatI, zrAvakonI bhIDanI bAdhAthI saMkocAtI, potAnA pationA aMga sAthe maLavAthI zarIre pulakAvalI dhAraNa karatI ane vAjiMtronA nAdothI nRtya karatI yuvAna purUSone harSa ApatI hatI. 68 vizeSArtha A zlokathI graMthakAra te prAsAdanA aizvaryane alaMkArika bhASAthI varNave che. ane te prAsAdamAM darzana karavAne AvatI strIonI vividha prakAranI ceSTAo varNave che. nIlamaNi, sUryakAMta maNi, siMhanI pratimAo, zrAvakonI bhIDa, pationA aMgano sparza ane vAjiMtronA nAdathI te strIonI vividha ceSTAo thAya che. ane te joI tyAM AvanArA yuvAna purUSone AnaMda upaje che. 68 svAM svAM nirvarNya bhittau pratikRtiracanAM preyasIvibhrameNa bhrAMtvA bhrAMtvA prarohannavanavapulakaM yatra nRtyaMti sadyaH / ArAvaistAramaMdrairvidhuritaharitAM kekipArApatAnAm vRMdAnyAlokya kaskaH kalayati na mudaM tIvrazoko'pi lokaH // 69 // - avacUrNiH- yatra prAsAde bhittau preyasIvibhrameNa svAM pratikRtiracanAM nirvarNya bhrAMtvA bhrAMtvA bhramarIrdattvA prarohannavapulakaM yathA syAttathA sadyaH .. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam nRtyaMti tAramaMdrairArAvairvidhuritaharitAM kekipArApatAnAM vRMdAni Alokya sazoko'pi kasko loko mudaM na kalayati / pratibiMbaracanAM jJAtvA udgacchannavaromAMcaM mukharitadizAm // 69 // 7. bhAvArtha - te kumAravihAracaityanI aMdara dIvAlonI aMdara potapotAnA pratibiMbonI racanA joI potAnI priyAonA bhramathI bhamI bhamI navIna romAMcane dhAraNa karI nRtya karatA ane lAMbA tathA maMda svarothI dizAone gajAvatA evA mayUra tathA pArevAnA ToLAone joI kayA loko tIvra zokavALA hoya to paNa harSane nathI dhAraNa karatA ? arthAt sarve loko harSane dhAraNa kare che. 69 vizeSArtha - A zlokamAM kumAravihAra caityanI dIvAlonI zobhA darzAvI che. te dIvAlonI aMdara evA suMdara ratno jaDelA hatA ke, jenI aMdara tyAM AvanArA mayUra tathA pArevA pakSIonA pratibiMbo paDatA hatA. jyAre te pakSIo potAnA pratibiMbone jotAM tyAre teone potAnI mAdAono bhrama thaI Avato, tethI te zarIre romAMcane dhAraNa karI nAcatA ane potAnA lAMbA tathA maMda svarothI dizAone gajAvI mukatA hatA. A dekhAva joI zokavALA loko paNa khuzI thaI jatA hatA. 69 yasya zrotuM guNaughaM tribhuvanamahitaM zaMsituM cArimANaM naMtuM pUjAM ca karttuM yadadhinivasato devadevasya bhUyaH / jaMbhArAtiH sadaiva spRhayati manasA locanAnAmivodyadbASpasnAtaH sahasraM zrutirasanaziraH pANipaMkeruhANAm // 70 // avacUrNiH- yadadhinivasato yasya devadevasya tribhuvanamahitaM guNaughaM zrotuM cArimANaM zaMsituM naMtuM pUjAM ca karttuM sadaiva jaMbhArAtiriMdraH udyadbASpasnAto .. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam locanAnAM sahasramiva bhUyaH zrutirasanaziraHpANipaMkeruhANAM sahasraM spRhyti| yasminnadhi yadadhi prAsAdamadhye ityarthaH 'vibhaktisamIpa.' (siddhahema. 3/ 1/39) iti suutrennaavyyiibhaavsmaasH| jaMbhArAtiH iMdraH / nirgchnnetraaNbusnpitH| sadamitra "delyavaM vA' (siddhahema, 2/2/ra6) ti dvitIyA ! rasanAzabdaH puMstrIliMgaH // 70 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI aMdara vAsa karIne rahelA devAdhideva prabhuno traNa bhuvanane pUjya evo guNono samUha vAraMvAra sAMbhaLavAne, temanA sauMdaryanI prazaMsA karavAne, temane namavAne, ane temanI pUjA karavAne utpanna thayelA premAzruthI nhAelo IMdra haMmezAM potAnA netronI jema hAra kAna, jillA, mastaka ane hasta kamalonI sadA spRhA rAkhe che. 70 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara rahelA zrI pArzvanAtha prabhunA guNone sAMbhaLavAne, temanA sauMdaryanI prazaMsA karavAne, temane namavAne ane temanI pUjA karavAne IMdra eTalo badho utsuka che ke, tene mATe jema potAne hajAra netro che, tevI rIte hajAra kAna, hajAra jillA, hajAra mastaka ane hajAra hAthanI IcchA kare che. arthAt te manamAM evuM dhAre che ke, "jema mAre hajAra AMkho che, tema je hajAra kAna, hajAra jIbho, hajAra mastako ane hajAra hAtho hoya to vadhAre sAruM. tenAthI huM A pArzvanAtha prabhunA guNonuM zravaNa, temanI sauMdaryanI prazaMsA ane temanI pUjA karI mArA AtmAne kRtArtha karuM. kahevAno Azaya evo che ke, te kumAravihAra caityanI aMdara rahelI zrI pArzvanAtha prabhunI pratimA evI mahimAvaMta hatI, ke jene mATe IMdra AvI uttama spRhA rAkhato hato. 70 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 zrIkumAravihArazatakam zrAddhAH puNyavidhitsayA gururujo rogApahArecchayA dakSAH zilpadidRkSayA kuvapuSaH saubhAgyabhAgyAzayA / kSINArthA dhanakAmyayA rasajuSaH saMgItakazraddhayA bhRtyAH prAbhavalipsayA tanubhRto yatrAsate saMtatam // 71 // avacUrNiH- yatra prAsAde saMtataM zrAddhAH zrAvakAH tanubhRtaH puNyavidhitsayA gururujo mahadrogAH' rogApahArecchayA dakSAH zilpadidRkSayA kuvapuSaH saubhAgyabhAgyAzayA kSINArthA dhanakAmyayA rasajuSaH saMgItakazraddhayA bhRtyAH prAbhavalipsayA Asate tiSThati / vidhitsA cikIrSA / didRkSayA dRSTumicchayA / AzayA vAMchayA / dhanakAmyayA dhanavAMchayA / rasaH zRMgArAdiH taM juSaMtIti tajjuSaH kvip saMgItakaM nATakaM tasya zraddhA bhAvastayA tanubhRtaH sarvatra prayojyaM / prabhorbhAvaH prAbhavaM // 71 // bhAvArtha - zrAvako puNya karavAnI IcchAthI, mahArogIo rogone dUra karavAnI IcchAthI, catura puruSo kArIgarI jovAnI IcchAthI, kurUpa loko sauMdaryanA bhAgyanI AzAthI, nirdhana purUSo dravyanI kAmanAthI, rasika purUSo saMgItanI zraddhAthI ane sevako svAmIpaNuM meLavavAnI IcchAthI je caityanI aMdara haMmezAM rahyA kare che. 71 ' vizeSArtha - A lokathI graMthakAra jaNAve che ke, te caitya eTaluM badhuM uttama che ke, ghaNA lokone temAMthI vividha prakAranA AnaMda maLe che. zrAvakone puNya maLe che, rogIo potAnA rogane dUra karI zake che, catura purUSo tenI kArIgarI joI khuzI thAya che, kurUpa loko tenI sevAthI sauMdaryane prApta karI zake che, nirdhana purUSo dravyanI kAmanA meLavI zake che. rasika purUSone tyAM saMgItano AnaMda maLe che ane sevA vRtti karanArA purUSo te caityanI sevAthI svAmipaNAno lAbha prApta karI zake che. 71 1 A - mahadrogAkrAMtA lokAH, 2 A - kartumicchA, 3 A - didRkSA dRSTumicchA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam devo'yaM kaladhautajaH zazizilAstaMbhA amI putrikA seyaM caMcalakaMkaNA gRhamidaM nATyasya dRzyAvadhiH / vyAkhyAsaMsadiyaM virAmamakaronnirmAya yAM sUtrakRt trailokyAdbhutamIkSatAM punaramuM rAjeva citrAlayam // 72 // 81 etAn pazyata cInacIraracitAMzcaMdrodayAn mauktikaprAlaMba: punareSa yasya ghaTane brahmApi jihmAyate / yakSedrazca mahAbalaH punarayaM satyAvapAto nRNAM yatraivaM draviNAzayA vivRNute straiNAya devArcakaH // 73 // yugmam // avacUrNi :- kaladhautajaH ayaM devaH amI zazizilAstaMbhA: caMcalakaMkaNA sA iyaM putrikA dRzyAvadhi nATyasya idaM gRhaM yAM nirmAya sUtrakRd virAmamakarot seyaM vyAkhyAsaMsad punA rAjevAmuM citrAlayaM etAn cInacIraracitAn caMdrodayAn pazyata yasya ghaTane brahmApi jihmAyate sa eSa mauktikaprAlaMbaH punaryakSedro mahAbalaH punarayaM nRNAM satyAvapAtaH evaM anena prakAreNa yatra prAsAde devArcakaH straiNAya strIsamUhAya draviNAzayA vivRNute vyAkhyAnayati / virAmo nivRttiH / rAjA bhUpaH sa iva / citrAlayaM / citragRhaM / mauktikaprAlaMbaH muktAhAraH zrIpArzvasyeti gamyaM / zrIhemAcArya guravaH tatra sabhyAH kumArapAlAdayaH I zrImaMta iti vyAkhyAsabhA / satyAvapAtaH' satyanizcayaH // 72-73 // yugmam // bhAvArtha - 'A deva zrIpArzvanAtha prabhu sonAnA che,' 'A staMbho caMdrakAMtamaNinA che,' 'A putalI caMcala kaMkaNavALI che,' 'A darzanIya vastunI avadhi rUpa nATyagRha che', 'A vyAkhyAnazALA che, ke jene racIne sUtradhAra (suthAra) virAma pAmI gayo che.' 'vaLI traNa lokamAM adbhuta evuM A citrAlaya rAjAnI jema juo,' cInAI vastronA 1 A kozapAnaphAlAgrahaNAdisthAnaM satyanirdhArasthAnam / ... Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrIkumAravihArazatakam racelA A caMdaravA viloko, A motIonA caMdaravAnI jhula ke jene racavAmAM brahmA paNa vakra thaI jAya che, ane A mahAbala nAme yakSedra (pAzcayakSa) cha , mene hejI soone te satya cha, bhe mAna thAya che.' A pramANe jemAM te pArzvanAtha prabhunI pUjA karanAra purUSa pUjArI strIone dravyanI mAzAtha. vAsuna 42 matAve cha. 72-73 vizeSArtha - te kumAravihAracaityanI aMdara prabhunI pUjA karanAra purUSa pUjArI strIonI AgaLa dravya levAnI AzAthI varNana kare che - eTale teone dravya maLe evI AzAthI strIone te caityanA bhAga varNana karI batAve che. temAM prabhunI mUrti, staMbho, putaLIo, nATyagRha, vyAkhyAnazALA, citragRha, cInAI vastranA caMdaravA, motIonA caMdaravAnI jhula, ane mahAbala yakSedra (pArzvayakSa) e badhA padArtho batAve cha. 72-73 AtmIyaM vIkSya kAMtApratinidhisavidhe biMbamAkrIDamAnaM tatkAlobuddhakaMpAM parapuruSadhiyA gAtrayaSTiM vahaMtaH / ApnaMtazcaMcukAMDairatha nakhakulizairatnabhittIH sacitrA bAdhate rakSakANAM gaNamaruNadRzo yatra nityaM vihaMgAH // 74 // __ avacUrNi:- yatra prAsAde kAMtApratinidhisavidhe AkrIDamAnaM AtmIyaM biMbaM vIkSya parapuruSadhiyA tatkAlobuddhakaMpAM gAtrayaSTiM vahaMtaH atha punaH caMcukAMDaiH nakhakulizaiH sacitrA ratnabhittIrAghnaMtaH aruNadRzo vihaMgAH rakSakANAM gaNaM bAdhate / kAMtA vihaMgyastAsAM pratinidhiH pratibiMba tasya savidhe samIpe AtmIyaM pratibiMba AkrIDamAnaM vilokya 'ayaM parapuruSa' iti tatkAlodabuddhaH utpannaH kaMpo yatra evaMvidhAM gAtrayaSTiM vahaMtaH ata eva ruSA'ruNadRzaH ata eva bhittIrAghnaMtaH rakSakANAM ArakSakANAM gaNaM samUhaM bAdhaMte uccATayaMti / nakhAnAM tIkSNatvena vajropamAnaM / caMcukAMDaiH caMcusamUhaiH / / 74 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 83 bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI aMdara pakSIo potAnI mAdAonA pratibiMbanI pAse potAnuM krIDA karatuM pratibiMba joI parapurUSanI buddhithI potAnI gAtra rUpa yaSTine (lAkaDIne) tatkAla kaMpAyamAna karatA, netrone rAtA karatA, ane potAnI caMcuthI tathA nakha rUpa vajothI tenI citra sahita ratnamaya dIvAlo para tADana karatA te caityanA rakSakonA gaNane herAna kare che. 74 vizeSArtha - A kAvyathI kavi kumAravihAra caityanI ratnamaya dIvAlonuM yuktithI varNana kare che. te caityanI aMdara evI suMdara ratnamaya dIvAlo AvelI che ke, jemAM pakSIonA naramAdA AvI krIDA kare che. nara pakSIo te ratnamaya dIvAlanI aMdara potAnA pratibiMbane mAdAonI sAthe krIDA karatAM joI bIjA naranI zaMkA lAve che, tethI teo potAnA zarIrane kaMpAvI ane krodhathI rAtA netro karI cAMcothI ane nakhothI te dIvAlo upara prahAra kare che, AthI tenA rakhavALone ghaNI herAnagati bhogavavI paDe che. 74 asti svastiprazastiH zivapurasaraNiH kArmaNaM locanAnAM taMtraM maMtro'tha lakSmyA haThaharaNavidhau nAtha caityaM pRthivyAm / evaM yasya svarUpaM sadasi nizamayan jaMbhabhedI surebhyaH pratyUhavyUhamaMtaH kalayati madhurAM tuMburorgAnakelim // 75 // ___ avacUrNiH- he nAtha ! svasti kalyANAnAM prazastiH varNapaTTikA zivapurasya saraNiH mArgaH locanAnAM kArmaNaM vazIkaraNaM lakSmyA haThaharaNavidhau taMtraM atha vArthe maMtraH pRthivyAM caityaM prAsAdo'sti evaM anena prakAreNa sadasi yasya prAsAdasya svarUpaM surebhyaH surasakAzAt nizamayan zRNvan Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam jaMbhabhedI iMdro'tarmanasi tuMburorgaMdharvasya gAnakeliM pratyUhavyUhaM kalayati jaanaati||7|| bhAvArtha - "he nAtha, kalyANanI prazastirUpa, mokSa nagaranA mArga rUpa, netrone kAmaNa rUpa ane lakSmIne haThathI haraNa karavAmAM taMtra tathA maMtra rUpa evuM eka caitya pRthvI upara che." A pramANe IMdra potAnI sabhAmAM devatAonI pAsethI je kumAravihAra caityanuM svarUpa sAMbhaLI tyAM cAlatI tuMbarU gaMdharvanI madhura gAyanakalAne paNa tenI aMdara aMtarAyanA samUha rUpa jANe che. 75 ' vizeSArtha - IMdra jyAre potAnI sabhAmAM besI tuMbura gAMdharvanI madhura gAyana kalA sAMbhaLe che, te vakhate devatAo tenI AgaLa kumAravihAra caityanI A pramANe prazaMsA kare che - "he svAmI, pRthvI upara kumAravihAra nAme eka evuM caitya che ke, te kalyANanI prazasti (prazaMsApatra) rUpa che, mokSamArgamAM javAno mArga che, netronuM kAmaNa che, ane lakSmIne balAtkAre haraNa karavAno maMtra taMtra che." A prazaMsA sAMbhaLI IMdra eTalo badho te sAMbhaLavAne IMtejAra thAya che ke, tene pachI tuMbarU gAMdharvanuM madhura gAyana temAM aMtarAya rUpa thaI paDe che. 75 tAMstAn dRzyAvataMsAMstuhinagirikuberAdrihemAcalAdIn bhUyo bhUyo'valokya prazamamupayayau kautukaM cettadAsva / no cetkAMcidvibhUSAM kuru hRdayaharI tAM vrajAmo dharitrImitthaM svAM svAM puraMdhrImabhidadhati muhuryatra yAtrAsu devAH // 76 // avacUrNiH- dRzyAvataMsAn darzanIyapadArtheSvavataMsAn mukuTasamAn Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam tAn tAn tuhinagirikuberAdrihemAcalAdIn bhUyo bhUyaH punaH punaravalokya cedyadi kautukaM prazamaM upayayau tadA Asva no cet kAMcit hRdayaharI vibhUSAM kuru tAM dharitrIM vrajAmaH itthaM anena prakAreNa yatra prAsAde yAtrAsu devAH svAM svAM puraMdhrIM prati muhurvAraMvAraM abhidadhati kathayati / tuhinagiriH himAdriH / kuberAdriH kailAzaH / hemAcalo meruH // 76 // | bhAvArtha - je caityanI aMdara yAtrAne viSe devatAo potapotAnI strIne vAraMvAra A pramANe kahe che - darzanIya padArthomAM mugaTa rUpa evA te te tuhinagiri, kuberAtri ane hemAcala vagerene vAraMvAra joIne jo tArUM kautuka zAMta thayuM hoya to ahiM devalokamAM ja besI raho athavA jo na thayuM hoya to koI hRdayane haranAra AbhUSaNa karo, ApaNe te caityanI bhUmimAM jaIe. 76 ' vizeSArtha - A zlokathI graMthakAre devabhUmimAM paNa te kumAravihAra caityanI yAtrAnuM mAhAtma darzAveluM che. devabhUmimAM devatAo potAnI strIone kahe che ke, jo himAlaya, kailAsa ane merU parvata vagere parvatone vAraMvAra joI tamArUM kautuka zAMta thayuM hoya to A devabhUmimAM besI raho, nahIM to koI manohara AbhUSaNa dhAraNa karI te matye lokamAM AvelA te kumAravihAra caityanI yAtrA karavAne ApaNe jaIe, arthAt te eTaluM badhuM jovA lAyaka che ke, tamane kautuka utpanna thayA vinA raheze nahIM. je darzanIya padArtho tame svargamAM juo cho, tenAthI te adhika darzanIya che. 76 yasyAlokAdazeSAdbhutasalilanidherugramAhAtmyato vA nAsau prANI na yo'bhUtpramadaparamanA bhUrbhuvaHsvastraye'smin / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam zeSe pArzvasya pArzva satatamadhigate bhUtadhAtrImadhastAdekaH zazvaddadhAno manasi yadi paraM duHsthitaH kUrmarAjaH // 77 // avacUrNiH- azeSAdbhutasalilanidheryasya prAsAdasya AlokAt vA athavA ugramAhAtmyato'smin bhUrbhuvaHsvastraye'sau prANI nAsti yaH pramadaparamanA nAbhUt paraM kevalaM pArzvasya pArzvanAthasya pArzva samIpaM satataM niraMtaraM adhigate prApte zeSe sati bhUtadhAtrI pRthvIM adhastAt zazvanniraMtaraM dadhAnaH ekaH kUrmarAjo manasi yadi duHsthito'sti / adbhutAni AzcaryANi teSAM salilanidhiH samudraH / pramadena harSeNa paraM prakRSTaM mano yasya prANinaH // 77 // bhAvArtha - samagra adbhutonA samudrarUpa evA je caityanA jevAthI athavA tenA moTA mAhAtmathI A traNe lokamAM evo koI prANI na hato ke, jenuM mana te joI harSita thayuM na hoya. paraMtu te caityamAM rahelA zrI pArzvanAtha prabhunI pAse satata zeSanAga raheto, tethI A pRthvI nIce tene satata dhAraNa karI rahelo kurmarAja (kAcabo) eka ja jo potAnA manamAM duHkhI raheto hoya to vakhate saMbhave che. 77 ' vizeSArtha - A zlokathI kavie te caitya ane tenI aMdara birAjamAna thayelA zrI pArzvanAtha prabhuno adbhuta mahimA darzAvyo che. te caitya evA adbhutano mahAsAgara hatuM, ke tene jenAra dareka mANasa hRdayamAM ati AnaMda pAmyA vinA raheto nahIM. temAM kavi eka kalpanA kare che ke, dareka mANasa te caityane joI AnaMda pAmato paNa vakhate laukikamAM kahevA pramANe A pRthvI nIce rahelo kUrma eka nAkhuza thato haze kAraNa ke, pRthvIne dhAraNa karavAmAM sAthe rahenAra zeSanAgane zrI pArzvanAtha prabhue potAnI pAse rAkhyo che, te vAta pRthvIne ekalA dhAraNa karI rahelA kAcabAthI sahana thaI zakatI nahIM hoya. zrI pArzvanAtha Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam prabhunA mastaka para zeSanAga (dharaNedra) chatra karI rahe che, e vAta sarvane viddita che. te upara avinI / alpanA che. 77 ... 87 yatra snAtrasya maMtraistrijagadasumatAM kSobhayaMtraikamitraibibhratkhAmakAMDe vividhamaNimayaM bhadrapIThaM nirIkSya / AyuH sImAbhizaMkI manasi sa bhagavAn pAkakAMtAlaka zrIkInAzaH zekharasthairvikasitakusumairlabhyate svAsthyamiMdraH // 78 // avacUrNi:- yatra prAsAde trijagadasumatAM kSobhayaMtrakamitraiH snAtrasya maMtra: akAMDe'prastAve khAM kaMpaM bibhrat dharat vividhamaNimayaM bhadrapIThaM siMhAsanaM nirIkSya pAkakAMtAlaka zrIkInAzaH sa bhagavAn iMdraH manasi AyuH sImAbhizaMkI zekharasthaiH vikasitakusumaiH svAsthyaM labhyate prApyate / pAko daityaH tasya kAMtA kalatraM tasyA alakazrI: veNIstasyAM kInAzaH yamaH / svAsthyaM manaHsamAdhiM / vikasitakusumaiH karttRbhiH ||78|| bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI aMdara traNa jagannA prANIone kSobha karavAmAM taMtranA jevA snAtranA maMtrothI avasara vagara akasmAt kaMpane dhAraNa karatA potAnA vividha maNinA siMhAsanane joI pAka nAmanA daityanI strInI kezaveNIne nAza karavAmAM yamarAja jevo bhagavAn IMdra potAnA AyuSyano cheDo AvavAnI zaMkA kare che, paNa potAnA mugaTa upara rahelA vikasita puSpothI te svasthatAne pAme che. 78 vizeSArtha - A kAvyamAM kavie kumAravihAra caityamAM thatA snAtrotsavano mahimA varNavyo che. jyAre te caityamAM rahelA zrIpArzvanAtha prabhune snAtra karavAmAM Ave che ane te vakhate tenA maMtro uccAravAmAM .. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam Ave che, te vakhate tenI asarathI IMdranuM siMhAsana kaMpAyamAna thAya che - eTale IMdrane zaMkA paDe che ke, "zuM mArA AyuSyano aMta Avyo ?' AthI te potAnA mugaTa upara rahelA puSponuM avalokana kare che, te vakhate puSpone vikasita joI tenA manamAM dhIraja Ave che ke, mArA AyuSyano aMta Avyo nathI paNa snAtra maMtronA prabhAvathI Asana kaMpa thayo che. kAraNa ke, jo IMdrano aMta samaya AvavAno hoya to tenA mugaTa paranA puSpo karamAI jAya che. ahiM IMdrane evuM vizeSaNa ApyuM che ke, pAka nAmanA daityanI strInI keza veNIno te yamarAja che. eTale laukikamAM evI kathA che ke, IMdra pAka nAmanA daityane mAyo hato, ane te daityanA maraNathI tenI strInuM kezaveNInuM saubhAgya nAza pAmyuM hatuM. vidhavA strIne keza veSa dhAraNa karavo anucita che. 78 bhrAtaH kAlaM kiyaMtaM tvamapi vaha mahIbhAramAgatya dRzyAM dRSTvA caityasya lakSmImahamapi saphalaM janma kiMcitkaromi / evaM zeSasya yAJcAM viracayitumanAH prAhiNotkUrmarAjaH yatra svAMtaHpurastrIrjinasavidhabhRtAM putrikANAM miSeNa // 79 // avacUrNiH- he bhrAtaH atra pRthivyAM pAtAlarUpAyAM Agatya kiMyaMtaM kAlaM tvamapi mahIbhAraM vaha / dRzyAM darzanayogyAM caityasya lakSmIM dRSTvA ahamapi janma kiMcit saphalaM karomi / evaM anena prakAreNa yatra prAsAde zeSasya yAJcAM viracayitumanAH kUrmarAjaH jinasavidhabhRtAM putrikANAM miSeNa balena svAMtaHpurastrIH prAhiNot / viracayituM mano yasyAsau viracayitumanAH / 'tumazcamanaHkAme' (siddhahema. 3/2/140) iti sUtreNa tumo mlopaH // 72 // bhAvArtha - "he bhAI, A pAtAlanI pRthvImAM AvI tuM paNa keTaloka vakhata A pRthvInA bhArane vahana kara. huM paNa te kumAravihAra caityanI darzanIya lakSmIne joI mArA janmane kAMIka saphaLa karuM,' A Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam pramANenI zeSanAgane vinaMti karavAnI IcchavAlA kUrmarAje (kAcabAe) je prAsAdamAM bhagavaMtanI pAse rahelI putaLIone bahAne potAnA aMtaHpuranI strIone mokalI hoya, tema dekhAya che. 79 ... 89 vizeSArtha - A pRthvI nIce zeSanAga ane kUrma rahe che. evI laukika vArtA che, te upara kavi alaMkArika bhASAmAM kahe che ke, kumAravihAra caityanI zobhA jovAnI kUrmane IcchA thaI eTale teNe te caityamAM TArUpe rahelA zeSanAgane prArthanA karavAnI IcchA thaI ke, 'he bhAI, tuM pRthvIno bhAra vahana kara eTale huM kumAravihAra caityanI zobhA joI mArA janmane saphaLa karUM. AvI mAgaNI karavAne kAcabAe potAnA aMtaHpuranI strIone preraNA karI. te strIo prabhunI pAse rahelI putaLIone bahAne AvelI che, ema graMthakAra utprekSA kare che. te uparathI te caityanI adbhuta zobhA che, evo dhvani thAya che. ane tyAM rahelI putaLIo aMtaHpuranI strIonA jevI dekhAya che, ema paNa sUcavyuM che. 79 anyonyasya praNodapralulitavasanAkalpamAlyAMgarAgaH sAbAdhaM yasya sarvo vicarati vipulAyAmavatyAM pRthivyAm' / anyastrIgAtrayaSTipraNayabhayavazAddUratastyaktamArgAH zrAddhairlokairabAdhaM kuvalayanayanAH kevalaM saMcaraMti // 80 // avacUrNi :- yasya prAsAdasya vipulAyAmavatyAM pRthivyAM anyonyasya praNodapralulitavasanAkalpamAlyAMgarAgaH sarvo janaH sAbAdhaM saMcarati zrAddhaiH ' lokairanyastrIgAtrayaSTipraNayabhayavazAddUratastyaktamArgAH kevalaM paraM kuvalayanayanAH abAdhaM yathA syAttathA saMcaraMti / parastrIgAtrasya praNayaH samAzleSastasya bhayaM A jagatyAm / ... Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (90) zrIkumAravihArazatakam tasya vazo'dhInatA tasmAt anyonyasya parasparaM praNodaH saMghaTTaH tena pralulitAni bhraSTAni yAni vasanAni vastrANi AkalpA AbharaNAni mAlyaM srak aMgarAgo vilepanaM yasya saH janavizeSaNam / anyonyasyeti kriyAvizeSaNam // 80 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI vizAla vistAravALI pRthvI upara paraspara saMghaTTathI jemanA vastro, AbhUSaNo, mALAo ane aMgarAga ghasAI gayA che evA sarva purUSo bhIDanI pIDAthI saMcare che ane zrAvaka purUSoe parastrInA zarIrane sparza thavAnA bhayathI jemane mArga Apelo che, evI strIo phakata bhIDanI pIDA vagara saMcare che. 80 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra te caityamAM AvatA strI purUSonI kevI bhIDa thAya che, e vAta darzAve che. te caityamAM purUSa vargane bhAre muzIbata paDatI hatI. temanI paraspara eTalI badhI bhIDa thatI hatI ke, jene lIdhe temanA vastro, AbhUSaNo, mALAo ane aMgarAga bhraSTa thaI jatA hatA. mAtra strI vargane ja te bhIDanI pIDA naDatI na hatI, kAraNa ke, parastrInA zarIranA sparzathI bhaya pAmI purUSo temane rasto karI ApatA hatA. A uparathI te sthaLe svadArasaMtoSa vratavALA ghaNAM pavitra zrAvako AvatA, e vAta paNa sUcavelI che. 80 nairmalyazrIprabhAvaprahasitaviyatAM caMdrakAMtottaraMgaprAMtAnAM saMgamena kvacidapi nitarAmekadA bhagnamauliH / AkAze'pi prahArapratibhayataralaH kopi yatrordhvabAhuH soSNISaH kopi kazcidvicarati suciraM vAmanIkRtya netram // 81 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ___ avacUrNi:- yatra prAsAde nairmalyazrIprabhAvaprahasitaviyatAM caMdrakAMtottaraMgaprAMtAnAM saMgamena zleSaNena kvacidapi nitarAM ekadA bhagnamauliH ko'pi AkAze'pi prahArapratibhayataralaH UrdhvabAhuH ko'pi soSNISaH kazcit netraM vAmanIkRtya suciraM zanaiH zanaiH vicarati / soSNISaH saattopH| nairmalyasya zrIstayA prahasitAni viyaMti AkAzAni yaisteSAM dvAri UrdhvadArUNAM uttaraMgANAm // 1 // bhAvArtha - je caityanI aMdara nirmaLatAnA prabhAvathI jemaNe AkAzane paNa hasI kADhyA che evA caMdrakAMtamaNInA dvAra uparanA chajAonI sAthe koI ekavAra kyAMIka athaDAvAthI jenA mastakamAM vAgeluM che, evo koI purUSa AkAzamAM paNa bhayathI capala thaI ucA hAtha karI cAle che, koI mAthe pAghaDI ke Topa rAkhe che ane koI AMkhone vAMkI karI haLave haLave cAle che. 81 vizeSArtha - te caityamAM AkAzathI paNa vadhAre nirmala evA caMdrakAMta maNimaya dvAranI upara te maNinA chAM che. tenI nIce cAlatAM koI mANasanuM koI vAra mastaka athaDAyuM ane tethI tene IjA thaI eTale pachI, te mANasa pasAra thAya che, tyAre AkAza hoya to paNa vAgavAnA bhayathI ucA hAtha karI cAle che. koI tevA ja bhayathI mAthe TopI rAkhe che ane koI "rakhene vAgaze evI dhAstIthI AMkho vAMkI karI haLave haLave cAle che. A zlokamAM kavie svabhAvokti alaMkAra darzAvyo che. ane caityanA caMdrakAMta maNinA dvAranI nirmaLatA darzAvI che ke je nirmaLatA AkAzathI paNa vadhAre che. 81 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam anyonyAzleSivakSaHsthalanibiDahatitruTyadutkRSTamuktAprAlaMbabhraSTarociHsphuTamaNipaTalIzarkarAdaMturAyAM / yadbhUmau pAdavedhavyasanaparicayAdullasaMto vrajaMtaH kurvaMtIvAMgabhAjaH pratipadapatanaM tAMDavADaMbarANi // 82 // ___avacUrNiH- anyonyAzleSivakSaHsthalanibiDahatitruTya-dutkRSTamuktAprAlaMbabhraSTarociHsphuTamaNipaTalIzarkarAdaMturAyAM yadbhUmau pAdavedhavyasanaparicayAt pratipadapatanaM yathA syAttathA ullasaMtaH vrajaMtoM'gabhAjaH prANinaH tAMDavADaMbarANi kurvaMti iva / zarkarAH karkarAstaiH daMturAyAM viSamAyAM / tAMDavaM nATyaM / muktAprAlaMbo muktAhAraH / pratipadapatanaM pAdapatanaM / / 82 // | bhAvArtha - paraspara bhIMsAtA vakSasthalanA ghATA prahArathI tuTI jatA moTA motIonA hAromAMthI paDI gayelA ane kAMtithI spaSTa dekhAtA maNionA samUhanA kAMkarAthI kAMkarIyALI thayelI je caityanI bhUmine viSe pagane vIMdhAvAnA duHkhanA paricayathI uchaLatA cAlatA evA loko pagale pagale paDI jANe nRtyanA ADaMbara karatA hoya tevA dekhAya che. 82 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanA darzanAdikamAM lokonI eTalI badhI bhIDa thAya che ke, te lokonI chAtIo athaDAvAthI dhAraNa karelA motIonA hAromAMthI jaDelA maNio paDI jAya che ane tethI tyAMnI bhUmi kAMkarIALI thatAM te upara cAlatA lokonA paga vIMdhAya che ane haMmezAnI te pIDAnA paricayathI te loko uchaLatA cAle che, eTale jANe teo nRtya karI nATaka karatA hoya tevA dekhAya che. A uparathI graMthakAre caityanA utsavonuM darzana tathA mAhAbhya darzAvyuM che. dara 8 A,B - nATam | Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 93 madhyaM vA maMDapo vA bahirajiramatho nATyalIlAgRhaM vA yatra sthAnaM na kiMcitprasabhamasumatAM yanna ruddhaM sahasraH / tIvrAMzugrAvavedItalamanalakaNavAtasaMpAtaduHsthai rdUrasthairvIkSyamANaM punarahani janaiH zUnyapArzva sadaiva // 83 // ___avacUrNi:- yatra prAsAde madhyaM vA athavA maMDapaH atho bahirajiraM vA athavA nATyalIlAgRhaM tat kiMcit sthAnaM nAsti yat prasabhaM haThAt asumatAM sahasraiH niruddhaM vyAptaM na / punaH ahani dine sadaiva analakaNavAtasaMpAtaduHsthairduHkhitaiH dUrasthaiH janaiH vIkSyamANaM tIvrAMzugrAvavedItalaM zUnyapArzva astItyadhyAhAryaM / tIvrAMzuH sUryaH tasya grAvANaH sUryopalAH // 83 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityano madhya bhAga, maMDapa, bAharanuM AMgaNuM ane nATyalIlAnuM ghara - ke koI bIjuM evuM sthAna na hatuM ke je hajAro manuSyoe haThathI rokeluM na hoya? arthAt tenA badhA sthAno mANasothI bharapUra hatA. mAtra sUryakAMtamaNinI vedInuM taLIyuM ke je divasanA bhAgamAM temAMthI nIkaLatA agninA taNakhAnA samUha paDavAthI duHkhI thaI dUra rahelA lokoe joyeluM hovAthI sadAkAla zUnya raheluM hatuM. 83 ' vizeSArtha - kumAravihAra caityanI aMdara hajAro mANaso pUjana ane darzana karavAne AvatA hatA ke, jethI karIne teno madhya bhAga, maMDapa, bAharanA AMgaNAM, ane nATyagRha vagere badhAM sthAno teothI bharapUra thaI jatAM hatAM. koI paNa tenuM sthAna mANasa vagaranuM na hatuM, paNa eka sUryakAMta maNinuM raceluM vedInuM taLIyuM phakta zUnya dekhAtuM hatuM. kAraNa ke, divasanA bhAgamAM sUryanA tejathI te taLIyAmAMthI agninA taNakhA nIkaLatA, eTale dAjhavAnA bhayathI loko tenAthI dUra rahetA hatA. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94) zrIkumAravihArazatakam A uparathI te caityamAM koI sthAne sUryakAMta maNi paNa jaDelA hatA, ema darzAvyuM che. 83 gaMdhAragrAmagItadhvanibhiravirataM yatra tAraM spRzabhiH zraddhAvyastavyavasthairahamahamikayA maMgalollUlaghoSaiH / dhvaste'nyonyaM vizeSe zrutisadasi sudhAvarSiNi vyarthayaMtyaH kiMnaryo devatAbhyaH satatagururuSo devatAH kiMnarIbhyaH // 84 // avacUrNiH- yatra prAsAde'virataM niraMtaraM tAraM spRzadbhirgaMdhAragrAmagItadhvanibhirahamahamikayA zraddhAvyastavyavasthaiH maMgalollUlaghoSaiH sudhAvarSiNi zrutisadasi anyonyaM vizeSe dhvaste sati satatagururuSaH kiMnaryo devatAbhyaH kiMnarIbhyo satatagururuSaH devatAH vyarthayaMtyaH saMti / tAraM svaravizeSaM / gaMdhAragrAmau rAgau / zraddhayA vAsanayA vyastA kSiptA vyavasthA kramo yaiH / ahaMpUrvaM ahaMpUrvamiti ahamahamikA / ullUlo maMgaladhvaniH // 84 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI aMdara kinArIonA tAra dhvanine sparza karanArA gaMdhAra grAma rAganA avAjothI huM pahelI huM pahelI" ema caDasAcaDasIthI vAsanA vaDe kamane toDI thatA evA devIonA maMgala ghoSathI amRtane varSAvanArA zruti - zravaNagRhamAM paraspara ekabIjAnA uMcA gAyanano taphAvata uDI javAthI kinaranI strIo devIo upara bhAre roSa karI temanA gAyanane vyartha karatI hatI ane devIo kinaranI strIo upara bhAre roSa karI temanA gAyanane vyartha karatI hatI. 84 vizeSArtha - kumAravihAra caityanI aMdara AvelA saMgItagRhamAM kiMmaranI strIo gItadhvani ane devIo maMgaladhvani karavA Ave che. te vakhate temanI vacce huM pahelI gAu, huM pahelI gAu evI Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam caDasAcaDasI thavAthI teo paraspara eTalA badhA dhvanio kare che ke, temanI vacce rAganI uccatAno taphAvata jaNAto nathI, tethI kiMnaranI strIo devIo tarapha moTo roSa karI temanA maMgala gItane vyartha kare che ane devIo kinnaranI strIo para roSa karI temanA saMgItane vyartha kare che. A uparathI te caityamAM kinaranI strIo ane devIonA nitye ucA saMgIta tathA maMgala dhvanio thAya che, ema darzAvyuM che. 84 ... azmAnastIvrarazmerghanatuhinabharaM saMharaMta: sahasye kurvato yatra dhUpajvalanamuparataklezamuccaiH prazasyAH / dveSAzca cchidrayaMtaH zikhikaNanikaraizcInacIrAvacUlAn zailUSANAM kathaMcijjanajanitamudaM vikSipaMtazca raMgaM // 85 // 5 avacUrNi :- yatra prAsAde sahasye pauSamAsi ghanatuhinabharaM saMharataH uparataklezaM yathA syAttathA dhUpajvalanaM uccaiH kurvataH prazasyAstIvrarazmerazmAnaH ca punaH zikhikaNanikaraiH zailUSANAM cInacIrANAM avacUlAn chidrayaMtaH ca punaH kathaMcijjanajanitamudaM raMgaM vikSipaMto dveSyAH saMtItyadhyAhAraH / zailUSAH naTA iti bharatanATyAcArya: / cInacIraM videzIyadhavalavastraM tasya cUlAzcaraNAsteSAM avacUlAH pradezAstAn / dveSyA dviSTAH etAvatA yatra prAsAde mitrANi durjanAzca saMtItibhAvaH ||85|| bhAvArtha je, kumAravihAra caityamAM poSa mAsanI aMdara sUryakAMtamaNio baraphanA samUhane toDI klezane zamAvAne dhUpane uMce prakAre prajvalita kare che, tethI te prazaMsA karavA yogya thAya che ane te ja pAchA potAnAmAMthI nIkaLatA agninA taNakhAnA samUhathI naTa lokonA cInAI vastronA cheDAne dajhADI chidravAlA karavAthI lokone hAsya utpanna karAvI raMgabhUmimAM vikSepa kare che, tethI te dveSa karavA lAyaka thAya che. 85 - Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 te vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara AvelA sUryakAMtamaNio poSa mAsamAM kevA bane che ? te viSe graMthakAra camatkArI rIte varNana Ape che. te sUryakAMtamaNio tyAM mitra ane zatru - baMnenuM kAma kare che. jyAre te baraphane toDI, zItanA klezane zamAvavAne dhUpa prajvalita kare che, tyAre te mitranA jevuM kAma kare che. ane jyAre temanAmAMthI agninA taNakhA nIkaLavAthI tyAM nATaka karanArA pAtronA ucI jAtanAM cInAI vastrane dajhADI kANAM pADe che ane tethI lokone hAsya Ave evI rIte raMgabhUmimAM vikSepa kare che, tyAre teo zatrunA jevuM kAma kare che. A uparathI te caityanI aMdara sUryakAMtamaNinI ane nATakanI zobhA darzAvI che. 85 gRhNIdhvaM pArijAtaprabhavasumanaso mAnasIyaiH payobhiH kuMbhAnApUrayadhvaM kuruta karipateH kalpanAM kiMcidazyAm / pauloma kSipramehi pracalata sabalA lokapAlAH purastA - ditthaM yasmin yiyAso rabhasavikasitAH svarganAthasya vAcaH // 86 // 1 A zrIkumAravihArazatakam avacUrNi:- pArijAtaprabhavasumanasaH gRhNIdhvaM mAnasIyaiH payobhiH kuMbhAn kalazAn ApUrayadhvaM karipaterairAvaNasya kAMcidapUrvI amyAM pradhAnAM kalpanAM racanAM kuruta, he paulomi tvaM kSipraM ehi, sabalA lokapAlA yUyaM purastAt agre' pracalata itthaM anena prakAreNa yasmin prAsAde yiyAsoH gaMtumicchoH svarganAthasya iMdrasya rabhasavisakitA vAcaH saMti / paulomI iMdrANI / rabhasA paurvAparyavicArarAhityena vikasitA utphullAH / vAco vacanAni / sumanas zabdaH strIliMgo bahuvacanAMtaH // 86 // ... ... - agrataH / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - je kumAravihAra caityamAM javAnI IcchA karatA evA IMdranAM vacano A pramANe pUrvApara vicAra karyA vagara pragaTa thAya che - "he devatAo, pArijAtanA puSpo grahaNa karo, mAnasa sarovaranA jalathI kalazo bharo, airAvaNa hAthInI upara koI apUrva uttama racanA karo, he IMdrANi, jaladI cAla, he lokapAlo, tame sainya sahita AgaLa yAlo." 86 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAre e caityamAM IMdra paNa pUjA karavAnI IcchAthI taiyArI kare che ema darzAvyuM che. ane lokapAla ane IMdrANI sAthe Avelo IMdra te caityanAyaka zrI pArzvanAtha prabhunI pArijAtanA puSpothI ane mAnasa sarovaranA jala kalazothI pUjA karavAnI IcchA rAkhe che ane tene mATe taiyArI kare che. 86 hastotsaMgopaviSTasphuTamaNimukuTajyotirudyotitAzAmAtmIyAM ratnabhittAvadhirajani tanuM biMbitAM vIkSya yasmin / etata kSipramaMtarbhavanamabhinavaH ko'pyadRSTaH praviSTaH pUtkurvannitthamuccaiH klamayati nikaraM pUjako yAmikAnAm // 87 // avacUrNiH- adhirajani rajanImadhye hastotsaMgopaviSTasphuTamaNimukuTajyotirudyotitAzAM ratnabhittau pratibiMbitAM AtmIyAM tanuM vIkSya aMtarbhavanaM bhavanamadhye abhinavaH kopi adRSTaH praviSTaH kSipraM zIghraM eta eta Agacchata Agacchata itthamanena prakAreNa uccairatizayena pUtkurvan pokArayan pUjakaH pUjAkArakaH yAmikAnAM prAharikANAM nikaraM klamayati khedayati / hastayorutsaMgo madhyaM tatra upaviSTAH sthApitAH sphuTAH prakaTAH ye maNimukuTAsteSAM jyotIMSi kAMtayastAbhiH udyotitA AzA yayA tAM // 87 // 1 A - jyotiSaH / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - je caityanI aMdara rAtre potAnA hAthanA madhya bhAge rAkhelA prabhunA spaSTa maNimaya mugaTanI kAMtiothI dizAone udyota karanArI potAnI mUrtinuM ratnamaya dIvAlanI aMdara pratibiMba paDeluM joI te caityano pUjArI (goThI) "cAlo, cAlo, jaldI A bhavananI aMdara koI navo mANasa (cora) adaSTa pesI gayo che.' ema uMce svare pokAra karI karI paheregIronA samUhane kaMTALo Ape che. 87 ' vizeSArtha - graMthakAre A zlokathI bhrAMtimAnuM alaMkAra darzAvI te caityanI maNimaya dIvAlanI zobhA varNavI che. ane te caityanA pUjArI (goThI)nI paNa bhrAMti sUcavelI che. caityapUjakanA hAthamAM rahelA prabhunA maNimaya mugaTanI kAMtithI dizAone prakAzita karatI te pUjakanI mUrti divAlamAM paDavAthI tene koI bIjo mANasa aMdara pesI gayo che,' evuM jANI te paheregIrone pokAra karI bolAve che. paheregIro AvI tapAsa kare che, tyAM te vAta bhrAMtivAlI nIkale che. tevI rIte ghaNIvAra bhramathI pUjArI paheregIrone bolAvyA kare che ane tethI temane kaMTALo upajAve che. 87 zRMgasthebhyo haribhyaH pratibhayavazataH kAtaraH svaHkareNunazyan daityAMganAnAM mukhakamalavanaM neSyate hAsyalakSmIm / tasmAdAroDhumuccaiHzravasi hayapatau sAMprataM sAMprataM vaH paulomI zakramevaM nigadati calitaM yasya yAtrotsavAya // 88 // avacUrNiH- zRMgasthebhyaH haribhyaH pratibhayavazataH kAtaro nazyan svaHkareNurairAvaNagajaH daityAMganAnAM mukhakamalavanaM hAsyalakSmI neSyate prApayiSyate tasmAtkAraNAdvo yuSmAkaM hayapatau uccaiHzravasi AroDhuM carituM sAMpratamidAnI sAMprataM yuktaM evamanena prakAreNa paulomI iMdrANI yasya prAsAdasya yAtrotsavAya Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam calitaM zakraM prati nigadati vadati / pratItyanuktamapi grAhyaM / NIdhAtuH 'pAThe dhAtvALa : (siddhahema. 2//27) "paviSyanti (siddhahema.. 5/3/4) iti syate guNe ca neSyate dvikarmakaH / uccaiHzravA iNdrhyH| idaM kAvyaM sUtrapratau hastotsaMgopaviSTetyasya kAvyasyAgragamapi adhikArAdgRhNIdhvamiti kAvyasya purato vAcyam // 8 // bhAvArtha - je kumAravihAra caitya pratye cAlelA IMdrane IMdrANI A pramANe kahe che - he svAmI, te caityanA zikhara upara pratimA rU5 rahelA siMhonA bhayathI tamAro airAvaNa gajeMdradaityonI strIonA mukha rUpa kamalonA vanane hAsyanI zobhAne pamADaze, tethI hAla tamAre uccaHzravA nAmanA azvapati upara caDavuM yogya che. 88 ' vizeSArtha - kumAravihAra caityanI yAtrA karavAne taiyAra thaI cAlatA IMdrane IMdrANI kahe che ke tame airAvaNa hAthI upara caDIne tyAM jazo nahIM, kAraNa ke, te caityanA zikhara upara siMhanI pratimAo che, tethI tamAro hAthI bhaya pAmI bhaDakIne nAsI jaze, te joI daityonI strIone tamAruM hasavuM Avaze - arthAt teo tamArI mazkarI karaze, mATe tamAre ucca zravA ghoDA upara besIne tyAM javuM yogya che. A uparathI te caityanA zikhara upara racelA siMho pratimArUpe che, te chatAM te sAcA siMho hoya tevA dekhAya che; ema caityanI ucI zilpakalA kavie darzAvI che. 88 rAkAbharturmayUkhairupacayamadhikaM laMbhite yasya caMcaccaMdrAzmastaMbhabhittiprabhavanavarucAM kuTTime vyomabhAji / vizrAmyaMto vihaMgA himagirizikharotsaMgavedIbhrameNa kSoNIpIThe ninAdaistumulitaviyato lolapakSAH pataMti // 89 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] zrIkumAravihArazatakam avacUrNiH- yasya prAsAdasya rAkAbhartuH pUrNimeMdoH sphaTikajayitayA mayUkhaiH kiraNaiH upacayaM vRddhiM adhikaM yathA syAttathA laMbhite prApite vyomabhAji caMcaccaMdrAzmastaMbhabhittiprabhavanavarucAM kuTTime himagirizikharotsaMgavedIbhramaNa vizrAmyataH lolapakSAH vihaMgAH ninAdai rAvaiH tumulitaviyataH kolAhalitavyomAnaH kSoNIpIThe pataMti / caMcaccaMdrAzmAnazcaMdrakAMtAsteSAM staMbhA bhittayastAbhyo prabhavA navInA rucaH tAsAM / kuTTime baddhabhUmike // 89 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI caLakatA caMdrakAMta maNinA staMbho tathA dIvAlomAMthI utpanna thatI navIna kAMtiothI AkAzanA bhAgamAM thayelo jamInano dekhAva pUrNimAnA caMdranA kiraNothI adhika vRddhine pAme che, te upara pakSIo himAlaya parvatanA zikharanA madhya bhAganI vedikAnA bhramathI vizrAMta thavA jAya che, tevAmAM teo zabdothI AkAzane gajAvatAM ane pAMkhone taraphaDAvatAM pRthvI tala upara paDe che. 89 vizeSArtha - A zlokamAM kavi bhrAMtimAnuM alaMkArathI caityanI caMdrakAMta maNimaya zobhAnuM camatkArI varNana kare che. te caityanI aMdara cAre tarapha caMdrakAMtamaNio jaDelA che; jyAre pUrNacaMdrano prakAza tenI upara paDe che, te vakhate te maNionI kAMtimAM vadhAro thAya che, tene laIne AkAzamAM jamInano dekhAva thaI rahe che. AthI uce uDatA pakSIone himAlaya parvatanA zikharanI vedInI bhrAMti thAya che, tethI teo te upara besavA jAya che, tevAmAM teo zabdothI AkAzane gajavatA ane potAnI pAMkho phaphaDAvatA nIce pRthvI upara paDe che. 89 pratirajani nizIthe yatra netraikalehyAn tridazapurapuraMdhrIrAsakAn dRSTukAmAH / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 101 . . . satatamadhivasaMtyo yAmikAnAM kuTIre nagarahariNanetrAH preyasaH khedayaMti // 10 // avacUrNi:- yatra prAsAde nizIthe madhyarAtre pratirajani netraikalehyAn tridazapatipuraMdhrIrAsakAn dRSTukAmAH yAmikAnAM kuTIre tRNaukasi satataM adhivasaMtyaH nagarahariNanetrAH preyaso vallabhAn khedayaMti uccATayaMti // 20 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanI aMdara pratyeka ardharAtrie netrothI nIrakhavA lAyaka evA IkonI devIonA rAsaDAne jovAnI IcchAthI peheregIronI parNakuTImAM satata nivAsa karI rahetI nagaranI strIo potAnA priya patione ucATa karAve che. 90 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara dareka ardha rAtre IdronI strIo-devIo rAsaDA levAne Ave che. te rAsaDA jovAne mATe nagaranI strIo AvI tyAM rahelA paheregIronI jhupaDIomAM vAsa kare che, temane zodhavAne mATe temanA patio ghaNAM ucATa karatAM cAre tarapha bhamyA kare che. AthI graMthakAre "te prabhAvika caityamAM dararoja ardha rAtre devIo rAsaDA levAne Ave che,' ema jaNAvyuM che. 90 labdhvA sAmrAjyalakSmI kimapi kalayato'haMkRtiM zItarazmerunmattaiH kAMtikAMDaiH sphaTikajayitayA chanatAM laMbhitasya / vaktrANyAzAMganAnAM kapizarucivazAtmabhiruttaMsayadbhiH kuMbhaida~Daizca hemnaH kathayati janatA yasya rAkAsu sattAm // 91 // avacUrNi:- sAmrAjyalakSmI labdhvA sphaTikajayitayA kimapi ahaMkRti ahaMkAraM kalayataH zItarazmeH unmataiH kAMtikAMDaiH rucisamUhaiH channatAM laMbhitasya yasya prAsAdasya AzAMganAnAM digaMganAnAM vaktrANi kapizarucivazAt sragbhiH mAlAbhiruttaMsayadbhiH bhUSayadbhiH hemnaH suvarNasya kuMbhaiH ca punaH daMDaiH Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102) zrIkumAravihArazatakam rAkAsu sattAM sadbhAvaM janatA kathayati / channatAM AcchAditattvaM / janatA janasamUhaH / unmattairaskhalitapracAraiH / laMbhitasya prApitasyeti vizeSaNamapi prAsAdasya jJeyam // 11 // bhAvArtha - pUrNimAnI rAtriomAM sAmrAjyanI lakSmIne prApta karI sphaTika maNino jaya karavAthI ahaMkArane pAmelA caMdranA unmatta kAMtinA samUhe AcchAdita karelA je caityanI sattAne loko dizArUpI strIonA mukhone pILI kAMtine lIdhe mAlAothI vibhUSita karatA evA suvarNanA kalazothI ane daMDothI kahe che. 91 ' vizeSArtha - pUrNimAnI rAtre caMdra pUrNa sAmrAjyane pAme che; ane te potAnI kAMtithI caityanA sphaTika maNine jItI le che, eTale tenAmAM ahaMkAra utpanna thAya che. tethI te potAnA unmatta eTale akhkhalitapaNe pracAra karanArA kiraNothI caityanI dizAonA mukhone eTale agra bhAgone vyApta karI caityane AcchAdita karI le che. te vakhate caitya upara rahelA suvarNanA kalazo ane daMDone joI loko caityanI sattAne jANe che, eTale caitya hayAta che' evuM temane bhAna thAya che. A uparathI caityanA suvarNa kaLazo ane dhvajadaMDonI zobhA ati uttama hatI, ema graMthakAre darzAvI ApyuM che. 91 yasminnityaM nizIthe jinapaticaraNAMbhojapUjAvidhAnazraddhAvardhiSNuharSAt kramalayavimukhAn kurvatastAMDavAni / gIrvANAn draSTukAmAH savidhasahacarIsaMbhRtottAlamAlAn paurAH svarNopacAraiH praharakamanizaM yAmikAnarthayaMte // 12 // ____ avacUrNi:- yasmin prAsAde nizIthe madhyarAtre jinapaticaraNAMbhojapUjAvidhAnazraddhAvarddhiSNuharSAttAMDavAni nATakAni kurvataH Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam kramalayavimukhAn savidhasahacarIsaMbhRtottAlamAlAn gIrvANAn draSTukAmAH paurAH nAgarikAH svarNopacAraiH yAmikAn praharakaM anizaM arthayaMte yAcaMte / svarNasya upacArAH satkArAH taiH / kramaH paripATI' layo dhyAnaM tayoH vimukhAH parAGmukhAH / savidhe samipe yAH sahacaryaH sakhyaH tAbhiH saMbhRtA bhRtA uttAnAH vhAlAsteSAM mAnA oSaH // ... bhAvArtha - kumAravihAra caityamAM ardharAtre pArzvanAtha prabhunA caraNa kamaLanI pUjA karavAnI zraddhAthI vRddhi pAmatA harSane laIne paripATI tathA dhyAnathI vimukha thaI nATaka karatA, ane potAnI samIpe rahelI sahacarIoe jemanA tAlanA samUhane dhAraNa karelA che, evA devatAone jovAnI IcchA rAkhatA nagarajano paheregIrone suvarNano satkAra karI jovAnA pahoranI mAgaNI kare che. 92 103 vizeSArtha - kumAravihAra caityanI aMdara ardharAtre devatAo nATaka karavA Ave che, te vakhate temane pUjA karavAnI eTalI badhI zraddhA vadhe che ke, jenA harSathI teo pUjAnI paripATI tathA dhyAnathI vimukha thaI nATaka karavA maMDI jAya che, te vakhate temanI sahacarI devIo temane tAla Ape che. A dekhAva jovAne nagaranA purUSone eTalI badhI IcchA utpanna thAya che ke jethI teo paheregIrone suvarNa dravyanI lAMca ApI temano pahero levAnI mAgaNI kare che. kAraNake jo teo paheregIronuM kAma kare to temane divya nATaka jovAno lAbha maLe. 92 yatrAlekhyasabhAsu citraracanAsaubhAgyasaMpAdanAsaMraMbhaH phalameti zilpakRtinAmekatra bhittau kvacit / sAMmukhyaM bhajatAM punarmaNizilAvyAsaMgaraMgattviSAM biMbollAsavazena citraghaTanA bhittyaMtarANAmapi // 93 // paripATirlayo / L A 1 ... Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam avacUrNi:- yatra prAsAde AlekhyasabhAsu kvacidekatra bhittau zilpakRtinAM citraracanA saubhAgyasaMpAdanAsaMraMbhaH phalaM eti / punaH sAMmukhyaM bhajatAM maNizilAvyAsaMgaraMgattviSAM bhittyaMtarANAmapi biMbollAsavazena citraghaTanA bhavet / zilpaM citraM tasminakRtinazcaturAH citrakarA ityarthaH / sAMmukhyaM saMmukhatvaM / ratnazilAnAM vyAsaMgaH saMgastena raMgatyaHcalaMtyastviSaH kAMtayo yessaaN| bhittyaMtarANAM anyAsAM bhittInAM / anyA bhittayo bhittyaMtarANi // 93 // bhAvArtha - je caityanI aMdara AvelI citrazAlAone viSe koI eka bhiMtanI aMdara citrakAronA saubhAgya saMpAdanano saraMbha phaLane prApta kare che, tenI sanmukha AvelI bIjI bhIMto ke jemanI kAMtio ratnamaya zilAonA saMgane laIne calAyamAna thayelI che, te pelI bhIMtanA pratibiMbanA ullAsane lIdhe temanI aMdara paNa evA ja citranI ghaTanA thaI jAya che. 93 ' vizeSArtha - graMthakAra have te caityanI citrazALAnuM varNana kare che. te caityanI aMdara AvelI citrazALAomAM koI bhIMta upara citrakAroe potAnI kArIgarIthI koI evAM suMdara citro racelAM che ke je tevAM citro bIjI bhIMto upara thaI zakyAM nathI, paraMtu ratnamaya zilAonA saMgane laIne temanI kAMtiomAM pelI suMdara citravALI bhIMtanuM pratibiMba paDe che, tethI bIjI bhIMtonI aMdara paNa tevI ja citraghaTanA dekhAya che. 93 bherIbhAMkArapUrapraNayamukurito ghoraghoraiH prasarpan ghaMTATaMkAraghoSaiH pratinaditaghanairlabhito mAMsalatvam / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam urvImApUrya tUryadhvaniranavarataM smArayan tArkSyapakSa - prAMtAghAtAMstrisaMdhyaM racayati cakitaM yatra pAtAlalokaM // 94 // ... 105 avacUrNi:- yatra prAsAde bherIbhAMkArapUrapraNayamukurito ghoraghoraiH ghaMTATaMkAraghoSaiH prasarpan pravarddhamAnaH pratinaditaghanaiH mAMsalatvaM puSTatvaM laMbhitaH prApitaH anizaM tArkSyapakSaprAMtAghAtAn smArayan urvI pRthvIM ApUrya pUrayitvA tUryadhvaniH vAditradhvaniH pAtAlalokaM trisaMdhyaM cakitaM racayati / bheryo T vAdyavizeSAsteSAM bhAMkArAH zabdAsteSAM pUraH samUhastasya praNayaH saMzleSastena mukuritaH mukura AdarzastadvadAcaritaH pratibiMbita ityarthaH / tArkSyo garuDaH / pannagAstArkSyAdvibhyati iti bhAvaH ||24|| bhAvArtha je caityanI aMdara bherI nAmanA vAjAnA bhAMkAra zabdonA samUhanA snehathI darpaNanI jema pratibiMbita thayelo ane ati ghora ghaMTAonA TaMkArAnA ghoSathI vRddhi pAmato ane pratidhvanionA raNakArathI puSTa thayelo vAjiMtrono dhvani pRthvIne pUrI pAtAlalokane nAgalokane garUDa pakSInI pAMkhonA cheDAnA AghAtanuM smaraNa karAvI bhayabhIta kare che. 94 - vizeSArtha - A zlokathI kavi kumAravihAra caityanA vAjiMtronI samRddhi varNave che te caityamAM bherInA bhAMkAro tathA ghaMTAonA TakorAo eTalA badhA thAya che, ke tenA pratidhvani sAthe te dhvanino avAja pRthvIne purI pAtAla sudhI pahoMce che. te vakhate pAtAlavAsI sarpone garuDanI pAMkhonA cheDAnA AghAtanuM smaraNa thAya che, eTale teo bhayabhIta thaI jAya che. sarpo garuDathI bhaya pAme che, e vAta prasiddha che. 94 ... Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam parvonmIlanmahimnA gurusaralavapuHprAMtapItAMbareNa svarNavyAsarpidhAmnA kRtasatatapadaM ketudaMDena mUrdhni / advaitaM daivateSu prasabhamabhidadhat pArzvanAthasya dUrAdUrvIbhUtAMgulIkaH kara iva yadiha kSoNivadhvA vibhAti // 15 // avacUrNiH- iha pattane parvonmIlanmahimnA gurusaralavapuHprAMtapItAMbareNa svarNavyAsarpidhAmnA svarNasya vyAsarpi prasaraNazIlaM dhAma tejo yasya tena ketudaMDena mUrdhni kRtasatatapadaM yaccaityaM kSoNivadhvAH pArzvanAthasya daivateSu advaitaM prasabhaM yathA syAttathA abhidadhat kathayan dUrAdUrvIbhUtAMgulIkaH kara iva vibhaati| parvasu pauSe zrIpArzvanAthajanmAdikalyANakeSu paMcapal vA unmIlan varddhamAno mahimA yasya advaitaM ekatvaM / guru mahat saralaM dIrgha yat vapustasya prAMtA avayavAstaiH pItaM lakSaNayA vyAptaM aMbaraM yena // 15 // bhAvArtha - parvane viSe jeno mahimA vRddhi pAmelo che, moTA ane sarala evA zarIranA avayavothI je AkAzane vyApta karanAro che ane jenuM teja suvarNathI prasarI raheluM che evA dhvaja daMDe jenA zikhara upara haMmezA sthAna kareluM che evuM je kumAravihAra caitya "devatAomAM pArzvanAtha advitIya che' ema AgrahathI kaheto ane jenI eka AMgaLI ucI karelI che, evo pRthvIrUpI strIno hAtha hoya, tevuM dekhAya che. 95 vizeSArtha - te kumAravihAra caitya upara moTo dhvajadaMDa hato, te upara kavi uspekSA kare che. pauSamAsamAM jyAre pArzvaprabhunA janma vagere kalyANaka Ave che, tyAre te dhvajadaMDano mahotsava thAya che. ane te dhvajadaMDanA avayavo moTA ane sarala che. tethI te AkAzamAM vyApI rahelo che. vaLI tenI upara suvarNa maDheluM hovAthI te ghaNo tejasvI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 10the dekhAya che, Avo dhvajadaMDa jenA zikhara upara che, evA te caityane uddezIne kavi usnekSA kare che ke, e dhvajadaMDavALuM caitya pRthvIrUpI strIno hAtha che, te eka ucI AMgaLI karI lokone jaNAve che ke, sarva devatAomAM pArzvanAtha prabhu advitIya che, temanA jevo bIjo koI deva nathI." lokomAM paNa ekanI saMkhyA batAvAne mATe hAthanI eka AMgaLI ubhI karavAno pracAra che. 95 pazyaMstyaktanimeSamadbhutatamAMstAMstAnbahirmadhyagAn bhUbhAgAnitaretarAMgaghaTanAdutkSipya dehaH paraiH / martyatve'pi jinaprabhAvavazataH prAptAmaratvaH kSitiM padbhyAM kazcidasaMspRzaMstata ito yasyAMgaNe bhrAmyati // 16 // avacUrNi:- yasya prAsAdasya aMgaNe tyaktanimeSaM yathA syAttathA adbhutatamAn tAn tAn madhyagAn bhUbhAgAnbahiH pazyan itaretarAMgaghaTanAt parairutkSipya utpATitadehaH padbhyAM kSitiM asaMspRzanmartyatve'pi manuSyatve'pi jinaprabhAvataH prAptAmaratvaH kazcitpuruSaH itastato bhraamyti| devo'pi caturaMgulena bhuvaM na spRzati vimAnAdinA utpATitadehaH syAt / etAvatA tilaH patito'pi yatra na mAti evaMvidho janAnAM saMmardo yatrAstIti bhAvaH // 16 // bhAvArtha - koI purUSa te kumAravihAra caityanA AMgaNAmAM bAharathI tenA ati adbhuta madhyamAM rahelA bhUminA bhAgane animeSa daSTie joto hato, paraspara bhIDamAM rahelA eka bIjAnA aMganI ghaTanAthI bIjAoe tenA dehane ucakI lIdho eTale pRthvIne sparza karyA vagara Ama tema bhamato hato, te jANe manuSyapaNAmAM paNa jina bhagavaMtanA prabhAvathI devapaNAne prApta karyuM hoya, tevo dekhAto hato. 96 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108) zrIkumAravihArazatakam vizeSArtha - A zlokathI graMthakAre te caityanI aMdara thatI lokonI bhAre bhIDa darzAvI che. te caityanA AMgaNAmAM koI purUSa AvI tenI ramaNIya bhUminA bhAgane bAhara rahI ekI najare joto hato, te lokanI bhIDamAM AvatAM tene bIjAoe UcakI lIdho hato, tethI pRthvIne aDakayA vagara Ama tema bhamavA lAgyo. te upara kavi usvekSA kare che ke, zrI jina bhagavAnanA prabhAvathI te purUSe jANe manuSyapaNAmAM paNa devapaNuM prApta karyuM hoya, tevo te dekhAto hato, devatA animeSa daSTie (maTakuM mAryA sivAya) jue che, tema te purUSa caitya bhUminA ramaNIya bhAgane tevI daSTithI joto hato, devatA pRthvIthI uce cAle che, eTale devatAnA caraNa pRthvIne aDakatA nathI, tema te purUSa bhIDane laIne bIjAoe UcakavAthI pRthvIne sparza karyA vagara bhamato hato. A uparathI kavie ema darzAvyuM che ke, te caityamAM eTalI badhI bhIDa hatI ke, jo talano dANo paNa nAkhyo hoya to te jamIna upara paDato na hato. 96 bhAgyaprAgalbhyalabhyAM kimaparamamarairapyasAdhyAmavAcyA azraddheyAmazeSatrijagadabhinutAM yasya sauMdaryalakSmI / nidhyAyannirnimeSaM pulkghnvpulocnaanaaN sahasram / spaSTaM tuSTAva sRSTiM kSitimadhivasatAM mAnavAnAM ca zakraH // 17 // ___ avacUrNiH- yasya prAsAdasya bhAgyaprAgalbhyalabhyAM avAcyAM azraddhayAM azeSatrijagadabhinutAM aparaM kiM amarairapi asAdhyAM niSpAdayitumazakyAM sauMdarya saubhAgyaM tasya lakSmI nirnimeSaM nirdhyAyan pulakaghanavapuH zakraH spaSTaM locanAnAM sahasraM ca punaH kSitiM pRthvImadhi madhyaM adhivasatAM mAnavAnAM sRSTiM sarjanaM tuSTAva stauti sma / avAcyAM vaktumazakyAM azraddheyAM zraddhAtumayogyAM // 97 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 109 bhAvArtha - moTA bhAgyathI labhya thAya tevI, vacanathI na kahI zakAya tevI, zraddhA karavAne ayogya, sarva traNa jagatanA lokoe stavelI, vadhAre zuM kahevuM, devatAothI paNa na karI zakAya tevI je kumAravihAra caityanA sauMdaryanI lakSmIne animeSa daSTie nIrakhato evo Idra zarIrane romAMcita karI potAnA hajAra netrone ane pRthvI para rahenArA manuSyonI sRSTine spaSTa rIte stavato hato. 97 ' vizeSArtha - kumAravihAra caityanI ghaNAM bhAgyathI labhya, anirvacanIya, azraddheya ane traNa jagatanA lokoe stavelI sauMdarya lakSmI joI IMdranA zarIramAM romAMca thaI jAya che ane te vakhate te potAnA hajAra netronI ane mAnava sRSTinI bhAre prazaMsA kare che. kAraNa ke, tenA hajAra netro A caityanA sauMdaryane jovAmAM vadhAre upayogI thAya. ane A pRthvI upara vasatA lokone paNa A caityanA darzanano lAbha maLe che. A uparathI graMthakAre darzAvyuM che ke, te caityanI zobhA eTalI badhI uttama hatI ke, jene joI devatAono svAmI IMdra paNa cakita thato hato. 97 yasya dhvajAn gaNayituM kanakAvalIDhAn UrdhvaM zirodhimadhikaM pathi kurvatInAm / kuMbhA kuraMgakadRzAM zirasaH pataMto yUnAM ciraM vipaNinAM janayaMti hAsyam // 18 // __avacUrNiH- yasya prAsAdasya kanakAvalIDhAn dhvajAn gaNayituM saMkhyAtuM pathi mArge adhikaM UrdhvaM zirodhiM kurvatInAM kuraMgakadRzAM zirasaH pataMtaH kuMbhAH vipaNinAM haTTavaNijAM yUnAM taruNAnAM ciraM cirakAlaM hAsyaM Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrIkumAravihArazatakam janayaMti / kanakAvalIDhAn kanakadaMDalagnAn / zirodhiM grIvAM zirasaH mastakAt / kuMbhAH pAnIyaghaTAH // 28 // bhAvArtha - je kumAravihAra caityanA suvarNathI jaDelA dhvajadaMDo gaNavAne potAnI Doka vadhAre ucI karatI evI nagaranI strIonA mastaka uparathI rastAmAM paDI jatA evA ghaDAo bajAranA tarUNa vepArIone hAsya utpanna karatA hatAM. 98 ' vizeSArtha - rastAmAM jala bharI cAlI jatI nagaranI strIo te caityanA suvarNamaya dhvaja daMDone ucI Doka karI gaNatI hatI, te vakhate vadhAre Doka ucI thavAthI temanA mastaka uparathI pANInA ghaDAo paDI jatA hatA, te joI bajAranA juvAna purUSo hasatA hatA. A uparathI kavie te caityamAM asaMkhya suvarNanA dhvaja daMDo hatA, ema darzAvyuM che. 88 yasyottuMgaviTaMkalIDhaviyataH pAtuM zriyaM pezalAM durottAnitakaMdharaM nidadhatAM baddhAnubaMdhA dRzaH / paurANAmanavekSaNe miladuraHsaMghaTTabaddhakrudhA - manyonyaM nRpavartmani pratikalaM kolAhalaM jAyate // 19 // avacUrNi:- uttuMgaviTaMkalIDhaviyataH yasya prAsAdasya pezalAM manojJAM zriyaM pAtuM draSTuM dUrottAnitakaMdharaM dUraM uttAnitA UrdhvaM kRtA kaMdharA grIvA yatra kriyAvizeSaNametat dUrottAnitakaMdharaM yathA syAttathA baddhAnubaMdhA dRzaH nidadhatAM dharatAM miladuraHsaMghaTTabaddhakru dhAM paurANAM nAgarikANAM anavekSaNe'navalokane nRpavartmani anyonyaM parasparaM pratikalaM niraMtaraM kolAhalaM kalakalo jAyate varttate / baddho'nubaMdha Adaro yAbhistAH baddhAnubaMdhA iti Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam havizeSaNaM / 'kapotapAlI viTaMkaH' iti nAmamAlA tena lIDhaM vyApta viyat AkAzaM yena tat // 19 // bhAvArtha - ucA viTaMkathI* AkAzane vyApta karI rahelA je caityanI suMdara zobhA jovAne ucI Doka karI AdaravALI daSTione dhAraNa karatA nagaranA loko eka bIjAne na joI zakavAthI ane paraspara chAtIonA saMghaTTane laIne kodha utpanna thavAne lIdhe rAjamArganI aMdara temano kolAhala niraMtara thayA kare che. 99 vizeSArtha - jAhera rastAnI aMdara cAlatA loko ucI Doke karI kumAravihAra caityanI zobhAne jotAM paraspara joI zakatA nathI, tema vaLI paraspara chAtIonA dabAvAthI temane krodha utpanna thAya che. tethI lokono moTo kolAhala thaI paDe che. AthI caityanI suMdara zobhAno utkarSa graMthakAre darzAvyo che. 99 dikcakracuMbibhirudaMzuzazAMkakAMtabhittitviSAM pihitapIThatale pratAnaiH / vyomasthametaditi buddhirudeti yatra dezAMtarAdupayataH satataM janasya // 100 // avacUrNiH- udaMzuzazAMkakAMtabhittitviSAM dikcakracuMbibhiH pratAnaiH samUhai: pihitapIThatale yatra prAsAde dezAMtarAdupayataH Agacchato janasya vyomasthaM AkAzasthametat iti buddhiH satatamudeti utpadyate / pihitaM AcchAditaM pIThatalaM thaDAbaMdho yasya tasmin prAsAdavizeSaNam // 10 // * viTaMka zabdano artha chatta thAya che, jenI upara pArevAo bese che te. tenuM bIjuM nAma "kapotapAlI' kahevAya che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - prasaratA kiraNovALA caMdrakAMta maNionI dIvAlonI kAMtionA dizAonA cakrane vyApta karanArA samUha vaDe jenuM pIThatala DhaMkAI gayela che evA te prAsAdane viSe haMmezAM dezAMtarathI AvatA lokone "A caitya AkAzamAM rahyuM che,' evI buddhi utpanna thAya che. 100 vizeSArtha - A zlokathI kavie te caityanI vizvamAM vikhyAti darzAvI che. dezAMtaranA ghaNA loko te caityanI yAtrA karavAnuM Ave che ane te ajANyA loko jyAre tene prathama avaloke che, te vakhate te caityamAM rahelAM caMdrakAMta maNionI kAMtino puMja tene AsapAsanI dizAomAM eTalo badho vyApI jAya che, ke jethI te prAsAdanuM pIThatala DhaMkAI jAya che tethI teo te caityane AkAzamAM raheluM jANe che. 100 zeSAH zitayaH phaNAmaNibhuvaH zoNA jinAMgodbhavAH / zvetAH kAMcanakalpitAMgadaruhaH pItAH prabhArAzayaH / nityAn yatra vicitravarNasubhagAn netraikagamyasthitIn bAhyAbhyaMtaramaMDapeSu taralAMzcaMdrodayAn kurvate // 101 // avacUrNiH- yatra prAsAde bAhyAbhyaMtaramaMDapeSu zeSAhe: zitayaH phaNAmaNibhuvaH zoNA jinAMgodbhAvAH zvetAH kAMcanakalpitAMgadaruhaH pItAH prabhArAzayaH prabhAsamUhAH vicitravarNasubhagAn netraikagamyasthitIn netrANAM ekA gamyA dRSTuM yogyA sthitiryeSAM caMdrodayAnAM tAn netraikagamyasthitIn nityAn avinazvarAn taralAn capalAn caMdrodayAn kurvate / nIlaM kRSNamekamiti nyAyAt paMcavarNAH prabhArAzaya iti gamyam // 10 // bhAvArtha - je caityanI aMdara bAharanA ane aMdaranA maMDapone viSe nitye rahelA caMdaravAne zeSanAganI nIlI, tenI phaNAnA maNinI rAtI, prabhunA aMganI dhoLI ane prabhue dharelA suvarNanA bAjubaMdhanI Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam pILI evI kAMtionA samUha nitya, vicitra varNothI suMdara, netrone darzanIya sthitivALA ane capaLa kare che. 101 ... vizeSArtha A kAvyathI graMthakAra caityanA bAhara ane aMdaranA maMDapone viSe bAMdhelA caMdaravAnuM camatkArI rIte varNana kare che. prabhunI pratimAne viSe paMcavarNI kAMti rahelI che, eTale prabhunA mastaka para rahelA zeSanAganI nIlakAMti che, zeSanAganI phaNAnA maNinI rAtI kAMti che, prabhunA aMganI zveta kAMti che ane prabhue dhAraNa karelA suvarNanA bAjubaMdhanI pIlI kAMti che - e paMcavarNI kAMtine laIne tyAM bAMdhelA caMdaravAo paNa paMcavarNI thavAthI netrone jovA lAyaka bane che, te sAthe te capaLa dekhAya che. AthI graMthakAre prabhunI pratimAnA sauMdaryanuM digdarzana karAvyuM che. nIla ane zyAma eka gaNAya che, tethI tene bhinna gaNavAthI paMcavarNa thAya che. 101 caMcannakSatrarAzigrahanikaraparikSiptaparyaMkabhUmi - 113 rdaMDena svarNadhAmnA 'parikaritavapurmUrddhalabdhAMbareNa / muktAdAmAvacUlasthapuTitavikaTaprAMtakoTernizIthe zvetacchatrasya lakSmIM kalayati nikhilAM yatra rAkAzazAMkaH // 102 // avacUrNi :- yatra prAsAde nizIthe caMcannakSatrarAzigrahanikaraparikSiptaparyaMkabhUmiH svarNadhAmnA UrdhvalabdhAMbareNa daMDena parikaritavapuH rAkAzazAMkaH pUrNimAcaMdraH muktAdAmAni muktAhArAH teSAM avacUlAH gucchAH taiH sthapuTitA viSamonnatAH vikaTA vistIrNAH prAMtA avayavAsteSAM koTayo yasya tasya zvetacchatrasya nikhilAM lakSmIM kalayati / parikSiptA vyAptA / paryaMkabhUmiH parisarabhUmiH / mUrddhani mastake labdhaM prAptaM aMbaraM AkAzaM vastraM vA yena tena / parikaritaM viddhaM vapuryasya saH // 102 // 1,2,4 A vyati / 3 A parikara / - ... Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam bhAvArtha - je caityanI aMdara caLakatA nakSatro, rAzio ane grahonA samUhathI jeNe AsapAsanI bhUmine vyApta karelI che ane suvarNanA tejavALA ane mastaka upara aMbara (AkAza pakSe vastra) ne prApta karanArA daMDathI jenuM zarIra vyApta thayeluM che evo pUrNimAno caMdra motIonA hAranA gucchothI viSama ane uMcA vistAravALA prAMta bhAganI aNiovALA zveta chatranI pUrNa zobhAne pAme che. 102 / / 114 vizeSArtha - A zlokathI kavi caMdrane chatranI sAthe sarakhAve che. te uMcA caitya upara Avelo caMdra chatranI pUrNa lakSmIne-zobhAne prApta kare che. chatranI nIce daMDa hoya che, tema caMdranI nIce te caityano uco dhvajadaMDa che. uce rahelA caMdre nakSatra-tArA maMDalane vyApta karelA che, ane tenA mastaka upara AkAza AveluM che. AthI motIonA hAranA gucchavALA chatra daMDanA jevo dekhAva lAge che. ahiM aMbara zabdanA be artha thAya che. dhvajadaMDanA mastaka upara aMbara-AkAza AveluM che ane aMbara-vastra paNa AveluM che. motIone ane tArA maMDalane sarakhAvI kavie pUrNopamA alaMkAra varNavyo che. 102 divyazravyAvadhInAM dviSati madhumucAM veNuvINAravANAM tUryodrIrNe zravAMsi sthagayati ninade nirdayAsphAraghore / anyonyaM gAtragADhavyatikaranihatAzeSapANikriyANAM yAtrAyAM netranRtyairbhavati tanubhRtAM yatra kRtyopadezaH // 103 // ? A ... ... - sphAla / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 115 avacUrNi:- divyazravyAvadhInAM madhumucAM veNuvINAravANAM dviSati tUryodgIrNe nirdayAsphAraghore ninade zravAMsi sthagayati yatra prAsAde'nyonyaM gAtrAgADhavyatikaranihatAzeSapANikriyANAM tanubhRtAM netranRtyaiH kRtyopadezo mavati | 'diSo vAtRza' (siddhahema, 2/2/84) rUtisUtraNa veNuvINAravANAmiti SaSThI / gAtrasya vapuSo gADhaM yathA syAttathA vyatikaraH saMmardaH tena nihatA hatA azeSAH pANikriyA hastacAlanAni yeSAM tanubhRtAM / ghore raudre // 103 // bhAvArtha - je caityanI aMdara divya gAyananI avadhi rUpa ane mAdhuryane varSanArA veNu, ane vINAnA zabdono dveSa karanAra temaja nirdaya tADanathI bhayaMkara evo vAjiMtrono zabda jemanI karNedriyone DhAMkI deto hato ane paraspara zarIranA gADha dabANane laIne temanI hAthanI badhI kriyA haNAI gaI hatI; evA yAtrAne viSe AvelA prANIonA badhA kAryono upadeza netronA nacAvavAthI thAya che. 103 vizeSArtha - te kumAravihAra caityanI aMdara vAjiMtrono dhvani eTalo moTo thato hato ke, je dhvani divya gAyananA avadhi rUpa ane mAdhurya varSanArA veNu tathA vINAnA dhvaniono dveSa karato hato arthAt temane dabAvI deto hato. te dhvanine laIne tyAM yAtrAne mATe AvelA lokonA kAna baherA thaI jatA tethI teo eka bIjAnA zabdane sAMbhaLI zakatA na hatA. vaLI temanA zarIra paraspara bhIDamAM AvatA ane tethI temanA hAtha baMdhAI jatA hatA. jyAre vAjiMtronA dhvanithI kAna ane bhIDane laIne hAtha aTakI paDatA, tyAre teo AMkhonA IzArAthI paraspara kAryanI samajUtI ApatA hatA. A uparathI caityanA vAjiMtronI ane yAtrAnA utsavanI unnati darzAvI che. 103 ? A - Rled | Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam eNAMkAMzunibhA prabhAM 'javanikAbhrAMtyottaraMgodbhavA - mutkSipya pravizaMti yatra saralasvAMtA janAH kecana / kecidrUpyakapATasaMpuTaparIrodhAvabodhAkulAH dvArodghATanimittamaMtikagataM yAcaMti devArcakam // 104 // ___ avacUrNiH- yatra prAsAde eNAMkAMzunibhAM uttaraMgodbhavAM prabhAM javanikAbhrAMtyA utkSipya saralasvAMtAH kecana janAH pravizaMti / rUpyakapATasaMpuTaparIrodhAvabodhAkulAH kecid dvArodghATanimittaM aMtikagataM devArca yAcaMti / saralaM Rju svAMtaM mano yeSAM / kapATAnAM saMpuTaM yojanaM dAnaM vA tena parIrodhaH skhalanaM tasya avabodho jJAnaM tena AkulAH // 104|| bhAvArtha - je caityanI aMdara keTalAeka saraLa hRdayavALA loko caMdranA kiraNonA jevI dvAranA uparanA bhAganA maNionI kAMtine paDadAnI bhrAMtithI uMcI karI temAM praveza kare che ane keTalAeka tene 'rUpAnAM kamADa vAsI aTakAyata karI che" ema jANI AkuLa-vyAkuLa thaI dvAra ughADavAne mATe pAse rahelA pUjArI (goThI) ne vinave che. 104 vizeSArtha - A zlokamAM graMthakAre bhrAMtimAnuM alaMkArathI caityanA dvAranI zobhA varNavelI che. caityanA dvAranA uparanA bhAganI caMdranA kiraNonA jevI rUperI kAMti paDe che, tene keTalAeka bhoLA dilanA loko "A paDado che evuM dhArI tene uce karI aMdara praveza kare che. ane keTalAeka loko "A dvAranAM rUperI kamADa baMdha karI aTakAyata karI che evuM jANI aMdara javAne AkuLa-vyAkuLa thaI dvAra ughADavAne mATe goThIne vinaMti kare che. 104 , 2 A - cama | Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 zrIkumAravihArazatakam svaccheMdugrAvavedyAM vicakilarucayaH svarNavarNAH suvarNastaMbhAbhyarNeSu nIlopalataTanikare' barhiNaskaMdhabhAsaH / sAmrAH sUryAzmabhAbhiH kariSu ca cakitA vismitAH putrikAbhiryavyAkhyAvezmaraMge dadhati naTabhaTIpATavaM pUH puraMdhyaH || 105 || ... avacUrNi:- svaccheMdugrAvavedyAM vicakilarucayaH svarNastaMbhAbhyarNeSu svarNavarNAH nIlopalataTanikare barhiNaskaMdhabhAsaH sUryAzmabhAbhiH sAsrAH sabAppAH ca punaH kariSu cakitAH putrikAbhiH vismitAH pUH pUraMdhyaH naTabhaTIpATavaM dadhati dharaMti / mallikA syAdvicakilaH / taTaM tIraM / barhiNo mayurasya skaMdho rAta: | pU:purUMdhya: nAranArtha: |||| I bhAvArtha - svaccha evA caMdrakAMta maNionI vedikAne viSe mallikAnAM puSpa jevI kAMtivALI, suvarNanA staMbhanI samIpa suvarNI raMgavALI, nIlamaNinA taTa pAse mayUra pakSInA gaLAnA jevI kAMtivALI, sUryakAMta maNinI kAMtiothI netramAM azruvALI thatI, hAthIonAM citrone laIne bhaya pAmatI ane putaLIothI vismaya pAmatI nagaranI strIo je caityanI vyAkhyAnazALAnI raMgabhUmi upara naTaDIonA cAturyane dhAraNa karatI hatI. 109 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra kumAravihAra caityanI pAse AvelI vyAkhyAnazALAnuM varNana kare che. te vyAkhyAna-zALAne raMgabhUminuM ane tenI aMdara AvatI strIone naTaDIonuM rUpaka Ape che. naTaDIo jema vividha varNanA veSa paherI rUdanano, bhayano ane vismayano dekhAva kare che tema te vyAkhyAnazALAmAM nagaranI strIono tevo dekhAva thato hato. te strIo caMdrakAMtamaNinI vedInI samIpa rahevAthI, mallikAnA puSpanA jevA dhoLA varNane dhAraNa karatI hatI. 1,2 A niphTe I Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam suvarNanA staMbhonI pAse suvarNavarNI thatI hatI ane nIlamaNinI pAse mayUranI Doka jevI dekhAtI hatI. A pramANe paMcaraMgI banatI te strIo sUryakAMtathI azruvALI thatI, hastIonAM citrothI bhaya pAmatI ane putaLIone joI vismaya pAmatI hatI. A uparathI vyAkhyAnazALAnI samRddhi paNa kavie darzAvI che. 105 yatra zraddhAturANAmajirabhuvi paribhrAmyatAM biMbayogAt / vyAlolAM vIkSamANo haritamaNimayIM netravallI sphaTAsu / sAkSAdbhogIMdrazaMkAprabhavabhayabhavadvepathuvyastapANiH / pUjAM pArzvasya loko viracayati sadA pUjakAnAM kareNa // 106 // ____ avacUrNi:- yatra prAsAde ajirabhuvi paribhrAmyatAM zraddhAturANAM pUjakAnAM kareNa sphaTAsu haritamaNimayIM netravallI biMbayogAvyAlolAM capalAM vIkSamANo sAkSAbhogIMdrazaMkAprabhavabhayabhavadvepathuH vyastapANiH lokaH pArzvasya pUjAM viracayati / vepathuH kaMpastena vyastAH pANayo yasya sH||106|| bhAvArtha - je caityanA AMgaNAmAM bhamatA evA zraddhALu pUjakonA netronA sarpanI phaNAomAM pratibiMba paDavAnA yogathI nIlamaNimaya netra rUpa velane joI sAkSAt sarpanI zaMkA thatAM te vaDe utpanna thayelA bhayane laIne jemane kaMpArI thaI AvatAM hAtha DhIlo thAya che, evA loko zrI pArzvanAtha prabhunI pUjA goThIone hAthe karAve che. 106 ' vizeSArtha - te caityanA AMgaNAmAM zraddhALu pUjako pharatA hatA, temanA netronAM pArzvanAtha prabhunA mastake rahelA sarpanI phaNAomAM pratibiMba joI, teo "A pratyakSa sarpo che' ema dhArI manamAM zaMkita thatA hatA, ane tenA bhayathI kaMpAyamAna thatA hatA. tethI prabhunI pUjA karavAmAM temano hAtha aTakAto hato. pachI teo goThIone hAthe prabhunI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 11) pUjA karAvatA hatA. A uparathI kavie pArzvanAtha prabhunA mastaka para chatrAkAre rahelA sapanI maNimaya zobhA sUcavI che. 106 madhye mAmupanIya darzaya mukhAMbhojaM kathaMcinmanAk bhrAtaryAmika kAmikasya mahatastIrthasya pArzvaprabhoH / itthaM yatra mahotsaveSu janatAsaMghaharuddhAdhvanAM vRddhAnAM vacanAni kasya karuNAM varSati na zrotrayoH // 107 // ___avacUrNiH- he yAmika bhrAtaH mAM madhye upanIya kAmikasya mahataH tIrthasya pArzvaprabhoH mukhAMbhojaM kathaMcit mahatA kaSTenApi manAk ISat darzaya itthaM yatra prAsAde mahotsaveSu janatAsaMghaTTaruddhAdhvanAM vRddhAnAM vRddhastrINAM vacanAni kasya zrotrayoH karuNAM na varSati / janatA janasamUhastasya saMghaTTaH saMmaIH tena ruddho mArgo yAsAM / upanIya prApya / kAmAn dadAtIti kAmikaH kAmada ityarthaH // 107 // | bhAvArtha - "he bhAI paheregIra, mane kaSTathI vacamAM laI jaI kAmane ApanArA moTA tIrtharUpa zrI pArzvanAtha prabhunuM mukhakamala jarA batAva" A pramANe je caityanA mahotsavamAM lokonA samUhathI jemano mArga rUMdhAyelo che, evI vRddha strIonA vacano konA kAnamAM karaNAne varSAvatAM nathI. ? 107 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra te kumAravihAra caityanA mahotsavamAM thatI lokonI bhIDanuM vizeSa varNana kare che. te bhIDamAM prabhunA darzanane nahIM prApta karI zakatI evI DozIo paheregIrone prArthanA kare che ke, "he bhAI, amane prabhunA mukhakamalanA jarA darzana karAva." A temanAM vacano sAMbhaLI dareka purUSane karUNA utpanna thatI hatI. 107 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] zrIkumAravihArazatakam bhUmnA dhUnayatoH ziraH pratidinaM vyAlokya lokottarAn tAMstAn yatra vicitraratnasubhagAn kuMbhAMstathA maMDapAn / sAzcaryaM pratitoraNaM pratizilaM pratyutsavaM tiSThato - rbhedaH ko'pi na lakSyate sahRdayairAgaMtuvAstavyayoH // 108 // avacUrNiH- yatra prAsAde pratidinaM lokottarAn vicitraratnasubhagAn tAn tAn kuMbhAMstathA maMDapAn vilokya bhUmnA bAhulyena ziro dhUnayatoH sAzcaryaM sAdbhutaM pratitoraNaM pratizilaM pratyutsavaM tiSThatorAgaMtuvAstavyayoH sahRdayaiH kopi bhedo vyaktiH na lakSyate / AgaMtuH prAghurNakaH // 108 // bhAvArtha - prati divasa lokottara divya ane vicitra ratnothI suMdara evA te te kalazo ane te te maMDapone joI potAnA mastakane atizaya dhuNAvatA ane dareka toraNe, dareka zilAe ane dareka utsava Azcarya sahita rahetA evA paradezI mahemAna ane tyAMnA vatanI vacce koI jAtano bheda vidvAna purUSonA jANavAmAM Avato na hato. 108 vizeSArtha - te caityanI aMdara bahArathI Avelo paradezI ane tyAMno vatanI - e baMnenI vacce koI jAtano taphAvata jovAmAM Avato na hato, kAraNa ke tyAMnA haMmezanA vatanIne te caityane joI jevuM Azcarya thatuM, tevuM ja paradezI navA mANasane paNa thatuM hatuM. haMmezAM tyAM rahelA divya ane vicitra ratnothI suMdara evA kalazo ane maMDapo joI videzI ane vatanI baMne sarakhI rIte mastaka dhuNAvatA hatA. vaLI te caityanA dareka toraNe, dareka maNimaya zilAe ane dareka utsave teo baMne sarakhI rIte Azcarya pAmatA hatA. te uparathI vidvAna purUSo paNa videzI ane vatanIno taphAvata jANI zakatA na hatA. 108 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... 121 gItodgAropahUtazrutibhirabhinavotkRSTanATyaprabaMdha prAraMbhAkrAMtanetraiH snapanaparimalopArjitaghrANamaitryaiH / nityairnaimittikaizca pratidivasabhavairutsavaireva yasya bhrazyatkAmArthakRtyaH spRzati purajanaH kopi nirvedamaMtaH // 109 // avacUrNiH- yasya prAsAdasya gItodgAropahUtazrutibhiH ca punaH abhinavotkRSTa nATyaprabaMdha prAraMbhAkrAMtanetraiH snapanaparimalopArjitaghrANamaitryaiH nityaiH naimittikaiH pratidivasabhavairutsavaireva nizcayena bhrazyatkAmArthakRtyaH ko'pi purajanaH aMtarmanasi nirvedaM vairAgyaM spRzati / gItasya udgArA utpattayaH teSu upahUtA AmaMtritAH zrutayaH karNA yairutsavaiH // 109 // bhAvArtha - gAyananA udgAromAM jemaNe kadriyone AmaMtraNa kareluM che, navIna ane utkRSTa nATakonA prabaMdhanA AraMbhe jemAM netrone dabAvelA che ane snAtranA sugaMdhe jemAM nAsikA IMdriyanI mitratA prApta karI che evA je caityanA nitya ane naimittika utsavothI jemanA kAmArthanA kAryo nizcayathI nAza pAmelA che evo koI nagarajana hRdayamAM nirveda - vairAgyano sparza kare che, eTale temane vairAgya utpanna thAya che. 109 vizeSArtha graMthakAra A kAvyathI te caityanA nitya ane naimittika utsavomAM vairAgya rasanuM darzana karAve che. jyAre mANasane vairAgya thAya che, tyAre tenAM karNendriya, netrUTriya ane nAsikeMdriya vagere potAnI kAma vAsanAne choDI de che ane aMtaramAM nirveda-vairAgya utpanna thAya che, tema ahIM caityamAM AvelA nagarajanane mATe paNa tema bane che. tyAM thatAM saMgItane laIne tenI kaNeMdriya, navIna nATako jovAne laIne netrUTriya ane snAtra jalanI khuzyune laIne nAsedriya - temAM tallIna banavAthI te iMdriyonI bIjI kAmanA nAza pAme che. tethI .. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam tenA hRdayamAM nirveda - vairAgya utpanna thayelo dekhAya che. A uparathI te caityamAM utsavone viSe saMgIta, nATaka ane snAtravidhi bhAre ADaMbarathI thatA hatA, ema darzAvyuM che. 109 vyAlairbAlAngajeMdraiH kapikarabharathaiAmyasArthAMzcaritraiH zraddhAlUn devatAnAM nRpatimRgadRzo vAsavAMtaHpurIbhiH / nAnAnATyairnaTaughAn marudasurabhavaiH saMgarairvIravargAnekAkinyeva lokAMstaralayati muhuryatra citrasya saMsat // 110 // avacUrNi:- yatra prAsAde citrasya ekAkinI eva saMsat sabhA muhuH vAraMvAraM vyAlaiH duSTaiH gajeMdreH bAlAn kapikarabharathaiH grAmyasArthAn devatAnAM caritraiH zraddhAlUn bhavyAn vAsavAMtaHpurIbhiriMdrANIbhiH nRpatimRgadRzaH nAnAnATyaiH naTaughAn marudasurabhavaiH saMgaraiH saMgrAmaiH vIravargAn lokAMstaralayati utsukayati / kapayo vAnarAH / karabhA uSTrAH // 110 // bhAvArtha - je caityanI aMdara AvelI citrazALA ekalI ja vAraMvAra lokone capaLa kare che. duSTa hAthIothI bALakone, vAnara, uTa ane rathothI gAmaDIyA lokonA samUhane, devatAonAM caritrothI zraddhALu-Astika lokone, IMdrANIothI rAjAonI rANIone, vividha jAtanAM nATakothI naTalokonA samUhane ane deva ane asurone saMgrAmothI vIra narone capaLa kare che. 110 ' vizeSArtha - A zlokamAM graMthakAre kumAravihAra caityanI citrazALAnuM varNana karI batAvyuM che. te citrazALAmAM evAM suMdara ane cittAkarSaka citro hatAM ke je AbehUba lAgavAthI judA judA prekSakonA mana upara judI judI asara karatAM hatAM. unmata hAthInAM citro joI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 123] bAlako capaLa thatA hatA. vAnara, uMTa ane rathonAM citro gAmaDIA lokone capaLa karatAM hatAM. tevI rIte devatAonAM caritro Astikone, IMdrANIonAM citro rAjAonI rANIone, nATakonAM citro naTa lokone ane devatA tathA daityonAM yuddhanAM citro zUravIrone capaLa karatAM hatAM. 110 zubhaM caMdrAzmakAMtyA navayavaharitaM nIlaratnaprabhAbhi - muktAdAmAvacUlaiH pracaladalikulaM labdhamallIvikAsaiH / sarvairaSTApadasthairmukuritakutukairvIkSyamANaM jineMdraiH / prAyaH sarvasya dRSTiH pravizati rataye yasya lIlAnizAMtam // 111 // avacUrNi:- caMdrAzmakAMtyA zubhaM nIlaratnaprabhAbhirnavayavaharitaM labdhamallIvikAsaiH muktAdAmAvacUlaiH pracaladalikulaM aSTApadasthairmukuritakutukaiH sarvaiH jineMdraiH vIkSyamANaM yasya prAsAdasya lIlAnizAMtaM lIlAgRhaM prAyaH sarvastra : rataye samaye pravirati zA. bhAvArtha - je kumAravihAra caityanuM lIlAgRha caMdrakAMta maNinI kAMtithI zubhra hatuM, nIlamaNinI kAMtiothI navA yavakvArA jevuM lIluM hatuM. mallikAnA puSpanA jevA vikAsane prApta karanArA motIonA hAranA gucchothI calAyamAna evA bhamarAothI yukta hatuM. A devaLanA lIlAgRha samIpe aSTApadanI racanA hatI, temAM rahelA A devaLanI kautuka racanA jemAM pratibiMbIta thayelI tevI jinendronI ratnanI pratimAo vaDe jovAtA tevA lIlAgRhamAM prAye karIne sarvanI daSTi prItine mATe praveza kare che. 111 vizeSArtha - te caityanI aMdara AveluM lIlAgRha caMdrakAMta maNinI kAMtithI dhoLuM ane nIlaratnanI kAMtithI nIlavaNa hatuM. tema ja mallikAnA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam jevA muktAphalanA hArathI bhamarAo bhrAMti vaDe temAM AvatA hatA. AvA manohara lIlAgRha samIpe aSTApadanI racanA hatI tyAM rahelI A devaLanI kautuka racanA jemAM pratibiMbIta thayelI tevI jineTronI ratnanI pratimAo vaDe jovAtA tevA lIlAgRhamAM prAyaH sarvanI daSTi praveza karatI hatI. ahIM kavi arthAtara nyAsa alaMkArathI kahe che ke, sarvanI dRSTi prItine arthe praveza kare che. tethI te aSTApada upara rahelA jinedro tene jotA hatA. A uparathI lIlAgRhanI utkRSTatA kavie darzAvI che. 111 124 ... autsukyaM kAmukAnAM manasi vidadhatI tAttvikAnAM vivekaM kASTAmAropayaMtI muhurupadizatI dhArmikANAM jugupsAm / . pAMcAlI yatra kAciccapalakapikarAkRSTanIvInivezA vrIDAM vRddhAsu hAsyaM yuvatiSu tanute kautukaM bAlikAsu // 112 // avacUrNi :- yatra prAsAde kAmukAnAM manasi autsukyaM vidadhatI tAttvikAnAM vivekaM kASTAM nizcayaM AropayaMtI muhurvAraMvAraM dhArmikANAM jugupsAM upadizatI capalakapikarAkRSTanIvInivezA kAcit pAMcAlI vRddhAsu brIDAM yuvatiSu hAsyaM bAlikAsu kautukaM tanute / capalo yaH kapirvAnaraH tasya yaH karastena AkRSTA yA nIvI zroNisthavastraM tasyA nivezaH pravezo yasyAH sA | gurugupsAM nivAm // 2 // - bhAvArtha - je caityamAM caMcala vAnaranA hAthathI jenuM kaTIvastra kheMcAyeluM che evI koI putalI kAmIonA manamAM utkaMThA karatI, tattvajJAnIonA manane vivekano nizcaya karAvatI ane dharmI janone vAraMvAra nidAno upadeza karatI thakI, vRddha strIonI lajjA, yuvationA hAsya ane bAlikAonA kautuka vadhAratI hatI. 112 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam 125 vizeSArtha - te caityanI aMdara koI evI putaLI racelI hatI ke jenA kaTIbhAga uparathI vAnare vastra kheceluM hatuM. tene joI kAmionA manamAM utkaMThA thatI hatI, tattvajJAnIonA manamAM vivekano nizcaya thato hato ane dharmI janone manamAM sUga caDatI hatI. tema ja tene joIne vRddha strIo zaramAtI hatI, yuvAna strIone hAsya AvatuM hatuM. ane bAlikAone kautuka thatuM hatuM. A uparathI kavie te caityamAM citranI zilpa kalAnI prauDhatA darzAvI che. 112 uSNISI laMbakU! gurutarajaTharaH pIvarorusphigAMghrinimnagrIvo'lpakAyaH pralaghumukhazironAsikAkarNanetraH / zroNIbaddhAsidhenurmaMgahananacalatputrikAbhyarNavartI yasminnekaH kirAtastaTaghaTitavapurdRSTidoSaM ruNaddhi // 113 // avacUrNi:- yasmin prAsAde uSNISI laMbakUrcaH gurutarajaTharaH pIvarorusphigAMghriH namragrIvo alpakAyaH pralaghumukhazironAsikAkarNanetraH zroNIbaddhAsidhenuH mRgahananacalatputrikAbhyarNavartI taTaghaTitavapuH ekaH kirAto dRSTidoSaM ruNaddhi / uSNISaM mUrddhaveSTanaM tadvAn yadvA vanapuSpamayUrapicchAdimayAvataMsaH / zroNI kaTI tasyAM baddhA asidhenuH kSurikA yena saH / mRgANAM hananaM tasmin calan gacchan putrikAyA abhyarNaM samIpaM tatra vartI / taTe tIre pASANaghaTitaM vapuryasya saH / pIvarau puSTau UrU sphigau putau aMghrI pAdau ca yasya saH // 113 // bhAvArtha - je caityanA taTa upara pASANathI jenI mUrti ghaDelI che evo eka kirAta-bhilla rAkhyo che, te dRSTidoSane (najara doSane) aTakAve che. te bhillane mAthe pAghaDI che. tenI dADhI mUcha lAMbI che. atizaya moTuM peTa che. sAthaLa, kulA ane paga puSTa che. Doka TUMkI cha. yA IgI che. bhuma, mAthu, nA, na mane mAMgo nAnA Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam che. kaTI upara charI bAMdhelI che ane te mRgane mAravAne jato eka putaLInI pAse rahelo che. 113 126 vizeSArtha je ati suMdara padArtha hoya tene koInI najara na lAge tene mATe tenI pAse koI kadarUpa padArtha rAkhavo joIe, evA IrAdAthI te caityanI citrazAlAnI najIka eka bhIllanuM putaLuM ubhuM kareluM che, tenuM varNana kavie A zlokathI ApeluM che. 113 karpUrAgarukalpamAnavividhasnAtraM bhramatkAminIsaMghaTTatruTitArddhahArarabhasabhrazyannitaMbAMbaram / vakSaH pIDanalabhyamAnasaraNi jyeSThAnuSaMgatrapAtAmyatpaurakulAMganaM navavadhUsaMprArthyamAnAtmajam // 194 // khelanmaMgalagIti dIvyadamarIsArthaM paThanmAgadhaM nRtyatpaurapuraMdhri yAcakazatavyAtIryamANAMgadam / snAtrAMbugrahaNocchalatpaTucaTuvyAhAramuccairdhvanan nAnAnATakamardanaM pratikalaM yadvarttate sarvataH // 115 // // yugmam // - 1 A ... - avacUrNi :- karpUrAgarukalpamAnavividhasnAtraM bhramatkAminIsaMghaTTatruTitArddhahArarabhasabhrazyannitaMbAMbaraM vakSaH pIDanalabhyabhAnasaraNi jyeSThAnuSaMgatrapAtAmyatpaurakulAMganaM navavadhUsaMprArthyamAnAtmajaM khelanmaMgalagIti dIvyadamarIsArthaM paThanmAgadhaM nRtyatpaurapuraMdhri yAcakazatavyAtIryamANAMgadaM snAtrAMbugrahaNocchalatpaTucaTuvyAhAraM UccairdhvanannAnAnATakamardalaM pratikalaM yaccaityaM sarvataH varttate / vakSo hRdayaM tasya pIDanaM dalanaM tena labhyamAnA saraNiH mArgo yasmin tat / karpUrAgarubhyAM mizritaM yat pAnIyaM tena kalpamAnaM kriyamANaM snAtraM yasmin / arddhahArazcatuHSaSTisaro' hAraH // 114 - 115 // sarikaH / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam ... 127 bhAvArtha - je kumAravihAra caitya sarva rIte kSaNe kSaNe evuM bane che ke, jenI aMdara kapUra ane agarU caMdanathI vividha jAtanAM snAtro thayAM karatAM hatAM. jyAM pharatI strIonI bhIDane laIne cosaTha zeranA, aDhAra zeranA, tathA nava zeranA hAro tuTI jatA ane utAvaLathI temanA kaTI bhAganAM vastro khasI jatAM hatAM. chAtIonA dabAvAthI jyAM rasto meLavI zakAto hato. jemAM potAnA viDalonI sAthe athaDAvAthI nagaranI kulavAn strIo zaramAIne kheda pAmatI hatI. jyAM navI paraNelI vadhUo putrane mATe prArthanA karatI hatI. jyAM maMgalika gIto gavAtAM hatAM, jyAM devIonA samUha krIDA karatA hatA. jyAM cAraNa bhATo kavitAnA pATha bhaNatA hatA. jyAM nagaranI strIo nRtya karatI hatI. jyAM seMkaDo yAcakone bAjubaMdhanAM dAna apAtAM hatAM. snAtrajala levAne mATe jyAM caturAI ane khuzAmatavALA udgAro uchaLatA hatA. ane jyAM vividha prakAranAM nATakanAM vAjAo uMce svare vAgatAM hatAM. 114-115 vizeSArtha - graMthakAre A chellAM be kAvyathI kumAravihAra caityanuM sarva prakAranuM upasaMhAra tarIke varNana karI batAvyuM che. ane tethI te caityamAM thatAM snAtro, darzananI bhIDo, prArthanAo, maMgalagIto, devIonI krIDAo, cAraNa bhATanI kavitAo, yAcakone dAno, snAtrajalane mATe mAMgaNIo ane nATakonA vAjiMtronA dhvanionuM digdarzana karAvyuM che. 114-115 AstAM tAvanmanuSyaH prakRtimalinadhI: zAzvatAlokacakSurvaktuM vaktraizcaturbhirvidhirapi kimalaM tasya sauMdaryalakSmIm / kSINAzeSAbhilASaH paramalayamayaM sthAnamApto'pi yasmi - nnAsthAM zrIpArzvanAthastribhuvanakumudArAmacaMdrazcakAra // 116 // ... Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (128] zrIkumAravihArazatakam zrIzubhaM bhavatu saMvat 1534 varSe / avacUrNi :- tAvadAdau prakRtimalinadhIrmanuSyaH AstAM zAzvatAlokacakSurvidhirapi caturbhirvakaustasya sauMdaryalakSmIM vaktuM kiM alaM samarthaH syAt api tu na / tasya kasya ? yasmin tribhuvanakumudArAmacaMdraH / kSINAzeSAbhilASo paramalayamayaM sthAnaM Apto'pi zrIpArzvanAthaH AsthAM AsthAnaM cakAra / prakRtyA svabhAvena malinA samalA buddhiryasya / zAzvata Aloka udyotaH sa eva cakSuryasya saH / kiM kSepArthaH / alaM samarthaH / kSINAH kSayaM nItAH azeSAH saMpUrNAH abhilASA vAMchA yasya saH paramaH prakRSTo yo dhyAnaM sa prakRto yasmin paramalayamayaH / prakRte mayaT / tribhuvanaM svarbhurbhuvaH tAtsthyAttdvyapadeza iti nyAyAt surAsuranarAsta eva kumudArAmastatra caMdra iva caMdra: caMdrasadRza ityarthaH / pakSe rAmacaMdraH zrIhemAcAryasahAdhyAyI mahAsaubhAgyavAn zrIrAmacaMdragaNI iti karttRnAma ||116|| bhAvArtha - prathama svabhAvathI ja malina buddhivALA mANasanI vAta to eka tarapha rahI, paraMtu zAzvata - haMmezanA udyotarUpI netravALo vidhi - brahmA paNa potAnA cAra mukhathI te caityanA saudaryanI lakSmIne kahevAne zuM samartha thAya ? arthAt na thAya. kAraNa ke, traNa bhuvanarUpI poyaNAnA upavanamAM caMdra samAna ane jemanI sarva abhilASAo kSaya pAmI che evA zrI pArzvanAtha prabhu parama dhyAnamaya evA sthAnanemokSane prApta thayelA che, te chatAM je kumAravihAra caityamAM AsthA (sthAna) urIne rakhelA che. 116 vizeSArtha - A zlokathI graMthakAra chevaTe upasaMhAra karIne kahe che ke, te caityanuM varNana mArA jevA manuSyathI thaI zake tema nathI, kAraNa ke, manuSyanI buddhi malina hoya che. tevA manuSyanI vAta to eka tarapha Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkumAravihArazatakam rahI, paNa nitya udyotarUpI netravALo arthAt divya dRSTine dhAraNa karanAro brahmA paNa potAnA cAra mukhathI te caityanuM varNana karavAne samartha nathI. kAraNake, je caityanI aMdara niHspRha ane parama sthAnane prApta thayelA paNa pArzvanAtha prabhue rahevAne AsthA karelI che. eTale niHspRha ane parama padane pAmelA prabhu jemAM AsthA kare tevu caityanuM varNana konAthI thaI zake che ? graMthakAre chevaTanA padamAM 'rAmacaMdra' evuM potAnuM nAma paNa darzAvyuM che. A graMthanA kartA 'rAmacaMdra gaNI' zrI hemAcAryanA sahAdhyAyI hatA. 116 ... iti zrIrAmacaMdragaNiviracitaM zrIkumAravihArazatakam samAptam / zrIrAmacaMdra gaNIe racela zrIkumAravihArazataka samApta thayuM. zrImattapAgacchIyazrIsomasuMdarasUri ziSya zrIvizAlarAjaziSyapaMDita - vivekasAgara gaNiziSyapaMDitottama vibudharAjasudhAbhUSaNagaNiviracitA avacUrNiH samAptA // - 129 - zrI tapAgacchanA zrI somasuMdarasUrinA ziSya zrI vizAlarAja, temanA ziSya paMDita viveka sAgara gaNI ane temanA ziSya paMDitomAM uttama ane vidvAnonA rAjA samAna zrI sudhAbhUSaNa gaNIe racelI A avacUrNi samApta thaI. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAyA pAzvanAthane bhAve karU huMcanA amIbagapAzvanAtha kA paashynaath| bhAve karU huMcanA rAga pAzvanAtha karuhAnA vATa pAzcenAtha kilaha es udee hr MULTY GRAPHICS 1022123873222 23884222