Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha guccha-4 | *prakAzaka: zrI mahAvIra jaina vidyAlaya
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha [ahevAla ane abhyAsalekho] guccha 4 saMpAdaka ramaNalAla cI. zAha prakAzaka zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jinAgama TrasTa ogasTa krAMti mArga, muMbaI-400 039
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dn Ll Jain Sahitya Samaroh [Reports & Essays : Part 4] Price: Rs. 50-00 prathama AvRtti : okTobara, 1995 D. kiMmata : rUpiyA pacAsa prakAzaka : zrI vasanajI lakhamazI zAha ceramena, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jinAgama TrasTa ogasTa krAMti mArga, muMbaI-400 036 mudraka : sUryamukhI TAipa seTiMga ghelAbhAInI vADI, ghIkAMTA roDa, amadAvAda-380 001 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jaina sAhitya samArohanA pramukha krama nAma sthaLa (1) zrI kezavarAma kA. zAstrI (2) paM. dalasukhabhAI mAlavaNiyA (3) DaoN. bhogIlAla sAMDesarA (4) zrI agaracaMdajI nAhaTA (5) DaoN. ramaNalAla cI. zAha (6) zrI bhaMvaralAla nAhaTA (7) DaoN. umAkAnta pI. zAha (8) Do. sAgaramala jaina (9) pU. zrI yazodevasUri mahArAja (10) DaoN. nagInadAsa je. zAha (11) pU. zrI jaMbUvijayajI mahArAja (12) DaoN. ramaNalAla cI. zAha (13) Do. sAgaramala jaina muMbaI 1977 mahuvA 1979 surata 1980 sonagaDha (saurASTra) 1983 mAMDavI (kaccha) 1984 khaMbhAta 1985 pAlanapura 1986 sametazikhara (bihAra) 1987 pAlitANA 1987 boMtera jinAlaya (kaccha) 1988 cArUpa (pATaNa) 1989 boMtera jinAlaya (kaccha) 1994 rAjagRhI (bihAra) 1995 (i)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanAnA preraka pa. pU. AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAjanI tathA zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA Adya sthApaka maMtrI sva. motIcaMda giradharalAla kApaDiyAnI bhAvanA vidyAlaya dvArA vidyArthIo mATe zikSaNa ane raheThANanI sarasa sagavaDa karavA uparAMta jaina sAhitya ane saMzodhananA kSetre mahattvanuM kArya karavAnI hatI. emanI e bhAvanA anusAra vidyAlaye vakhatovakhata bhinna bhinna prakAranI jaina sAhityanI pravRtti hAtha dharI che. jaina sAhityanA lekhanaprakAzanamAM zrI mahAvIra jaina vidyAlaye ghaNuM mahattvanuM yogadAna ApyuM che. vidyAlayanuM graMthAlaya muMbaInuM eka samRddha graMthAlaya che. vaLI vidyAlaya pAse jaina hastapratono samRddha bhaMDAra paNa che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaye I. sa. 1960nA arasAmAM ApaNA AgamagraMthonuM saMzodhana-saMpAdana karAvI, adhikRta vAcanA sAthe enA prakAzananI yojanA hAtha dharI hatI. A yojanAnA preraka zrutazIlavAridhi, AgamaprabhAkara pa. pU. munizrI puNyavijayajI mahArAja hatA. emaNe pote keTalAka AgamagraMthonuM saMzodhana-saMpAdana karI ApyuM hatuM. emanA kALadharma pachI e javAbadArI 5. pU. muni zrI jaMbUvijayajI mahArAje svIkArI che. A yojanAmAM ghaNAkharA mahattvanA AgamagraMtho prakAzita thaI cUkyA che ane e prakAzanakArya haju cAlu ja che. A kArya mATe vidyAlaye jinAgama TrasTanA nAmathI judA TrasTanI racanA karI che ane tenA upakrame jaina sAhityanI vividha pravRtti hAtha dharavAmAM AvI rahI che. I. sa. 1977mAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayano hIraka mahotsava yojavAmAM Avyo hato. e prasaMge jaina sAhitya samArohanA nAmathI eka vadhu pravRttinuM Ayojana thayuM ane prathama jaina sAhitya samAroha e prasaMge muMbaImAM padmazrI kezavarAma kA. zAstrInA pramukhapada heThaLa yojavAmAM Avyo hato. tyArathI Aja divasa sudhImAM (1) muMbaI, (2) mahuvA, (3) surata, (iii)
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) sonagaDha, (5) mAMDavI (kaccha), (6) khaMbhAta, (7) pAlanapura, (8) sametazikhara, (9) pAlitANA, (10) boMtera jinAlaya (kaccha), (11) cArUpa (pATaNa), (12) boMtera jinAlaya (kaccha) ane (13) rAjagRhI ema tera jeTalA jaina sAhitya samAroha yojavAmAM AvyA che. A pravRttine maLelA utsAhabharyA sahakAranI e pratIti karAve che. jaina sAhitya samArohanI beThakomAM rajU thayelA nibaMdhomAMthI pasaMda karelA nibaMdho guccha-1, guccha-2 ane guccha-3 tarIke graMtharUpe agAu prakAzita thaI gayA che. have A guccha-4 prakAzita thAya che e amArA mATe atyaMta harSanI vAta che. A guccha-4nA saMpAdananI javAbadArI jaina sAhitya samArohanA saMyojaka DaoN. ramaNalAla cI. zAhe svIkArI che ane mAnArha kArya karI ApyuM che e badala ame emanA RNI chIe ane emane dhanyavAda ApIe chIe. A guccha-4mAM je je lekhakonA lekho pragaTa karavAmAM AvyA che te te lekhakono paNa ame AbhAra mAnIe chIe. A graMthanA mudraNa kAryanI javAbadArI DaoN. zivalAla jesalapurAe svIkArI che ane presakopI zrI cImanalAla ema. zAha - "kalAdhare' taiyAra karI ApI che e mATe ame teo baMnenA paNa AbhArI chIe. amane AzA che ke jaina sAhitya samArohanI A pravRtti uttarottara vikasatI raheze ane e dvArA jaina sAhityanA abhyAsa tathA saMzodhananA kSetre mahattvanuM kArya thatuM raheze. muMbaI : zrAvaNa suda 15 saM. 2011 vasanajI lakhamazI zAha ceramena, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jinAgama TrasTa (iv)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya 'jaina sAhitya samAroha (ahevAla ane nibaMdho)' guccha-4 nAmano A graMtha pragaTa thAya che e mArA mATe bahu AnaMdano avasara che. 'jaina sAhitya samAroha' guccha-1 1985mAM ane guccha-2 1987mAM pragaTa thayA hatA. tyArapachI jaina sAhitya samArohanI pravRtti aniyamitapaNe cAlatI rahI hatI, eTale guccha-3 ane guccha-4nA prakAzananuM kArya vilaMbamAM paDI gayuM hatuM. sadbhAgye chellAM traNeka varSathI jaina sAhitya samArohanI pravRtti pharI niyamita banI che. tethI guccha-3 ane guccha4nA prakAzananuM kArya saraLa banyuM che. mArA mitra ane zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jinAgama TrasTanA ceramena zrI vasanajI lakhamazI zAhe A pravRttine pharI niyamita karavA mATe sakriya rasa laIne vahIvaTI javAbadArI svIkArI lIdhI che. ethI jaina sAhitya samArohanI pravRttine ane gucchanA prakAzanane navo vega sAMpaDyo che. gaye varSe mArca, 1994mAM kacchamAM boMtera jinAlaya khAte bAramo jaina sAhitya samAroha yojavAmAM Avyo hato. tyArapachI teramo jaina sAhitya samAroha mArca 1995mAM rAjagRhI (bihAra) khAte yojavAmAM Avyo hato. Ama atyArasudhImAM tera jeTalA sAhitya samAroha yojAI gayA che. guccha-1 ane guccha-2mAM sAtamA jaina sAhitya samAroha sudhInA ahevAlo ane pasaMda karAyelA nibaMdho ApavAmAM AvyA che. guccha-3mAM AThamAthI bAramA sudhAnA temaja A guccha-4mAM teramA jaina sAhitya samArohanA ahevAlo ApavAmAM AvyA che. jaina sAhitya samArohanA gucchanA prakAzana mATe nibaMdho, abhyAsalekho vagerenI pasaMdagInI bAbatamAM evuM dhoraNa rAkhavAmAM AvyuM che ke sAmAnya rIte dareka lekhakano eka ja nibaMdha levAmAM Ave. guccha-1 ane guccharanA prakAzana vakhate Avo ja niyama rAkhavAmAM Avyo hato. eka rIte A niyama iSTa che, kAraNa ke AvAM prakAzanomAM kharca ThIka ThIka thato hoya che ane vaLataranI khAsa apekSA hotI nathI. (v)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekathI sAta sudhInA jaina sAhitya samArohamAM rajU thayelA nibaMdhomAMthI paNa keTalAka evA che ke je graMtha svarUpe chApI zakAya evA che ane gucchanI aMdara sthAna pAmI zake evA che. vaLI AThamAthI bAramA sudhInA pAMca jaina sAhitya samArohamAM rajU thayelA nibaMdhomAMthI paNa pasaMdagI karavAne ThIka ThIka avakAza rahe che. Ama chatAM pratyeka gucchamAM dareka lekhakano phakta eka ja nibaMdha prakAzita karavA mATe levAnuM dhoraNa cAlu rAkhyuM che. jaina sAhitya samAroha mATe AvatA badhA ja nibaMdhonuM dhoraNa ekasarakhuM ucca nathI hotuM. tema chatAM prakAzita karavA yogya nibaMdhonI saMkhyAnuM pramANa ThIka ThIka sAruM rahe che. e ghaNI moTI AzA janmAve che. A graMthamAM jaina sAhitya samArohanA lekhomAMthI pasaMdagI karavAmAM keTalIka bAbato lakSamAM levI paDI che. jaina sAhitya samArohamAM rajU thayelA lekho paikI keTalAka lekho ati vistRta che, to keTalAka lekho ati saMkSipta mAtra noMdharUpe ja jovA maLyA che. keTalAka viSayo upara eka karatAM vadhu lekho che. keTalAka lekho lekhako pAse ja rahI gayA hoya ane zrI mahAvIra jaina vidyAlaya pAse enI nakala upalabdha na hoya evuMya banyuM che. samAroha bAda koI koI lekhakoe potAnA lekhanI nakala sudhArA-vadhArA mATe pAchI maMgAvI lIdhI hoya evuM paNa banyuM che. badhA pramukho ane vibhAgIya pramukhonAM vyAkhyAno paNa upalabdha nathI, kAraNa ke keTalAke maukhika vaktavya rajU karyuM che. A badhI maryAdAone A saMpAdana taiyAra karatI vakhate lakSamAM levI paDI che. - jaina sAhitya samArohanI pravRttine saMsthAkIya baMdhAraNIya mALakhAmAM bAMdhavAnuM haju vicArAyuM nathI, kAraNa ke Arthika prazna mULabhUta ane mahattvano hovAthI keTalIka bhUmikA taiyAra thavAnI apekSA rahe che. vaLI aMdAjita kharcane lakSamAM letAM bhASA ane prAdezika vistAranI maryAdA paNa nakkI karavAnI rahe che. e mATenI yogya kALa jyAre paripakva thaze tyAre A pravRtti svayameva baMdhAraNIya svarUpa dhAraNa karaze. paraMtu tyAM sudhI to vRkSanI jema teno vikAsa svayameva anaupacArika rIte thato rahe e ja
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ iSTa che. tera jeTalA jaina sAhitya samArohanuM Ayojana thaI zakyuM e ja A anaupacArika pravRttinI phalazruti che. AvI pravRttine nimitte keTalAka navodita lekhakonI kalama vikasI che ane keTalAka samartha lekhako dvArA sarasa abhyAsalekho maLyA che e enI mahattvanI phalazruti che. amAre mATe e kharekhara khUba AnaMdanI vAta che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaye saMpAdananI A javAbadArI mane soMpI te mATe huM vidyAlayano ane jinAgama TrasTanA ceramena zrI vasanajI lakhamazI zAhano RNI chuM. AzA che ke A graMtha vidvAno ane bhAvakone saMtoSa Apaze. muMbaI : zrAvaNa suda 15 saM. 2051 (vii) ramaNalAla cI. zAha saMpAdaka
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahevAla 1. teramo jaina sAhitya samAroha saM. cImanalAla ema. zAha - 'kalAdhara' abhyAsalekho 1. svarUpamaMtra paM. pannAlAla jagajIvanadAsa gAMdhI 2. siddha paramAtmA anukramaNikA ramaNalAla cI. zAha 3. tamiLa jaina kRti - 'nAlaDiyAra' nemacaMda gAlA 4. mAdhyastha bhAvanA tArAbahena 2. zAha 5. jaina sAhityanI chaMdaracanAono paricaya kavina zAha 6. hemacaMdrAcAryakRta 'yogazAstra'mAM brahmacaryanI vibhAvanA pannAlAla 2. zAha 7. puNyavaMtI rAjagRhI jayendra ema. zAha (viii) pRSTha 1 - 14 47 94 103 111 8. kavi RSabhadAsa : madhyakAlIna jaina sAhityanA eka zreSTha sarjaka 136 cImanalAla ema. zAha ' kalAdhara' 123 128
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ teramo jaina sAhitya samAroha ahevAlaH cImanalAla ema. zAha - "kalAdhara' pUrvabhUmikA : bihAramAM paTaNA zaherathI so kilomITaranA aMtare Avela rAjagRhI prAcIna bhAratanA magadha rAjyanI rAjadhAnInuM zahera hatuM. prAcIna kALamAM A nagara kSitipratiSThita, RSabhapura, kuzAgrapura, giridhvaja ane rAjagRhanA nAme paNa oLakhAtuM hatuM. A nagaramAM vIsamA tIrthaMkara zrI munisuvratasvAmInA avanajanma, dIkSA ane kevaLajJAna ema cAra kalyANako thayA hovAthI prAcIna kALathI ja A nagara jainonA tIrthasthAna-rUpe suprasiddha che. aMtima tIrthakara zrI mahAvIrasvAmInA cauda cauda cAturmAsa paNa A pavitra bhUmimAM thayA che. bhagavAna buddhanuM nAma paNa rAjagRhI sAthe joDAyeluM che. "aupapAtikasUtramAM magadhanI A rAjadhAnInI bhavyatA, vizALatA ane samRddhinuM suMdara varNana kareluM che. gaganacuMbI rAjamahelo, zreSThionI havelIo ane maMdironI hAramALAthI rAjagRhInI zobhA apUrva hatI. ahIMnI kutrikApaNamAMthI jagatabharanI koI paNa vastu maLI zakatI. ahIM guNazIla, meDikuccha, moggarapANi Adi yakSonA caityo hatA. nAlaMdA jevA vizALa vistAro rAjagRhInAM upanagaro gaNAtA. metArya, aImuttA, dhannA, zAlibhadra, meghakumAra, naMdiSeNa, mahArAjA zreNika, mahAmaMtrI abhayakumAra, kayavannA zeTha, jaMbusvAmI, prabhAsa, zavyaMbhavasUri, tulasA zrAvikA, puNiyo zrAvaka vagere aneka nAmAMkita mahApuruSo A nagaranAM ratno hatA. hatyArA arjunamAlI ane rohiNIya coranuM A nagaramAM hRdayaparivartana thayuM hatuM. A nagaramAM vipulagiri, ratnagiri, udayagiri, svarNagiri ane vaiibhavagiri nAmanI ramaNIya TekarIo para prAcIna jina maMdiro ane tIrthakaronI caraNapAdukAonI daherIo che. naisargika sauMdaryathI bharapUra evI rAjagRhInI pavitrabhUmi kalApremIone AkarSe che, to bhaktahRdayamAM AhalAda jagAve che. gaLa 4 -
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-gucchaka AvI tIrthakaronI pAvana bhUmi rAjagRhI (bihAra) madhye muMbaInI suprasiddha jaina zikSaNa saMsthA zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA jinAgama TrasTanA upakrame tA. 12, 13, 14 mArca, 1995nA roja teramA jaina sAhitya samArohanuM Ayojana thayuM hatuM. rAjagRhI khAte vIrAyatana saMsthAmAM pU. darzanAcArya zrI caMdanAjInI pAvana nizrAmAM ane pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAnanA niyAmaka ane jainadharmanA prakAMDa vidvAna DaoN. sAgaramala jainanA pramukhasthAne yojAyela A teramA jaina sAhitya samArohamAM udghATana beThaka ane sAhityanI beThako saha kula pAMca beThako Ayojita thaI hatI. A jaina sAhitya samArohamAM vIseka jeTalA vidvAnoe utsAhabhera bhAga lIdho hato ane te paikI tera jeTalA vidvAnoe potAnA abhyAsapUrNa peparsa rajU karyA hatAM. uddaghATana beThakaH ravivAra, tA. 12mI mArca, 1995nA roja savAranA dasa vAge vIrAyatananA svAdhyAya holamAM pU. zrI caMdanAjInA maMgalAcaraNathI A sAhitya samArohano prAraMbha thayo hato. svAgata ane bhUmikA? A sAhitya samArohanA prANa ane mukhya saMyojaka DaoN. ramaNalAla cI. zAhe saunuM svAgata karatAM jaNAvyuM hatuM ke "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jinAgama TrasTanA upakrame prativarSa yojAtI jaina sAhitya samArohanI pravRttine A varSe zrI vasanajI lakhamazI zAha parivAra taraphathI, temanA mAtuzrI ratanabahena lakhamazI ghelAbhAInI smRtimAM, pUraka Arthika sahayoga prApta thatAM rAjagRhI khAte A teramo jaina sAhitya samAroha yojAyo che. virAyatana jevI suMdara saMsthA ane pU. zrI caMdanAjInuM zubha sAMnidhya A kAryakramane prApta thayuM che teno AnaMda che. Apa saunuM svAgata karatAM atyaMta harSa anubhavuM chuM. "jaina sAhitya samAroha e sAMpradAyika ke saMkucita dRSTithI nathI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ teramo jaina sAhitya samAroha 3 zarU karAyo. paraMtu jaino pAse aDhaLaka sAhitya ane kalAno vAraso che. tene vyavasthita karavAno tathA tenA abhyAsIone protsAhita karavAno A prayAsa che. A sAhitya samAroha yojavA pAchaLano uddeza jJAnanI upAsanA ane dharma tathA tattvadarzananI pravRttine vega ApavAno che. agAu varSo sudhI gujarAtI sAhitya pariSadanA saMmelanamAM jaina sAhityano eka juddhe vibhAga raheto. keTalAMka varSothI e vibhAga baMdha thayo che. AthI jaina sAhityanA adhyayana ane saMzodhanane vadhu sakriya banAvavAnI dRSTithI A alaga samAroha yojavAnI bhUmikA racAI hatI ane zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jevI jJAnasamRddha saMsthAe e javAbadArI upADI lIdhI che. A jaina sAhitya samArohanuM koI aupacArika mALakhuM ghaDavAmAM AvyuM nathI. samArohanuM koI baMdhAraNa nathI ke tenA sabhyapadanuM koI lavAjama rAkhavAmAM AvyuM nathI. A eka svairapaNe vikasatI pravRtti che. emAM koI phirakAbheda ke jaina-jainetara evI sAMpradAyika saMkucitatA paNa nathI. jaina sAhityanAM saMzodhana, saMpAdana, adhyayana ityAdi prakAranI pravRttine vikasAvavA tathA navodita sAhityakArone protsAhita karavAnA AzayathI lagabhaga be dAyakAthI A sAhitya samArohanI pravRtti cAlI rahI che. A pravRtti mATe Arthika tathA anya prakArano sahayoga vividha saMsthAo ane zreSThio dvArA amane maLato rahyo che te mATe ame saunA RNI chIe.' dIpa-prAgaTya : maMgaladIpa pragaTAvIne sAhitya samArohanuM uddaghATana karatAM tyAgamUrti zrI joharImala pArekhe potAnA vaktavyamAM jaNAvyuM hatuM ke 'Aje ApaNA rASTramAMthI zAMti ane saMtoSa adRzya thatAM jAya che. vighA, rAjanIti, vyavasAya vagere dareka kSetramAM asaMtoSano agni prajvalita thato jovA maLe che. tenuM mULa kAraNa cAritrano hrAsa che. ApaNuM AjanuM netRtva khatama thaI cUkyuM che ! 'dhamma nAyagANuM'-dharmanuM netRtva ja have dezane bacAvaze. A jagatamAM vidvAna banavuM saheluM che paNa samyag jJAnI banavuM kaThina che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ _jaina sAhitya samAroha-gucha 4 tarkano sahAro laI koI kadI samyagU jJAnI banI zake nahi. jJAnAvaraNIya karmano kSaya thavAthI ja samyaga jJAna pragaTa thAya che. jJAnAvaraNIya karmano kSaya tapa ja karI zake. tapamAM tame vikAsa nahi karo tyAM sudhI jJAna pragaTa thaze nahi." jJAnano mahimA : A udghATana beThakamAM vidvAna vyAkhyAtA prA. tArAbahena 2. zAhe udghATana karatAM kahyuM hatuM ke "jaina dharmamAM jJAnano bhAre mahimA gavAyo che. ApaNAM zAstromAM jJAnane dIpakanI upamA ApavAmAM AvI che. eka sUryamAMthI bIjo sUrya pragaTa thaI zakato nathI, paraMtu eka dIpakamAMthI aneka dIpako pragaTa thaI zake che, tema chatAM mULa dIpakanuM teja jarA paNa ochuM thatuM nathI. dIpakanI hAjarImAM jema aMdhakAra TakI zakato nathI tema jJAnarUpI dIpaka jemanAM aMtaHkaraNamAM vidyamAna che temanAM aMtaHkaraNamAM ajJAna, rAga, dveSa, moha, krodha, irSyA ane asUyArUpI aMdhakAramAMthI utpanna thanAra azAMti, duHkha, kheda ke zokarUpI durguNo TakI zakatA nathI.' jJAna guNanuM sevana : zrI nemacaMda gAlAe sAhitya samArohanI A samyaka pravRttithI lekhanapravRttine kevo vega maLe che te aMge potAnA anubhavanI vAta sAthe jJAnadoSanA nirmulana ane jJAna guNanA sevana para vizeSa bhAra mUkyo hato. samatvaprApti-AtmAnuM lakSya : teramA jaina sAhitya samArohanA pramukha Do. sAgaramala jaine potAnA vaktavyamAM kahyuM hatuM ke Aje ApaNe durbhAgya che ke dharma vize ApaNe ghaNuM badhuM jANIe chIe paNa tenA AcaraNa tarapha eTalA gaMbhIra nathI. dharmanA nAme ApaNe saMpradAyanI dIvAla UbhI karI dIdhI che ane tenA vyAmohamAM jaina zAsanano vikAsa ApaNe rUMdhI nAkhyo che. ApaNe dharmane na to jItyo che, na to tenI anubhUti karI che. bhagavAna mahAvIre bhagavatIsUtramAM AtmAne samatvarUpa kahyo che. samatva prApta karavuM e ja AtmAnuM parama
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ teramo jaina sAhitya samAroha lakSya hovuM ghaTe. jaina samAja occhava-mahotsava vageremAM aDhaLaka paiso kharca che paraMtu jaina sAhitya mATe khAsa kaMI karavAnI rasa-ruci dharAvato nathI. duniyA pAse na hoya teTaluM vipula sAhitya jaino pAse hovA chatAM teno upayoga nahivatuM thAya che te atyaMta khedanI vAta che.' sAhitya-jIvananuM dhyeya : pU. zrI caMdanAjIe potAnA vaktavyamAM jaNAvyuM hatuM ke "tIrthaMkaranI A pavitra bhUmi rAjagRhImAM sAhityakAro sAthe vArtAlApa karavAno anokho AnaMda maLyo che te amArA mATe moTA sadbhAgyanI vAta che. sAhitya e jIvananuM mahattvanuM aMga che, dhyeya che. je samAjamAM sAhitya ane sAhityakAronI upekSA thAya che te samAja kadApi potAno vikAsa sAdhI zakato nathI. Apa sau ApanI tejasvI kalama dvArA dharma-saMskRtine vadhu ne vadhu udyota karatA raho evI A take mArI zubha kAmanA che." prathama beThaka : ravivAra tA. 12mI mArca, 1995nA roja baporanA traNa vAge vIrAyatananA svAdhyAya holamAM jaina sAhitya samArohanI prathama beThakano zubhAraMbha thayo hato. A beThakanuM saMcAlana prA. utpalAbahena ke. modIe karyuM hatuM. A beThakamAM nIce mujabanA vidvAnoe potAnA nibaMdho rajU karyA hatA. mAdhyastha bhAvanA : prA. tArAbahena 2. zAhe mAdhyastha bhAvanA e viSaya para bolatAM jaNAvyuM hatuM ke jena dharmamAM mokSalakSI AtmasAdhanA mATe je vividha prakAranA upAyo darzAvavAmAM AvyA che temAM zubha bhAvanAonuM sevana jIvo mATe ghaNuM lAbhakAraka che. maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha e cAra bhAvanAne jaina zAstromAM zubha bhAvanA tarIke oLakhavAmAM AvI che. kadarSi, kilbarSi, abhiyogikI, dAnavI ane saMmohI e pAMca prakAranI bhAvanA te azubha bhAvanA che. prA. tArAbahena zAhe cAra prakAranI zubha bhAvanAnI carcA karatAM mAdhyastha bhAvanA manuSya jIvanamAM zo bhAga bhajave che teno sarasa citAra Apyo hato.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyasaMpanna vaibhava : zrI nemacaMda gAlAe A viSaya para potAnuM abhyAsapUrNa pepara rajU karatAM kahyuM hatuM ke jainazAstromAM mArgAnusArInA 35 guNo darzAvyA che. temAM prathama guNa tarIke "nyAyasaMpanna vaibhava'ne mUkavAmAM Avyo che. nyAya, nIti, prAmANikatAthI vyavasAya, nokarI karI dhana upArjana karavuM tene nyAyopArjita dhana athavA nyAyasaMpanna AjIvikA kahe che. zrI gAlAe jaina darzananA ane anya darzanonAM ghaNAM udAharaNo ApI A viSayane vadhu pramANita ane rocaka banAvyo hato. dvitIya beThakaH ravivAra, tA. 12mI mArca, 1995nA rAtrinA ATha vAge virAyatananA svAdhyAya holamAM jaina sAhitya samArohanI bIjI beThakano prAraMbha thayo hato. A beThakanuM saMcAlana zrI jayendrabhAI ema. zAhe karyuM hatuM. A beThakamAM nIce mujabanA vidvAnoe potAnA nibaMdho rajU karyA hatA. vijayazekharakRta nala-davadaMtI rAsa : A viSaya para vaktavya ApatAM DaoN. ramaNalAla cI. zAhe kahyuM hatuM ke sattaramA saikAmAM thayela acalagacchanA mahAkavi vijayazekharagaNita A nala-davadaMtI rAsa madhyakAlIna sAhityanI eka uttama rAsakRti che. vi. sa. 1672mAM mAravADanA lAdrahapuramAM A kRtinI racanA karI che. kavi pote acalagacchanA che. je samaye rAjasthAnamAM kharataragacchanuM jora vadhAre hatuM te samaye kavie rAjasthAnamAM rahIne A rAsanI racanA karI che. kavie rAsamAM dareka khaMDane aMte potAnA dAdAguru zrI kalyANasAgarasUrino nirdeza karyo che. kavie A sudIrgha rAsakRtimAM naladavadaMtInI kathA, jaina paraMparAnI mULa kathAne barAbara vaphAdAra rahIne varNavI che. jaina paraMparAnI nala-davadaMtInI kathAmAM nala ane davadaMtInA pUrvabhavanI vAta paNa Ave che. ane nala-davadaMtInA pachInA bhavanI vAta paNa Ave che. kavie e rIte samagra kathAnuM savigata nirUpaNa A rasanI cAra khaMDanI sattAvana DhALamAM
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ teramo jaina sAhitya samAroha sADA agiyAra so kaDImAM karyuM che. kavie A rIte nala-davadaMtI vizenA madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM mahattvanuM yogadAna ApyuM che. tIrthonuM gauravaH A viSaya para vaktavya ApatAM DaoN. haMsAbahena sureza zAhe jaNAvyuM hatuM ke bhAratIya janatAnA hRdayamAM satata AdhyAtmikatA dhabake che. ane tethI tame jyAM jyAM pharazo tyAM tyAM tamane bhakti ane zraddhAnAM pratIka samAM dharmasthAno jovA maLaze. ApaNAM tIrthasthaLo moTA bhAge prAkRtika sauMdaryathI bharapUra hoya che. ane tIrthasthaLonI sAtvikatAno mahimA ApaNe prAcInakALathI jALavatA AvyA chIe. tema chatAM ApaNAM badhAM tIrthasthaLonI zI paristhiti che te kharekhara Aje saMzodhanano viSaya banI rahe tema che. ApaNAM tIrthasthaLo vidyAdhAma bane tevI kalpanA have sAkAra thavI joIe. tIrthasthAnomAM vidyAsaMsthAo sArI rIte nabhI zake temAM lezamAtra zaMkAne sthAna nathI. kavi RSabhadAsa - eka abhyAsa : - zrI cImanalAla kalAdhare A viSaya para vaktavya ApatAM kahyuM hatuM ke sattaramA saikAmAM khaMbhAtamAM thayela kavi RSabhadAsa madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM viziSTa sthAna dharAvatA ApaNA eka uttama sAhityasarjaka che. jainetara kaviomAM temanA anugAmI mahAkavi premAnaMda, zAmaLa ane akhAnI haroLamAM teo birAje che. jaina kaviomAM temanuM sthAna temanA samakAlIna mahAkavio nayasuMdara ane samayasuMdaranI samakakSa Ave che. kavi RSabhadAsa khaMbhAtanA visA prAdhvaMzIya (poravADa) jaina jJAtinA hatA. temano janma khaMbhAtamAM thayo hato. temanA pitAnuM nAma sAMgaNa ane mAtAnuM nAma sarUpAde hatuM. kavi RSabhadAse 34 jeTalA rAsa, 58 jeTalAM stavano ane anya keTalIka utkRSTa racanAo karI che. mokSa : prA. utpalAbahena kAMtilAla modIe A viSaya upara bolatAM kahyuM hatuM ke saMsAranAM bhautika sukhothI A AtmA anaMtakALa bhaTakato rahe che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guccha 4 paNa tene samyagdarzana jJAna ane cAritranI prApti thAya eTale mokSamArga avazya prApta thaI zake ema ApaNAM dharmazAstro kahe che. saMsAranAM sukhomAM lupta A jIva mokSasukhanI khAsa darakAra karato nathI, kAraNa ke tene te vize vAstavika jJAna nathI. tRtIya beThaka : somavAra, tA. 13mI mArca, 1995nA rAtrinA 7-30 kalAke vIrAyatananA svAdhyAya holamAM jaina sAhitya samArohanI trIjI beThaka maLI hatI. A beThakanuM saMcAlana zrI cImanalAla kalAdhare karyuM hatuM. A beThakamAM nIce mujabanA vidvAnoe potAnA nibaMdho rajU karyA hatA. lezyA : A viSaya para vaktavya ApatAM DaoN. sAgaramala jaine jaNAvyuM hatuM ke jaina darzanamAM lezyAne karmamAM bAMdhanArI vastu tarIke oLakhAvavAmAM AvI che. lezyAne eka prakAranA paudagalika paryAvaraNarUpe paNa mAnavAmAM AvI che. uttarAdhyayana sUtramAM lezmAnuM nirUpaNa svarUpa, varNa, gaMdha, rasa, sparza, pariNAma, lakSaNa, sthAna, sthiti, gati ane AyuSyanA AdhAra para karavAmAM AvyuM che. lezyA cha prakAranI batAvavAmAM AvI che te che H (1) kRSNalezyA (2) nIlalezyA (3) kApotalezyA (4) teolezyA (5) padmalezyA ane (6) zukalalezyA. lezyA siddhAMtamAM AtmAnA saMkliSTa athavA vizuddha pariNAmanI carcA karavAmAM AvI che, ane dareka lezyAno judo judo raMga batAvavAmAM Avyo che. lezyAnA prakAronAM nAma te raMga anusAra batAvavAmAM AvyAM che. pU. gurudeva upAdhyAya amaramunijIkA ciMtana : A viSaya para pravacana ApatAM pU. sAdhvI zrI yazAjIe jaNAvyuM hatuM ke pu. gurudeva saMskRta, prAkRta, vyAkaraNa, nyAya, Agama, bhASya, cUrNi, TIkA graMtho vagerenI sAthe bauddha sAhityanA paNa UMDA abhyAsI hatA. temaNe potAnI kalama dvArA vividha viSayo para paMcotera jeTalA graMthonuM sarjana karyuM hatuM. lekhananI sAthe kAvyakalA paNa temane sahaja sAdhya hatI,
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ teramo jaina sAhitya samAroha ha 1963thI 'amara bhAratI' sAmayikano paNa pU. gurudeve prAraMbha karAvyo hato. rAjagRhInI A vIrAyatana saMsthAnI sthApanA jevA krAMtikArI pagalAthI teozrIe eka navo rAha cIMdhyo hato. - tattvArtha sUtra - kartA, kAla ora usakI paraMparA - eka anuzIlana : A viSaya upara vaktavya ApatAM DaoN. prakAza pAMDee jaNAvyuM hatuM ke jaina samAjamAM tattvArtha sUtra eka evo graMtha che ke jene zvetAmbara ane digambara baMne paraMparA samAna rUpe mAne che. tattvArtha sUtranI racanA IsavIsananI trIjI ane cothI sadImAM umAsvAtijIe karI che. A graMthanI vizeSatA e che ke te saMpUrNa jaina dharma ane darzanane saMkSipta paraMtu sAragarbhita ane sUtrarUpamAM prastuta kare che. tattvArtha sUtrane jaina paraMparAmAM lakhAyelo sarvaprathama saMskRta graMtha mAnavAmAM Ave che, ane te jainomAM sarva phirakAone mAnya che ane pramANabhUta zAstrIya graMtha tarIke te svIkArAyo che. puNyavaMtI rAjagRhI : zrI jayendrabhAI zAhe A viSaya para bolatAM kahyuM hatuM ke vartamAnamAM rAjagIra tarIke oLakhAtuM A zahera prAcIna nagara rAjagRhI hatuM. rAjagRhI jaina, bauddha, hindu ane muslimonuM pavitra zahera gaNAya che. bhagavAna mahAvIre ahIM cauda cAturmAsa gALyA hatA. gautama buddhanI A mukhya vihArabhUmi hatI. jainonA vIsamA tIrthaMkara zrI muni suvrata svAmInI A janmabhUmi che. rAjagRhInI bhaugolika racanA jotAM tenI AsapAsa TekarIo AvelI dekhAya che. tethI tenuM nAma girivraja apAyeluM che. A nagaranuM kuzAgrapura nAma cInI pravAsI hyuenasAMganA pravAsavarNanamAM paNa Ave che. temaja jaina tathA bauddha dharmagraMthomAM paNa A nAmollekha jovA maLe che. caturtha beThaka : maMgaLavAra, tA. 14mI mArca, 1995nA roja savA2nA savA nava vAge vIrAyatana saMsthAnA svAdhyAya holamAM jaina sAhitya samArohanI aMtima ane cothI beThakano prAraMbha thayo hato. A beThakanuM saMcAlana zrI
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guccha 4 cImanalAla kalAdhare karyuM hatuM. A beThakamAM nIce mujabanA vidvAnoe potAnA nibaMdho rajU karyA hatA. guNasthAna siddhAMta udbhava evam vikAsa : 10 -- A viSaya para vaktavya ApatAM DaoN. sAgaramala jaine jaNAvyuM hatuM ke vyaktinI AdhyAtmika zuddhinA vibhinna starone spaSTa karavA mATe jaina darzanamAM guNasthAna siddhAMta pracalita che. guNasthAna avadhAraNA jaina dharmanI mukhya avadhAraNA che. to paNa prAcIna staranA AgamomAM AcAraMga, sUtrakRtAMga, uttarAdhyayana, RSibhASita, dazavaikAlika, bhagavatI sUtra vageremAM eno koI ullekha maLato nathI. zvetAmbara paraMparAmAM sarvaprathama samavAyAMgamAM jIvasthAnanA nAmathI eno ullekha prApta thAya che. samavAyAMgamAM jo ke cauda guNasthAnonAM nAmano nirdeza maLe che paraMtu temAM tene guNasthAna kahevAne badale jIvasthAna(jIvaThANa)thI oLakhavAmAM AvyA che. Ama ekathI cauda sudhInA guNasthAnonI carcA karI DaoN. jaine guNasthAna saMbaMdhI jaina dharmagraMthonA AdhAre tulanAtmaka vivecana karyuM hatuM. Jain Economics Thoughts: tyAgamUrti zrI joharImala pArekhe A viSaya para pravacana karatAM kahyuM hatuM ke saMsAramAM badhAMne sukha joIe che paNa sukhanI vyAkhyA zI ? duHkhanuM kAraNa parigraha che. jIvanamAMthI parigrahane dUra karo to tamArI Arthika samasyAno tamane ApoApa ukela maLI jaze. bhagavAna mahAvIre spaSTa ja kahyuM che ke jeTalI AkAMkSA ochI karazo eTaluM vadhu sukha tame meLavazo. siddha paramAtmA : A viSaya para udbodhana karatAM DaoN. ramaNalAla cI. zAhe kahyuM hatuM ke navakAramaMtramAM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e paMcaparameSThine namaskAra karavAmAM Avyo che. bhavabhramaNa karatAM jIvonuM aMtima lakSya che mokSa, nirvANa, siddhadazA. jIvanI uccatama e avasthA che. siddhAvasthA uccatama hovA chatAM navakAramaMtramAM prathama namaskAra arihaMta paramAtmAne ane bIjo namaskAra siddha paramAtmAne karavAmAM Ave che. emAM paNa rahasya raheluM che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ teramo jaina sAhitya samAroha__ -- --- - - ----- siddha paramAtmAe cAra ghAti ane cAra aghAti ema ATha karmono kSaya karelo hoya che. eTale karmakSayanI dRSTie mokSagati prApta karavAnI dRSTie siddha paramAtmA arihaMta paramAtmA karatAM caDiyAtA che. siddha paramAtmA azarIra, akarmA ane avinAzI che. arihaMta paramAtmA dehadhArI hoya che. ane emano deha paNa aMte to nAzavaMta che. arihaMta paramAtmAne haju cAra aghAti karma udayamAM vartatAM hoya che. siddha paramAtmA sarvathA akarmA che. arihaMta paramAtmAne haju nirvANapada pAmavAnuM, siddha thavAnuM bAkI hoya che. kALa bhakSaka che ane te arihaMta paramAtmAne paNa choDato nathI. paraMtu siddha paramAtmA to kALanuM paNa bhakSaNa karanArA che. arthAt avinAzI che. Ama siddha paramAtmA caDiyAtA hovA chatAM navakAramaMtramAM ApaNe sarvaprathama namaskAra arihaMta paramAtmAne ja karIe chIe, kAraNa ke siddha paramAtmAnI oLakha karAvanAra arihaMta paramAtmA ja che. arihaMta paramAtmA tIrtha pravartAve che, jIvone mokSamArga batAve che ane e tarapha dorI jAya che. arihaMta paramAtmA na hoya to jIva mithyAtvanA gADha aMdhakAramAM aTavAto hoya che. siddhagati eTale zuM enI paNa ene khabara na hoya. Ama siddha paramAtmAne oLakhAvanAra arihaMta paramAtmA hovAthI ApaNe arihaMta paramAtmAne pahelo namaskAra karIe chIe. lagnacarya, brahmacarya, AnaMdacarya : prA. malukacaMda ratilAla zAhe A viSaya para bolatAM kahyuM hatuM ke mAnavajIvananuM dhyeya mokSaprAptinuM che ane mokSaprAptinI sAdhanA mATe jenA dharmamAM brahmacaryanI kramika upAsanAmAM zrAvaka ke gRhastha mATe cothA aNuvrata dvArA svadArA-saMtoSanI vAta para bhAra mukAyo che. ane potAnA pariNita pAtra sivAya anya koI paNa cetanavyakti ke jaDa padArtha sAthenA saMbaMdha, sparza ke ceSTA para niSedha mUkavAmAM Avyo che. samatva : A viSaya para vaktavya ApatAM DaoN. zilpA nemacaMda gAlAe jaNAvyuM hatuM ke bhAratIya saMskRtinI brAhmaNa ane zramaNa ema be mukhya
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 _______una sAhitya samAroha-mucha ja vicAradhArAo, brAhmaNa saMskRti "brahma para ane zramaNa saMskRti "sama' para AdhArita che. samasa+kRti = saMskRti. samabhAvapUrvakanI kRti eTale saMskRti. mAnavInI sAmyabhAvanA thakI saMskRtino udaya thayo che. jaina zutarUpe prasiddha bAra aMgo ke cauda pUrvamAM sAmAyikanuM sthAna prathama che. sAmAyika eTale samatAmAM rahevuM te. samatva e AtmAno sahaja svabhAva che. jainadarzanano sAra ja samatA che. samatA eTale nirbaLatA, kAyaratA, jaDatA ke bhAvazUnyatA nahi paraMtu samatA che. eTale aMtaranI udAratA, saumyatA, kSamApanA ane svasthatA. samatA e sadAcAranI jananI che. ane sadAcAra e tamAma dharmonI AdhArazIlA che. puNyatIrtha : virAyatana saMsthAnA vartamAna samayamAM prANasamA pU. zrI caMdanAjIe jaina sAhitya samArohamAM samApana-pravacana karatAM kahyuM hatuM ke bihAranI A pavitra bhUmi kharA arthamAM tapobhUmi che. A pavitra dharA tIrthakaronA vihAranI sAthe saMbaMdhita hovAthI tenuM nAma bihAra paDyuM che. prAcInakALamAM rAjagRhI, magadha dezanI rAjadhAnI hatI ane A nagara hindu, jaina ane bauddha saMskRtinuM mahattvanuM kendra hatuM. jaina sAhityamAM aneka sthAno para rAjagRhInI samRddhi, vaibhava ane dharma-saMskRtinA abhyadayanuM varNana jovA maLe che. rAjagRhInA suvarNakALane jIvaMta karatuM puNyatIrtha vIrAyatana e janakalyANanuM maMgalamaya tIrtha che. sana 1973thI pU. upAdhyAya zrI amaramunijInI preraNA ane AzIrvAdathI A saMsthAno prAraMbha thayo hato ane Aje A saMsthAe sAhitya, kalA ane samAjasevAnA kSetre keTalIka ThIka ThIka pravRtti hAtha dharI che. pU. zrI caMdanAjIe jaina sAhitya samAroha jevI pravRtti rAjagRhImAM yajavAmAM AvI te badala potAno harSollAsa vyakta karyo hato ane ahIM punaH padhAravA mATe nimaMtraNa ApyuM hatuM. A sAhitya samArohanI vizeSatA e rahI hatI ke samArohapramukha DaoN. sAgaramala jene dareka vidvAnonA nibaMdha vAMcana pachI temanA viSaya para vidvatApUrNa vivecana ApI upasthita saune prabhAvita karyA hatA.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ teramo jena sAhitya samAroha - - - - - -- - - - - - --- anya nibaMdho : teramA jaina sAhitya samAroha mATe jemanA nibaMdho maLyA hatA paNa je vidvAno upasthita rahI zakyA na hatA temanA nAma ane nibaMdho A pramANe che : (1) zrI bhaMvaralAla nAhaTA (kalakattA) - nAgavidyA (2) DaoN. kavina zAha (bilimorA) - jaina sAhityanI chaMdaracanAono paricaya (3) DaoN. kokilAbena hemacaMda zAha (muMbaI) - zrImad rAjacaMdrata AtmasiddhijJAna ane bhaktiyoga (4) zrI goviMdajI jIvarAja loDAyA (muMbaI) - samatAnuM mULa anekAMta (5) DaoN. dhavala nemacaMda gAlA (mAMDavI-kaccha) Antiquity and Rationale of Jainism (6) zrI sudarzanAbahena koThArI (muMbaI) - zrAvaka dharmanAM bAra vrato. abhivAdana : teramA jaina sAhitya samArohanA pramukha DaoN. sAgaramala jainanuM, uddaghATaka zrI joharImala pArekhanuM, sAhitya samArohanA saMyojaka DaoN. ramaNalAla cI. zAhanuM, zrI nemacaMda gAlAnuM. sAhityanI beThakonuM saMcAlana karanAra prA. utpalAbahena modInuM, zrI jayendrabhAI zAhanuM ane zrI cImanalAla kalAdharanuM temaja yAtrA-pravAsanuM Ayojana karanAra ane tenI vyavasthA saMbhALanAra zrI zAMtilAla gaDAnuM A prasaMge abhivAdana karavAmAM AvyuM hatuM. tIrthayAtrA : A sAhitya samArohamAM upasthita vidvAna bhAI-bahenone rAjagRhI uparAMta pAvApurI, kuMDalapura, nAlaMdA, guNiyAjI, kSatriyakuMDa (lacchavADa), RjuvAlikA, sametazikhara Adi tIrthonI yAtrA karAvavAmAM AvI hatI. A uparAMta kalakattA, dArjIlIMga ane sikkImano pravAsa paNa saue sAthe maLIne AnaMdollAsapUrvaka saMpanna karyo hato. Ama zAsanadevanI kRpAthI ane sau bhAI-bahenonA maLelA sahayogathI A teramo jaina sAhitya samAroha aneka rIte virala, viziSTa, yazasvI ane yAdagAra banI rahyo hato.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMtra paM. panAlAla jagajIvanadAsa gAMdhI AtmAmAM ahaMkAra ane Asakti e be moTA doSa che. bIjAnA guNa jovAthI ane potAnA doSa tapAsavAthI ahaMkAra ane Asakti dUra thAya che. namaskAra e bIjAnA guNa grahaNa karavAnI ane potAnI aMdara rahelA doSo dUra karavAnI kriyA che. namaskArathI sabuddhino vikAsa thAya che ane sabuddhinA vikAsathI sadgati hastakamalavat bane che. jeTalo ahaMkAra eTaluM satyanuM pAlana ochuM ane jeTaluM satyanuM pAlana ochuM eTalI aneka doSamAM dRDhatA vadhu. arthAt kAma, krodha, lobhanuM baLa vadhAre. namaskArathI vANInI kaThoratA ane buddhinI duSTatA nAza pAme che eTaluM ja nahi paNa mananI komaLatA-namratA, udAratA ane sajjanatAnA guNa vikasita thAya che. mananuM baLa maMtrathI vikase che. 'mana' eTale vicAravuM ane 'tra' eTale rakSaNa karavuM. manastra = maMtra. Ama maMtra zabdano artha vicAranuM rakSaNa thAya che. vicAranuM rakSaNa karavuM eTale vicArane--vikalpane zivasaMkalparUpa banAvavA athavA zubha sAttvika bhAvasvarUpa banAvavA. maMtromAM sauthI zreSTha maMtra 'namaskAra mahAmaMtra' che, kema ke te jIva mAtranA satya, sAdhya ane sAdhaka svarUpane kahenAro, samajAvanAro, jAgrata karanAro temaja satyasvarUpamAM lAvanAro, manane te maya banAvanAro maMtra che, mATe ja tene 'parama iSTa maMtra' yA to 'svarUpa maMtra' kahyo che. namaskArarUpI vajra, ahaMkArarUpI parvatano nAza kare che. namaskAra mAnavInA manomaya koSane zuddha kare che. ahaMkAranuM sthAna mastaka che. manomaya koSa zuddha thavAthI ahaMkAra ApoApa vilaya pAme che. namaskAramAM zubhakarma, upAsanA ane jJAna e traNe karmayoga, bhaktiyoga ane jJAnayogano subhaga sumeLa che. kaho ke triveNI saMgama che. zubhakarmanuM Jain Education-International
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ varUpa maMtra phaLa puNyodaya (sukha anukULatA); upAsanAnuM phaLa zAMti ane jJAnanuM phaLa prabhutva-paramapadanI prApti che. karmaphaLamAM vikAsAtmaka buddhi (zraddhA) te saddabuddhi che je zAMtidAyaka che, ane e namaskArathI vikase che. eTaluM ja nahi paraMtu tenA prabhAvathI hRdayamAM prakAza pragaTe che. jJAna-vijJAnanuM sthAna buddhi che, jyAre zAMti ane AnaMdano vAsa hRdayamAM che. buddhino vikAsa ane hRdayamAM prakAza e namaskAranuM asAdhAraNa phaLa che. namaskAranI kriyA, zraddhA, vizvAsa ane ekAgratA vadhAre che. zraddhAthI ekalakSyatA, vizvAsathI sarvArpaNatA ane abhedatAthI citta(buddhi)nI sthiratA-ekAgratA vadhe che. namaskAramAM ahaMkAra viruddha namratA che, pramAda viruddha puruSArtha che, hRdayanI kaThoratA viruddha komaLatA che ane upakArInA prati kRtajJatA che. namaskAranA kAraNe eka bAju mananI vAsanA ane bIjI bAju cittanI caMcaLatA dUra thavAnI sAthe, jJAna uparanuM ghora AvaraNa (ajJAna) TaLI jAya che, arthAt dUra thAya che. aghAtikarmanI pApaprakRtinA udayane puNyaprakRtimAM pheravI Ape che, e namaskAra mahAmaMtrano prabhAva che. jyAre paraMparAe ghAtikarmanA kSayapUrvaka pApavRtti ane pApapravRtti rahita thavAya che te namaskAra mahAmaMtrano svabhAva che. namaskAra mahAmaMtranA prabhAvathI vighno dUra thAya che. jyAre namaskAra mahAmaMtranA svabhAvathI vyakti svayaM kevalajJAnI, arihaMta paramAtmA banI jAya che. prabhAva e camatkAra che, mahimA che, atizaya che. jyAre svabhAva e svarUpa pariNamana che. prabhAva sthala kAraNa-kArya bhAvanI buddhine kuMThita karI nAkhe che. zaMkhezvara pArzvanAtha, aMtarikSa pArzvanAtha zabdamAM zaMkhezvara ane aMtarikSa" e banAvarUpa prabhAva che. jyAre lokogre zikharArUDha pArzvanAtha paramAtmatattva e svabhAva che. tIrthaMkara bhagavaMtanA prAtihAryo ane atizaya e emano prabhAva che. jyAre kevalajJAna e svabhAva che. ahaMkAra karanAra vyakti pote to DUbe che paraMtu anyane DUbavAmAM nimitta bane che. jyAre namaskAra karanAra vyakti paraMparAe namaskAranA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guccha 4 prabhAve svarya namaskArya banI jAya che ane anya saMparkamAM AvanAranA utkarSamAM nimitta bane che. ahaMkArane ogALanAra, mAma (mArApaNA)ne gALanAra prathama maMgaLarUpa namaskAra viSayaka mahAprabhAvaka namaskAra mahAmaMtra-svarUpamaMtra nIce pramANe che je prAkRta bhASAmAM che..... Namo arihaMtANaM zamo siddhANa samo AyariyANaM Namo uvajajhAyANa Namo loe savvasAhUNaM eso paMca namukkAro satra pAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savyasi paDhamaM havaI maMgala.' enAM nava pada hovAthI te "navakAramaMtra' tarIke paNa prasiddha che. enI viziSTatA e che ke emAM je namaskAra karavAmAM Avela che, te koI vyaktivizeSane nahi paraMtu guNa-paryAyane namaskAra karavAmAM Avela che. padane-guNane namaskAra karavAmAM Avyo che. koI vyaktivizeSano namaskAra nathI ane tethI ja A mahAmaMtrane "svarUpamaMtra" kahela che. mATe ja te maMtra sAMpradAyika nathI. jIvamAtranA mULa satya svarUpane kahenAra zabdarUpa kalpavRkSa che, je sahu koIne lakSya karavA yogya che. eTaluM ja nahi paNa te jIva mAtranI mAMga che - cAha che. pachI te jIva cAhe te zAbdika dharmano hoya, jAtino hoya ke cAhe te dezano hoya. namaskAra mahAmaMtrane jANato hoya ke na jANato hoya paNa pratyeka mAnava jANyuM ke ajANya namaskAra mahAmaMtranA bhAvane ja cAhI rahyo che, icchI rahyo che, mAMgI rahyo che, prArthI rahyo che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMtra 17 evo koNa che je vizvanI aMdara potAthI viruddha yA pratikULa padArthane cAhato hoya yA to sahana karI zakato hoya ? jIva mAtra aMdarathI, potAthI viruddha padArthano virodhI che ane asahiSNu che. vizvamAM jyAM sudhI potAthI virodhI tattva athavA pratikULa tattva hoya tyAM sudhI potAnI asiddhine ja anubhavato hoya che. A rIte jIva mAtra abhAvamAM ja jIvato hoya che. bahArathI prApta vastu to mAtra bhAsarUpa ja hoya che. evo koNa che ke je potAnI dRSTinI siddhine icchato na hoya ane asiddha rahevA mAMgato hoya ? Ano AMtarika lakSya artha to e thayo ke jIva mAtra aMdaramAM siddhatvanuM ja vaNATa karI rahyo che. sarva koI sarva prakAranI sarva siddhine icche che ane sarvasiddhi siddha thayA vagara prApta thavI zakya nathI; vaLI siddha te ja hoI zake ke jeno koI zatru arthAt ari nathI. 'ari'thI haNAyelo 'arihata' che jyAre 'ari'ne jeNe haNI nAMkhyAM che te 'arihaMta' che. prazna e thAya che ke zatru koNa ? pudgaladravya AtmadravyathathI viruddha guNadharmavALuM che. je viruddha che te duzmana arthamAM che. te zatru che mATe pudgala e zatru che (vizeSa spaSTatA mATe arihata-arihanna ane anuyogano pariziSTamAM Apela lekha avazya vAMcavo.) ari evAM pudgala dravyanA saMyoga saMbaMdhano abhAva karavAno che eTale ke dehAtIta (azarIrI) ane karmAMtIta (karmarahita niraMjana) thavAnuM che. te ja mujaba pudgalasaMge potAmAM rahela rAga dveSa Adi, potAnA ja hovA chatAM te vaDe potAne malIna vikRta karI rahyo che, te paNa arirUpa che. ane tene paNa haNI nAMkhavAnA che. AvA A ubhayaprakAranA bahiraMga (pudgaladravya) ane aMtaraMga (rAga-dveSa) arione jeNe haNI nAkhyA che te 'arihaMta' che. rAgane kAraNe moha, mAyA, mamatA, lobhanI utpatti che ane rAgIne jyAM rAga nathI tyAM dveSa che. jenA kAraNe mAna ane krodhanI utpatti che. koIpaNa eka sAmAnya dveSamAMthI paNa sarvadoSanI utpattinI zakyatA che. Aja aMdaranA rAga-dveSa, krodha, mAna, mAyA, mamatA, moha, lobhane kAraNe bahAranA bIjA jIvo sAthe arthAt paraspara zatrutA che. to guccha 4 - 2
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 - - - - - _jaina sAhitya samAroha-guccha 4 bahAranA zatruone haNyA vagara temane mitra banAvavA hoya ane aAtazatru arthAt sarvamitra thavuM hoya to aMtaramAM aMtaranA zatruone haNavA paDe ane "arihaMta' banavuM paDe je banavAnI icchA evo koNa che je na rAkhato hoya ? sahune sahu koI potAnA mitra bane te pasaMda che ane nahi ke zatru. jagatanuM evuM svarUpa nathI ke jIva saMkhyA mAtra eka che. jIvanI jAtanA be vibhAga, saMsArI ane siddha, ubhayamAM jIvanI saMkhyA paNa anaMta che. saMsArI jIvane bIjA saMsArI jIvonI sAthe ane jIvonI vacce rahevuM paDe ane jIvana jIvavuM paDe evo vizvano aTala niyama che. tethI ja paraspara ekabIjAnA jIvanano AdhAra thaIne ane AdhAra laIne jIvavuM paDe evo eTala niyama che. A niyamathI, jIvanuM jIva pratyenuM AcaraNa ane vartana siddha thAya che. "paraspara 35pdo gIvAnAm'. AcaraNa ane vartana be prakAranA hoI zake che. sadvartanasadAcAra ane asadvartana-durAcAra. paraspara sadvartana vaDe ja jIva, jIvanI sAthe satya ane pramANika jIvana jIvI zake che ke je tene potAnA parama svarUpa sudhI laI jAya che arthAt parama svarUpa sudhI pahoMcADe che. e ja "arihaMta" ane "siddha" zabdano vAstavika artha che. koIno zatru raheto nathI ane asiddhino pachI prazna raheto nathI. eka vyaktine so mitra haze ane eka zatru haze, to te eka zatru covIse kalAka yAda Avaze paNa mitra yAda nahi Ave. paNa jo eka vyaktine so saMyoga anukULa haze ane eka saMyoga pratikULa haze, to te pratikULa saMyoga, nitya smaraNarUpa banI raheze. aMdara UMDANamAM sUkSma rIte avagAhana karIzuM to, ApaNane khAtrI thaze ke "arihaMta' ane "siddha' zabdanA arthanI ja mAMga mArI - ApaNA sahu koInI che. Ama jeNe siddha banavuM haze, eNe arihaMta thavuM paDaze ane te mATe jIva mAtra pratye sadvartana karavA rUpa sadAcArI banavuM paDaze. dayA, dAna, sevA, prema, karuNA, maitrI, mAdhyasthatA, kSamA, upekSA, pramoda (guNAnurAga) Adi guNo keLavavA paDaze. anAcAra, durAcArathI dUra thavuM joIze. e mATe AcAra-anAcAra,
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMtrA sadAcAra-durAcArano viveka karavo paDaze. e viveka karavA mATe ajJAnatA haThAvavI paDaze ane jJAna meLavavuM joIze te mATe karIne vinayI banI namratApUrvaka upAdhyAya-adhyApaka (vidyAguru zikSaka) pAse jaI adhyayana karavuM paDaze. adhyayana mATe sAdhanA karavI paDaze, bAdhaka maTI sAdhaka thavuM paDaze. durjana-duSTa maTI sajjana-sAdhu thavuM paDaze ane anya sAdhakanI saMgatamAM-satsaMgamAM sahana karatAM zIkhIne temaja sahAyaka banIne ane sahAya laIne sAdhanApaMthe AgaLa vadhavuM paDaze e mATe ja....... Namo loe savvasAhUNaM' padathI sAdhu mAtrane arthAt sarva sAdhubhagavaMtone namaskAra karela che ane tethI ja potAnA jIvanamAM sAdurUpa sAdhaka avasthAnI AvazyaktA ekAMte UbhI thAya che. paramAtmAnI dravyapUjA aucitya sahita, namratAthI, vinayapUrvaka karavAnI che. tyArabAda jJAna ane prakAza vaDe bhAvapUjA karatAM, mana ane buddhi bhAvapUjAmAM paramAtmAnA caraNe dharI devAnA che. je mana ane buddhi paramAtmAne arthAt arUpI tattvane dharyAM tene pAchA rUpI evA para padArtha, viruddha dharmI evAM pudgala dravya eTale ke zarIra, indriya Adine na dharAya. sAdhu bhagavaMto to sadA sarvadA satata bhAvapUjAmAM rata hoya che. sAdhu bhagavaMto potAnAM mana ane buddhi paramAtmAne dharI cUkyA hoya che, jethI temanAM zarIra indriyAdi paNa mana-buddhine AdhIna rahI satata bhAva paramAtmapUjAmAM rata rahe che ane dunyavI tattvothI alipta rahe che. Ama sAdhu-bhagavaMto samagrapaNe paramAtmamaya hoya teone paMca parameSThi navakAramaMtramAM "mo loe savvasAhUNa" padathI namaskAra karavAmAM AvelA che. sAdhu-bhagavaMtanuM sthAna paMca parameSThinA pAMcamA padamAM che. te ja pramANe AgaLa upara. Namo uvajajhAyANaM padathI sarva upAdhyAya-bhagavaMtone "mo AyariyANaM' padathI sarva AcArya-bhagavaMtone, mo siddhANaM' padathI sarva siddha paramAtma-bhagavaMtone ane Namo arihaMtANaM' padathI sarva arihaMta-paramAtma-bhagavaMtone namaskAra karavAmAM Avela che. A pAMce pado aMtaHkaraNamAM bhAvarUpa che, aMtaHAMtarika (Internal)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guccha 4 aMdaramAM ApaNA matijJAnanA upayogarUpa sAdhana (karaNa) je ApaNAthI abheda che te aMtaHkaraNa che. aMtaHkaraNa eTale karaNanA bhedomAM aMtima karaNa-aMtima sAdhana, jenAthI AgaLa, sAdhana arthamAM koI kAraNa nathI. tenI pUrvamAM ane sAthe UpakaraNa ane karaNa che, je aMtaHkaraNanI zuddhi mATe sahAyaka ane pUraka sAdhana che. jIvanuM paramArtha svarUpa siddha thayethI, sarva sAdhanothI jIva para laI jAya che. e apekSAe sarva sAdhanano aMta karanAra je karaNa che te aMtaHkaraNa che. arihata ane siddha paramAtmAmAM, paramAtma tattvanI pUrNatA vaDe teo sAdhana ane sAdhanAthI para che. e arthamAM aMtaHkaraNano A rahasyamaya artha che. A pAMca, sahu koIne parama iSTa che. tethI te pAMcane paMca parameSThi tarIke oLakhAvela che. svarUpamaMtra-namaskAramaMtra-navakAramaMtra dvArA, te paMca parameSThinuM smaraNa karatAM karatAM "arihatamAMthI arihaMta' banavAnuM che. "asiddhamAMthI siddha' thavAnuM che. je mATe durjana maTI sajjana ane duSTa maTI sAdhu banavAnuM che. abhaNa-abUjha-gamAra-ajJAnI-abhAna maTI jaI sabhAna-saceta-jJAnI-pAThaka-upAdhyAya thavAnuM che ane AgaLa upara paMcAcAra pAlana karanAra AcArayukta AcArya evA sarvocca sAdhaka banavAnuM che. jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAranA pAlanane paMcAcAra pAlana kahe che. ajJAnI chIe eTale ja durAcArI-anAcArI chIe ane tethI ja duSTa durjana chIe, durjana chIe tethI duzmano che, mATe arihata chIe. ane agAu jaNAvyA mujaba arihata hoya te asiddha ja hoya ! arihanta' e satya svarUpanAma che. "arihaMta' e asatya ane virUpa nAma che. jIvanA AMtarika AdhyAtmika sAcAM nAma pAMca che : (1) arihanta (2) siddha (3) AcArya (4) upAdhyAya (5) sAdhu. prathama be nAma sAdhya avasthAnAM che ane pachInAM traNa nAma sAdhaka avasthAnAM che. A nAmathI teone namaskAra karavAthI ane te mujaba banavAthI ne jIvana jIvavAthI arihanta ane siddha svayaM banI zakAya che. jagatamAM adhyAtmazAstra samajAvanArA mahAna che. eTale ja
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMtra 21 paMcaparameSTimAM AcArya, upAdhyAya ane sAdhune sthAna maLela che. teo uccatama evA paramAtmA sAthe saMbaMdha karI sAcuM cAritryayukta jIvana jIvanArA che. uccatama evA paramAtmA sAthe saMbaMdha karI UMcuM jIvana jIve tenuM jIvana UMcuM hoya. paramAtmA sAthe yathApramANa saMbaMdha - anubhava karyA pachI padavI upara avAya. paramAtmA ke paramAtvatattva sAthe saMbaMdha karyA vinA, sadvicAra, sartana satyajJAna AvatuM nathI. paramAtmatattva sAthe saMbaMdha rAkhIne, jagata samakSa AvanAra ja, lokono paramAtmA sAthe saMbaMdha karAvaDAvI, jagata sudhAravA zaktimAna bane che. paramAtmatattva, nirmohIvItarAga dehAtIta tattva che ane tethI jo AtmA evA vItarAga paramAtmatattva sAthe potAnA matijJAnanA upayogathI bhaLe to, AtmA svayaM paramAtmAsiddhAtmA banI zake che. paramAtma tattva e sarva guNanI khANa che. e tattvane jeTaluM laDhIe ane jeTaluM raTIe, teTalA teTalA AtmAnA guNa khIlatA jAya. sarva satyanuM satya, sarvanA sarva, sarva sukhanA sukharUpa, sarva samAM sat svarUpa, brahmAMDamAM koI hoya to te arihaMta paramAtmA ane siddha paramAtmA che. Ama samagra vizvamAM sarvesarvA koI hoya to te sarvezvarA evA arihaMtezvarA, siddhezvarA che. paramAtmA kevalajJAnanA upayogathI vizvamUrti che, (kema ke kevalajJAnamAM samagra vizva pratibiMbita thAya che.) to AkhA vizvane paramAtmAnI mUrtimAM jotAM zIkhavuM joIe. paramAtmA banavA ahaM TALavuM joIe, je paramAtmA pratye dAsatva bhAvanA svIkAravAthI TaLe che. 'ahaM' TALavAthI aha~ eTale ke trilokapUjya banAya che. navakAramaMtramAM rahela paMcaparameSTi bhagavaMta, vizvanA sarvasAttvika bhAvanA samUharUpa che. arihaMta siddha paramAtmAnuM kevalajJAna mahAsAgararUpa che. jyAre AcAryo, upAdhyAyo, sAdhubhagavaMto adhyavasAya sthAnakarUpI zrutanadIo che. zrutajJAna saritA che je mahAsAgaramAMthI nIkaLe che ane mahAsAgaramAM bhaLe che. suMdara bhAvo adhyavasAyarUpa nadIo che. arihaMta siddha pada e nirvikalpa dazA, nirvikalpa bodha che, je nirapekSa zuddha svarUpa sahajAvasthA che. saMkalpa-vikalpa rahita evI nirvikalpa
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22---- _jaina sAhitya samAroha-guccha 4 sahajAtma svarUpa AnaMdAvasthA eTale arihaMta ane siddhanI avasthA. e sAdhakanuM sAdhya che, dhyeya che, sAdhyanI avasthA che, sAdhyanuM svarUpa che, jyAre AcArya-upAdhyAya-sAdhupada e sAdhyanA lakSya sAdhakanI sAdhakAvasthA che. sAdhyanA svarUpane, sAdhanAmAM utArI, te mujaba jIvavuM te ja sAdhakanI sAdhanA che. mATe ja jeTaluM nirvikalpadazAmAM arthAt svabhAvadazAmAM jIvI zakAya teTaluM nizcayathI sAdhupaNuM che. bAhya cAritrapAlanano A ja mahattvano bheda bhavi ane abhavi vacce che. paMcaparameSThinuM svarUpa e pratyeka jIvanuM sva-svarUpa che eTale ke svaguNaparyAya che. jyAre paMcaparameSThI vyakti e sajAtiya para dravya che. paMcaparameSThino zabdArtha e ja jagatamAM satyajIvana che. virodhI padArthanA saMyogano nAza karavo athavA pudgalathI sarvathA judA paDavuM tenuM ja nAma arihaMta' ane pharI pAchA pudgalasaMgI (deharUpI pagalAvaraNane na dhAraNa karavA) na banavuM tenuM nAma "siddha'. siddha ja sAcA digaMbara che kema ke emane dehAMbara paNa nathI. arthAtu adehI che. aMtima siddhine kAryasiddhi kahevAya. siddha paramAtmAne siddha eTalA mATe kahela che ke tyAM AtyaMtika evI aMtima siddhi che, je thayA pachI kAMI thavApaNuM, karavApaNuM, ke banavApaNuM AgaLa rahetuM ja nathI. siddhAvasthAmAM jatana (jALavaNI-sAcavaNI-rakSaNa), patana (vikRti-avanati) ke utthAna (saMskRti-utkarSa-unnati) hotA nathI. jatanamAM parAdhInatA che; vikRtimAMpatanamAM malInatA che. ane saMskRtinA utthAnamAM UNapa-abhAva-apUrNatA che. AmAMnuM siddhane kazuMya hotuM nathI. "arihaMta' ane "siddha' pada sAthe ApaNuM svarUpa-aikya che. temaja jAti-aikya che. jAtithI arihaMta, siddha ane ApaNe sahu jIva jAtinAcaitanya jAtinA chIe. pudgala jaDa jAtinuM che. tema ApaNe caitanya jAtinA chIe. vaLI svarUpathI ApaNe paramAtma rUpI chIe. arihaMta ane siddha avasthAne pAmela vyaktinuM paramAtmasvarUpa pragaTe che. tyAre ApaNuM paramAtmA svarUpa sattAmAM che paNa vedanAmAM nathI, je ApaNe AvaraNa haThAvI, karmanAM paDaLo dUra karI pragaTAvavAnuM che. anubhavamAM
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMtra 23 vedanamAM lAvavAnuM che. te mATe arihaMta ane siddha padane, namaskAra karIne ApaNe paNa te svarUpe pariNamavAnuM che, tadUrUpa thavAnuM che. paMcaparameSTi bhagavaMtone AnaMda svayaM AtmAmAM che. teo svarUpa niSThAvaMta che. tethI teono prema samasta vizva para jIva-ajIva sacarAcara samagra brahmAMDa upara che. teono prema asIma che. teo jJAnI che ane tethI svarUpane vede che. jyAre ApaNA vedanano AdhAra ajJAnavaza ApaNe 52 padArthane banAvyo che. 525dArtha naimittika ApaNe vedana karIe chIe. tethI 525dArthamAMthI vedana maLe che evuM mAnIe chIe ane tema samajIe chIe, jethI para padArthane ApaNe svarUpa samajIe chIe. pariNAme te para padArtha pUrato ja ApaNA premane sImita sAMkaDo banAvIe chIe. eTale ja AnaMdasvarUpI evAM ApaNe dukhI thaIe chIe. AnuM kAraNa AtmAnuM arthAt sva-svarUpanuM ajJAna che. potAnA AtmAnA sAcA zuddha svarUpathI AtmA abhAna che. tethI bebhAna banI, bephAma banI bhame che, cAre gatimAM phaMgoLAyA kare che. A ajJAnane kAraNe AtmA doSanuM sevana kare che. tethI pApa baMdhAya che ane pariNAme duHkhI thAya che. bhautika bhogane sAdhano ke karatAM bhoktA evA jIvanI kiMmata vadhAre che, jIva karatAM sApekSa satyanI kiMmata vadhAre che ane sApekSa satya karatAM nirapekSa parama satya evA paramAtmatattvanI kiMmata vadhAre che. paramAtmatattvanI enAM nAma sthApanA dravya bhAva ema cAreya svarUpamAM rakSA karatAM bhautika dunyavI sAdhano, jIva svayaMno ane sApekSa satyano bhoga ApavAnI taiyArI rAkhavI joIe. "parama paMca parameSTimAM, paramezvara bhagavaMta; cAra nikSepe dhyAie, namo namo zrI jinabhANa." cAre nikSepathI bhagavAnane bhajavo, jethI matijJAnamAM tenI vismRti na thAya ane smRti kAyama banI rahe. e cAra bheda nIce pramANe che : nAma nikSepAthI nAmasmaraNa, sthApanA nikSepAthI darzana-smaraNa, dravya nikSepAthI paramAtma-jIvanakathAzravaNa smaraNa ane bhAva nikSepAthI karmakSaya (ATha karmanA nAza)thI pragaTa thayela zuddha svarUpa smaraNa.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- - --- - - _jena sAhitya samAroha-guccha 4 - -- paramAtma tattva nirAlaMbana, svAdhIna, anaimittika ane nirapekSa evuM pUrNa tattva che. jema so (100)nI saMkhyAmAM navvANuM(99)nI saMkhyA samAya paNa 99mAM 100 nahi samAya, tema apUrNatattva, pUrNatattvamAM samAya paNa apUrNa tattvamAM, pUrNatattva nahi samAya. bAhyadRzyanI je je suMdaratA che tenA upAdAna ane nimitta kAraNamAM jIvabhAva che. jIvabhAvamAM zreSTha bhAva paMcaparameSThi pAme che. mATe emanA sivAya pradhAna zreSThatA anyamAM nathI. pUrNa svabhAvamAMthI kayA prabhAvo nahi nIkaLe ? ApaNe agAu joyuM te mujaba paMcaparameSThimAM arihaMta ane siddha e be vItarAga svarUpa sAdhyapada che. jyAre AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e traNa vairAgI sAdhakapada che. arihaMta ane siddhane sAdhya pada kahyAM paraMtu vAstavika te ubhaya dhyeyapada, lakSyapada che. sUkSma rIte vicArIe to samabhiruDhanaya pramANe zabda pharatAM artha phare te mujaba sAdhya ane lakSya zabdamAM bheda che. lakSya arihaMta ane siddha banavAnuM che ane sAdhya vItarAgatAnI prApti che, vItarAgatAnI sAdhanA che ane vItarAgatAnI phaLaprApti rUpa arihaMta-siddha padanI prApti che. tethI ja jJAnavimalasUrizvarajIe gAyuM che ke : vItarAga bhAva na AvahI jyAM lagI mujane deva; tyAM lage tuma padakamalanI sevanA rahejo Teva; manamAM Avo re nAtha ! huM thayo Aja sanAtha" temAMya arihaMtane navakAramaMtramAM prathama sthAna Apela che, kAraNa ke arihaMta e sadehI-sayogI-sAkAra ane aSTaprAtihAryo tathA atizayonA prabhAvayukta paramAtma svarUpa che, jethI karIne arihaMta sAthe vyavahAra zakya che. vaLI prabhAvayukta prabhAvazALI hovAthI sahu koI sahaja ja AkarSAya che. ApaNe sahu dehadhArI chIe. dehadhArIne dehanA mAdhyamathI vyavahAra che. siddha paramAtmA azarIrI-adehI hoI, dehanuM mAdhyama nathI. tethI teonI sAthe vyavahAra zakya nathI eTale arihaMta bhagavaMtanI jema teo vyavahAra upakAra nimitta banI zakatA nathI. mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajIe tethI ja gAyuM che ke.....
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMtra' 'sattA zuddha arUpI terI nahi jagako vyavahAra; kA kahIe kachu kahyo na jAye tuM prabhu alakha apAra.' 25 arihaMta bhagavaMto, arihaMta paramAtmA banyA bAda, deha hovAnA kAraNe deha hoya tyAM sudhI, dehanA mAdhyamathI nirvANa thatA sudhInA zeSa AyuSyakALa daramiyAna, lokasaMparkamAM hovAthI loko upara dezanA Adi dvArA khUba khUba upakAra kare che. jyAre arihaMta bhagavaMtanuM nirvANa thatAM teo siddha bane che. adehI thAya che. pachI temanI sAthe vyavahAra zakya nathI. chatAM ya teo siddhapadethI dhruvatAraka banI ApaNane siddha banavAmAM preraNArUpa rahe che. bApane oLakhAvanAra mAnuM mahattva jema bApa karatAM adhikuM che ema siddhane oLakhAvanAra ane siddha pade pahoMcADanAra, arihaMta padanuM mahattva adhikuM che. A namaskAra mahAmaMtra saMbaMdhI vaLI eka zAstrIya pATha che ke...... 'navakAra Ika abbara pAva pheDai satta ayarAI.....' sAta sAgaropama sudhI narkanI azAtA vedanIya vedIne je karmanirjarA thAya, teTalI karmanirjarA, navakAramaMtranA eka akSaranA uccAra mAtrathI thAya che. to have prazna e Ubho thAya che ke arihaMta-siddha ane AcArya-upAdhyAya-sAdhumAM bheda hovA chatAM pAMce padanuM phaLa ekasarakhuM kevI rIte hoI zake ? pada-bheda je che te avasthA ane vyavasthAnA bhedo che. arihaMta saMyogI-sadehI vItarAga paramAtmA che. siddha azarIrI adehI vItarAga paramAtmA che, jyAre AcArya zAsanadhUrA-dhAraka sarvocca vairAgI sAdhaka che. upAdhyAya paThana pAThana karAvanAra vairAgI sAdhaka che. sAdhu, svayaM sAdhanA karanArA, sAdhanA karanAra anyane sahAyaka thanArA temaja sAdhanAno Adarza ApanArA vairAgI sAdhaka che. A badhA avasthA ane vyavasthAnA bheda che. paraMtu phaLaprAptinI dRSTie pAMce padathI sarakhuM phaLa maLI zake che. arihaMta ane siddhanA zaraNathI ane hAjarI-nizrAmAM ja kevalajJAna thAya ane AcArya-upAdhyAya-sAdhunA zaraNathI ane temanI nizrAmAM kevalajJAnamokSaprApti na thAya evuM nathI. pAMceya padanA zaraNathI ane arihaMta,
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenA sAhitya samAroha-guccha 4 6 - - - - - - AcArya, upAdhyAya, sAdhunI nizrAmAM athavA to mAtra zaraNathI kevalajJAna, mokSaprAptinuM ke pachI tenI pUrvabhUmikAmAM puNyAnubaMdhI puNya, samakti, dezavirati ane sarvaviratinI prAptinuM phaLa maLI zake che. phaLaprApti aMge pAMce pada sarakhuM phaLa ApavA samartha che. A aMge mRgAvatI sAdhvI ane caMdanabALA sAdhvIjI, arNikAputra AcArya ane puSpacUlA sAdhvIjI, caMDarudrAcArya ane temanA vinayI ziSya, gautamasvAmIjI ane paMdaraso tApasanA zAstrIya dRSTAMta ApaNI pAse mojuda che. tethI ja to gAyuM che ke... guru rahyA chaghastha paNa vinaya kare bhagavAna.' have ApaNe "arihanta" zabda viSe thoDI vistRta chaNAvaTa karIzuM. arihantapaNuM eTale arirUpI doSa je jIvanA kharA zatru che, tene haNavAnI-dUra karavAnI kriyA, e jIvanI sAdhanA che. jyAre "arihaMta'ne - aradas (arahana) tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. mahAdeva vItarAga stotramAM kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya bhagavaMte garadana zabdanI vistRta samaja tenA cAra akSara "ga' "" "da' ane "ra' upara eka eka zlokanI racanA karIne ApI che. arahanuM zabdanA prathama "a" akSara upara nIce pramANeno zloka che. 'akAra Adi dharmasya Adi mokSa pradezakaH / svarUpe paramabh jJAnabh akArastena ucyate / / ' a"no lakSya artha akSara, "akSara" eTale ke jeno "kSara' arthAt vinAza nathI te "avinAzI" athavA te akSara eTale zrutajJAnanuM mULa. bhagavAne Apela dvAdazAMgInuM mULa zuM ? svara ane vyaMjanarUpa varNa e dvAdazAMgInuM mULa che eTale ke...... akSarano samUha zabda bane che. kartA ane kriyApada pUrvaka zabdanA samUhathI sUtra bane che. sUtrano samUha adhyAya bane che. "adhyAyano samUha Agama bane che ane Agamano samUha te dvAdazAMgI. Ama dvAdazAMgInuM mULa akSara che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMtra jema kevalajJAnI svayaM akSara che tema kevalajJAnInA vadana-kamalamAMthI maLela dvAdazAMgI pramANa zrutajJAnanuM mULa, svara ane vyaMjana rUpa je varNa che, tene paNa akSara kahevAya che. eTale ke akSara evA kevalajJAnanA mULa rUpa paNa akSara ane akSaranuM phaLa paNa akSara evuM kevalajJAna. jema kevalajJAna nirvikalpaka che tema koI paNa svara ane vyaMjana rUpa eka varNAkSaranA ciMtavana ke uccArathI koI paNa vikalpa siddha thato nathI. ethI karI akSara mAtranA uccArathI padArtha saMbaMdhI koI paNa bhAva thaI zakatA na hovAthI mAtra akSara uparanuM ciMtavana nirvilpakatA che. Ama '' e Adi che, mULa che. kevalajJAnanuM bIja che mATe kevalajJAna" che. bIjo zloka '' akSara upara nIce pramANe che : rUpi dravyam svarUpam yA draSTavA jJAnena cakSuSA / daSTaM lokam yA rakArastena ucyate / / ''no lakSya artha rUpIthI rUpInuM ane arUpIthI rUpI ne arUpI ubhayanuM darzana che athavA to lokAloka jonAruM "kevala darzana" che. trIjA zlokamAM "" akSara uparanI samajUtI A pramANe ApI che.... hatA rAgAzcadeSAzca hatAH moha pariSahAH / hatAnI yena karmANi hakArastena ucyate / / g' no lakSya artha rAgadveSAdi doSarUpI zatrane haNavAnI kriyA je cAritra che. athavA to abrahmabhAva, saMsArabhAva, vaitabhAva kADhI nAkhavAthI pragaTa thayela cAritra che. chevaTano cotho "ra" akSara uparano zloka nIce mujaba che : saMtoSeNAmi saMpUrNo pratihAryASTakena ca / jJAtvA puNyam ca pApam ca hakArastena ucyate / / nu no lakSya artha niSedha che, parano niSedha ane svano anurodha. eTale ke icchAnirodha arthAt talapa (icchA-talasATa) upara tapa kriyA dvArA vijaya ane aMte pUrNakAma tRptadazA je tapa che.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28-- jaina sAhitya samAroha-guccha 4 rAgI AtmAne kAmI kahevAya che je bAdhaka bhAva che. verAgI AtmAne niSkAma kahevAya che je sAdhaka bhAva che ane vItarAgIne pUrNa kAma kahevAya che je siddhi che. nakArAtmakavRtti je zubhAzubha puNya pApanA udayane asadu (nAzavaMta) gaNavArUpa vRtti che te tapa che ane temAMthI uddabhavatI tRpti che te niritibhAva che, je nirvikalpa bhAva che. eTale ke potAnA AtmAnA pradezathI abheda evA cAra AghAtI karma, audArika zarIra ane bAkInA kSetrabhedathI sarva bAhya padArthonA ekasarakhA jJAtA draSTA che. arthAtuM temAM koI rAga-dveSa, heta ke prayojana che nahi te temano pUrNa jJAtAdraSTA bhAva che. A pramANe 'sara' zabdanuM adabhuta Ayojana rahasya kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya bhagavaMte mahAdeva vItarAga stotra dvArA samajAvyuM che ke 'sarada' zabdamAM "jJAna", "darzana', "cAritra" ane "tapa" saMkalita thayela che ke je pAchA AtmAnA svarUpaguNa che. arihaMta arthAtu arahanuM tailokya pUjya hovAthI marda' tarIke paNa oLakhAya che. saMskRta bhASAmAM "araha' dhAtuno artha pUjavAne yogya che. A "aha" zabdanuM Ayojana paNa khUba suMdara ane rahasyamaya che. "aha" zabdamAM "rAma' (AtmA)' zabdano samAveza thaI javA uparAMta vadhArAmAM "ha" akSara joDAyela che te mahApramANa Aspirate che, je hRdayamAMthI UThe che (uccArAya che), ane te svara ane vyaMjanano sattAdhIza che. uparAMta "a" jema bArAkhaDI varNamALAno AghAkSara che tema "ha" e aMtyAkSara che. Ama AdyAtAbhyAm nyAye, Adi ane aMta AvI gayA hoya eTale sarva madhyanA akSaro emAM samanvita thaI gayA che ema kahevAya eTale ja RSimaMDala stotrano zloka che ke...... AghatAkSara saMsthamakSaraM vyApya thatusthita agni vAlAsamaM nAda, biMdu rekhA samanvitama'. eTaluM ja nahi paNa "gha' jema vAyutattva che. 'va' jema jalatattva che, 'tta' jema pRthvItattva che, tema "' e AkAzatattva che ane "' e agni tattva che.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMtra 9 'a' ane 'ha'nI vacce '2' akSara je agni tattva che tene goThavavAthI; 'a' ane 'ha' akSaranA mAthe 'ma' caDhI je 'ahaM' zabda banyo che te 'ahaM'ne bhasmIbhUta karavAnA (bALI nAkhavAnA) sUcanarUpa che. AvI rahasyamaya 'ahaM' zabdanI paNa zabdavyutpatti che. jagatamAM koI na haNAtuM hoya to te arjuna che. arham sattattva che. asat tattva hoya te ja haNAya. sat tattva kyAreya haNAtuM nathI. arhano Azaro lenAro arthAt sattattvane AdhAra lenAro haNAto nathI. janma-maraNa, jIvana haNe che. janma-maraNano aMta arthAt bhavAMta karanArA paramAtmA che je arham che. prathama pApavRttithI aTakI, pApapravRttithI viramavAnuM che, jenA aMte pApaprakRtino nAza karavAno che. pAMca mahAvratanA aMgIkArathI pApavRtti ane pApapravRttinA nAzanI zarUAta thAya che. paraMtu pApaprakRti ghAtikarmano nAza to nirvikalpa upayogamAM rahevAthI thAya che. mATe ja 'savvapAvappaNAsaNo' ema navakAramaMtramAM kahela che. vaLI pApathI mukta thavAmAM mukti che. pApabaMdha e adharma che, tethI ja aDhAre prakAranAM pApathI pApasthAnakothI viramavAnuM che. - puNyabaMdhathI thatA puNyodayamAM sukhanI icchA, sukhanI lAlasA, Asakti ane moha hoya che. mATe ja puNyabaMdhanuM lakSya rAkhavAnuM nathI. duHkhano moha koIne nathI. mATe ja khoTA sukhano (parAdhIna sukhano) moha choDI nirmohI thavuM te dharma che. puNyanA baMdha ane puNyanA udayano upayoga, pApanAza mATe karavAno che ane nahi ke navA pApabaMdha mATe. pApanAzathI mokSa che. mAtra puNyaprAptithI mokSa nathI. hA ! puNyaprAptithI darda, daridratA ane narka tIrthaMca gati TaLe che teTalA pUratI puNyanI AvazyakatA, pApanAza ane muktiprAptinA lakSya jarUrI kharI. jIva pApa baMdhanathI aTake eTale puNyanA Agamanano savAla ja raheto nathI. zubha bhAvathI baMdhAtuM puNya te samaye amRtarUpa che ane dazyarUpe udayamAM Ave tyAre jIva teno kevo upayoga kare che te pramANe te viSa ke amRta bane che. AthI ja cUlikAmAM 'savvapAvappaNasaNo' kahyuM paNa puNyano koI saMketa na karyo.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ _ _jaina sAhitya samAroha-guccha 4 arihanta zabdano lakSyArtha che "abhedajJAna." eTale ke AtmAnA kSAyika svarUpanI prApti. jyAre zabdArtha che bhedajJAna arthAt AtmA ane deha be bhinna che te kSIranIra rUpa thaI gayA che ane judA pADavAnuM jJAna te bhedajJAna. arihanta zabdano nizcaya artha e che ke jeNe rAgadveSarUpI aMtaraMga zatrane haNyA che te arihanta. jyAre eno vyAvahArika artha e che ke jeNe ghAtikarmono nAza karyo che te arihanta che. tema "ari' eTale dravyAnuyoga ane "hatta' eTale caraNakaraNAnuyoga paNa kahI zakAya. arihanta zabdanI vicAraNA bAda have navakAramaMtranI cUlikAmAMnA "savvapAvapaNAsaNo" e sAtamA pada viSe vicArIzuM. cAra ghAtikarmanI badhI prakRti pApaprakRtirUpa che. jyAre cAra aghAtikarmamAM puNya pApa ubhaya prakRti che. pApavRtti ane pApapravRtti aTake eTale pApaprakRti nahi baMdhAya. ghAtikarma, pApavRtti ane pApapravRttithI baMdhAya che. svarUpanI apekSAe cAre ghAtikarma AtmAne paramAtmA banavA detA nathI tethI ja tene pApaprakRti kahela che. ahIM eka prazna e uddabhave che ke nidrA e ghAtakarmamAMnA darzanAvaraNIya karmano eka bheda che te nidrA to jIvane Avazyaka che, kema ke nidrA vinA jIva jIvI zakato nathI. nidrAnAzanA rogI ApaghAta karI jIvavAno aMta ANavA sudhI jAya che to ene pApaprakRti kema kahevAya ? eno javAba e che nidrA e jaDavatuM dazA che, ane pramAdarUpa hovAthI kadIya nidrAvasthAmAM kevalajJAna thatuM nathI arthAt paramAtmA banI zakAtuM nathI. mATe tene pApaprakRti kahela che. "maMgalANaM ca savvasiM paDhamaM havaI maMgalaM". sarva maMgalamAM prathama maMgala eTale ke utkRSTa maMgala namaskAra mahAmaMtramAMnA paMca parameSThI padone karavAmAM Avato namaskAra che. ahIM have prazna e udbhave che ke AnaMda athavA sukhano saMketa kema na karyo ? pApane gALe te maMgala e "maMgala" zabdano artha che. vyAkaraNazAstranI paddhatie "maMgala' zabdanA evA ghaNA artha thAya che, jyAM AnaMda yA sukha hoya tyAM maMgala hoya paNa kharuM ane na paNa hoya. paraMtu jyAM maMgala hoya
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa metra - - - - -- ----- tyAM AnaMda ane sukha avazya hoya ja. "maMgala thAo'. e AzIrvacana kalyANa ane hitane sUcave che. hita ane sukha e bemAM moTa bheda che. hita ane kalyANa nityatattva che. jyAre hita ane kalyANanirapekSa sukha anitya che. mATe ja namaskAra mahAmaMtranI cUlikAmAM, "sarva pApano praNAza thAo !" ane "sarvanuM maMgala thAo !" evI je racanA che te jIvane paramArthatattvanI mahA-mUlyavAna bakSisarUpa che. A rIte namaskAra mahAmaMtramAM ekeka zabdanI racanA ane yojanA vismayakAraka, ane adbhuta alaukika arthAtu lokottara che. agAu joI gayA te mujaba "ha" e mahAprANa che, je hRdayamAMthI uccArAya che. tema maMtrAkSara - hRdayamAM zraddhA ane lAgaNI zuddha kare che. mAyA bIja che jyAre 3OM buddhi zuddha kare che, je mastikamAMthI uccArAya che ane te maMtrAlara praNavabIja che. vaLI A DaeNmAM paMca-parameSThIno samanvaya thayelo che je nIce pramANe che : saMskRta bhASAnA akSara-saMdhinA niyama mujaba arihantano "a" ane azarIrI ke siddha bhagavaMtanuM mukhya vizeSaNa che teno "a" maLI a+a = A thAya che. emAM AcArya zabdano pahelo akSara "A" bhaLavAthI AA = A. emAM upAdhyAya zabdano pahelo akSara "u' maLavAthI A + u = o thAya che. ane munino pahelo akSara "ma" joDAvAthI o+ma = oma zabda bane che. have prazna e thAya che ke pAMcamA sAdhu padanA sAdhu zabdano "sA' akSara na letAM muni zabdano "ma" akSara kema levAmAM Avyo ? tenuM kAraNa e che ke pAMca samiti ane traNa guptirUpI aSTapravacana mAtAnI ArAdhanAnuM aMtimaphaLa jo koI hoya to te mananuM mauna che. ane mauna e abola tatva che. eTale AtmA maunathI paNa para che tethI "muni' zabda lakSyaarthathI bahu mahattvano hoI sAdhunA sthAne atre prayojyo che ane sAdhune muni tarIke paNa oLakhavAmAM Ave ja che. lipibhede "oma" be prakAre lakhAya che. A "OM"nuM bIjuM rahasya e che ke sacarAcara vizva-brahmAMDa asIma goLAkAra che ane tenuM mULa eka
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guccha 4 32 biMdurUpa AkAzapradeza paNa je avibhAjya che te goLAkAre che. Ama aMtyasImAMta ane asIma ubhaya goLAkAra rUpanuM OM lipimAM Alekhana thayela che. svarUpamaMtrathI svarUpapade pahoMcela paramAtmAne namaskAra thAya che je namaskAranA traNa bheda che. (1) kAyayogathI caraNa, ghUMTaNa, hasta, nAsikA ane mastaka ema pAMca aMga dharatI sarasA aDADI thato paMcAMga praNAma-namaskAra. (2) vacanayogathI 52mAtma bhagavaMtanI stuti karavA dvArA thato namaskAra. (3) ane manoyogathI paramAtmAnA zuddha svarUpanA jJAna dhyAnamAM lIna thavA dvArA ati sUkSmatAe zUnya banavA dvArA thato praNidhAnarUpa sarvotkRSTa namaskAra ke je trIjA prakAranA namaskAra viSe ja kahevAyuM che. 'Ikrovi namukkAro jinavara va sahUssa vaddhamAAmsa saMsAra sAgarAo tArei nara vA nArI vAM.... paMcaparameSThInA bhAvapadane traNe yogathI namaskAra karavA dvArA sarva pApano praNAza eTale ke mULathI nAza arthAt kSaya thAya che. tethI ja 'savva pAvappaNAsaNo' kahela che. namaskAra karavA dvArA sarva pApanA DuMgarone oLaMgavAnA che. khatama karavAnA che. paMcaparameSThInI ArAdhanA eTale puNyanA DuMgaro khaDakavA ema nathI samajavAnuM, paraMtu paMcaparameSThIne namaskAra eTale pAponA DuMgarono nAza. namaskAra eTale ke namana ane namana eTale namavuM arthAt UlaTavuM. manane UlaTAvavuM eTale nama. tema manane UlaTAvavuM eTale ke manane amana karavuM. Ama namavuM eTale pariNamavuM-tarUpa thavuM. arthAt amana thavuM. amana thavuM eTale icchArahita thavuM, nirihi thavuM. vyAkaraNazAstranA niyama pramANe 'mana' zabdano artha vicAravuM 'To think' eTale ke buddhi tattva che. te ja pramANe mananI caMcaLatAnA arthamAM mana e vikalpa ane icchAnuM poTaluM che. Ama namaskAra eTale ke namana. e amana icchArahita
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMtra ___ nirihi-pUrNakAma banI paramAtma svarUpanuM prAgaTya karavAnI kriyA che. ethI ja to zrImadjIe gAyuM che ke...... zubha bhAva vaDe mana zuddha karo, navakAra mahApadane samaro, nahi e samAna sumaMtra kaho, bhajIne bhagavaMta bhavaMta lo. zAstrIya paripATIthI paMcaparameSThImAM arihaMta bhagavaMta e che ke jeo aSTa pratihAryo ane cAra atizaya maLI bAra guNothI yukta che. jyAre ATha karmonA kSayathI pragaTelA ATha guNothI yukta che te siddha bhagavaMta. chatrIsa guNo dharAve che te AcArya che, pacIsa guNone je dhAraNa kare che te upAdhyAya che ane sattAvIsa guNothI je guNavAna che te sAdhu che. badhAM maLIne 12+8+36+25+27 = 108 guNo thatA hovAthI navakAramaMtra gaNavAnI mALA jene navakAravALI kahevAya che te mALAnA kula maNakA athavA pArA eka so ATha che. navakAranA pada nava che ane paMcaparameSThInA guNono saravALo 108 che tenA aMkono saravALo nava che ke je navano AMka akhaMDa ane abhaMga gaNAya che. e eka gaNita-camatkAra che ke navanA AMkane game te aMkathI guNIe to guNAkAranI rakamano AMkano saravALo nava ja Avaze. vaLI navanA koThA palAkhA viSe vicArIzuM to ya jaNAze ke nava eke navamAM, navathI zarU thaI AMkaDo kramabaddha Utarato Utarato dAye nave nevuMmAM, 90nA zUnya sudhI pahoMce che. tema koIpaNa game teTalA AMkaDAnI rakamanA aMkonA saravALAne te mULa rakamamAMthI bAda karatAM AvatI rakamanA aMkono saravALo haMmeza nava Avaze. jema 332 traNa AMkaDAno saravALo ATha. 33ramAMthI ATha jAya eTale 324 e traNano saravALo nava raheze. pAMca astikAyarUpa vizvanuM mULa eka pradezatva je avibhAjya che te goLAkAra zunya rUpa che ane teno vistAra paNa asIma evuM AkAza dravya goLAkAra rUpa che. gRccha 4 - 3
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena sAhitya samAroha-guccha 4 * - - - - - - - - - -- zUnya e mULa (bIja) che ane zunya e phaLa che. ahIM zUnya eTale zunyatva arthAtu paramAtma tattva. mULamAM sattAgata ApaNAmAM ja rahelA ApaNA paramAtmatattvanuM ApaNe pragaTIkaraNa karavAnuM che. skUlamAMthI sUkSyamAM thaI zUnyamAM javAnuM che. ahIM zunya eTale padArtha-dravyano abhAva nahi paraMtu paraspara viruddha padArthanI asarano abhAva, koIne bAdhA pahoMcADe nahi ane koIthI bAdhA pAme nahi tevI avyAbAdha avasthA te zUnyAvasthA. e avasthAno saMketa uparokta gaNita-camatkAramAM che. eTaluM ja nahi paNa gaNitamAM zUnyanI avasthA evI ja che. zunyane koI rakamamAM umero ke koI rakamamAMthI bAda karo, yA to koI rakama vaDe tene guNo ke bhAgo to te rakama akabaMdha raheze. koI asara te rakamane thaze nahi. tema zunya paNa zunya ja raheze. Ama gaNita-camatkAra paNa adhyAtma tarapha dorI jAya che. uparAMta arihaMta bhagavaMtano raMga zveta che, siddha bhagavaMtano raMga rakta (lAla) che. AcArya bhagavaMtano raMga pItta (pILo) che, upAdhyAya bhagavaMtano raMga harita (lIlo) che, ane sAdhu bhagavaMtano raMga zyAma (kALo) che. paMcaparameSThInA pAMca raMgonI je kalpanA karI che, te keTalI yathAyogya che, teno vicAra karIe...... paMcaparameSThI jema japano viSaya che tema paramArthathI dhyAnano viSaya che. dhyAna sAdhanAnAM aneka kendro ane bhedo che. temAM ApaNA zarIranI racanAmAM mukhya tALavuM che. jyAre bALaka janme che tyAre hADakAno bhAga purAyelo hoto nathI ane te komaLa hoya che. e ja sahasadala kamalanuM kendra che ke jemAM paramAtmapadanI sthApanA che. tyAMthI nIce UtaratAM cha cakramAMnuM chaThuM cakra ke jene "AjJAcakra' kahevAmAM Ave che tenuM sthAna be neNa vacce rahela bhUkuTi che te gurunuM sthAna che ane gurupadane sAdhIe to ja temanA dvArA "paramAtmadevanuM milana thAya che eTale sukhAsane besIne cittane sthira karIne, cakSu baMdha karIne te bhUkuTisthAnamAM icchA ane vicArane sthagita karI daIne, tyAM zuM baMdha AMkhe dekhAya che te draSTA banI
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMtra_. joyA karavuM, dhyAna karavuM te aneka prakAranA dhyAnanA bhedomAM mahattvano UMco bheda che, kAraNa ke paramAtmatattva pUrNa jJAtA ane draSTA che. mATe sAdhake paNa kartA-bhoktA maTIne eTale ke icchA ane vicArane choDIne dazyathI judAM pADavA mATe dRzyane jotAM zIkhavuM joIe. paraMtu icchA ane vicArathI dazya sAthe bhaLavuM na joIe. A rIte AjJAcakramAM mAnasika trATaka karI dhyAna karavAnuM zarU karIzuM eTale pahelAM kALuM dhaba dekhAze ne e pramANe satata darzana karavAthI te kRSNavarNamAM tUTaphUTa thaze ane kramika vikAsa pramANe nIlavarNa jevuM dekhAze. AgaLa te darzanane dRDha karatAM karatAM vaNatara thayA ja karaze ane pariNAme parama ujvala, parama tejasvI zveta varNa dekhAze. Avo A sAdhanAno prayoga che. have kayA sAdhake pUrvabhavamAM kevI sAdhanA karI hoya ane kyAM sudhI pahoMo hoya te kahevuM azakya che. tethI tenI sAdhanA jyAM adhUrI rahI hoya tyAMthI zarU thAya eTale game te varNa dekhAya. vaLI sAdhanAmAM jo caDhaUtara thAya to te pramANe paNa varNAtara thAya. paraMtu A varNadarzanano sAra e che ke sAdha e nirNaya karavo ke jyAre je varNa dekhAya tyAre te padanuM ajapAjAparUpe dhyAna thaI rahyuM che. e rIte satata abhyAsa karI sAdhake AgaLa vadhavuM ane anubhava karavo. A hakIkatanI vAto karavAthI kAMI na vaLa paNa prayoga karavAthI maLe. ahIM prazna e ubhave ke paMcaparameSThInA varNamAM, siddha paramAtmA azarIrI hovAthI temanA bIjI apekSAe je 31 guNo varNavyA che emAM avarNa, agaMdha, arasa Adi guNo kahela che, to siddha bhagavaMtamAM lAla varNa kema AropAya ? sAdhakane upara jaNAvela prayoganI apekSAe varNana karavAmAM Avela che. jema sUryodaya veLAe jene uSA kahevAmAM Ave che te vakhate sUryano varNa rakta hoya che je pachI zreta bane che te pramANe sAdhakane dhyAnanI prakriyAmAM darzana thAya che. jevI rIte paMcaparameSThInA pAMca varNo che tevI ja rIte covIsa tIrthaMkara bhagavaMto paNa paMca varSamAM vaheMcAyelA che. doya rAtA jinavara ati bhalA, * doya dhoLA jinavara guNanIlA,
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ - _jaina sAhitya samAroha-guccha 4 doya nIlA, doya zAmaLa kahyAM, soLe jina kaMcana varNa lahyAM. sAdhu sAdhanAnI prAthamika bhUmikAmAM hovAthI emano raMga kALo sUcavyo che. vaLI dhyAnanI prakriyAmAM paNa sAdhakane zarUAtamAM prathama kALuM dhaba dekhAya che. tyArabAda sAdhanAmAM vikAsa thAya che. tenA nirdezarUpa upAdhyAyano raMga lIlo kahyo che, je zuddhIkaraNa sUcave che. ane e ja pramANe dhyAnamAM paNa kALA raMga bAda jAMbalI, nIlo, lIlo raMga dekhAya che. tethI AgaLa sAdhanAmAM vikAsanI upalI bhUmikAmAM karmamalane bhasmIbhUta karavAnA sAmarthyarUpa, je teja pragaTa thayuM che enA saMketarUpe, AcAryano raMga pILo batAvyo che. je pramANe dhyAnamAM paNa bane che e ja pILo raMga pachI lAlacoLa rakta varNa thaI aMte zveta raMgamAM pariName che. kolaso paNa pahelAM kALo hoya che jene agnithI saLagAvatAM emAM prathama lIlI-pILI jhAMya UThe che ne aMte zveta rAkha bane che. tevI ja rIte gADha timiramAMthI ho phATe che je uSA TANe rakta, pItta raMga dhAraNa kare che ane pUrNa sUryodaya thayA bAda zvetavarNa prakAzarUpe pariName che. . aneka maMtro bhinna bhinna prakAranA hoya che. jevI jenI vAMchanA. e maMtronA be mukhya bheda che. keTalAka krUra maMtranA ArAdhya deva che je adhiSThAyaka devatA kahevAya che te paNa krUra hoya che, jyAre saumyamaMtranA adhiSThAtA deva saumya hoya che. krUra maMtranI sAthe dAna ke tapano koI saMbaMdha hoto nathI. jyAre saumya maMtranA jApa sAthe jo dAna ane tapa bhaLe che to te maMtrane baLa maLe che jethI te zIghra phaLe che. joke phaLa paNa zreSTha hoya che. namaskAra mahAmaMtra e saumya prakArano maMtra che jeno jApa zIdhra ane zreSTha phaLaprApti aMge dAna ane tapa sahita karavA yogya che, kAraNa ke bIjA maMtronA adhiSThAyaka devonI avasthA tapa, tyAga ane dAna svarUpa nathI hotI. jyAre paMcaparameSThInAM pAMca pado svayaM tapa, tyAga, dAnAdi aneka guNanI parAkASThArUpa che. mATe ja AnAthI caDhiyAto mahAna maMtra kayo hoI zake ? vaLI anya maMtronI ArAdhanAmAM dhyeya, dhyAna, dhyAtA traNe bhinna
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMtra thAya che ane kadI abheda thatAM nathI. kAraNa ke dhyAna karanAra dhyAtAnI je dazA hoya che te ja rahe che, ane enA mArga dvArA prApta thayela vAMchita padArtha kAyama raheto nathI. tene yAcakapaNuM paNa TaLatuM nathI. eTaluM ja nahi paNa ApanAra adhiSThAyaka deva-devInI avasthA sthiti paNa sAdi sAnta hoya che. jyAre paMcaparameSThI maMtranAM pado avinAzI che ane dhyAtAne avinAzI banAvI, dhyAnathI para karI abheda thAya che, sAdhanAkALe traNe bhinna hovA chatAM sAdhyaprApti thaye traNe abheda thAya che. 30 udAharaNa tarIke, koI devadevInA maMtranI ArAdhanA-sAdhanA karanAra jo svayaM te deva ke devInA padanI vAMchanA rAkhe to kAMI evuM na bane ke te deva-devI padacyuta thaI emanI gAdI, emanuM pada sAdhakane ApI de. UlaTA tevI mAgaNI karanAra upara te kopAyamAna thAya. jyAre arihaMta ane siddha padano ArAdhaka arihaMta ane siddha padanI mAgaNI karI zake ane te pada sAdhakane prApta paNa thAya. navapadajInI oLImAM pratyeka padanA duhAmAM A ja prakAranI mAMga Ave che. arihaMta pada dhyAto thako, duvvaha guNa pajjAya re, bheda cheda karI AtamA, arihaMta rUpI thAya re. vIra. vIra jinezvara upadize, sAMbhaLajo citta lAI re; Atama dhyAne AtamA, Rddhi maLe savi AI re. rUpAtIta svabhAva je, kevala daMsaNa nANI re; te dhyAtA nija AtamA, hove siddha guNakhANI re. vIra. dhyAtA AcAraja bhalA, mahAmaMtra zubha dhyAnI re; paMca prasthAne AtamA, AcAraja hoya prANI re, vIra. tapa sajjAye rata sadA, dvAdaza aMgano dhyAtA re, upAdhyAya te AtamA, jagabaMdhava jagAtA re. vIra. apramatta je nita rahe, navi harakhe navi zoce re; sAdhu sudhA te AtamA, zuM muMDe zuM loce re. vIra.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guccha 4 zama saMvegAdika guNa, kSaya upazama tasa thAya re; darzana tethI ja AtamAM, zuM hoya nAma dharAve re. vIra. jJAnAvaraNIya je karma che, kSaya upazama tasa zAya re. to huM ahI ja AtamA, jJAna abodhatA jAya re. vIra. jANa cAritra te Atama, nija svabhAvamAM ramato re; lezyA zuddha ala karyA, mohavane navI bhamato re. vIra. icchArAdhe saMvarI, pariNati samatA yoge re; tapa te ehI ja AtamA, varta nija guNa bhoge re. vIra. Ama chatAMya samakti deva-devInuM mAhAtma che, jene mATe caudapUrvamAMnA eka pUrvamAM nIce pramANenI gAthA che : mama maMgala arihaMtA, siddhA sAhU sumaM ca dhammo a, sanma-diThI-devA hituM sAhiM ca boSThi ." A gAthA ema sUcave che ke jIvane samAdhi ane bodhinI prApti mATe arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu ane zrutadharma jeTalAM sahAyaka che teTalAM ja samakita dRSTi deva-devIo sahAyaka che. e samati daSTi devonuM vizvamAM zuM sthAna che te hakIkata eTalA mATe mahattvanI che ke A vizvamAM sarva jIvomAM sarvazreSTha evA tIrthaMkara paramAtmA, tIrthaMkara nAmakarmano bhogavaTo pradhAnapaNe deva naimittika kare che. A rIte zAsanarakSA ane zAsanaprabhAvanA mATe devonuM sthAna paNa eTaluM ja mahattvanuM che. jema ApaNI laghutA, namratA mATe dAsAnudAsapaNuM svIkArIe chIe tema devo paNa dAsAnudAsapaNuM svIkAre che ane namaskAra maMtranA ArAdhakanI yathAyogya avasare daSTa ane aSTarUpe sahAyatA kare che, devonA jIvanamAM. temanI sAdhanAmAM A e vikAsa vibhAga che kAraNa ke temanA nikAcita puNyanA udayamAM ane bhoga sukhamAM ApaNI jema viratidharmanuM teo pAlana karI zakatA nathI tethI ja te gAyuM che ke..... . "samaro maMtra bhalo navakAra e che caudapUrvano sAra... devo samare, dAnava samare, samAre rAjA raMka...
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 svarUpa maMtra eTaluM ja nahi, paNa 150 gAthAnA stavanamAM mahAmahopAdhyAya yazovijayajI mahArAjAe paNa samakitadaSTi devonuM mAhAtma varNavyuM che ke.. samakita daSTi sura taNI AzAtanA karaze je lAla re, bodhi durlabha e thaze thANArthe bhAkhyuM eka lAla re..." namaskAra mahAmaMtramAM nAmasmaraNa che. arihaMta ane siddha e jIva mAtranA svarUpanAma che. e svarUpanAmanuM smaraNa, namaskAra mahAmaMtranA jApa karavAthI thAya che te nAmasmaraNanI mahattA mahAmahopAdhyAya yazovijayajI mahArAjAe A rIte batAvela che : na ko maMtra, navi yaMtra, navi taMtra moTo, jisyo nAma tAharI samAmRta loTo; prabhu nAma tuja muja akSaya nidhAna, dha citta saMsAra tAraka pradhAna, A paMktinuM parama rahasya zuM che ? manuSyayonimAM janmelo jIva cAhe te jAti, jJAti ke kSetrano hoya paraMtu te vizvanA koI paNa padArthanA artha ke bhAvane janmatAMnI sAthe jANato ke samajato nathI. paraMtu bIjAnA zabdoccAra vaDe sAMbhaLIne, pahelAM to te uccArAyela zabdane ja pakaDe chegrahaNa kare che. tyArabAda avasthAnI paripakvatAe dhAraNAmAM rAkhela te zabdanA artha ane bhAvane pAme che. te pramANe ApaNe paNa. ApaNA svarUpamaMtra rUpa A nava padonAM nAmonI khUba 2TaNapUrvaka japakriyA karavI joIe jethI ApaNe tenA artha ane bhAvane pAmI zakIe. Ama paMcaparameSThInA zabdoccAra rUpa, nAma smaraNa ane tenA japanuM keTaluM mahattva che, te jIvananA anubhavathI sahu koI sahaja ja samajI zake che. AthI ja cAra nikSepAmAM nAma nikSepAne prathama kramAMke sthAna ApyuM che. vizvamAM game te dharmamAM, game te bhASAmAM, game teTalA maMtro hoya, paraMtu badhAya maMtronuM mULa A pAMca zabdo hovAthI A pAMca padonuM smaraNa karIne jo bIjA maMtronI sAdhanA kare to ja te maMtrone baLa maLe ane tenuM phaLa maLe. kAraNa
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 .. -__________ La sAhitya samAroha- 4 ke tenA paMcaparameSThI zabda-rUpa maMtra-svarUpa che. jyAre bIjA badhA maMtro tenA aMzarUpa-dezarUpa che. jema jJAna svarUpa kahevAya ane kriyA dezarUpa kahevAya evuM A maMtranuM che. jJAna paramArthathI avinAzI che, jyAre kriyA vinAzI che. avinAzI svayaMbhU hoya jyAre vinAzI e avinAzIno AdhAra laIne ja utpanna thAya ane vyaya thAya tyAre temAM ja laya pAme. paMcaparameSThI maMtranI stuti nIcenA zlokathI karavAmAM Ave che. ahaMnto bhagavatta indra mahitA: siddhAcce siddhisthitA; AcAryA jinazAsanonikarA: pUjyA upAdhyAyakA: // zrI siddhAMta supAThakA munivara: ratnatrayA ArAdhanA paMca parameSThInaH pratidina kurvanuM vo maMgalam / A zlokamAM arihaMta bhagavaMto indrone pUjya che ema indra mahitA" zabdothI kahevAyuM che. to pachI prazna thAya ke narendra-naradeva evAM cakravartIvAsudeva-prativAsudeva mahitA ema kema na kahevAyuM ? enuM kAraNa e che ke....tIrthakarane bAda karatAM sarvAdhika puNyanA svAmI indra jevA indra jo arihaMta bhagavaMtanI pUjA abhiSeka, vRSabhanuM rUpa laIne ya karatA hoya to pachI bIjAM enAthI UtaratA puNyazALIo tema kare emAM navAI zI ? AkhuM vizva dravya bhAvAtmaka che. dravya eTale pAMca astikAya ane bhAva eTale dravya guNa ane paryAya. anAdikALathI jIva mAtra potAnA svayaMbhUSaNAthI, sva-astitvathI, sva-sattAthI, vyakti rUpe pote potAne prApta che. paraMtu sva zuddha guNaparyAyathI, aprApta che. eTale jainadarzanamAM pahelAM jIvanA zuddha guNaparyAyanuM lakSa karIne namaskAra mahAmaMtra, sAmAnya pada rUpe sthApita karela che. AvA zuddha guNaparyAyane je prApta kare te vyakti pragaTa paramAtma svarUpa vyakti che. eTale have evI vyaktinA saMzodhanano prazna
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMga_. - - - - - - ' upasthita thayo. e praznono javAba logassa-caturvizatistava-nAmastava sUtra che, jemAM vartamAna covisInA covIseya tIrthakara bhagavaMtanAM nAma-nirdeza che. tethI logassa sUtramAM zuddha dravya, guNa ane paryAya traNeyano samAveza thAya che. mATe ja kAusagamAM logassano kAusagga e mukhya dhyAna sAdhanA che, jyAre namaskAra mahAmaMtra e mukhyatve japa sAdhanA che. prAyaH pratyeka maMtrano yaMtra hoya che te pramANe namaskAra mahAmaMtrano yaMtra che, je siddhicayaMtra yA navapadajI yaMtra tarIke prasiddha che. jenuM pUjana, namana, vaMdana ane ArAdhanA thAya che. e yaMtra kamalAkAre hoya che. kamalanA madhya bhAga kendramAM arihaMta bhagavaMta birAjamAna karavAmAM Ave che. ane tenI AsapAsa AThe dizAmAM kamaLanI ATha pAMkhaDImAM siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu, darzana, jJAna, caritra ane tapanI sthApanA anukrame uttara, pUrva, dakSiNa, pazcima, IzAna, naiRtya, agni ane vAyavya dizAmAM karavAmAM Ave che. A yaMtramAM ratnatrayI ane tattvatrayI samAviSTa che. darzana, jJAna ane cAritra e ratnatrayI che. jyAre arihaMta ne siddha e deva; AcArya, upAdhyAya, sAdhu e guru ane darzana, jJAna, cAritra ne tapa, dharma che. ema deva-guru ane dharma tattvatrayI che. vaLI AmAM pAMca guNI athavA dharmI che. je pAMca arihaMta, siddha AcArya, upAdhyAya ane sAdhu che. ahIM arihaMta ane siddha paramAtmAne "vaSNu sahAMo dhammoe arthamAM dharmI kahela che jyAre bAkInA cAra darzana, jJAna, cAritra ane tapa e guNa che athavA dharma che, eTaluM ja nahi paNa emAM arihaMta ane siddha paramAtmA sAdhya svarUpa che. jyAre AcArya, upAdhyAya ne sAdhu, sAdhaka svarUpa che. tathA darzana, jJAna, cAritra ne tapa e cAra svarUpa che. e cAra jIvanA zuddha svarUpaguNa che te aMza rUpe athavA lakSaNacihnarUpe jIvamAtramAM zraddhA (vizvAsa), buddhi (jJAna), zrama (vartana) ane talapa (icchA ta5) rUpe astitva dharAve che. je svamAM sattAgata aMzarUpe paNa hoya te ja pUrNa svarUpe azuddhi, AvaraNa haThI jatAM pragaTe arthAt prakAzamAM Ave. para kyAre ya sva thAya nahi. sattAmAM rahela, A zraddhA, buddhi, zrama (vartana)
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 - - - - - - - - - - _jaina sAhitya samAroha-gucha 4 ane icchAne sudhAravAnA che asadu thayela che. vinAzI (sAdi sAtta) banela che tene sadu-avinAzI banAvavAnA che. sad icchA rAkhI, sadgaddhi vAparI, sa6 vartana AcarI, sat evA avinAzI paramAtmAmAM zraddhAvizvAsa rAkhI, temanAM Adara, bahumAna, sanmAna, vaMdana, pUjana karavA saha, svayaM paramAtmA banavAnuM che ane AtmAnA cAra zuddha svarUpaguNa darzana (kevaladarzana), jJAna (kevalajJAna), cAritra (yathAkhyAta cAritra sahajAnaMda svarUpa), tapa (pUrNakAma) che; tenuM prAgaTya azuddhi-karmapaDaLa haThAvIne karavAnuM che. te mATe zraddhA-buddhi-zrama ane icchAne paramAtmatattva sAthe joDavAnA che ane mokSa lakSya samyagu banAvavAnA che. tyArabAda darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra e pAMca AcAra-paMcAcAranuM pAlana karavAnuM che. mATe ja paMcaparameSThI namaskAra mahAmaMtranA jApa karavAnA che ane siddhacakra yaMtranI navapadajInI ArAdhanA karavAnI che. navapadajInI oLI je caitra suda sAtamathI caitra sudi pUnama ane Aso sudi sAtamathI Aso sudi pUnama daramiyAna varSamAM be vAra Ave che tyAre AyaMbilanuM tapa karavA saha viziSTa rIte ekeka padanI, ekeka divasa ArAdhanA karavA dvArA navapadajInI ArAdhanA thAya che. A ArAdhanA parvane zAzvatI oLI, zAzvatI aThThAI tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. e navapadanI ArAdhanA, pUjana daramiyAna nIce mujabanI bhAvanA bhAvI zakAya.... arihaMta evo huM arihaMta banavA mATe, arihaMta bhagavaMto ke jeoe potAnA atyaMta vizuddha evA, sAkAra paramAtma svarUpanuM pragaTIkaraNa karyuM che ane vartamAne tIrthakara svarUpe viharamAna che, te sarva arihaMta bhagavaMto tathA pUrve thayelA ane have thanAra sarva arihaMta bhagavaMtonAM darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna A siddhacakra yaMtra dvArA karato thako; tenA phaLa svarUpa arihaMtapaNAno nAza ane arihaMtapadanI prAptine huM icchuM chuM. mane te prApta thAo ! prApta thAo ! // 3OM namo marihaMtai ll
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa maMtra 43 asiddha evo huM siddha banavA mATe, anaMta siddha bhagavaMto ke jeo potAnA atyaMta vizuddha evAM niraMjana nirAkAra paramAtmasvarUpanuM pragaTIkaraNa karI siddhazilA upara lokAgra zikhare sthita thayAM che, vartamAne caudamA guNasthAnake rahI siddha thaI rahyAM che ane jeo have siddha thanAra che; te sarve siddha bhagavaMtonAM darzana, vaMdana, phaLa svarUpa, asiddhapaNAno nAza ane siddhapadanI prAptine huM icchuM chuM. mane te prApta thAo ! prApta thAo ! // OM namo siddhAnuM !! asadAcArI evo huM, sadAcArI banavA mATe, AcArya bhagavaMta, jeo arihaMta ane siddha banavAnA lakSya, arihaMta ane siddhanI nizrAmAM, paMcAcAra pALI rahyAM che, paMcAcAranI pAlanA karAvI rahyAM che, arihaMta ane siddha banavAmAM nimittabhUta, sahAyabhUta thaI rahyA che, evA sarvocca sAdhaka, sarva AcArya bhagavaMtonAM darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna A siddhicakra yaMtra dvArA karato thako; tenA phaLa svarUpa asadAcArano nAza ane sadAcArarUpa paMcAcAranI sarvathI prApti saha sarvocca sAdhakapadanI prAptine huM icchuM chuM. mane te prApta thAo ! prApta thAo ! // OM namo AyariyALa ajJAnI evo jJAnI banavA mATe, avinayI evo vinayI thavA mATe upAdhyAya bhagavaMto ke jeo arihaMta ane siddha banavAnA lakSya, arihaMta ane siddhanI nizrAmAM, AcAryanA mArgadarzana heThaLa, jJAna meLavI rahyA che ane jJAna ApI rahyA che, tevA vinaya guNathI opatA, uttama sAdhaka sarva upAdhyAya bhagavaMtanAM darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna, siddhicakra yaMtra dvArA karato thako tenAM phaLa svarUpa ajJAnano nAza, jJAnanI prApti, vinayaguNanI prApti, uttama sAdhakapadanI prAptine huM icchuM chuM, mane te prApta thAo ! prApta thAo ! || OM namo uvajJAyALuM durjana evo sajjana banavA, zaTha evo sAdhu banavA, bAdhaka maTI sAdhaka thavA mATe, Apa sAdhu bhagavaMto ke jeo arihanna ane siddha banavAnA lakSya, arihaMta ane siddhanI nizrAmAM, AcArya ane upAdhyAya mArgadarzana heThaLa, sAdhanA karI rahyA cho, sAdhanA karanArAne sahAyaka thaI
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 . jena sAhitya samAroha-guccha 4 rahyA cho, ane sAdhanAno Adarza ApI rahyA cho, evA sarva sAdhu bhagavaMtonAM darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna, A siddhicakra yaMtra dvArA karato thako; tenA phaLa svarUpa durjanatAno nAza, sajjanatA-sAdhutAnI prApti, bAdhakatAno nAza, sAdhakatAnI prAptine huM icchuM chuM, mane te prApta thAo ! prApta thAo ! // OM pAne nag savvasAhUi / kevaladarzana ke je mArA AtmAno parama vizuddha AtmaguNa, sahaja zuddha svarUpa guNa che, te kevaladarzananI prApti mATe, huM darzanapadanAM darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna, A siddhicakra yaMtra dvArA karato thaka; tenA phaLa svarUpa kevaladarzananI prAptine icchuM chuM ! mane te prApta thAo ! prApta thAo ! jyAM sudhI kevaladarzana prApta na thAo tyAM sudhI kevaladarzanane ApanAra samyagadarzana ane tene ApanAra sudeva, suguru, sudharmanA saMyoga bhakti ane zraddhAmAM uttarottara vRddhi thAo. // OM DhaUTY / kevalajJAna ke je mArA AtmAno parama vizuddha AtmaguNa, sahaja zuddha svarUpaguNa che te kevalajJAnanI prApti mATe huM jJAnapadanAM darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna A siddhicakra yaMtra dvArA karato thako; tenA phaLa svarUpa kevalajJAnanI prAptine huM icchuM chuM ! mane te prApta thAo ! prApta thAo ! jyAM sudhI kevalajJAna prApta na thAo tyAM sudhI kevalajJAnane ApanAra samyagujJAna, namaskAra mahAmaMtrathI laI dvAdazAMgI sudhInuM uttarottara prApta thAo ! // OM namo nAgaNa // vItarAga svarUpa yazAkhyAta cAritra, e mArA AtmAno parama vizuddha AtmaguNa, sahaja zuddha svarUpa guNa che, te yathAkhyAta cAritranI prApti mATe, huM cAritrapadanAM darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna, A siddhicakra yaMtra dvArA karato thako tenA phaLa svarUpa yathAkhyAta cAritranI prAptine huM icchuM chuM ! mane te prApta thAo ! prApta thAo ! jyAM sudhI yathAkhyAta cAritranI prApti na thAo tyAM sudhI sarva virati cAritra, dezavirati, sadvartana, sadAcAranI mane prApti thAo ! cAritrane svarUpa vedananA arthamAM ghaTAvIe to te apekSAe nIce mujabanI bhAvanA paNa bhAvI zakAya.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - svarUpa maMtra AtmasthiratA, AtmalInatA, svarUpa ramaNatA, sahajAnaMdAvasthA e mArA AtmAno paramavizuddha AtmaguNa, sahaja zuddha svarUpa guNa che, te sahajAnaMditAnI prApti mATe, huM cAritrapadanAM darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna, A siddhicakra yaMtra dvArA karato thako; tenA phaLa svarUpa AtmasthitatA, AtmalInatA, svarUpa ramamANatA, sahajAnaMdAvasthAnI prAptine icchuM chuM te mane prApta thAo ! prApta thAo ! jyAM sudhI svarU pAvasthA, sahajAnaMdAvasthAnI prApti na thAo tyAM sudhI sukha ane duHkhathI alipta rahI, zAtA ane azAtAnI para thaI, svamAM sthira thaI, svarUpamAM lIna banI nijAnaMdanI mastI mANato mANato sahajAnaMdI thAuM ! | OM no cAritrasa che. nirihitA, AtmatRptatA, aNAhAritA, vItarAgatA, pUrNakAma e mArA AtmAno parama vizuddha AtmaguNa che, sahaja zuddha svarUpa guNa che, te nirihitA, tRptatA, vItarAgatA, pUrNakAma avasthAnI prApti mATe, tapapadanAM darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna A siddhicakramaMtra dvArA karato thako tenA phaLa svarUpa aNAtAripada, vItarAgatA, pUrNakAmane huM icchuM chuM ! mane te prApta thAo ! prApta thAo ! jyAM sudhI vItarAgatA, aNAhAritA, pUrNakAmanI prApti na thAo tyAM sudhI sarva saMyogo, prasaMgo ane paristhitimAM huM sadA sarvadA saMtuSTa rahuM. samabhAvamAM vartu. || $ pAmo tavasa || namaskAra mahAmaMtramAMnAM paMca parameSThI pado, teonA tathA prakAranA guNone aMge, svarUpapada, dhyAnapada, samAdhipada, samatApada, zAMta-prazAMtapada, yogapada, pavitrapada, AnaMdapada Adi che. mATe paMcaparameSThI padane tathA prakAranA bhAvathI, bhAvavAthI, te prakAranA bhAvane pAmI zakAya che mATe... he jIva ! jo tuM tArA virUpathI, vibhAvothI pIDAya che to tuM paMcaparameSThIne, svarUpapade bhAvaze to tuM svarUpane, svabhAvadazAne pAmIza. he jIva ! tuM azAMta cho ? to paMcaparameSThIpadane, zAMta-prazAMta pade bhAvIza tato zAMta-upazAM-prazAMta bhAve pAmIza. he jIva! tuM mamatAthI mUMjhANo cho ? to A paMcaparameSThI padone,
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ TE jaina sAhitya samAroha-guccha 4 samatApade bhAvIza to samatA meLavIza. he jIva ! tuM bhoganI bhutAvaLothI chUTavA icche che ? to yoganI prApti thaze. he jIva ! tuM upAdhigrasta cho ? to samAdhi pade A paMcaparameSThIne japIza to upAdhi vacce paNa samAdhimAM rahI zakIza. Ama A paMcaparameSThI-namaskAra mahAmaMtra-svarUpamaMtra-navakAramaMtranuM dRDha icchAzaktithI pUrNa vizvAsapUrvaka smaraNa karavAmAM Ave, to te tathA prakAranA phaLane ApanAra kalpataru evo ciMtAmaNimaMtra che. svarUpanAma ane svarUpapadanA jApamaMtrane meLavavA puNyazALI evAM ApaNe te svarUpanAmajApa smaraNathI svarUpapadane pAmavA bhAgyAzALI thaIe evI abhyarthanA ! anAdikALathI saMsArI jIva mAtra moha ane ajJAnavaza, mithyAtva, avirati ane kaSAyanI vRtti, pravRtti kare che ane tene aMge cAra gatimAM rakhaDe che. temAM nAmakarmanA udayane aMge je gatinA ane indriyanA bhede nAma ghaTe che, vyavahAranA aMge je nAmakaraNa karavAmAM Ave che, te to dRzya jagatanA vyavahArika che, ane te pharatAM ja rahe che. paMcaparameSThInA yathA nAmo tathA guNA anAdi anaMta che te viparIta bhAvane pAmatA nathI tema ApaNA saMsArabhAvo-moha bhAva ane ceSTAe aMdaranI dazAe paMcaparameSThInAM nAmothI viruddha nAmo sarva jIvane sarakhAM lAgu paDe che. e ja jIva mAtranAM pAMca nAma 'arihaMta, asiddha, AcArabhraSTa, 'abhaNa-ajJAnI-abujha-gamAra' ane zaTha che. A jIvanA saMsArabhAve kalaMkita nAmo che. tenI ja sAme paMcaparameSThInAM nAmo ApaNane ApaNI sAcI dazAnuM bhAna karAvanArAM sAcI dazAmAM lAvanArAM che. mATe vAcako vicAre ke A paMcaparameSThI svarUpa maMtranAM nAmo kayA saMpradAyanAM ? konA dharmanAM ? kayA varNanAM ? kaI jAtinAM ? kayA dezanAM ? padasvarUpamaMtrane kahenArA pAMca zabdonA smaraNa ane raTaNa vinA traNe kALamAM kayA dharmano ? kayA saMpradAyano ? kayA varNano ? kaI jAtino ? kayA dezano ? konA saMsArano ? - uddhAra thaI zake ? ***
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA ramaNalAla cI. zAha navakAramaMtramAM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e paMcaparameSThIne namaskAra karavAmAM Ave che. bhavabhramaNa karatAM jIvonuM aMtima lakSya che mokSa, nirvANa, siddhadazA. jIvanI uccatama e avasthA che. siddhAvasthA uccatama hovA chatAM navakAramaMtramAM prathama namaskAra arihaMta paramAtmAne ane pachI bIjo namaskAra siddha paramAtmAne karavAmAM Ave che emAM paNa rahasya raheluM che. janma-janmAntaramAM mAnanArAM, saMsAranA bhavabhramaNamAMthI mukti meLavavAnA aMtima dhyeyamAM mAnanArAM bhAratIya darzanomAM jIva kevI rIte bhavabhramaNamAMthI mukti pAme che, tenI zuddha AtmasvarUpa siddhAvasthA kevI hoya che ane tenuM aMtima pariNAma kevI rIte kevA prakAranuM Ave che, te vizenI bhinna bhinna mAnyatA rahelI che. temAM jaina darzananI mAnyatA anokhI che. siddha' zabda ghaNAM darzanomAM vaparAyo che, paNa enI paNa judI judI arthacchAyA che. "siddha" zabdanA sAmAnya artho thAya che kRtakRtya, niSpanna, paripUrNa, divya, saMprApta, sajja, paripakva, amara ityAdi. keTalAMka anya darzanomAM je vyakti labdhisiddhiyukta hoya tene "siddha' kahevAmAM Ave che. amuka mahAtmA "siddha puruSa' che, ema jyAre kahevAmAM Ave tyAre eno artha eTalo ja ke teo koIka siddhavALA AtmadarzI mahAtmA che ane temane dunyavI vastuo meLavavA mATe koI paNa prakAranI vAsanA ke parataMtratA rahetI nathI. vizALa arthamAM jeo potAnA prayojanane ke dhyeyane pAra pADe che teo te te viSayanA siddha kahevAya che. potAnuM kArya karavAmAM jeo atyaMta kuzaLa hoya che teone siddhahasta kahevAmAM Ave che. judA judA prakAranA siddhono nirdeza nIcenI gAthAmAM karavAmAM Avyo che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ re kamme sippe a vijjA ya, maMte yoge a Agame attha jattA abhippAe tave kammakakhae iya karmasiddha, zilpasiddha, vidyAsiddha, maMtrasiddha, yogasiddha, Agamasiddha, arthasiddha, yAtrAsiddha, abhiprAyasiddha, tapasiddha tathA karmakSayasiddha ema ghaNA prakAranA siddha hoya che. arthasiddha tarIke mammaNa zeThanuM, abhiprAyasiddha tarIke abhayakumAranuM, tapasiddha tarIke dRDhaprahArInuM udAharaNa ApI zakAya. A prakAranA siddhomAM nAmasiddha, sthApanAsiddha vagere prakAro umerIne cauda prakAranA siddha gaNAvavAmAM Ave che, jema ke, 1. nAmasiddha, 2. sthApanAsiddha, 3. dravyasiddha 4. karmasiddha, 5. zilpasiddha, 6. vidyAsiddha, 7. maMtrasiddha, 8. yogasiddha, 9. Agamasiddha, 10. arthasiddha, 11. buddhisiddha, 12. yAtrAsiddha, 13, tapasiddha, 14. karmakSayasiddha. A badhA prakAranA siddhomAM keTalAkanI siddhi laukika prakAranI hoya che. vaLI evA keTalAkanI siddhi to bhavabhramaNa vadhAranArI hoya che. paraMtu A badhAmAM sarvocca siddha te 'karmakSayasiddha' che. AdhyAtmika kSetre to te ja sAcA siddha che. paMcaparameSThImAM jemane ApaNe namaskAra karIe chIe te A 'karmakSayasiddha' che, siddha 52mAtmA che. 'siddha' zabdanI judI judI vyAkhyA nIce pramANe ApavAmAM Ave che : siddhe niTTie sayalapaoyaNajAe aiaiaisimiti siddhAH / [siddha arthAt paripUrNa thayAM che, jemanAM sakala prayojanono samUha te siddho kahevAya.] sitaM yaiste siddhAH / jaina sAhitya samAroha-guccha 4 *** baddhamaSTaprakAraM karmendhanaM dhmAtaM- dagdhaM jAjvalyamAna zukladhyAnAnalena [jAjvalyamAna evA zukla dhyAnathI jemaNe karmarUpI iMdhaNone bALI nAkhyAM che te siddho che.] *** sendhantisma apunarAvRtyA nivRttipurImagacchan /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA ______---------* jyiAMthI pAchA pharavAnuM nathI evI nivRttipurImAM jeo sadAne mATe gayA che te siddha che.] niruvamasukhANi siddhANi aisiM ti siddhAH / [jemanAM nirupama sukha siddha thayAM che te siddha) siddhaH niSThitAH kRtakRtyAH siddhasAdhyAH naSTASTakarmANaH jeo niSThita che eTale ke potAnA svarUpamAM pUrNapaNe sthita che, kRtakRtya che, jeoe potAnA sAdhyane siddha karI lIdhuM che ane jeoe ATha karmane naSTa karyA che te siddha che.] . aThThapayArakammakkhaaiNa siddhisaddAma esiM ti siddhAH / [ATha prakAranAM karmano kSaya thavAthI siddhine pAmelA te siddhAM.] siyaM-baddhaM kammaM jhAyaM bhasamIbhUyameaisimiti siddhAH / .. [sita eTale baddha arthAt jemanAM upArjana karelAM badhAM ja karmo bhasmIbhUta thayAM che te siddho.]. * * * sidhyantisma - niSThitArthA bhavantisma / / jeimane badhAM ja kAryo have niti arthAt saMpanna thaI gayAM che te siddha che.] * * * sedhante sma-zAsitAro'bhavan mAGgalyarupatAM vA'nubhavanti smeti siddhAH / [jeo AtmAnuzAsaka che tathA mAMgalyarUpano anubhava kare che teo siddha che.] : : : mRccha 4 - 4
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 jaina sAhitya samAroha-guccha 4 -------- siddhAH nityA aparyavasAnasthitikatvAt prakhyAtA vA bhavyairupalabdhaguNasaMdohatvAt / [jeo nitya arthAt aparyavasita che te siddha che. jeo bhavya jIvo dvArA guNasaMdohane kAraNe prakhyAta che te siddha che.] *** siddhA-nityA ! siddho aparyavasAna sthitivALA hovAthI 'nitya' kahevAya che.] *** siddhA-praghyAtA | [siddho potAnA anaMta guNone kAraNe bhavya jIvomAM prasiddha arthAt prakhyAta hoya che.] *** vidhU cAM-pAchA na AvavuM paDe e rIte gayelA te siddho. *** viSNu saMrAau-siddha thayelA, niSThitArtha thayelA. *** vidhU zAstramAM tattvayoH--jeo anuzAstA thayA athavA svayaM mAMgalyarU5 thayA che. 'siddha'nI judI judI vyAkhyAonA arthano samAveza karatI nIcenI gAthA zAstrakAre ApelI che : mAtaM sitaM yena purANakarma yo vA gato nirvRtisodhamUrdhni / khyAto'nuzAstA pariniSThitArtho yaH so'stu siddhaH kRtamaMgalo me || [jeoe pUrve bAMdhelAM prAcIna karmone bALI nAkhyAM che, jeo muktirUpI mahelanI Toce pahoMcI gayA che, jeo jagatanA jIvone mATe muktimArganuM anuzAsana karanAra tarIke prasiddhi pAmyA che, tathA temanAM sarva prayojano siddha thayAM che evA zrI siddha paramAtmA mane maMgalarUpa thAo.]
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA _ _ ____ _ _ _ _ _ _ _ _ _ siddha paramAtmA mATe zAstrakAroe paryAyavAcaka bhinnabhinna zabdo viziSTa arthacchAyA sAthe prayojyA che "siddhANaM buddhA nI pahelI gAthAmAM kahyuM che : siddhANaM buddhANaM pAragayANaM paraMparagayANaM loeggamuvagayANaM namo sayA savvasiddhANaM / Ama siddha, buddha, pAragata, paraMparAgata, lokAgragata, mukta, unmukta, ajara, amara, acala, anaMta, akSaya, avyAbAdha, azarIrI ityAdi zabdo siddha paramAtmA mATe prayojyA che. siddha paramAtmAo je gati prApta kare che te siddhagatinA paryAyarUpa judA judA zabdo zAstrakAroe prayojyA che. te A pramANe che : (1) mokSa, (2) mukti, (3) nirvANa, (4) siddhi-siddhagati-siddhigati, siddhadazA, (5) kevalya, (6) apavarga, (7) apunarbhava, (8) ziva, (9) amRtapada, (10) niHzreyasa, (11) zreyasa, (12) mahAnaMda, (13) brahma, (14) nirmANa, (15) nivRtti, (16) mahodaya, (17) akSara, (18) sarvakarmakSaya, (19) sarvaduHkhalaya, (20) paMcama gati. A badhI vyAkhyAo uparathI siddha paramAtmA ane siddhigatinAM mahattvanAM lakSaNo darzAvatAM zAstrakAro kahe che : paTThaTThakammabaMdhA aTThamahAguNasamaNNiyA paramA loyaggaThiyA NicyA siddhA te erisA hoMti [jeoe ATha karmonAM baMdhano naSTa karI nAkhyAM che, jeo ATha mahAguNothI yukta che, parama che, lokAgre sthita che tathA nitya che evA siddha paramAtmA hoya che. AcArAMga sUtra(1/5/6)mAM siddha paramAtmAnuM svarUpa varNavatAM kahevAyuM che ? savve sarA nayaTRti takkA jattha na vijjaI mai tattha Na gAhiyA, Ae appaiThThANassaM kheyanne [jyAMthI sarva zabdo pAchA phare che (arthAt zabdo varNana karavAne
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ para_-- ________ jaina sAhitya samAroha-guccha 4 samartha nathI), jyAM tarka (kalpanA) pahoMcI zakatI nathI, buddhine je grAhya nathI evI siddhAvasthA che.] AvI sakala karmathI rahita avasthAmAM mAtra caitanya saMpUrNa jJAnamaya dazAmAM birAje che. jIvane karma anAdi kALathI vaLagelAM hoya che. siddha bhagavaMto jyArathI karmarahita thayA hoya che, tyArathI emanI e karmarahita avasthA pachI to anaMta kALa sudhI rahevAnI che. eTale siddhadazA sAdianaMtanA prakAranI hoya che. siddhazilA upara rahelA muktAtmAo kevA hoya che ? kevA nathI hatA te jANavAthI teno kaMIka khyAla AvI zake. AcArAMgasUtramAM kahevAyuM che : se Na dIhe Na hasse Na vaTTe Na taMse Na cauraMse Na parimaMDale Na AitaMse Na kiNhe Na nIle Na lohiai Na hAlide Na sukkile Na surabhigaMghe Na durabhigaMdhe Na titte Na kaDuai Na kasAai Na eMbile Na ka'khaDe Na maue Na gurue Na lahue Na sIe Na uNhe Na Niddhe Na lukkhe Na kAu Na rUde Na saMge Na itthI Na purise Na annahA, pariNe saNNa uvamA Na vijjati arUvIsatA apayassa payaNatthi se Na sade Na ruve Na gaMdhe Na rase Na phAse icceva tibemi. siddhAvasthAnA jIvo dIrgha nathI, hrasva nathI, goLa nathI, trikoNAkAra nathI, catuSkoNAkAra nathI, parimaMDala(kaMkaNa)nA AkAranA nathI, kALA nathI, lIlA nathI, rAtA nathI, pILA nathI, dhoLA nathI, sugaMdhita nathI, durgadhavALA nathI, tIkhA nathI, kaDavA nathI, kasAyelA nathI, khATA nathI, madhura nathI, bhAre nathI, halakA nathI, zIta nathI, uSNa nathI, snigdha nathI, rukSa nathI, karkaza nathI, mRdu nathI, teo strI nathI, puruSa nathI, napuMsaka nathI. eTale ja teone mATe koI upamA nathI. teo arUpI sattA che ane alakSya che. teonuM varNana karavAne koI zabda nathI, rUpa nathI, gaMdha nathI, rasa nathI, sparza nathI. Ama, siddha bhagavaMtone varNavavA mATe koI zabda nathI. ke temanI upamA ApavA mATe, sarakhAvavA mATe koI paulika padArtha nathI. Ama chatAM, anya pakSe joIe to teo anaMta guNathI mukta che. emAM paNa
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - siddha paramAtmA ___ emanA ATha mukhya guNa batAvavAmAM Ave che. e ATha guNa te ATha karmanA kSayathI pragaTa thatA guNa che. zAstrakAra kahe che : dIhakAlarayaM jaMtu kammaM se siyamaTThahA siyaM dhaMtaM ti siddhassa siddhattamuvajAyai [dIrghakALanAM upArjana karelAM ATha prakAranAM karma jemaNe bALI nAkhyAM che, te AtmA paNa siddhapaNAne prApta kare che.] upAdhyAya zrI yazovijayajIe "navapadanI pUjAmAM siddha pada mATe kahyuM che : karI ATha karma kSaye pAra pAmyA, jarA janmamaraNAdi bhaya jeNe vAmyA, nirAvaraNa je AtmarUpe prasiddha thayA pAra pAmI sadA siddha buddhA." zAstrakAra lakhe che : aSTakarma kSayaM kRtvA zukladhyAnAnalena yaiH cidAnaMdamayA muktAH siddhAH siddha prayojanAH // atula sukha saMpannAH videhA ajarAmaraH bhave janme kutasteSAM karmabIjaM na vidyate / / [jemaNe zukladhyAnarUpI agni vaDe AThe karmono saMpUrNa kSaya karyo che, jeo cidAnaMdamaya svarUpa banyA che, jeo mukta thayA che, jemaNe sarva prayojano siddha karyA che, te siddha paramAtmA che. jeo atula sukhane pAmyA che, jeo deharahita che, jeo ajara ane amara che, jemane have karmarUpI koI bIja rahyuM nathI evA siddha paramAtmAno saMsAramAM pharIthI have janma kyAMthI thAya ?] zrI haribhadrasUri "paDradarzana samuccaya'mAM lakhe che : Atyantiko viyogastu dehAdermokSa ucyate / [dehAdi saMyogono AtyaMtika viyoga ane mokSa kahe che.]
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guccha 4 'sirisirivAlakahAmAM kahyuM che te pramANe siddha bhagavaMto anaMta guNavALA athavA ekatrIsa guNavALA athavA ATha guNavALA tathA anaMta catuSTayavALA che. saguNA viguNA igatIsa guNA a ahava aThThagaNA / siddhANaMta caukkA te siddhA diMtu me siddhiM // siddha paramAtmAnA ATha mukhya guNa nIce pramANe che : (1) anaMta jJAna, (2) anaMta darzana (3) anaMta sukha (avyAbAdha sukha), (4) anaMta cAritra (kSAyika samyaktva) (5) akSaya sthiti, (6) arUpIpaNuM, (7) agurulaghu ane (8) anaMta vIrya, A ATha guNamAMthI anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha ane anaMta vIrya e cAra guNane anaMta catuSka (catu) tarIke oLakhavAmAM Ave che. siddha bhagavaMtano kayo guNa kayA karmanA saMpUrNa kSayathI pragaTa thAya che te joIe : (1) anaMta jJAna jJAnavaraNIya karmano sarvathA kSaya thavAthI AtmAne kevaLajJAna-anaMtajJAna pragaTa thAya che. A guNathI lokAlokanA samasta svarUpane jANI zakAya che. (2) anaMta darzana darzanAvaraNIya karmano sarvathA kSaya thavAthI AtmAne kevaLa darzana pragaTa thAya che. A guNathI lokAlokanA svarUpane sAmAnya dharmathI joI zakAya che. (3) avyAbAdha dazA vedanIya karmano sarvathA kSaya thavAthI A guNa prApta thAya che. A guNathI sarva prakAranI pIDAthI rahitapaNuMnirupAdhikapaNuM prApta thAya che, avyAbAdha sukhamaya sthiti prApta thAya che. pudgalanA saMyogathI je sukha prApta thAya che te sAMyogika sukha hovAthI te bAdhAsahita, vinazvara hoya che. siddhadazAmAM asAMyogika sukha hovAthI temAM bAdhA thavAno koI ja saMbhava raheto nathI. mATe A avyAbAdha sukha sahaja svabhAvarUpa, anaMta hoya che. -
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA __ (4) anaMta cAritra - mohanIya karmano sarvathA kSaya thavAthI A guNa prApta thAya che. darzana mohanIya karmano saMpUrNa kSaya thatAM kSAyika samyakatva pragaTa thAya che ane cAritra mohanIya karmano saMpUrNa kSaya thatAM vItarAgatA yathAkhyAta cAritra)no guNa pragaTa thAya che. AthI siddha paramAtmA sva-svabhAva rUpa cAritramAM anaMta kALane mATe avasthita rahe che. (5) akSaya sthiti - AyuSya karmano sarvathA kSaya thavAthI A guNa prApta thAya che. siddhanA jIvone janma, jarA, mRtyu hotAM nathI. A guNathI ajarAmara avasthAnI prApti thAya che. anaMta kALa sudhI teo potAnI A zuddha sthitimAM rahe che. () arUpitva - nAmakarmano saMpUrNa kSaya thavAthI A guNa pragaTa thAya che. nAmakarmano nAza thavAthI tenI sAthe joDAyelAM varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabdano paNa nAza thAya che. AtmA sarva prakAranA sthUla rUpamAMthI mukta bane che eTale ke arU pIpaNuM prApta kare che. siddha paramAtmA azarIrI, atIndriya hoya che. teo niraMjana avasthAmAM hoya che. AthI ja eka ja sthaLe siddha paramAtmA game teTalI saMkhyAmAM sthiti karI zake che. teo arUpI hovAthI temanuM arUpIpaNuM indriyagrAhya anula vamAM AvI zakatuM nathI. (7) agurulaghutva - gotra karmano saMpUrNa kSaya thavAthI A guNa pragaTa thAya che. AthI bhAre ke haLavo, UMco ke nIco ityAdi prakAranA vyavahArathI rahita evI avasthA AtmA prApta kare che. jo gurutva rahe to AtmA loDhAnA goLAnI jema nIce paDI jAya ane jo laghutva rahe to AkaDAnA phUlanI jema havAmAM game tyAM UMce UDyA kare. (8) anaMta vIrya - aMtarAya karmano sarvathA kSaya thavAthI A guNa pragaTa thAya che. AthI AtmA anaMta zaktivaMta bane che. dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya; bhogavaMtarAya, upabhogAMtarAya ane viyaMtarAya e pAMca prakAranAM aMtarAya karmano nAza thatAM AtmAmAM anaMta vIryAdi pAMca prakAranI kSAyika zakti labdhi, utpanna thAya che. e zakti kevI che ? siddha paramAtmA potAnI zaktithI samasta lokane aloka ane alokane loka karavA samartha
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56__ _jena sAhitya samAroha-guru * hoya che. paraMtu siddha paramAtmA potAnI tevI zakti kadI phoravatA nathI kAraNa pudgala sAthenI pravRtti have temane rahetI nathI. vaLI teone tema karavAnuM koI prayojana hotuM nathI. A zaktithI ja teonA Atmika guNomAM jarA paNa parivartana thatuM nathI. zrI jJAnavimalasUri "navakAra bhAsa'mAM navakAramaMtranA bIjA padano mahimA varNavatAM siddha paramAtmAnA ATha guNa ATha karmanA kSayathI pragaTa thAya che te darzAvatAM lakhe che : "namo siddhANaM bIje pade re lola, jehamAM guNa che ATha re. zukla dhyAna anale karI re lola, kevaLajJAna anaMta re. darzanAvaraNa kSayathI thayo re lola, kevala darzana kaMta re. akhaya anaMta sukha sahajathI re lola, vedanI karmano nAza re. mohanI karme niramatuM re lola, kSAyika samakti vAsa re. akhayathiti guNa upano re lola, Ayukarma abhAvi re. nAmakarmakSaye nIpano re lola, rUpAdika gata bhAva re. agurulaghuguNa upano re lola, na rahyo koI vibhAva 2. gotra karmalaye nIpano re lola, nija paryAya svabhAva re. anaMtavIrya AtamataNuM re lola, pragaTyo aMtarAya nAsa re. ATha karma nAza thayo re lola, anaMta akhaya sukhavAsa re.' '
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA 5 siddha paramAtmAnA A ja ATha guNa keTalAka bhinna zabdo dvArA darzAvavAmAM Ave che. u.ta., sammataNANa- dasaNa-vIryaM suhumaM taheva avagahaNaM / agurulaghu avvAbAhyA aTTha guNA hoMti siddhANaM || *** samakti darzana jJAna, agurulaghu avagAhanA, sUkSma vIrajavAna, nirAbAdha guNa siddhake. siddhanA ATha guNa A prakAre gaNAvavAmAM Ave che : (1) kSAyika samyaktva (2) anaMta darzana (3) anaMta jJAna (4) agurulaghutva, (5) avagAhanatva, (6) sUkSmatva, (7) anaMta vIrya ane (8) avyAbAdha. 'samAvAyAMgasUtramAM ATha prakAranAM karmonI kula ekatrIsa prakAranI mukhya prakRti batAvIne siddhanA ema ekatrIsa guNono nIce pramANe nirdeza karavAmAM Avyo che. nava darisaNaMmi cattAri, Aue paMca AIme aMte se se do do bhaiyA khINabhilAveNa igatIsaM [nava guNa darzanAvaraNIyanA kSayathI, cAra AyuSya karmanA kSayathI, pAMca aMtarAya karmanA kSayathI ane bAkInAM karmonA pratyekanA kSayathI be be ema ekatrIsa guNa thAya che.] siddha bhagavaMtoe AThe karmano saMpUrNa kSaya karyo hoya che. e ATha karmanA nIce pramANe mukhya ekatrIsa peTA prakAro gaNAvavAmAM Ave che. e karmathI rahita siddha bhagavaMto hovAthI e rahitapaNuM temanA guNa tarIke darzAvAya che. (1) pAMca prakAranAM jJAnAvaraNIya karmathI rahita (2) nava prakAranAM darzanAvaraNIya karmathI rahita (3) be prakAranAM vedanIya karmathI rahita (4) be prakAranAM mohanIya karmathI rahita (5) cAra prakAranAM Ayu karmathI rahita (6) be prakAranAM nAma karmathI rahita
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ paTa 58 _. _jaina sAhitya samAroha-guccha 4 (7) be prakAranAM gotra karmathI rahita (8) pAMca prakAranAM aMtarAya karmathI rahita Ama kula 31 prakAranAM karmathI rahita hovAthI 31 guNa thAya che. siddha bhagavaMtanA ekatrIsa guNa anya rIte paNa gaNAvavAmAM Ave che. siddha bhagavaMtomAM nIcenA ekatrIsa padArtho ke lakSaNo nathI hotAM. tenAthI rahitapaNuM te temanA guNa tarIke darzAvAya che. A ekatrIsa vastu nIce pramANe. 1. pAMca prakAranAM saMsthAna (1. vATaluM, 2. tripuNa, 3. cokhuNa, 4. lAMbuM, 5. parimaMDala). 2. pAMca varNa (1. zreta, 2 lIlo, 3 pILo, 4. rAto, 5. kALo) 3. be prakAranI gaMdha (sugaMdha ane durgadha). 4. pAMca rasa (1. khATo, 2 khAro, 3. tIkho, 4. tUro, 5. madhura) 5. ATha sparza (1. TADho, 2. Uno, 3. lUkho 4. copaDo, 5. haLavo 6. bhAre, 7. suMvALo, 8. barachaTa). 6. eka zarIra - kAyayoga 7. traNa veda (strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda) 8. eka padArtha (padArthasaMga). 9. eka punarjanma (pharIthI janma levo te) - Ama kula ekatrIsa vastuthI rahita hovAthI pragaTatA te ekatrIsa guNa A rIte paNa gaNAvavAmAM Ave che ? ATha prakAranAM karmomAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e cAra karmo ghAtI karmo che ane AyuSya, nAma, gotra ane vedanIya e cAra adAlatI karmo che. cAra ghAtI karmo AtmAno ghAta karanArAM che. ghAtI karmono kSaya thatAM kevaLajJAna pragaTe che. arihaMta paramAtmA cAra ghAtI karmono kSaya karI, kevaLajJAna pragaTa thatAM tIrtha pravartAve che. emane AyuSya, nAma, gotra ane vedanIya e cAra karmono kSaya karavAno bAkI hoya che.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA -- 59 siddha paramAtmAe cAra ghAtI ane cAra aghAtI ema ATha karmono kSaya karelo hoya che. eTale karmakSayanI dRSTie, mokSagati prApta karavAnI dRSTie siddha paramAtmA arihaMta paramAtmA karatAM caDiyAtA che. siddha paramAtmA azarIrI, akarmA ane avinAzI che. arihaMta paramAtmA dehadhArI hoya che ane emano deha paNa aMte to nAzavaMta che. arihaMta paramAtmAne haju cAra aghAtI karma udayamAM vartatAM hoya che. siddha paramAtmA sarvathA akaryA che. arihaMta paramAtmAne haju nirvANapada pAmavAnuM, siddha thavAnuM bAkI hoya che. kALa zarIrabhakSaka che ane te arihaMta paramAtmAne paNa choDato nathI. paraMtu azarIrI siddha paramAtmA to kALanuM paNa bhakSaNa karanArA che arthAt avinAzI che. Ama siddha paramAtmA caDiyAtA hovA chatAM navakAramaMtramAM ApaNe sarvaprathama namaskAra arihaMta paramAtmAne ja karIe chIe kAraNa ke siddha paramAtmAnI oLakha karAvanAra arihaMta paramAtmA ja che. arihaMta paramAtmA tIrtha pravartAve che ane jIvone mokSamArga batAve che ane e tarapha dorI jAya che. arihaMta paramAtmA na hoya to jIva mithyAtvanA gADha aMdhakAramAM aTavAto hoya. siddhagati eTale zuM enI paNa ene khabara na hoya. Ama, siddha paramAtmAne oLakhAvanAra arihaMta paramAtmA hovAthI arihaMta paramAtmAne ApaNe pahelo namaskAra karIe chIe. vaLI, arihaMta paramAtmA bhavya jIvone dezanA ApI, dharmabodha pamADI mokSamArga tarapha laI jAya che tenI sAthe temanuM potAnuM lakSya paNa nirvANapada, siddhagati prApta karavAnuM hoya che. vaLI teo pote jyAre svayaM dIkSita thAya che tyAre siddha bhagavaMtonI sAkSIe thAya che ane "namo siddhANaM' bolIne sAmAyika vrata uccare che. siddhatvanI prApti e jo arihaMta bhagavAnanuM aMtima dhyeya na hoya ane jIvone teo jo mokSamArga na batAve to temanuM arihaMtapaNuM rahetuM nathI. vyavahAradaSTie joIe to arihaMta paramAtmA dehadhArI hovAthI sAkArI paramAtmA che. siddha paramAtmA azarIrI che ane tethI adRSTa che. e dRSTie teo nirAkArI che (temanI avagAhanA AkAravALI hoya
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guccha 4 60 che). eTale prathama bhakti sAkArI paramAtmAnI ane pachI nirAkArI paramAtmAnI bhakti e krama jIva mATe grahaNa karavo saraLa che. eTale navakAramaMtramAM arihaMta paramAtmAne prathama namaskAra che te yogya che. navakAramaMtramAM arihaMta ane siddhano samAveza sadevamAM; AcArya, upAdhyAya ane sAdhuno samAveza sadgurumAM ane cUlikAnAM cAra padano samAveza sadharmamAM karavAmAM Ave che. Ama, arihaMta ane siddha baMneno samAveza sadevamAM thato hovAthI devatvanI dRSTie arihaMta ane siddha baMnene sarakhA gaNI zakAya. paMcaparameSThInuM vargIkaraNa be vibhAgamAM karavAmAM Ave che : (1) siddha ane (2) saMyati. siddhamAM arihaMta ane siddhano samAveza karAya che ane saMyatimAM AcArya, upAdhyAya ane sAdhuno samAveza karAya che. uttarAdhyayana sUtra (20/1)mAM kahyuM che : siddhANaM Namo kiccA, saMjayANaM caM bhAvao ! atyadhammagaI tacca ANusaTThi suNeha me // ahIM arihaMta bhagavAnano 'siddhamAM samAveza karyo hovAthI siddhanA be prakAra batAvavAmAM AvyA che : (1) bhASaka siddha eTale jeo bolatA hoya, vANIno upayoga dezanA ApavA mATe karatA hoya te. arihaMta bhagavAnanuM aMtima lakSya siddhagatinuM hoya che ane tIrthaMkara pada pUrNa thatAM teo te ja bhavamAM bhaviSyamAM siddhagati avazya pAmavAnA ja che mATe temane bhASaka siddha tarIke oLakhavAmAM AvyA che. (2) abhASaka siddha eTale AThe karmono kSaya karIne jeo azarIrI banyA che ane jemane have bolavAnuM rahetuM nathI te siddha bhagavaMto. arihaMta paramAtmAnI pratimA-pUjA temanA siddha svarUpe ja karavAnI hoya che. arihaMta paramAtmA tIrtha pravartAvyA pahelAM, kevaLajJAna pUrve, UThatAM, besatAM, cAlatAM ema vividha sthitimAM vividha AkAre jovA maLe ane tIrtha pravartAvyA pachI paNa vividha. AkAre jovA maLe. paraMtu teo phakta paryaMkAsane athavA kAyotsarga mudrAe ja nirvANa pAme, siddhagati pAme. eTale tIrthaMkara bhagavAnanI pratimA A be avasthAmAM ja hoya.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA -- -- -- ---- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- --tIrthakara bhagavAna samavasaraNamAM pAdapITha upara paga rAkhIne dezanA ApatA hoya che, to paNa temanI pratimA-pUjA to temanA siddha svarUpe ja karavAmAM Ave che. je tIrthakara bhagavAna haju nirvANa nathI pAmyA evA vIsa viharamAna jinezvaronI tathA anAgata tIrthakaronI pratimA paNa nirvANa mudrAmAM ja karavAmAM Ave che. Ama, badhI dRSTie vicAratAM arihaMta ane siddha e be pada lagabhaga ekabIjAnA paryAya jevAM hovAthI navakAramaMtramAM arihaMta paramAtmAne prathama namaskAra karAya te ja sarvathA ucita che. jagatanA jIvomAM karmanI vicitra lIlAne kAraNe anaMta prakAranuM vaividhya jovA maLe che. emAM eTalI ja asamAnatA, viSamatA, vicitratA rahelI che. siddha dazAmAM sarva jIvo samAna che. tIrthakara bhagavAna siddha thAya ke sAmAnya kevalI siddha thAya, temanI siddha dazAmAM UMcanIcapaNuM ke asamAnatA nathI. vyavahAramAM dAkhalo ApavAmAM Ave che ke jema rAjA ane bhikhArInA jIvanamAM AbhajamInano pharaka hoya che, paraMtu mRtyu pAmyA pachI citA para caDelAM baMnenAM zaba vacce evuM koI aMtara nathI tema judA judA jIvo game te prakAranAM janmamaraNa karIne AvyA hoya athavA game te bhede siddhagati pAmyA hoya, paNa siddha dazAmAM teo badhA sarakhA ja che. teo sarva sarakhuM ja zivasukha anubhave che. kevA prakAranA jIvo kevI rIte siddhagati pAme che tene AdhAre siddhanA paMdara prakAro batAvavAmAM Ave che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che : siddhA paUAravidA pUjAtA'. "navatattva prakaraNamAM kahyuM che : jiNa ajiNa tittha'titthA gihi anna saliMga thI nara napuMsA / / patteya sayaMvuddhA buddhAbohiya ikka-NikavA ya / / siddhAnA paMdara prakAra nIce pramANe che : (1) tIrthasiddhi - tIrthaMkara paramAtmAnA zAsanakALa daramiyAna je
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaiina sAhitya samAroha-gucchaka sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA kevaLajJAna pAmI siddha thAya te tIrthasiddha kahevAya. u.ta. gaNadharo sarva tIrthasiddha hoya che. (2) atIrthasiddha - tIrthaMkara bhagavAna tIrthanI sthApanA kare te pahelAM athavA tIrthano viccheda thaI gayA pachI je siddha thAya te atIrthasiddha kahevAya. u.ta., RSabhadeva bhagavAnanAM mAtA marudevA atIrthasiddha kahevAya che. (3) tIrthakara siddha (jinasiddha) - jeo tIrthakarapada pAmIne, tIrtha pravartAvyA pachI siddhagati pAme te "tIrthakara siddha' kahevAya. u.ta., neminAtha bhagavAna, pArzvanAtha bhagavAna, mahAvIrasvAmI vagere tIrthakara siddha kahevAya. (4) atIrthakara siddha (ajinasiddha) - je sAmAnya kevaLIo hoya te siddha gati pAme temane atIrthakara siddha kahevAmAM Ave che. (5) svayaMsaMbuddha siddha - jAti smaraNAdi jJAna thatAM, guru vinA svayaM dIkSA dhAraNa karIne jeo siddha thAya te svayaMsaMbuddha siddha kahevAya che. u.ta., kapila muni. (6) pratyekabuddha siddha - jeo dhajA, vRkSa, vRSabha ke evA koI padArthane athavA vyaktine ke sthaLa vagere joIne anityAdi bhAvanA bhAvatAM bhAvatAM, svayaM dIkSA laI kevaLajJAna pAmI siddha thAya te pratyeka buddha siddha kahevAya che. u.ta., karakaMDa muni pratyeka buddha siddha hatA. (7) buddhabodhita siddha - jeo dIkSA laI AcAryadinA pratibodhathI AtmavikAsa karatAM karatAM kevaLajJAna pAmI siddha thAya te buddhabodhita siddha kahevAya. (8) strIliMga siddha - veda vikArano kSaya karI, mAtra strInA avayava rU5 zarIrathI siddha thAya te strIliMga siddha' kahevAya. u.ta., caMdanabALA, mRgAvatI vagere strIliMga siddhi kahevAya che. (9) puruSaliMga siddha - veda vikArano kSaya karI, mAtra puruSanA avayava rUpa zarIrathI siddha thAya te "puruSaliMga siddha' kahevAya che. u.ta., gautamasvAmI vagere gaNadharo puruSaliMga siddha kahevAya che.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ------52 siddha paramAtmA (10) napuMsakaliMga siddha - veda vikArano kSaya karI, mAtra napuMsaka evA zarIrathI siddha thAya te "napuMsakaliMga siddha' kahevAya che. u.ta., gAMgeya muni napuMsakaliMga siddha kahevAya che. (11) svaliMga siddha - sarvaviratidhara sAdhu, jeo muhapatI rajoharaNa ityAdi sAdhunAM veSa-cihna dhAraNa karanAra siddha thAya te "svaliMga siddha" kahevAya. u.ta., jaina sAdhuo svaliMga siddha kahevAya. (12) anyaliMga siddha - koIka vyakti jaina dharmanI na hoya, anya dharmanI hoya, anya prakArano veSa dhAraNa karyo hoya paraMtu duSkara tapa vagere karI vibhaMgazAnI thAya ane saMsAranuM svarUpa tathA tattva samajAtAM, vizuddha pariNAme caDatAM caDatAM parama avadhie pahoMce ane kevaLajJAna pAme ane AyuSya pUrNa thavAmAM hoya ane sAdhuno veSa dhAraNa karavA pahelAM siddha thAya te "anyaliMga siddha' kahevAya. u.ta., valkalacIrI "anyaliMga siddha" kahevAya che. (13) gRhasthaliMga siddha -- sarvaviratidhara sAdhu na thayA hoya ane jemane gRhasthapaNAmAM dharmAcaraNa karatAM karatAM, vizuddha bhAvanA bhAvatAM bhAvatAM kevaLajJAna thAya ane siddha thAya te "gRhasthaliMga siddha' kahevAya. u.ta., bharata cakravartI gRhasthaliMga siddha kahevAya che. (14) eka siddha - eka samayamAM phakta eka siddha thAya te eka siddha kahevAya. u.ta., mahAvIra svAmI eka siddha kahevAya. (15) aneka siddha - eka samayamAM eka sAthe bethI mAMDIne 108 sudhI siddha thAya te aneka siddha kahevAya. u.ta., RSabhadeva bhagavAna aneka siddha kahevAya che. eka samayamAM 108thI vadhu siddha thAya nahi. (digaMbaro strIliMga siddha ane napuMsakaliMga siddhamAM mAnatA nathI. taduparAMta anya liMga ane gRhasthaliMgamAM paNa keTalAka mAnatA nathI athavA mAne che to judI rIte ghaTAve che.) - zrI siddha paramAtmAno mahimA ane emanAM mahattvanAM lakSaNo darzAvatAM zAstrakAra kahe che : FOT
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 _ - -- - ----- - - _._jaina sAhitya samAroha-guccha ja - - - asarIrA jIvaghaNA uvauttA daMsaNe a nANe a / sAgAramaNAgAraM lakaravaNameaM tu siddhANaM / / kevalanANuvauttA jANaMtI savvabhAvaguNabhAve / pAsaMti savvao khalu kevala diThThIhi'NatAhiM / / azarIrI (zarIra vinAnA), jIvanA pradezo vaDe dhana, darzana ane jJAnamAM upayukta tathA sAkArI ane anAkArI e siddhAnuM lakSaNa che. teo kevaLajJAnamAM upayukta hovAthI sarva bhAvonA guNaparyAyane jANI rahyA che tathA tene ja ananta evI kevaLadRSTi vaDe joI rahyA che.] siddha bhagavaMto amUrta che, adaSTa che. e dRSTie teo nirAkArI che ane temanI avagAhanA temanA carama zarIra anusAra hoya che mATe teo sAkArI che. "siri sirivAla kahAmAM zrI ratnazekharasUri kahe che : je a aNaMtA apuNaSbhavAya asarIrayA aNAbAdhA / dasaNa nANuvauttA te siddhA ditu me siddhiM / / [je anaMta che, apunarbhava che, azarIra che, avyAbAdha che, darzanazAnathI upayukta che te siddha bhagavaMto mane siddhi Apo.. jIvavicAra prakaraNamAM kahyuM che : siddhANaM natthi deho na Au kammaM na pANI joNIo / sAi anaMtA tesiM Thii jiNiMdAgame bhaNiA // siddha bhagavaMtone deha nathI, AyuSya nathI, karma nathI, dravya prANa nathI ane yoni nathI, temanI sAdi anaMta sthiti jinezvaranA AgamamAM kahI che.] aja avinAzI, akala, ajarAmara, kevaladesaNa nANIjI, avyAbAdha, anaMta vIraja, siddha praNamAM guNakhANIjI. Ama, gatirahitatA, indriyarahitatA, zarIrarahitatA, yogarahitatA,
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ abe paramAtmA _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ * vedarahitatA, kaSAyarahitatA, nAmarahitatA, gautrarahitatA, AyurahitatA ityAdi siddha bhagavaMtonAM lakSaNo che. upAdhyAya zrI yazovijayajIe "navapadajInI pUjAmAM lakhyuM che : sakala karamamala kSaya karI, pUraNa zuddha svarUpojI, avyAbAdha prabhutAmayI, Atama saMpatti bhUpojI. jeha bhUpa Atama sahaja saMpatti, zakti vyakti paNa karI, svadravyakSetra svakAlabhAve, guNa anaMta AdarI. susvabhAva guNa paryAya pariNati, siddha sAdhana parabhaNI. munirAja mAnasIMsa samavaDa, namo siddha mahAmuNI." siddha bhagavaMto sakala karmano kSaya karI potAnA zuddha svarUpane pAme che. teo jJAyaka svabhAvamAM ramaNa kare che. have temane vaibhAvika dazA rahetI nathI. teo AtmasaMpattivALA rAjA che. temanI AtmasaMpatti prabhutAmaya che. have teone bIjA kazA upara AdhAra rAkhavAno raheto nathI. teonA eka eka guNano jo gahanatApUrvaka vicAra karavAmAM Ave to sva-dravyathI, sva-kSetrathI, sva-kAlathI ane sva-bhAvathI siddha bhagavaMtomAM anaMta guNo hoya che. vaLI siddha bhagavaMtone zuddha jJAnAdi guNonI pariNati thayelI che tathA azarIratva, niraMjanatva vagere zuddhaparyAyonI paNa pariNati thayelI che. A pariNati zAzvata kALa mATe thayelI che. zrI pUjyapAda svAmIe kahyuM che : siddhAnudbhUta karma prakRti samudayAna sAdhitAtma svabhAvan / vande siddhi prasiddhayai tadanupama guNA pragrahavAkRSTi tuSTaH / / siddhiH svAtmopalabdhiH praguNa guNagaNocchAdi doSApaharAd / yogyopAdAnayuktyA haSada iha yathA hemabhAvopalabdhiH || [jemaNe sarva karmaprakRtiono saMpUrNa nAza karyo che ane potAnA svabhAvane (nijasvarUpane) prApta karyuM che evA siddha bhagavaMtone namaskAra karuM chuM. emanA jevA anaMta guNone dhAraNa karanAra mAro AtmA paNa che. jema suvarNa agni vagere dvArA zuddha thaIne potAnuM svarUpa prApta karI zake gRccha 4 - 5
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ _ _jana sAhitya samAroha-guccha 4 che tema huM paNa doSone dUra karI, guNono utkarSa karI, yogya upAdAna meLavIne mArA zuddha svabhAvane prApta karI zakuM chuM. ATha karmanA kSayathI siddha paramAtmAmAM kSAyika samyakatva, anaMta jJAna, anaMta darzana, avyAbAdhatva, anaMta vIrya, sUkSmatva, avagAhanatva, agurulaghutva e ATha guNa pragaTa thAya che temAM dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cAra umerI te bAra guNa paNa gaNAvavAmAM Ave che. Ama, siddha paramAtmA sarvajJa che, sarva karmathI mukta che, apunarbhava che, azarIra che, jJAnazarIra che, jyotirUpa che, niraMjana che, nitya che, zAzvata che, kRtakRtya che, anavadha che, akala che, asaMga che, nirmamanirvikAra che, avyaya che, akSaya che, avyAbAdha che, svataMtra che, parama prabhutvane prApta karanAra che, zuddha cetanAmaya che, kevaLajJAnanA kevaLadarzananA upayogathI yukta che, jJAtAdraSTA che, parama zAntimaya che, niSkapa che, lokAgre sthita che, svasvarUpamAM lIna che, sarvathA duHkharahita che tathA anaMta sukhanA bhoktA che. karmamukti thatAM A muktAtmAo deha choDIne zuM kare che ? teo sIdhA Urdhvagamana karI bIjA samaye siddha zilA upara birAjamAna thAya che. upAdhyAya zrI yazovijayajIe "navapadajInI pUjAmAM siddha pada mATe kahyuM che : tribhAgone dehAvagAharbha deza, rahyA jJAnamaya jAta varNAdi vezyA, sadAnaMda saukhyAzitA jyotirUpA, anAbAdha apunarbhavAdi svarUpA. cAra ghAtakarmano kSaya karI kevaLajJAna pAmelA tIrthakaronA ke sAmAnya kevaLInA jIvo bAkInAM cAra aghAtI karmanI jyAre kSaya kare ane mukti pAme tyAre teo kyAre, zA mATe ane kevI rIte lokAgre pahoMcI jAya che te paNa bahu sUkSma vicAraNIya viSaya che. upAdhyAya zrI yazovijayajI zrIpALa rAsamAM lakhe che :
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA samaya paesa aNapharasI, carama vibhAga vizeSa avagAhana lahI je ziva pahotA, siddha namo te azeSa re. pUrva prayoga ne gata pariNAme, baMdhana cheda asaMga, samaya eka Urdhva gati je hatI te siddha praNAmo saMta re. nirmaLa siddhazilAnI upare joyaNa eka logaMta, sAdi anaMta tihAM sthiti jehanI, te siddha praNAmo raMga re. terame - sayogI kevalInA - guNasthAnakethI jIva caudamA ayogI kevalInA guNasthAnake pahoMce che tyAre aMta samaye yoganirodha ane zailezIkaraNa karavAne kAraNe tenA e carama zarIramAM nAsikAdi chidrovALI polANavALI jagyAmAM Atmapradezo ghana banatAM zarIrano eka tRtIyAMza jeTalo bhAga ocho thAya che ane be tRtIyAMza jeTalI thayelI Atmajyoti sIdhI Urdhvagamana karI siddhazilAnI upara pahoMce che. emAM keTalI vAra lAge che ? jIva bIjA ja samaye tyAM pahoMcI jAya che. vacce eka samayanuM paNa AMtaruM paDatuM nathI. muktAtmA aspRzad gatie tyAM pahoMce che eka paNa AkAzapradezane sparza karyA vinA te jAya che. (jo siddhAtmA eka eka AkAzapradezane eka "samaya" jeTalo alpatama kALa sparzIne sAta rAjaloka upara jAya to tema karavAmAM asaMkhyAta avasarpiNI ane utsarpiNI jeTalo kALa siddhazilA upara pahoMcatAM lAge). sparza karavAnuM temane have koI prayojana ke kAraNa hotuM nathI. saMsArI jIvo eka gatimAMthI bIjI gatimAM jAya che to tene laI janAra karma che. paraMtu mukti pAmanAra jIvone to koI ja karma rahyAM nahi. to temanI Urdhva gati kevI rIte thaI zake ? eno uttara e che ke deharahita vizuddha AtmAno svabhAva Urdhva gati karavAno che. tattvArthasUtramAM vAcaka umAsvAtie kahyuM che : pUrvaprayogAdasaMgatvAd bandhacchedAttathAgatipariNAmAcca / AviddhakulAlacakravyapagatale pAlAvuvaderaNDabIjavadagniziravAvacca / A sUtramAM siddhonI Urdhvagati mATe cAra hetu ane dRSTAMta darzAvavAmAM AvyAM che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ _jaina sAhitya samAroha-guccha 4 upAdhyAya zrI yazovijayajIe uparanI kaDImAM zAstrAnusAra A cAra kAraNano nirdeza karyo che : (1) pUrvaprayoga, (2) gatipariNAma, (3) baMdhanacheda ane (4) asaMga. "vizeSAvazyaka bhASyamAM paNa A cAra hetuo samajAvavAmAM AvyA che, ane tenAM dRSTAMto ApavAmAM AvyAM che. (1) pUrvaprayoga - e mATe bANanI gati athavA kuMbhAranA cAkaDAnI gatinuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. dhanuSyamAMthI bANa chUTIne gati kare che, paNa te pUrve kazuMka karavAmAM AvyuM hoya to ja bANa chUTe. bANa choDatAM pahelAM dhanuSyanI paNacha kheMcavAmAM Ave che. ethI dhanuSya paNa vAMke vaLe che ane paNacha paNa vAMkI kheMcAya che. A pUrvaprayoga pachI paNacha ane dhanuSya potAnAM mULa sthAne Ave ke tarata bANa chUTIne gati kare che. bANane paNachano je dhakko vAge che te teno pUrvaprayoga che, tevI rIte kuMbhAranA cAkaDAmAM dAMDo bharAvI tene jorathI pheravavAmAM Ave che. pachI dAMDo kADhI lIdhA pachI paNa cAkaDo ghaNI vAra sudhI pharato rahe che, emAM daMDA vaDe cAkaDAne pheravavo te eno pUrvaprayoga che. AvI ja rIte sarvathA karmamukta thavuM e jIvano pUrvaprayoga che, ema thatAM mukta jIvanI Urdhvagati thAya che. (2) gatipariNAma - e mATe agninI jvALA ane dhumADAnuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. jyAre Aga lAge che tyAre enI jvALA ane dhumADo svabhAvathI sahaja rIte ja UMce gati kare che. tevI rIte jIva saMpUrNa karmakSaya kare che tyAre enA pariNAmarUpe svabhAvathI sahaja rIte Urdhva gati kare che. (3) baMdhana cheda - e mATe eraMDAnA mIMjanuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. eraMDAnA choDa upara enuM phaLa pAke che. emAM enuM mIMja raheluM hoya che. A phaLa DALInA cheDA upara raheluM hoya che, ane cheDA nIcenA kozane lAgeluM hoya che. jyAre koza sukAI jAya che tyAre mIMja phaTAka karatuM chUTuM paDe che ane UMce UDe che.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA---- baMdhana-chadanuM bIjuM dRSTAMta vRkSanI DALInuM ApavAmAM Ave che. vRkSanI DALIne nIce namAvI, dorIthI bAMdhavAmAM Ave to te nIce baMdhAyelI rahe che. paraMtu dorIne jo chedI nAkhavAmAM Ave to baMdhana jatuM rahetAM DALI potAnI meLe tarata UMce jatI rahe che. AvI rIte jIvane karmabaMdhana chedAI jatAM te sahaja rIte UMce gati kare che e eno svabhAva che. (4) asaMga - e mATe mATIthI lapaDelA tuMbaDAnuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. tuMbaDuM pANImAM taravAnA svabhAvavALuM che. paraMtu enA upara jo mATIno thoDo lepa karavAmAM Ave ane pachI ene pANImAM mUkavAmAM Ave to mATInA saMgathI e taLiye DUbI jaze. paraMtu jema jema mATI ogaLatI jaze tema tema e upara AvatuM jaze ane badhI ja mATI ogaLatAM te mATIthI asaMga thaI pANImAM upara taravA lAgaze. e pramANe karmarUpI mala AtmAmAMthI pUrepUro nIkaLI jatAM AtmA karmamalathI asaMga banI Urdhvagati kare che. Urdhvagamana karIne vizuddha AtmA kyAM jAya che ? cauda rAjalokamAM uparanA bhAgamAM AvelI siddhazilAnI upara zAzvata kALane mATe te sthira, acala thaI jAya che. tyAMthI ene have pAchuM saMsAramAM pharavAnuM nathI. mokSe gayelA AtmAone pAchuM pharavAnuM nathI e tattva anya keTalAMka darzanone paNa mAnya che. bRhad AraNyaka upaniSadUmAM kahyuM che : . teSu brahmalokeSu parAparAvato vasanti / teSAM na punarAvRttiH / [e brahmalokamAM mukta AtmAo anaMtakALa sudhI nivAsa kare che. teonuM saMsAramAM punarAgamana thatuM nathI.] evI ja rIte "praznopaniSadumAM paNa kahyuM che ke mukta AtmAo tyAM jAya che ke jyAMthI saMsAramAM paNa pAchA AvavAnuM hotuM nathI : etasmAna punarAvartante / [e sthAnathI mukta AtmAo pharIthI bhAvabhramaNamAM AvatA nathI.] hiMdu dharmamAM muktAtmAonA A sthAnane brahmaloka tarIke oLakhavAmAM
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70. "__________jena sAhitya samAroha-guccha 4 Ave che. jaina darzanamAM samagra vizvano nakazo ApI temAM siddhazilAnuM sthAna batAvavAmAM AvyuM che. kevI che A siddhazilA ? zAstrakAro varNave che : tanvI manojJA surabhi puNyA paramabhAsvarA / prAgbhAr nAma vasudhA lokamUrdhni vyavasthitA / / (aMtimopadeza kArikA) * * mahA ujjvala nirmala gokSIrahAra saMkAsa pAMDurA / uttAna chatra saMsthAna saMsthitA bhaNitA jinavarendaiH / / * * * edAe bahumajjhe zvetaM NAmeNa IsipaSbhAraM / ajjuNa suvaNNa sarisaM gANArayaNehiM paripuNNaM / / uttANadhavala chattovamANa saMhANasuMdara edaM / paMdhatAlaM joyaNayA aMgulaM pi yaMtAmmi / / (tiloyapaNatti) siddhazilAne prAbhAra athavA iza--AbhAra paNa kahevAmAM Ave che. - siddhazilA mATe bIjA paNa keTalAMka nAmo che, jema ke (1) IsItivA, (2) IsIprabhAAtivA, (3) taNutivA, (4) taNuyariyAtivA, (5) siddhitivA, (6) siddhAlayativA, (7) muttitivA, (8) muttAlAtivA, (9) loyaggativA, (10) loyaga thabhiyAtivA, (11) loyaga bujhamAnativA, (12) savapANabhUyajIva satta suhAvahAtivA. zrI lalita vijayajI mahArAje siddhazilAno paricaya manahara chaMdamAM pote lakhelI nIcenI kAvyapaMktiomAM Apyo che : sarvArthasiddha vemAna, dhvajAthI jojana bAra, ujJAna chatranI pare, siddhazilA ThAma che; lAMbI pahoLI pistAlIsa lAkha te jojana mAna, Iza tyAgabhArA' evuM enuM bIjuM nAma che. travA,
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - * siddha paramAtmA . arjuna suvarNa sama, sphaTika rananI pare, ujajavaLa godugdha ema jANe motI dAma che; cheDe mAMkha pAMkha, vacce jADI ATha jojana che, jojana aMte "lalita' siddhano vizrAma che. cauda rAja (raju) lokamaya A samagra vizvanA 343 ghanAkAra raju gaNavAmAM Ave che. temAM sarvArtha siddha vimAnanI upara aloka sudhIno zeSa lokabhAga agiyAra ghanarajju jeTalo che. temAM siddhazilA AvelI che. A siddhazilA sarvArtha siddha vimAnanI dhvajAthI bAra yojana upara AvelI che. A siddhazilAnI pariSei 1,42,32717 (athavA 1,42,30249) yojanAnI che. A siddhazilA upara siddhagatinA jIvo rahe che. teo siddhazilAne aDIne nahi, paNa UMce rahe che. keTalA UMce ? batAvavAmAM Ave che ke eka jojananA covIsa bhAga karavAmAM Ave ane tenA tevIsa bhAga choDIne eTale ke nIce mUkIne, uparanA covIsamA bhAgamAM (athavA eka kosanA chaThThA bhAgamAM) siddhAtmAo birAje che. e covIsamo bhAga keTalo che ? 333 dhanuSa ane 32 AMgaLanAM mApano che. (utkRSTa 500 dhanuSyanA dehamAnavALA jIvanI avagAhanA paDe teTalo). mAtra manuSyagatimAM ja mukti che. mAtra manuSyagatimAMthI ja siddhagati prApta thaI zake che. manuSyaloka pistAlIsa lAkha yojana pramANa che. barAbara enI upara, lokanA agra bhAgamAM pistAlIsa lAkha yojana pramANa lAMbI ane pahoLI siddhazilA che. A vartuLAkAra siddhazilA madhyamAM ATha yojana jADI che ane cAre tarapha ghaTatI ghaTatI kinAre mAkhInI pAMkha jeTalI pAtaLI che. teno AkAra nagArA jevo, aDadhI kApelI mosaMbI jevo, kaTorA jevo, cattA chatra jevo ke ardhacaMdrAkAra jevo che. koIka graMthamAM siddhazilAno AkAra aSTamInA caMdra jevo batAvyo che, to koIkamAM bIjanA caMdra jevo batAvyo che, eTale svastikamAM (derAsaramAM karAtA sAthiyAmAM) siddhazilAnI AkRti baMne prakAranI jovA maLaze. judI judI apekSAe baMne sAcA che. nIcethI siddhazilA jovAmAM Ave to te
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72--- - -- - - - - - - - jaina sAhitya samAroha-guccha 4 bIjanA caMdra jevI dekhAya ane sAmethI, samAna kakSAethI jovAmAM Ave to aSTamInA caMdra jevI dekhAya. uvavAda sUtramAM "siddha' vize prazno pUchavAmAM AvyA che. kahiM paDihayA siddhA kahiM siddhA paiTThiyA / kahiM boMdi caittANaM kattha gaMtuNu sijjhai / / hiM bhagavAna ! siddha bhagavAna kyAM jaIne thobhyA che ? siddha bhagavAna kyAM jaIne sthira rahyA che ? siddha bhagavAne zarIra kyAM choDyuM che ? siddha bhagavAna kyAM jaIne siddha thayA che ?] aloe paDihayA siddhA loyaggeya paThThiyA / ihaM vodiM caittANaM tattha gaMtUNa sijjhai / / hi ziSya ! aloka AgaLa siddha bhagavAna thobhyA che. lokanA agrabhAgamAM pahoMcIne siddha bhagavAna sthira rUpe rahelA che. siddha bhagavAne A lokamAM dehano tyAga karyo che. siddha bhagavAna lokanA agrabhAge pahoMcIne siddha thayA che.] jIva ATha karmano kSaya karI Urdhva gati karI siddhazilA upara lokAgre birAje che. koIkane prazna thAya ke te lokAgre ja zA mATe birAje che ? tenuM kAraNa e che ke Urdhvagati karavI e karmakaLathI sarvathA mukta thaIne vizuddha banelA AtmAno svabhAva che. AtmA lokAgre aTakI jAya che kAraNa ke gatimAM sahAya karanAruM dharmAstikAya tattva ane sthitimAM sahAya karanAruM adharmAstikAya tattva phakta cauda rAjamaya lokamAM ja che, alokamAM nathI. eTale jIva lokanA agrabhAge pahoMcIne aTakI jAya che. siddha banelo jIva jyAre enuM carama zarIra choDe che tyAre e zarIranA 2/3 bhAga jeTalI enI Atmajyoti-avagAhanA (potAnA AtmapradezomAM bApIne rahevuM.) lokAMte birAje che. siddha banelA badhA jIvonAM carama zarIra ekasarakhA mApanAM nathI hotAM; nAnAMmoTAM hoya che. eTale darekanI avagAhanA ekasarakhA mApanI nathI hotI, paraMtu nAnImoTI hoya che. have siddhanA jIvo jyAre Urdhvagati kare che tyAM temanuM mastaka upara hoya che eTale jyAM loka pUro thAya che (ane aloka zarU thAya che, tyAM emanuM
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA ----- mastaka aDe che. eTale ja ApaNe tIrthaMkara paramAtmAnI navAMgI pUjA karatI vakhate, mastake tilaka karatAM eno mahimA gAIe chIe ke : siddhazilA guNa UjaLI, lokAMte bhagavaMta vasiyA tene kAraNe bhavi zirazikhA pUjaMta. A rIte siddhazilAnuM AkhuM dazya jo najara samakSa karIe to anaMta AtmA jyotiono mastakano uparano bhAga lokanA aMtanI lITIe ekasarakho aDIne rahelo che. temAM mastakAkAra nAnAmoTA che, paraMtu te badhA ekasarakhA eka rekhAe aDIne rahelA che. paraMtu mastakanI nIcenA zarIranI avagAhanAno bhAga badhAMno ekasarakho nathI, kAraNa ke darekanuM carama dehapramANa ekasarakhuM nathI, ane mokSagati vakhatanI temanI AsanamudrA paNa ekasarakhI nathI. eTale siddhagatinA jIvonI avagAhanA mastake uparanA bhAgamAM sadaza che ane nIcenA bhAgamAM visadaza che. siddhazilA pistAlIsa lAkha yojanapramANa che ane tenI upara siddhAtmAonI avagAhanA rahelI che. siddhazilAnI upara pratyeka pradeza anaMtA siddhAtmAo rahelA che ema zAstrakAro kahe che. mukti pAmanAra jIvo samazreNIe sIdhI gatie bIjA samaye siddhazilA upara lokAgre pahoMcI jAya che. mokSagati, manuSyagatimAMthI ja pAmI zakAya che. cauda rAjalokamAM phakta aDhI dvIpamAM ja manuSyo hoya che. aDhI dvIpa pistAlIsa lAkha yojanapramANa che. A manuSyalokamAMthI anaMtakALathI anaMta jIvo mokSagati pAmatA rahyA che ane mukti pAmIne teo pistAlIsa lAkha yojanapramANa siddhazilAnI uparanA bhAgamAM birAjamAna thAya che. have koI prazna kare ke manuSyalokamAM akarmabhUminI sIdhI dizAe upara siddhazilAnI upara rahelA pradezomAM paNa anaMtA siddho rahelA che. paraMtu akarmabhUmimAM kevaLajJAna nathI. to siddhazilAnI uparanA e pratyeka pradeza anaMtA siddhAtmAo kevI rIte saMbhave ? A praznano uttara e che ke kALa anaMta che. emAM saMharaNa thayela kevaLajJAnI akarma bhUmimAM mokSe jAya to te siddhazilAnI upara e pradezamAM pahoMcIne sthita thAya. AvI rIte
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 -- _____ jana sAhitya samAroha-guccha 4 anaMta kALacakramAM anaMta jIvo tyAM paNa siddhAvasthA pAmyA che e rIte vicAratAM akarmabhUmi upara AvelA siddhazilAnA e bhAgamAM pratyeka pradeze anaMtA siddho rahelA che e samajAya evuM che. jIvo be prakAranA che : (1) siddha ane (2) saMsArI. siddhazilA upara siddha jIvo to hoya che. paNa zuM saMsArI jIvo paNa tyAM hoI zake ? hA, kAraNa ke cauda rAjaloka sUkSma ekendriya jIvothI ThAMsIThAMsIne bharelo che. eTale sukSma nigodanA ekendriya jIvo siddhazilA upara paNa anaMtA che. tyAM javAnuM temanuM prayojana ke kAraNa ? temanI tevI karmanI gati. siddhazilA upara gayelA siddhanA prakAranA jIvo tyAM jyotirUpe anaMta kALa mATe niSkapa, sthira che. emane have nIce UtaravApaNuM, saMsAranuM paribhramaNa rahyuM nathI. paraMtu sUkSma sthAvarakAya ekendriya jIvono tyAM sthiravAsa nathI. karmavaza temane paNa nIce UtaravAnuM, saMsAramAM paribhramaNa karavAnuM rahe ja che. AvI rIte e prakAranA saMsArI jIvo anaMta vAra siddhazilA upara jaI AvyA hovA chatAM ane siddha bhagavaMtonA AtmapradezonI lagolaga rahevA chatAM, karmanI gatine kAraNe temane teono kazo lAbha maLato nathI. vaLI siddhazilA upara kArmaNa vargaNAnA pugala paramANuo paNa hovA chatAM siddha bhagavaMtonA Atmapradezone te sparzI zakatAM nathI. - siddhAtmAo siddhazilA upara birAjamAna thAya che. siddhazilA bhale pistAlIsa lAkha yojanapramANa hoya, paNa cauda rAjalokanI dRSTie e alpa pramANa gaNAya. enA upara anaMta siddhAtmAo kevI rIte birAjamAna thaI zake ? vaLI siddhagati to niraMtara cAlu che eTale ke navA navA siddhAtmAo tyAM pahoMce che. to pachI e badhAno samAveza tyAM kevI rIte thaI zake ? AvI jijJAsA thavI svAbhAvika che. eno uttara e che ke siddhAtmAonI avagAhanA tyAM paraspara avirodhathI samAI zake che. siddhAtmAo nija nija pramANa amUrta avagAhanArUpa hoya che. jema dUdhamAM sAkara bhaLI jAya tema teo rahe che. upAdhyAya zrI yazovijayajI samyakatva jasthAna copAI'mAM kahe che :
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA jihAM eka tihAM siddha anaMta, paya sAkara pari milai ekaMta; rUpI nai milatAM sAMkaDuM, rUpa rahita nai navi vAMkaDuM. jema koI vizALa khaMDamAM hajAra dIvA mUkavAmAM AvyA hoya to te badhAnA prakAza ekabIjA sAthe bhaLIne samAya che. tenI vacce saMgharSa thato nathI. vaLI e khaMDamAM bIjA hajAra ke vadhu dIvA mUkavAmAM Ave to teno prakAza paNa temAM avirodhathI samAI jAya che ane dareka dIvAno potAno svataMtra prakAza hoya che. tevI rIte siddhazilA upara siddhAtmAonI azarIrI amUrta Atmajyoti avagAhanA ke chAyArUpe tyAM samAI jAya che. jo dRzyamAna, mUrta dIpaka prakAza eka sthaLe samAI zake to amUrta, adRzyamAna avagAhanAnI to vAta ja zI ? jinabhadragaNi kSamAzramaNa 'vizeSAvazyaka bhASya'mAM lakhe che : parimiyase'NatA kidhamAtA muttivirahitattAto / thama va NANAiM diTThIo vegarUvammi | 75 [eka ja dravyamAM jo anaMta jJAna ane anaMta darzana rahI zakatAM hoya ane eka ja nartakImAM jo aneka prekSakonI dRSTi samAI zakatI hoya to parimita kSetramAM anaMta siddhonA samAvezamAM bAdhA kevI rIte AvI zake ?] siddha bhagavaMta siddhazilA upara zAzvata kALane mATe birAjamAna thAya che, to pachI temane kyAMya javA AvavAnuM nahi ? kazuM karavAnuM nahi ? evI rIte rahevAmAM kaMTALo na Ave ? AvA niSkriya jIvananI majA zI ? AvA AvA prazno thavA e sAmAnya jijJAsu mANasone mATe svAbhAvika che. ApaNe je sukha anubhavIe chIe te indriyAdhIna che, indriyo dvArA te sukha citta anubhave che. e sukha pudgala pArthanA saMsarganuM che. eTale khAvu-pIvuM, haravuM-pharavuM, bhoga bhogavavA vageremAM ApaNane sukha lAge che. tevI ja rIte tenA abhAvathI ApaNane duHkhano anubhava thAya che. A
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ --------- jaina sAhitya samAroha-guccha ja sukha-duHkhane paNa maryAdA che - dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA. A sukha anaMta kALa mATe anubhavI zakAtuM nathI. vaLI teno atibhoga paNa thaI zakato nathI. enA anubhavamAM parAdhInapaNuM che. jyAM rAga che, Asakti che, tRSNA che, apekSA che, sukyA che tyAM tenA saMtoSathI A sukha anubhavAya che. paraMtu te sukha karmAdhIna che. kyAreka anubhavanI icchA thatAM te anubhavavA na maLe. kyAreka sukha anubhavavA jatAM, madhavALI talavAra cATavA javAnI jema, atizaya du:kha sahana karavAno vakhata paNa Ave. siddhagatinuM sukha akSaya, avyAbAdha, zAzvata che. te pugala padArtha para avalaMbatuM nathI. te sva-svabhAvamAM ramaNatArUpa che. zarIrarahita avasthAnuM e sukha kevuM che te samajAvavA mATe ke sarakhAmaNI karavA mATe jagatamAM koI pArtha ke paristhiti nathI. khuda sarvajJa bhagavaMto, e sukha kevuM che te jANavA chatAM varNavI zakatA nathI. bhASAnuM mAdhyama tyAM apUrNa che. e varNavavA mATe bhASAnI zakti parimita che. e sukha mAtra anubhavagamya che. "apUrva avasaramAM zrImad rAjacaMdre kahyuM che : je pada zrI sarva dIThuM jJAnamAM, kahI zakyA nahi paNa te zrI bhagavAna jo; teha svarUpane anya vANI te zuM kahe ? anubhavagocara mAtra rahyuM te jJAna jo. jyAM Asakti, auskya, apekSA, tRSNA, apUrNatA ityAdi hoya che tyAM kriyAthI indriyagamya AnaMdano anubhava thAya che ane te paNa atyaMta parimita prakArano. jyAM pUrNatA che, tathA AzA, tRSNA, apekSAno abhAva che, tyAM kriyAnI koI AvazyaktA ke apekSA rahetI nathI. eTale ja siddhagatimAM niSkriyatA nathI. tyAMthI bIje kyAMya javAnI jarUra nathI, javApaNuM rahetuM nathI. siddhatva e jIvano pAriNAmika bhAva che, e jIvano svabhAvavyaMjana paryAya che. vastutaH azarIra avasthAmAM, vizuddha svarUpamAM ramaNatAno je AnaMda che tenI tole evo ApaNo koI ja AnaMda nathI. aupapAtika (uvavAI) satramAM kahyuM che :
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA Navi atdhi maNussANaM taM sokkhaM Na vi ya savvadevANaM / jaM siddhANaM sokkhaM avvAbAhaM uvagayANaM / / jaM devANaM sokkha savvaddhA piMDiyaM aNaMtugaNaM / Na ya pAvai muttisuhaM NaMtAhiM vagga-vagRhi / / nirAbAdha avasthA jemaNe prApta karI lIdhI che evA siddho je sukha anubhave che tevuM sukha manuSyonI pAse nathI tathA sarva prakAranA devo pAse nathI. devatAonA traNe kALa(bhUta, vartamAna ane bhaviSya)nAM sukhone ekatrita karavAmAM Ave ane ene anaMta vAra varga-vagita (eTale guNita-square) karavAmAM Ave to paNa muktisukhanI tole te na Ave.] yogazAstramAM zrI neminAtha paNa kahyuM che : surAsuranarendrANAM yatsukhaM bhuvanatraye / tatsyAdanantabhAgopi na mokSasukhapasaMdaH // sira, asura ane narendrone A traNa bhuvanamAM je sukha che te sukha mokSasukhanI saMpadA pAse anaMtamA bhAga jeTaluM paNa nathI.] "prazamaratimAM vAcaka umAsvAti kahe che : dehamanovRttibhyAM bhavataH zArIra mAnase duHkhe / tadabhAvastadabhAve siddhaM siddhasya siddhisukham / / sirisirivAla kahA'mAM zrI ratnazekharasUrie kahyuM che : je a aNaMtamaNutaramaNovamaM sAsayaM sayANaMdaM / siddhisuhaM saMpattA te siddhA ditu me siddhiM / / ' tAnamAM kahyuM che : 211; '' ' - 1 - - - 277 ! za - - -camo vadhuH iii jei sukha svAdhIna che, bAdhArahita che, indriyothI para che, Atmika che, avinAzI che tathA ghAtI karmonA kSayathI pragaTa thayuM che tene "mokSasukha' kahevAmAM Ave che.]
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ . jaina sAhitya samAroha-guccha 4 upAdhyAya zrI yazovijayajI 'zrIpALa rAsa'mAM lakhe che : upamA viNa nANI bhavamAMhe, te siddha diyo ullAsa re. jyotizuM jyoti maLI jasa anupama, viramI sakala upAdhi. AtamarAma ramApati samo te siddha sahaja samAdhi re. vaLI upAdhyAya zrI yazovijayajI 'samyakRttva SasthAna copAI'mAM lakhe che : sarva zatrukSaya, sarva ja roga, apagama sarvAratha saMyoga; sarva kAmanA pUrati sukSma, anaMtaguNa tehathI mukkhasukma. paMDita dolatarAmajIe 'chaha DhALAmAM siddha paramAtmAnuM varNana karatAM lakhyuM che H jJAna zarIrI trividha karmamalavarjita siddha mahaMtA, te hai nikala amala paramAtmA bhoge zarma anantA. [jJAna e ja mAtra jeonuM have zarIra che ane jeo dravyakarma, bhAvakarma ane nokarma a trividha prakAranA karmanA malathI rahita che evA nirmaLa siddha paramAtmA anaMta kALa sudhI anaMta (asImita) sukha bhogave che.] zrImad rAjacaMdra lakhe che, 'jemAM atIndriya, indriyothI atikrAnta, viSayothI atIta, upamArahita ane svAbhAvika vicchedarahita, pAramArthika sukha hoya tene mokSa kahyo jAya che. jemAM A AtmA nirmaLa, zarIrarahita, kSobharahita, zAMtasvarUpa, niSpanna (siddharUpa), atyaMta avinAzI sukharUpa, kRtakRtya tathA samIcIna samyak, jJAna svarUpa thaI jAya che te padane mokSa kahIe chIe.' pratyeka saMsArI jIvamAM siddhatva sattAthI raheluM che, paraMtu te karmanA AvaraNathI yukta che. jIvomAMthI phakta bhavya jIvo siddhatva prApta karI zake che. abhavya ke jAtibhavya jIvo kyAreya siddhagati pAmI zakavAnA nathI. bhavya jIvomAMthI paNa koNa, kyAre, keTalI saMkhyAmAM siddhagati pAmI zake
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA -- - - - - - - - - - - - te vize Agama sUtromAM spaSTa vidhAno che. u. ta., aupapAtika sUtramAM kahyuM che : jIveNa bhante / sijjhamANe kAyaraMmi Aue sijjhai ? goyamA / jahanneNaM sAiregaTThavAsAe ukkoseNaM puvvakoDiyAue sijjhai / / bhigavanuM ! jIva keTalA AyuSyamAM siddhamukta thaI zake che ? gautama! jaghanya ATha varSathI adhika AyuSyamAM ane utkRSTa karoDa pUrvanA AyuSyamAM jIva siddha thaI zake che.] "siddhaprAbhRta", "siddhapaMcAzikA', "navatattvaprakaraNa" vagere graMthomAM siddhapadanI ATha dvAre, nava dvAre ane paMdara dvAre ema bhinna bhinna dRSTie prarUpaNA karavAmAM AvI che. ATha dvAra A pramANe che : (1) satuM pada (2) dravya pramANa, (3) kSetra, (4) sparzanA, (5) kALa, (6) aMtara, (7) bhAva, (8) alpabadutva. A ATha dvAramAM bhAgadvAra umerI nava dvAre vicAraNA karavAmAM Ave che. siddhapadanI paMdara dvAre prarUpaNA A pramANe karavAmAM Ave che : (1) kSetra, (2) kALa, (3) gati, (4) veda, (5) tIrtha, (6) liMga, (7) cAritra, (8) buddha, (9) jJAna, (10) avagAhanA, (11) utkarSa, (12) aMtara, (13) anusamaya, (14) gaNanA ane (15) alpabadutva. A paMdara dvAramAMthI keTalIka mahattvanI vigato nIce pramANe ApavAmAM AvI che. (vadhu vigato mATe "siddhaprAbhRta", "siddha paMcAzikA' vagere graMtho jovA.) judA judA prakAranA siddhanI apekSAe eka samayamAM vadhumAM vadhu keTalA siddha thAya ? e mATe nIce pramANe batAvavAmAM Ave che : (1) tIrthaMkaranA zAsanakALa daramiyAna arthAt tIrthanI pravRttimAM eka "samayamAM vadhumAM vadhu 108 siddha thAya. (2) tIrthanA vicchedanA kALamAM eka samayamAM vadhumAM vadhu 10 siddha thAya. (3) eka samayamAM vadhumAM vadhu 20 tIrthakarI siddha thAya.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guccha 4 (4) eka samayamAM vadhumAM vadhu 108 sAmAnya kevalIo siddha thAya. (5) eka samayamAM vadhumAM vadhu 108 svayaMbuddha siddha thAya. (6) eka samayamAM vadhumAM vadhu 10 pratyeka buddha siddha thAya. (7) eka samayamAM vadhumAM vadhu 108 buddhabodhita siddha thAya. (8) eka samayamAM vadhumAM vadhu 108 svaliMgI siddha thAya. (9) eka samayamAM vadhumAM vadhu 10 anyaliMgI siddha thAya. (10) eka samayamAM vadhumAM vadhu 4 gRhasthaliMgI siddha thAya. (11) eka samayamAM vadhumAM vadhu 108 puruSaliMgI siddha thAya. (12) eka samayamAM vadhumAM vadhu 20 strIliMgI siddha thAya. (13) eka samayamAM vadhumAM vadhu 10 napuMsakaliMgI siddha thAya. (14) A badhA judA judA prakAranA bhegA maLIne koI paNa eka samaye vadhumAM vadhu 108 siddha thAya. 90 siddhagatinAM dvAra niraMtara khullAM che, chatAM kyAreya koI jIva siddha na thAya evo kALa paNa hoya che. evo aMtara kALa keTalo ? eTale ke be siddha ke siddho vaccenuM jaghanya ane utkRSTa aMtara keTaluM ? jaghanyathI eka samaya ane utkRSTa cha mahinAnuM aMtara siddha thayA vinAnuM hoya che. avagAhanA AzrIne siddho nIce pramANe thAya : (1) janya be hAthanI kAyAvALA (vAmana saMsthAnavALA) eka samayamAM vadhumAM vadhu 4 siddha thAya. (temanI avagAhanA eka hAtha ane 8 aMgUlanI rahe.) (2) madhyama kAyAvALA eka samayamAM vadhumAM vadhu 108 siddha thAya. temanI avagAhanA temanI kAyAnA lagabhaga 2/3 bhAga jeTalI rahe. (3) utkRSTa pAMcaso dhanuSyanI kAyAvALA eka samayamAM vadhumAM vadhu be siddha thAya. temanI avagAhanA 333 dhanuSya ane 32 aMgula jeTalI rahe. (RSabhadeva bhagavAnanA kALamAM temanA sahita utkRSTa pAMcaso dhanuSyanI kAyAvALA 108 jIvo eka sAthe ekasamayamAM mokSe gayA tena accherA tarIke gaNavAmAM Ave che.)
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA tIrthakaro haMmezAM jaghanyathI sAta hAthanI kAyAvALA ane utkRSTathI pAMcaso dhanuSyanI kAyAvALA ja siddha thAya. marudevI mAtA para5 dhanuSyanI kAyAvALA hatAM, paraMtu teo beThAM beThAM mokSe gayAM hatAM eTale temanI avagAhanA teTalI ochI hatI. kALa AzrIne nIce pramANe siddha thAya : (1) pahelA ane bIjA ArAmAM eka samayamAM vadhumAM vadhu 4 siddha thAya. (2) trIjA ane cothA ArAmAM eka samayamAM vadhumAM vadhu 108 siddha thAya. (3) pAMcamA ArAmAM ane chaThThAnA AraMbhamAM eka samayamAM vadhumAM vadhu 4 siddha thAya. vaLI, "siddha paMcAzikAmAM batAvyuM che, tema Asana AzrIne nIce pramANe siddha thAya : ummaMthia uddhaThia, ukkaDi vIrAsaNe niuMje a / pAsillaga uttANaga siddhA u kameNa saMkhaguNA || [unmathita Asane siddha thayelA thoDA, tethI Urdhvasthita Asane, kaTa Asane, vIrAsana, nyunjAsane (nIcI dRSTi rAkhI beThelA), pAsillaga Asane (eka paDakhe sUI rahelA), tathA uttAnAsane (cattA sUI rahelA) siddha thayelA anukrame saMkhyAtAnuNA jANavA. prajJApanA sUtramAM kahyuM che : tIsA aDayAlA saTThI bAvattari ya bodhavvA / culasII chinnuvaI ya durahiya aThuttarasayaM ca / / eka samayamAM (sUkSmamAM sUkSma kSaNamAM) vadhumAM vadhu keTalA jIvo siddhagati pAmI zake ? ane te niraMtara keTalA samaya sudhI ? - A praznanA uttaramAM nIce pramANe batAvavAmAM Ave che ? (1) eka samayamAM eka, be, traNa ema karatAM vadhumAM vadhu batrIsa jIvo jo ekasAthe siddhagati pAme to te niraMtara-satata ATha samaya sudhI siddhagati pAmI zake. tyArapachI avazya aMtara paDe. guccha 4 - 6
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 _jaina sAhitya samAroha-guccha 4 (2) eka samayamAM te pramANe tetrIsathI aDatAlIsanI saMkhyA sudhI jIvo jo ekasAthe siddhagati pAme to te niraMtara-satata sAta samaya sudhI pAmI zake. tyaoNrapachI avazya aMtara paDe. (3) eka samayamAM te pramANe ogaNapacAsathI sAThanI saMkhyA sudhI jIvo jo ekasAthe siddhagati pAme to te niraMtara-satata cha samaya sudhI pAmI zake. tyArapachI avazya aMtara paDe. (4) eka samayamAM te pramANe ekasaThathI boteranI saMkhyA sudhI jIvo ekasAthe jo siddhagati pAme to te niraMtara pAMca samaya sudhI pAmI zake. tyArapachI avazya aMtara paDe. * (5) eka samayamAM te pramANe toMterathI coryAsInI saMkhyA sudhI jIvo ekasAthe jo siddhagati pAme to te niraMtara cAra samaya sudhI pAmI zake. tyArapachI avazya aMtara paDe. (7) eka samayamAM te pramANe sattANuthI ekaso-be (102)nI saMkhyA sudhI jIvo ekasAthe jo siddhagati pAme to tevI rIte niraMtara be samaya sudhI pAmI zake. tyArapachI avazya aMtara paDe. (8) eka samayamAM te pramANe eka so traNathI eka so AThanI saMkhyA sudhI jIvo ekasAthe jo siddhagati pAme to tevI rIte phakta eka samaye ja siddhagati pAmI zake. tyArapachI eTale ke bIje samaye avazya aMtara paDe. Ama, koI paNa eka samaye jaghanya eka jIva ane utkRSTa 108 jIva mokSagati pAmI zake. anaMta kALathI jIvo mokSe jAya che, to paNa teo saMsArI jIvonA anaMtamA bhAganA hoya che. jyAre paNa A prazna pUchavAmAM Ave tyAre teno A ja javAba haze. anaMta kALa pachI paNa A ja javAba raheze. nava tattva prakaraNamAM kahyuM che : jaiAi hoi pucchA jiMNANa maggammi uttaraM taiyA / ikkassa nigoyassa aNaMtabhAgo a siddhigao / /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA 3 jyAre koI jinezvara bhagavAnane prazna kare ke atyAra sudhImAM keTalA jIvo mokSe gayA che ? tyAre jinezvara bhagavAna uttara Ape ke atyAra sudhImAM eka nigodanA anaMtamA bhAga jeTalA jIvo mokSe gayA che. koIka prazna kare ke atyAra sudhImAM saMsAramAMthI keTalA jIvo siddha paramAtmA banyA ? uttara che : anaMta jIvo, kAraNa ke jIvo saMsAraparibhramaNamAMthI mukta thaI siddhAvasthA prApta kare e ghaTanA anAdi-anaMta che. bhUtakALamAM anaMta jIvo siddha thaI gayA che, vartamAnakALe paNa (mahAvideha kSetramAMthI) aneka jIvo siddha thAya che ane bhaviSyamAM paNa anaMta jIvo siddha thaze. jaina darzana pramANe saMsAramAM jeTalA jIvo che ane siddhAvasthAmAM jeTalA jIvo che te kula jIvomAMthI eka paNa jIva kyAreya ocho thavAno nathI ke eka paNa navo jIva temAM umerAvAno nathI. saMsArI jIvo siddha bane e ghaTanA anAdi kALathI niraMtara bane che ane anaMta kALa sudhI banatI raheze. jaina darzana pramANe jyAre eka jIva siddha thAya che tyAre eka jIva sUkSma nigodamAMthI nIkaLI vyavahArarAzimAM Ave che. koIka prazna kare ke jo AvI rIte jIvo niraMtara siddhAvasthA pAmatA jAya to eno artha e thayo ke saMsArI jIvomAMthI eTalA jIvo ochA thayA. to pachI ema karatAM karatAM evo vakhata na Ave ke badhA ja jIvo siddha banI jAya ? eno uttara e che ke siddhagatimAM hAla anaMta jIvo che ane have pachI game teTalA jIvo tyAM jAya to paNa te anaMta ja rahevAnA. tevI rIte sUkSma nigodamAMthI nIkaLI vyavahArarAzimAM AvI, krama krame jIva UMce caDato jaI siddha bane to paNa nigodanA anaMta jIvo je che te anaMta rahevAnA, eTalA mATe ja kahevAya che H ghaTe na rAzi nigodakI, baDhe na siddha anaMta.' jaina darzana pramANe AMkaDAonA traNa mukhya vibhAga (rAzi) batAvavAmAM Ave che : (1) saMkhyAta (2) asaMkhyAta ane (3) anaMta. AmAM anaMta rAzine Aya (+) ane vyaya (-) ityAdinI koI asara thatI nathI. eTale teno kyAreya viccheda thato nathI. e vAta gaNitazAstra ane vijJAna
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ __________La sAhitya sagIrave-gu(r) 4 paNa mAnya rAkhe che : jema ke anaMta + anaMta = anaMta (4+4=4) anaMta-anaMta aMnata (8-4=4), anaMta x anaMta = anaMta (xxx= 4), anaMta + anaMta = anaMta (+0=0) eTale saMsAranA anaMta jIvomAMthI anaMta jIvo mokSe jAya to paNa saMsAramAM anaMta jIvo zeSa rahe. eTale game teTalA jIvo siddha bane to paNa saMsAra khAlI thaI javAno prazna ja raheto nathI. AvI rIte siddhAvasthA prApta karavAnI ghaTanA jo niraMtara cAlatI hoya ane saMsAramAM bhavabhramaNa karatA jIvonuM aMtima lakSya mokSasukha pAmavAnuM hoya e vAtamAM ApaNane jo samyapha zraddhA hoya to ApaNe pote ema vicAravuM ghaTe ke koIka kALe koIka bhavyAtmAe bhavya puruSArtha karI siddhadazA prApta karI haze tyAre temanI sAthenA koIka RNAnubaMdhamAM mAro jIva sUkSma nigodamAMthI chUTo paDI vyavahArarAzimAM Avyo haze. jo tema na hota to huM haju paNa nigodanA anaMtAnaMta jIvonI jema nigodanuM mahAduHkha veThI rahyo hota. mane nigodamAMthI mukta karAvanAra e siddhAtmAno mArA upara anaMta upakAra thayo che. mATe e siddhAtmA mAre mATe parama vaMdanIya che. e siddhAtmAnA upakArano badalo huM kaI rIte vALI zake ? vaLI teo to have evI dazAmAM che ke jyAM emane kazuM levApaNuM paNa rahyuM nathI. mAre e RNamAMthI mukta thavAnuM to bAkI ja che. anaMta bhavabhramaNa karatAM karatAM huM manuSyagatimAM AvI pahoMcyo chuM ane mane jo have dharmaruci thaI che ane RNamukta thavAnA kartavyanI samaja AvI che tathA siddhAtmAe karelA puruSArthano preraka, upakAraka Adarza mArI najara sAme che, to mAruM e ja kartavya che ke mAre paNa sUkSma nigodanA koIka eka jIvane mukta karIne vyavahArarAzimAM lAvavo joIe. A huM tyAre ja karI zakuM ke jyAre prabaLa puruSArtha karI huM pote siddhagati pAmI zakuM. ema huM jyAre karI zakIza tyAre mArA be mukhya hetu saraze. je siddhAtmAe nigodamAMthI mane bahAra kADhyo ane siddhadazAno Adarza mArI samakSa mUkyo che te huM paripUrNa karI zakIza temaja nigodamAMthI eka jIvane vyavahArarAzimAM lAvIne huM RNamukta banI zakIza.'
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA 85 Ama, mokSapuruSArtha e bhavya jIvonuM ubhaya dRSTie parama kartavya banI rahe che. siddha bhagavaMtone vaMdana karavAnuM saprayojana che enI paNa AthI pratIti thaze. siddha bhagavaMto maMgalarUpa che. arihaMta, siddha, sAdhu ane kevalI praNIta dharma e cAra maMgala, cAra lokottama ane cAra zaraNarUpa che. A cAramAM bIje krame siddha bhagavaMta che. koIka kadAca prazna kare ke arihaMta paramAtmA to aneka jIvone dharma pamADe che. sAdhu bhagavaMto dvArA ane kevalI praNIta dharma dvArA paNa aneka jIvonuM kalyANa thAya che. paraMtu siddha bhagavaMto to siddhadazAmAM siddhazilA upara anaMta kALa mATe sthira che. emane kazuM karavApaNuM nathI. teo have ApaNuM kazuM karI zake tema nathI. to pachI temane kevI rIte ApaNe maMgalarUpa kahI zakIe ? teo kaI rIte ApaNane upayogI ke upakAraka thaI zake ? eno uttara e che ke jo khuda arihaMta bhagavaMto mATe paNa siddha paramAtmA maMgalarUpa che to ApaNA mATe to kema na hoI zake ? vaLI siddha bhagavaMto potAnA siddhapaNA dvArA ApaNane mokSamArga darzAve che. e emano upakAra paNa anahada che. koI mahAtmA saikAo pUrve thaI gayA hoya, ApaNe emane joyA na hoya to paNa jo emanuM jIvana ApaNe mATe preraNArUpa banI jAya, parokSa rIte temano ApaNA upa2 ghaNo badho upakAra thAya. tema siddha paramAtmAo aSTakarmano kSaya karI muktadA dvArA ApaNane parokSa rIte samajAve che, preraNA Ape che ane te tarapha gati karavAnuM baLa Ape che. A rIte siddha paramAtmA ApaNe mATe maMgaLarUpa ane vaMdanIya che. koIkane prazna thAya ke siddha paramAtmAne koNe joyA che ? siddhazilA koNe joI che ? koNa tyAM jaI AvyuM che ? mATe A badhI vAto mAnyAmAM Ave evI nathI. enA uttaramAM kahevAnuM ke A vizvamAM badhI ja bAbato dazyamAna ane pratyakSa hotI nathI. vartamAna vAstavika jIvanamAM paNa keTakeTalI vAto mATe ApaNe bIjA upara AdhAra rAkhavo paDe che, te kahenAra vyakti koNa che te mahattvanuM che. puruSa vizvAse vacana vizvAsa ema kahevAya che. eTale sarvajJa bhagavaMtoe je siddha paramAtmAnI vAta
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16- - - jaiina sAhitya samAroha-gucacha 4 - - - kahI hoya te mAnavAmAM ApaNane kazo vAMdho na hoI zake. vaLI teo evI dazAe pahoMcelA hoya che ke anyathA kahevA mATe temane koI prayojana nathI. vaLI, AkAza sAme najara karIe chIe to enI anaMtatAno khyAla Ave che. emAM rahelI keTakeTalIya vastuo vizenI jANakArI e ApaNI pahoMca bahAranI vAta che. AvI adaSTa, agamya vAta koI ApaNane potAnI jJAnalabdhithI kahe to te na mAnavA mATe koI kAraNa rahetuM nathI. te mATe zraddhA joIe. buddhi ane tarka karatAM zraddhAnuM kSetra A vizvamAM ghaNuM moTuM che. paraMtu tevA jJAnIno yoga ane samyaka zraddhA atyaMta durlabha manAya che. zAstrakAroe kahyuM che ke mokSa tattvamAM zraddhA ane rUci na thavAM e abhavya jIvanuM lakSaNa che. abhavya jIvone nava tattvamAMthI ATha tattva sudhI zraddhA hoya che, teo cAritra le che ane sArI rIte tenuM pAlana kare che, paraMtu aMtaramAM temane navamA tattvanI - siddhagatinI - mokSagatinI zraddhA hotI nathI. siddhagatimAM, mokSapadamAM zraddhA thavI e bhavyapaNAnI nizAnI che. jemane evI zraddhA che temane mATe siddha bhagavaMto parama vaMdanIya che. Ama, arihaMta paramAtmAnI jema siddha paramAtmAne paNa namaskAra karavA joIe. zrI abhayadevasUri bhagavatI sUtranI TIkAmAM lakhe che : namaskaraNIyatA caiSAmavipraNAzijJAnadarzana sukhavIryAdiguNayukta tayAsvaviSayapramodaprakarSotpAdanena bhavyAnAmatIvopakAra hetutvAditi / [siddha bhagavaMto avinAzI evA jJAna, darzana, sukha, vIryAdi guNothI yukta hovAthI, svaviSayamAM pramodano utkarSa utpanna karanArA hovAthI tathA bhavya jIvone khUba upakAra karanArA hovAthI namaskAra karavAne yogya che.] siddha paramAtmAne namaskAra karavAthI kevA kevA lAbha thAya che te vize "Avazyaka niryuktimAM zrI bhadrabAhusvAmI kahe che : siddhANa namukkAro jIvaM moei bhavasahassAo / bhAveNa kIramANo hoi puNo bohilAbhAe / / siddhANa namukkAro dhannANaM bhavakkhayaM kuNaMtANaM / hiayaM aNummuyaMto visottiyAvArao hoi / /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA - - - - - - -- - - siddhANa namukkAro esa khalu vannio mahatthotti / jo maraNammi uvagge abhikkhaNaM kIrai bahuso / / siddhANa namukkAro savvapAvappaNAsaNo / maMgalANaM ca savvesiM paDhamaM havai maMgalaM / / [zrI siddha paramAtmAne karelo namaskAra jIvane hajAro bhavathI mukta karAve che. teone bhAvapUrvaka karAto namaskAra to vaLI bodhilAbhane mATe thAya che. zrI siddha paramAtmAne karelo namaskAra dhanya puruSonA bhavano kSaya karanAra thAya che. hRdayamAM tenuM anukaraNa karavAthI durgAnano nAza thAya che. zrI siddha paramAtmAne karelo namaskAra kharekhara mahAarthavALo varNavelo che, je maraNa vakhate bahu vAra satata karavAmAM Ave che. zrI siddha paramAtmAne karelo namaskAra sarva pApano nAza karanAra che tathA sarva maMgalomAM prathama maMgala che.] koIka kadAca prazna kare ke mokSe gayelA jIvone ApaNe namaskAra karIe chIe. to pachI "namo muttANuM'ne badale "namo siddhANaM' bolavAnI - zI jarUra ? eno uttara e che ke jIvanuM lakSya to ATha prakAranAM karmano arthAt sarva karmano kSaya karI saMsAra-paribhramaNamAMthI mukti meLavavAnuM che. " je jIvo mukti pAmyA che temane ApaNe namaskAra karIe chIe e sAcuM. "mukta" ane "siddha" e be zabdo Ama to samAna arthavALA che. chatAM te baMne vacce sUkSma arthabheda che. eTale ja ApaNe "namo muttANuM" nathI bolatA, paNa "namo siddhANaM' bolIe chIe. sarva karmano kSaya karIne mukta thavuM ane anaMta catuSTayI prApta karI siddha banavuM e be vacce samayAMtarano pharaka che. zrI sAgarAnaMdasUrie samajAvyuM che ke jelamAMthI chUTavuM e kedInuM prathama lakSya hoya che, paraMtu chUTyA pachI svagRhe AvIne rahevAno AnaMda bhogavavo e enuM aMtima lakSya hoya che. tevI rIte kAyArUpI jelamAMthI, saMsAra-paribhramaNamAMthI chUTavuM e jIvanuM prathama lakSya che ane siddhazilA upara birAjamAna thaI, zuddha svarUpamAM rahI avyAbAdha sukha anubhavavuM e
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 - - - - - _jaina sAhitya samAroha-guja - - - - jIvanuM aMtima lakSya che. eTalA mATe "namo muttANane badale "namo siddhANaM' ja yogya pATha che. navakAramaMtramAM ApaNe paMcaparameSThIne namaskAra karIe chIe. emAM siddha bhagavaMtane karelo namaskAra AvI jAya che. dareka padanI je judI judI ArAdhanA karavAmAM Ave che temAM paNa siddha padanI judI ArAdhanA thAya che. nava padanI ArAdhanAmAM ane visa sthAnakanI ArAdhanAmAM paNa siddha padanI ArAdhanA AvI jAya che. AtmarakSA maMtramAM darzAvyA pramANe siddha bhagavaMto mukha upara zreSTha vastra tarIke rahelA che (muvapadaM varaF). jinapaMjara stotramAM darzAvyA pramANe siddha bhagavaMtonI ArAdhanA cakSurindriya ane lalATanA rakSaNa mATe karAya che. zarIramAM rahelA mUlAdhAra vagere sAta sUkSma cakromAM navakAramaMtranAM padonuM dhyAna dharAya che, temAM "namo siddhANaM pada"nuM dhyAna mastakamAM rahelA sahasAra cakramAM athavA lalATamAM AjJAcakramAM dharavAmAM Ave che. (lalATa ardhacaMdrAkAra siddhazilAnuM pratIka gaNAya che.) hRdayanA sthAne adala kamaLamAM navakAramaMtranuM dhyAna dharAya che, temAM madhyamAM karNikAmAM arihaMta paramAtmAnA dhyAna pachI uparanI pAMdaDImAM siddha paramAtmAnuM raktavarSe dhyAna dharavAmAM Ave che. Ama, dhyAnanI vividha paddhatio che. "namo siddhANaM' padanA varNAkSarone judI judI rIte ghaTAvI zakAya che, jema ke, na = namaskAra, ma = mardana (mAnakaSAyanuM), si = siddha svarUpanI upalabdhi, ddha = dharmasvabhAva ane Na = nahi (ethI kazuM adhika nathI). Ama pAMce varNano sAthe artha karatAM kahevAya ke siddha parameSThIne namaskAra karavAthI mAna-kaSAyanuM mardana thAya che, nijasvarUpanI oLakhANa thAya che. svAtmajJAna jAgrata thAya che ane svasvarUpanI upalabdhi prApta thatAM ethI adhika kazuM ja meLavavAnuM rahetuM nathI. taduparAMta "namo siddhANaM'nA jApa ane dhyAnathI "garimA siddhi prApta thAya che, kAraNa ke "siddhANaM' padamAM traNe guru mAtrAo rahelI che, siddha pada pAMce padamAM moTuM che - guru che ane temAM "siddhA" pada siddhezvarI yoginI mATe vaparAya che ane te garimA siddhi ApanAra che. Ama "namo
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA ---- -------- - - siddhANaM nA jApa tathA dhyAnathI AvA laukika lAbho thAya che. alabatta sAdhakanuM lakSya to siddhapada pAmavAnuM ja hovuM joIe. "namo siddhANaM' padanI sAthe bIjA maMtrAkSaro joDIne eTale ke ene pallavayukta karIne paNa bhinnabhinna hetu mATe jApa karAya che, jema ke OM namo siddhANaM svAhA, OM namo siddhANa ThaH ThaH svAhA, OM namo siddhANa r svAhA ityAdi. AvA keTalAka jApa laukika kAryasiddhi mATe karAya che, paraMtu sAcA sAdhake temAM na aTavAtAM svasvarUpanI prApti mATe jApa karavA joIe. karmarUpI zatranA ghAta mATe jApa karavA joIe ke jethI AtmasvarUpanI upalabdhi tvarita thAya. navapadajImAM, siddhacakramAM siddha paramAtmAno raMga bAla sUrya jevo lAla batAvavAmAM Avyo che ane te raMganI emanI AkRtinuM dhyAna dharavAnuM pharamAvavAmAM AvyuM che. paMca parameSThImAM arihaMtano zveta, siddhano lAla, AcAryano pILo, upAdhyAyano lIlo ane sAdhuno kALo ema raMgo batAvavAmAM AvyA che. vastutaH paMcaparameSThIono potAno Avo koI raMga hoto nathI, paraMtu zAstrakAra maharSioe paMcaparameSThInA dhyAna ane ArAdhanA mATe A pratIkarUpa raMgonI sahetuka saMkalanA karI che ane te yathArtha tathA rahasyapUrNa che. siddha paramAtmAe AThe kamane bALIne bhasma karI nAkhyAM che eTale karmarUpI iMdhanane bALanAra agninA pratIkarUpe temano raMga lAla rAkhavAmAM Avyo che. siddha paramAtmAe potAnA AtmAne tapAvIne, sarva karmano kSaya karyo. tapAveluM raktavarNI sonuM jema malInatA vinAnuM sAva zuddha thaI jAya che, tema siddha paramAtmAnA vizuddha AtmAnuM dhyAna tapAvelA suvarNa jevA rakta raMgathI karavAnuM hoya che. jema saMpUrNa nirAmaya mANasanuM 2kta lAla raMganuM hoya che, tema karmanA koI paNa prakAranA rogathI rahita siddha paramAtmAnuM dhyAna raktavarNathI karavAnuM hoya che. maMtrazAstramAM rakta varNa vazIkaraNa-AkarSaNanA hetu mATe manAya che. siddhAtmAo muktirUpI vadhUnuM AkarSaNa karanArA che, tethI tathA jagatanA sarva jIvone potAnA tarapha AkarSI rahyA che, tethI temanuM dhyAna raktavarNathI karavAnuM hoya che. badhA raMgomAM lAla raMga saubhAgyano manAya che, zukanavaMto
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guru gaNAya che. siddha paramAtmAo muktirUpI lakSmInuM sarvazreSTha saubhAgya apAvanArA che mATe lAla raMgathI emanuM dhyAna dharavAnuM hoya che. badhA raMgomAM lAla raMga ghaNe dUra sudhI joI zakAya che. (signala vageremAM eTale ja lAla raMga vaparAya che.) siddha paramAtmA cauda rAjalokanA TheTha uparanA cheDe birAjamAna che, chatAM sArI AMkhavALA (samyapha dRSTivALA) jIvo emane potAnA dhyAnamAM joI zake che. lAla raMga cetavaNIno, thobhI javAno raMga che. siddha paramAtmA ApaNane navA karmabaMdhanathI thobhI javA mATe cetave che. eTalA mATe aSTadala kamaLamAM navapadajInuM dhyAna dharavAmAM siddha paramAtmAnuM raktavarNathI dhyAna dharavAnuM hoya che. siddha paramAtmAnA rakta raMganAM udAharaNo ApatAM eka bAlAvabodhakAre lakhyuM che : "je siddha raktakAtti dharatA, jis Ugato sUrya, hiMguLano varNa, dADama-jAsudanuM phUla, ardhaguMjAraMga, niSadha parvata, raktotpala kamala, marakata ratna, coLano raMga, kaMkuno roLa, cunA sahita taMboLa, IsI raktavarNa siddhanI pAMkhaDI dhyAIe." yuvAcArya zrI nathamalajIe paMcaparameSThInA dhyAnanI prakriyAmAM siddha paramAtmAnuM dhyAna darzana kendramAM cittane kendrita karI, potAnA vyAsa vaDe AkAzamAM "namo siddhANaM' ema akSaro lakhI, pahelAM mAtRkAonuM, pachI padanuM, pachI arthanuM ane pachI potAnAmAM rahelA siddha svarUpanuM dhyAna, bAla sUrya ane pachI pUrNimAnA zItala caMdranA rUpamAM sAkSAtkAra sahita karavAnuM samajAvyuM che. hemacaMdrAcArye darzAvela padastha, piMDastha, rUpastha ane rUpAtIta e krame paNa siddha paramAtmAnuM dhyAna dharavAmAM Ave che. navapadanI ArAdhanAmAM bIjA divase siddha padanI ArAdhanA karavAnI hoya che e mATe upAdhyAya yazovijayajIe lakhelo nIceno duho bolI siddha bhagavaMtane namaskAra karAya che : rUpAtIta svabhAva che, kevala daMsaNa nANI re; te dhyAtA nija AtamA, hoya siddha guNa khANI re.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ be paramAtmA _ __ _ __ _ _ __ _ _ _ _ ~ e divase "OM hrIM namo siddhANaM'nI vIsa navakAravALI gaNavAnI hoya che. e divase ATha kAusagga, ATha sAthiyA, ATha pradakSiNA ane ATha khamAsamaNa - e pramANe vidhi karavAnI hoya che. siddha bhagavaMtanA ATha guNa che. te pratyeka guNa bolIne siddha bhagavaMtane namaskAra karAya che, jema ke (1) anaMta jJAna saMyutAya zrI siddhAya namaH, (2) anaMta darzana saMyutAya zrI siddhAya namaH (3) avyAbAdha guNa saMyutAya zrI siddhAya namaH (4) anaMta cAritra guNa saMyutAya zrI siddhAya namaH, (pa) akSama sthiti guNa saMyutAya zrI siddhAya namaH, (6) arUpI niraMjana guNa saMyutAya zrI siddhAya namaH, (7) agurulaghu guNa saMyutAya zrI siddhAya namaH (8) anaMtavIrya guNa saMyutAya zrI siddhAya namaH. e divase godhuma (lAla ghauM)nA sAthiyA karAya che. zaktisaMpanna vyakti ATha sAthiyA upara ATha mANeka mUke che. eka dhAnanuM AyaMbila karanAra ghauMnI vAnagI vApare che. vIsa sthAnaka tapanI ArAdhanAnA duhAomAM siddha paramAtmAne nIceno duho bolI namaskAra karavAmAM Ave che. gaNa anaMta nirmaLa thayA, sahaja svarUpa ujAsa. aSTa karma maLa kSaya karI, bhaye siddha namo tAsa. e divase "OM namo siddhANaM'nI vIsa navakAravALI gaNavAnI hoya che. taduparAMta 31 sAthiyA, 31 khamAsamaNa tathA 31 kAusagna karavAnA hoya che. pratyeka khamAsamaNa vakhate siddhapadanA eka eka ema 31 guNa(ATha karmanI 31 mukhya prakRti)nA nirdeza sAthe namaskAra karAya che. u.ta., zrI matijJAnAvaraNIya karmarahitAya zrI siddhAya nama:. vaLI pratyeka khamAsamaNa vakhate uparano duho bolavAno hoya che. khamAsamaNa pachI 31 logassano kAusagna karavAno hoya che tathA siddhapadanuM dhyAna rakta varNa karavAnuM hoya che. siddhapadanI AvI ArAdhanAthI hastipALa rAjA tIrthaMkara thayA hatA. siddhapadanA sAcA ArAdhaka jIvo avazya siddhapada pAme che. eTale ja
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___jana sAhitya samAroha-guccha 4 caturvizatistava-logassasUtramAM paNa chellI gAthAmAM siddhagati mATe ja prArthanA karavAmAM AvI che : caMdesu nimmalayarA Aiccesu ahiyaM payAsayarA / sAgara vara gaMbhIrA siddhA siddhiM mama disaMtu / / siddha paramAtmA pAse siddhagati mATe ja prArthanA karavAnI hoya che. AcArya zrI siddhasene kahyuM che ke "namo siddhANaM' padamAM pAMca akSara che te audArika vagere pAMca prakAranAM zarIrano nAza karanAra, paMcatva (maraNa)nA prapaMcone dUra karanAra tathA "paMcama gati' (mokSa gati) apAvanArA che. A paMcama gati meLavavAnuM potAnuM lakSya rahe ane tene yogya puruSArtha karavAnuM baLa maLI rahe evI jIvanI abhilASA hovI ghaTe. pariziSTa zrI siddhapadanuM caityavaMdana zrI zailezI pUrvaprAMta, tanu hIna tribhAgI; parvaprayoga prasaMgathI, uradha gati jAgI. samaya ekama lokaprAMta, gayA niguNa nirAgI; cetana bhUpe AtmarUpa, sudizA lahI sAgI. kevala daMsaNa nANathI e, rUpAtIta svabhAva; siddha bhaye su hIradharma, vaMde karI zubha bhAva. zrI siddhapadanuM stavana zrI siddhapada ArAdhIe re, kSaya kIdhAM aDa karma re ziva vasIyA. arihaMte paNa mAnIyA re, sAdI anaMta sthira zarma re. 1 guNa ekatrIsa paramAtmA re, turiya dazA AsvAda re. evaMbhUta naye siddha thayA re guNagaNano AhalAda re. 2 suragaNa sukha cihuM kALanA re, anaMtaguNo te kIdha re anaMta varge vargita kartha re, to paNa sukha samIdhare. 3
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha paramAtmA baMdha udaya udIraNA re, sattA karma abhAva re. Urdhva gati kare siddhajI re, pUrvaprayoga saddabhAva re, gati pariNAmika bhAvathI re, baMdhana chedana yoga re. asaMga kriyA baLe nirmaLo re, siddhagatino udyoga re. paesaaMtara aNapharasatA re, eka samayamAM siddha re. 4 carama vibhAga vizeSathI re, avagAhana ghana kItha re. 5 siddhazilAnI upare re, jyotimAM jyoti nivAsa re. 6 hastipAla pare sevatAM re, saubhAgyalakSmI prakAza re. 7. zrI siddhapadanI stuti aSTa karama huM dahana karIne, gamana kiyo zivavAsIjI, avyAbAdha sAdi anaMta cidAnaMda cirAzijI; paramAtama pada pUraNa vilAsI aghaghana dAgha vinAzajI, anaMta catuSTaya zivapada dhyAvo, kevalajJAnI bhAkhIjI.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamiLa jaina kati - "nAlaDiyAra nemacaMda gAlA bhASAvijJAnanI dRSTie tamiLa bhASA sRSTinI prAcInatama bhASAomAMnI eka che. draviDa parivAranI anya kannaDa (kAnaDI), telugu ane malayAlamamAM tamiLa sauthI vadhu vikasita bhASA che. * tamiLa dezanI prajAsaMskRti eTale draviDa saMskRti. te ati prAcIna gaNAya che. pAchaLathI Aryo dakSiNamAM AvyA. potAnI saMskRti lAvyA. brAhmaNa, jaina ane bauddha, traNe paMthanA loko potAnI saMskRti ane nItitattva laIne dakSiNamAM AvavA lAgyA. tamiLa saMskRtinA mULa pAyA draviDa che paNa enI bhavya imArata Arya saMskRtinI che. brAhmaNa, jaina ane bauddha paMDitoe A dezamAM vidyApITho sthApI, sAhitya saMghonI sthApanA karI, graMthAlayo nirmANa karyA; adbhuta sAhityasarjanathI tamiLa bhASAne bhavyatA, samRddhi temaja sthiratA arpI. bhAratanI aneka arvAcIna bhASAono udbhava saMskRtamAMthI thayo che. paraMtu tamiLa e svataMtra bhASA che. emAM saMskRtanA pAMca TakA ja zabdo ja haze. tamiLa bhASAno zabdakoza, zabdasaMgraha, svataMtra ane vipula che, enI vAkyaracanA, samagra mALakhuM svAvalaMbI ane svayaMbhU che. viMdhyAcala parvatamALA oLaMgI prathama AvelA maharSi agatsya, tamiLa bhASAnuM prathama vyAkaraNa emaNe racyuM hatuM evI daMtakathA che. prAcInatama kAvyo saMgama kAvya tarIke oLakhAtAM. madurAImAM "saMgama' jJAnapIThanI sthApanA thaI hatI. saMgama kAvyo ATha vibhAgamAM saMgrahita che. kAvyonA be ja mukhya viSaya jovA maLe che. prema (aham) ane yuddha (puram). tamiLa dezanA pAMca vibhAgaH parvartI, verAna pradeza, jaMgalo, khetaro ane kAMThAno pradeza. e saune prema ane yuddhanA eka eka saMdarbhathI
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAmiLa jaina kRti - "nAlaDiyAra'_________ kAvyomAM sAMkaLI levAmAM AvyAM che. draviDono mukhya vyavasAya sainikano. emane sauthI vizeSa AnaMda yuddhamAM Ave. kartutvahIna jIvana emane nIrasa bhAsatuM. ati prAcIna gItasaMgrahamAM emanI zUravIratA ane sAhasikatA dRSTigocara thAya che. eka gItamAM draviDa nArI kahe che : "mAro dIkaro kyAM che, te tame pUcho cho ? e to samarAMgaNamAM tamane dekhAze, kAraNa ke e mArA udaramAMthI prasavelo vAgha che.' zUravIra putrone janma ApanArI mAtAo dhanyatA anubhavatI. Izu agAunI sadIthI lagabhaga AThaso varSa sudhI jaina anugAmano vyApaka prabhAva rahyo. rAjavIono sahayoga maLyo. keTalAya rAjAoe jaina dharma aMgIkAra karyo. A suvarNayugamAM vipula jaina sAhitya racAyuM. tamiLanAM pAMca mahAkAvyomAMthI traNanA racayitA jaina hatA. "zilpAdikAramu" mahAkAvya ati lokapriya che. uparAMta vyAkaraNa, jIvanacaritro, bodhaprada sAhitya vagere paNa eTaluM ja prastuta ciraMjIva rahyuM che. tamiLa bhASAnA vikAsamAM jainono sAdhavarga temaja zrAvaka vidvAnono phALo amUlya rahyo che. jaina darzana ane siddhAMtonI paraMparAno udaya thaI jyAre zatadala pAMkhaDIo phelAvI vistarI rahyA hatA, tyAre e pArzvabhUminA vAtAvaraNamAM saMtakavi tiruvalluvare saMbhavataH IsunI prathama sadI AsapAsa janma dhAraNa karyo kahI zakAya. aitihAsika mAhitI pAMkhI hovAthI. nizcayapUrvaka samaya kahI zakAto nathI. e ja arasAmAM saMtanA "tirukuLanI racanA pachI "nAlaDiyAranI racanA thaI hovI joIe. beu racanAo vacce adbhuta sAmya jovA maLe che. tamiLa bhASAmAM "cAra'ne "nA" kahevAya che. "caraNa"ne "aDi" kahe che. ane "Ara' eTale "zreSTha'. Ano artha thAya : "cAra zreSTha caraNa". nAluDiyAramAMthI "nAlaDiyAra' thayuM. A graMtha "nAlavinA - guru' temaja vecANavadema'nA nAmathI paNa pracalitapaNe oLakhAya che. "nAvaDiyAranAM cAraso pado upalabdha che. eka pada cAra paMktionuM che. bAkI sarva vigatomAM, svarUpamALakhAM ane goThavaNImAM saMta tiruvallaranA "tirukuLa" sAthe aparUpa sAmya dharAve che. "tirukuLa'nI jema A graMtha paNa traNa
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 jaina sAhitya samAroha-guccha 4 mukhya vibhAgo ke khaMDomAM vaheMcAyelo che. vaLI tirukuraLanI jema e vibhAgomAM viSayo che : prathama 'dharma', bIjo 'saMpatti' athavA 'artha' ane trIjo 'kALa athavA prema'. eka eka prakaraNa ke 'adhikAram' daza daza padono banelo che. eTale AvAM cAlIsa prakaraNo ke 'adhikAram' che. kAma ke prema saMbaMdhI mAtra eka ja adhikAram eTale daza ja padye che. kavi padumanAre A pado para TIkA-bhASya lakhyAM che. pAMcarAjA umaperuvaluDinA samayamAM 'nAlaDiyAra'nI racanA thaI che. rAjA ugraperuvaluDino samayakALa che I. sa. 125 AsapAsa. tamAma saMdarbho jotAM A graMthanI racanA bIjI sadI AsapAsa thaI hoya, e mAnyatAne vadhAre puSTi maLe che. tirupuraLano prabhAva paNa A racanA para jabaro che, kAraNa ke beu racanAo vacce adbhuta sAmya jovA maLe che. beu graMthomAM jIvanavyavahAramAM upayogI thAya, jIvana kevI rIte jIvavuM joIe enI kalAnI vAta che. beumAM sAmAjika jIvananI susthiti mATe dharma, jIvanasamRddhi mATe artha ane bAhya temaja AMtarika prakRtinI suMdaratA anubhavavA mATe prema, e traNenI carcAvicAraNA che. mokSanI vAta vibhAgarUpe nathI kAraNa ke mAnavIe jo A traNe puruSArtha yathArtha rIte sAdhyA hoya to mokSa avasthA sahaja banI jAya che. racanAnI rIte 'nAlaDiyAra' paNa eka utkRSTa graMtha che. 'nAlaDiyAra'nI racanA pAchaLano pUrva itihAsa kaMIka Avo che : eka vakhata tamiLa dezamAM bhayaMkara duSkALa paDyo. nadI, nALAM, taLAva, sukAI gayAM. khetaro sUkAM bhaThTha thaI gayAM. prANIo TaLavaLI TapoTapa maravA lAgyAM. gRhasthonAM gharomAM dhAna rahyuM nahi, tyAM sAdhuo, bhikSuo, bhikhArIone koNa khavaDAve ? loko ucALA bharI prANa bacAvavA sthaLAMtara karavA lAgyAM. AvA kaparA samaye ATha hajAra munio potAnuM vatana choDI pAMDya rAjA ugraperuvaluDi pAse madurAI pahoMcyAM. madurAI te samaye pAMDyonI rAjadhAnI hatI. rAjA sadAcArI ane dayAvaMta hato. eNe munione AvakAryA ane rahevA-ka2vAnI tamAma vyavasthA karI ApI.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamiLa jena kRti - 'nAvaDiyAra', madurAInI AsapAsa ATha parvato para ATha hajAra jaina munioe vasavATa zarU karyo. A munio tapasyA ane AtmasAdhanA karatA, dharma, darzana, Ayurveda tathA kalAonuM zikSaNa hajAro vidyArthIone ApatA. ATha parvatomAMnA madurAIthI cha mAIla dUra AvelA "yAne malehastagiri' parvata para aneka guphAo che. emAM brAhmI lipimAM ghaNA zilAlekha che je IsunI bIjA sadInA hovAnuM kahevAmAM Ave che. I. sa. 770 sudhI ahIM jainono vAsa rahyo hato. e ja varSe tyAMnuM jaina maMdira, viSNu maMdira banAvavAmAM AvyuM, jenuM pramANa maMdiranA AlekhamAM maLe che. bIjo zamaNa male arthAt zrAmaNa-giri pahADa madurAIthI pAMcamAIla dUra che. pahADa upara caDhatAM ja Thera Thera tIrthakaronI pratimAo dekhAya che. tyAM eka guphAmAM sityalavAsana jevI ja suMvALA kALA paththaranI zayyA che. A zavyAnI najIka eka moTI pIThikA para mahAvIrasvAmInI suMdara ane bhavya pratimA che. guphAnI chata para brAhmI lipimAM zilAlekha che, je Isu pUrvenA kahevAya che. zamaNa malethI cedIproDA pahADa javAya che. A pahADa para 250 zrotAo besI zake evo bhavya "parica palbam" - upadeza-maMDapa che. maMDapamAM tIrthaMkaronI mUrtio kotarelI che. tyAM AThamI, navamI sadIno eka zilAlekha che. eka jaina maMdiranA paNa avazeSa jovA maLe che. pAsenI TekarInI Toca para eka UMco dIpastaMbha che, jenA adhobhAgamAM agiyAramI sadInA kannaDa zilAlekha che. ceTTipoDavuM guphAnA pravezadvAranI najIka eka vizALakAya tIrthaMkaranI pratimA kaMDArelI che. guphAnI ardhacaMdrAkAra chata para pAMca mUrtio aMkAyelI che. eka siMhAsanArUDha caturbhuja yakSanI mUrti che, jenA cAre hAthamAM Ayudho che. eka gaja para ArUDha pratimA, ane pachI trichatradhArI tIrthakaranI mUrti che. pachIno pahADa siddha parvata kahevAya che. tamiLamAM jaina munione siddha paNa kahevAya che. ahIM guphAomAM zilA-zavyA che ane sapta samudra nAmanuM sarovara paNa che. "takayyA bharaNI' nAmanA tamiLa graMtha anusAra jaina munioe maMtrabaLathI A sarovaranuM nirmANa karyuM hatuM. mRccha 4 - 7
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guccha madurAIthI traNa mAIla dUra tirupukundaram pahADa para paNa jaina munionA nivAsane samarthana ApatI guphAo ane zilA-zayyAo che. tIrthaMkaronI prAcIna mUrtio che. ane IsunI pahelAMnI trIjI sadIthI Isu pachInI bIjI sadInA samayagALAnA brAhmI ane tamiLa lipinA zilAlekho paNa che. uparAMta parazumalai, nAgamalai ane vRSabhamalai vagere anya pahADIo para paNa muninivAsanA purAvA, zilAlekho vagere jovA maLe che. sAtamI sadI sudhI madurAI ane enI AsapAsa jaina dharmanI ghaNI pratiSThA hatI. rAjakana pAMDiyane jaina dharma aMgIkAra karyo, enA rAjyanA chellA kALamAM jaina dharmane dakSiNamAM musIbato veThavI paDI hovAno saMbhava che. jaina-zaiva saMgharSamAM madurAInAM jaina dharmanAM kendrone naSTa karavAmAM AvyAM. munioe A ATha pahADo para vasavATa karyo. munionA samAgamathI rAjAne paNa satsaMgano raMga lAgyo ane munio sAthe jJAnagoSThi vagere thavA lAgI. ane eka varSa pUruM thavA AvyuM. vaLate varSe sAro varasAda thayo ane munioe rAjA pAse vatana pAchA pharavA rajA mAgI. paNa rAjAe emane thoDA divasa rokAI javA AdarapUrvaka Agraha karyo. satsaMgI rAjAnA Agrahane vaza munio rokAI gayA. thoDA samaya pachI pharI munioe vidAya mATe anumati mAgI paNa rAjA ekanA be na thayA. munio pharI rokAI gayA. AvuM aneka veLA thayuM. chevaTe munioe vicAra karyo ke rAjA to koI kALe rajA ApavAnA nathI. rAjAne to jJAnanI bhUkha che, jemAM rAjA UMDA UtaratA jAya che ane ApaNane rokI rAkhyA che. mATe ApaNe cUpacApa Aje rAte ja nagara choDI cAlyA jaIe. paraMtu rAjAnI jJAnapipAsAne saMtoSa maLe ane ApaNane RNa cUkavyAno avasara sAMpaDe e arthe evI jJAnasabhara suMdara racanA mUkatA jaIe ke rAjA AnaMdivabhora thaI jAya ane vidAyanI vAta haLavI thaI jAya. thoDAka kalAko ja prayANa ADe rahyA hatA. eTalA TUMkA samayamAM zI racanA thaI zake ? eTale chelle munioe nirNaya karyo ke ApaNe dareke eka eka pada, cAreka lITInuM eka pada lakhI mUktA jaIe. jethI ATha
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 -- tamiLa jaina kRti - "nAlaDiyAra'__ hajAra pada thaI jAya ane rAjA e pado ApaNI vidAya pachI paNa gAya, tenuM manana kare, jJAna pAme ane AnaMdita thaI UThe. ane e nirNayane anurU5 dareka munie potAnA jJAna-anubhavanI caramasImArUpa eka eka pada racyuM ane madharAte e pada potapotAnA Asana para mUkI aMdhArAmAM ja munio nagara choDI gayA. bIjA divase savAre rAjAne samAcAra maLyA ne rAjAne sakhata AghAta pahoMcyo. anucaroe ATha hajAra pada-patro rAjA samakSa rajU karyA. paraMtu AghAtanI avadhimAMthI rAjAno krodha bhabhUkyo ane padamAM zuM lakhyuM che te jANavAnI, vAMcavAnI jarI paNa darakAra karyA vagara rAjAe bhAna bhUlI tamAma patrone nadImAM padharAvI devAno kaDaka hukama Apyo. sevakoe rAjAnI AjJA anusAra tamAma pada-patro nadImAM padharAvI dIdhAM. nadInA dhasamasatA vaheNamAM pada-patro taNAI lupta thatAM gayAM. yogAnuyoge mAtra thoDAMka pada-patro sAme kAMThe pahoMcI aTavAI aTakI gayAM. rAjAnA krodhanA Aveza osaratAM ja ene khUba pazcAttApa thayo. khUba kheda thayo. eNe pharI pAchA anucarone doDAvyAM.....nadImAM padharAvela badhAM pada-patro ekaThAM karI hAjara karo..." anucaro doDyA...kinAre aTavAyelAM cAraso pada-patro maLyAM. anucaroe rAjA samakSa rajU karyA. dareka pada-patramAM cAra paMktinuM suMdara bhAvavAhI ane jJAnasabhara pada hatuM. rAjAnA Azcarya ane AghAtano pAra na rahyo. rAjAe pharI sevakone doDAvyA......paNa bAkInAM pado to taNAI cUkyAM hatAM. rAjAe khUba aphasosa karyo.....paNa vyartha. upalabdha cAraso padone rAjAe ekatra karI je graMtha racyo-graMthastha karyA, ane nAma ApyuM "nAvaDiyAra'. have nAvaDiyAranAM keTalAMka padya joIe ? A deha keTalo nazvara che, nAzavaMta che ane dharma, ArAdhanA, sAdhanA vinA vilaMbeghaDapaNanI rAha joyA vinA-samayasara zarU karavI joIe, : parI karavI joIe. kAraNa ke kSaNa mAtramAM mANasa hato na hato thaI jAya che. e padano bhAvArtha cheH A zarIra ghAsanAM taNakhalAM para paDelAM jhAkaLabiMdu samAna kSaNika
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10e_ ___aina sAhitya samAroha-gu7 4 ane kSaNabhaMgura che. mATe bane teTalI tvarAthI AtmasAdhanAnuM kArya zarU karI pUrNa karo. kAraNa ke dehano koI bharoso nathI. hajI hamaNAM ja eka mANasa ahIM sAjA-naravo Ubho hato paNa thoDI kSaNo pahelAM ja badhAne rotA-kakaLatA mUkI, svajano-saMbaMdhIone choDI sadAne mATe cAlyo gayo. mATe samajI lyo ke A zarIra nazvara che. (29). ahIM pharI mahAvIrasvAmInI vAta AvI. jhAkaLa samAna kSaNabhaMgura deha, ane mahAvIre je kahyuM, "he gautama, samaya alpa che, kSaNa mAtrano pramAda na kara.' bIjA eka padamAM alpa samayane lakSamAM rAkhI, vAMcana-ciMtanamAM paNa samayano viveka jALavavAnI vAta kahI che. jijJAsu ke mumukSue kSIranIrano bheda pArakhI yathArtha ane vyartha vaccenI sImArekhAne samajI Avazyaka vAMcana-ciMtana karI binaAvazyaka pAchaLa samaya veDaphavo na joIe. A padano bhAvArtha che : o..ho...A duniyAmAM gaNyA gaNAya nahi eTalA graMtho che. graMthonI sImA nathI, paNa AyuSya maryAdita che, alpa ke ochuM che. temAM paNa mAnavIne keTalAka evA roga thAya che ke je AyuSyano amuka bhAga naSTa karI de che. eTalA mATe zANA vidvAna puruSo dUdha pInArA haMsanI jema pANI choDI sArA sArA graMthomAMthI grahaNa karavA yogya grahaNa karI bAkInuM choDI de che." (383) sajjana potAnI sajajanatA ke savRtti kyAreya choDatA nathI ane apakAra kare tenA para paNa paropakAravRtti ane pAramArthika bhAvanAthI upakAra ja kare che. eka padamAM A vAta khUba suMdara rIte rajU thaI che. eno bhAvArtha che : "kUtaro krodhe bharAya tyAre mANasane karaDe che. paNa mANasane krodha caDe to paNa te kUtarAne karaDato nathI, durjana ke nIca vRttinA loko krodhAvezamAM halakA zabdo saMbhaLAve che. chatAM ucca guNo dharAvatI vyakti enA pratyuttara paNa ApatI nathI ane vicalita paNa thatI nathI." (70). bIjA eka padamAM saMpattinI laNajIvitA, nazvaratA viSe kahyuM che ke
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamiLa jaina kRti -'nAlaDiyAra' 101 samayane pArakhyA vagara avicArIpaNe saMpattine bephAmapaNe verI nAMkhanArane samaya palaTAtAM pAI-pAI mATe TaLavaLavAno vAro Ave che. A padano bhAvArtha che : je eka tarapha Aroge che, ane bIjI tarapha thUMkI nAkhe che, te khUba ja dhanavAna che. paNa samaya kyAre palaTo le che, e koI jANatuM nathI - jANI zakatuM nathI. Ajano lakhapati AvatI kAle rajhaLato bhikhArI paNa thaI jAya che. roja miSTAnna AroganArane roTalInA TukaDA mATe paNa TaLavaLavAno avasara Ave che. mATe yAda rahe ke saMpatti nAzavaMta che, lakSmI caMcala che.'(2) eka padamAM cAritravihInatA, parastrIsaMbaMdha viSe arthagaMbhIra cetavaNI uccArI sUcaka-aMgulinirdeza karyo che. A padano bhAvArtha che : 'vyakti jyAre parastrIsaMbaMdha arthe gharamAM praveza kare che tyArathI ja enA manamAM phaphaDATa ane Dara utpanna thAya che. evI strI sAthe saMbaMdha bAMdhatAM paNa bhayabhIta hoya che. gharamAMthI nIkaLatAM paNa Dara pIcho choDato nathI. koIne khabara paDI jaze to ? e vicAre ja ene parasevo thavA mAMDe che. ATaluM badhuM jANavA-samajavA chatAM zA mATe puruSo parastrI pAse jatA haze ?' (83) anya eka padamAM durjana potAnI prakRti pramANe ja varte ane svabhAva pramANe ja duSTatA dAkhave che e vAta kahI che. A padano bhAvArtha che : 'kUtarAne sonAnI thALImAM bhojana karAvazo toye e eMThI patarAvalI to pheMdavAno ja. e ja pramANe halakI vRttinA mANaso para game teTalo upakAra karavAmAM Ave, to paNa teo potAnA svabhAva pramANe ja vartavAnA.' (383) eka padamAM sauMdarya saMskArathI dIpe che, bAhya ADaMbara ke ThaThArAthI nahi. AvAM bAhya upakaraNo keTalAM kSullaka hoya che, e vAta mArmika rIte kahI che. A padano bhAvArtha che : jAtajAtanA aMboDA gUMthavA, suMdara bhabhakAdAra kapaDAM paheravAM,
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 _jene sAhitya samAroha-guru * * zaNagAra karavAM, zarIre haLadara copaDI cAmaDIne komaLa ane mulAyama banAvavI vagerethI bhale suMdaratA AvatI hoya, to paNa e mAtra uparachallI che. suMdaratA eTalAmAM sImAbaddha nathI thatI. sAcuM sauMdarya to keLavaNI ane saMskAravardhanamAM che, ke jenAthI manuSyane sArA-narasAnI samaja maLe, vivekayukta jJAnanI prApti thAya ane aMtarane zAMti maLe." (232) nAvaDiyAranAM cAlIsa "adhikAra mAM AvI jJAnasabhara vAto uparAMta dhArmika AcaraNa, samatA, kSamA, dAnazIlatA, karma ane teno vipAka, satyaniSThA, parivAra, gRhajIvana, vaDIlono Adara ane maryAdA, satsaMga, puruSArtha, maitrI, bahuguNasaMpannatA, keLavaNI, kRpaNatA, dAMpatyaprema, hoMziyArI, bevakUphI, arthahIna saMpatti, garIbI, mAna, mobho, svamAna, ajJAna, nAdAnI, yogyatA, pAtratA vagere gRhasthajIvanane sparzatI temaja jIvanavyavahAramAM upayogI evI aneka bAbatone suMdara rIte vaNI levAmAM AvI che. astupAla, porulapAla ane kAmAtupAla arthAtu dharma, artha ane kAma saMbaMdhI graMthamAM kartAnuM koI nAma nathI. tamiLa sAhityamAM "tirukuLa" jeTalI ja mahattA ane lokapriyatA nAlaDiyAra'nI kahI zakAya. saguNo khIlavavAno bodhapradhAna graMtha che. paraMtu aphasosanI vAta to e che ke rAjA ugraperavavuDanA kSaNika krodhanA Avezane kAraNe ATha hajAra padomAMthI mAtra cAraso pado ja upalabdha thaI zakyAM. rAjAe jo A mUrkhAI na karI hota to bhArata pAse ATha hajAra RcAono keTalo samRddha jJAnarAzi samo graMtha hota ! chatAM cAraso padono sacavAyelo graMtha nAnakaDo paNa phAnasamRddha ane AjanA samayamAM paNa eTalo ja upayogI thAta. eka mAnyatA evI paNa che ke A racanA ATha hajAra zrAvakoe karelI che. eka mAnyatA evI che ke A racanAno samaya pAMcamI sadI AsapAsano che. ema hoya to paNa koI pharaka paDato nathI. eka vAta to cokkasa ja che ke vidvAna guNIjanoe A racanA karI che e viSe koI saMdeha na hoI zake !
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAdhyastha bhAvanA tArAbahena 2. zAha bhAvanA mAnavajIvananI addabhuta zakti che. zubha bhAvanA eTale jIvanI kalyANakArI vicAradhArA. zubha bhAvanA eTale sva-para-kalyANa kare evA vicAronuM dRDhapaNe ekAgracitte ciMtana-manana karavuM. zubha bhAvanuM vAraMvAra ciMtana karavAthI mananI caMcaLatA dUra thAya che, AtmA zuddha banato jAya che ane vairAgyano bhAva dRDha bane che. Ama, bhAvanA AtmAne nirmaLa karavAnuM eka mahattvanuM sAdhana che. 'tattvArthasUtramAM vAcaka umAsvAtie bhAvanA mATe 'anuprekSA' zabda prayojyo che. prekSA eTale nirIkSaNa karavuM. anuprekSA eTale AMtaranirIkSaNa karavuM. 'AvazyakasUtra'nI TIkAmAM haribhadrasUrie bhAvyate'nenanIti bhAvanA evI bhAvanAnI vyAkhyA bAMdhI che. jenA vaDe manane AnaMda thAya, sukha thAya te bhAvanA. teo bhAvanAne 'vAsanA' paNa kahe che. je manane vAsita kare te bhAvanA. AnaMdadhanajIe paNa ajitanAtha bhagavAnanA stavanamAM 'vAsanA' zabda vAparyo ja che : taratama joge re taratama vAsanA, vAsita bodha AhAra; paMthaDo nihALuM re bIjA jinnataNo re. jeTalI vAsanA sUkSma teTalo vizeSa bodha manamAM pragaTe che ane mananI zuddhi thAya che. 'uttarAdhyayana sUtra'nA samyaktva prakaraNamAM gautamasvAmI bhagavAna mahAvIrasvAmIne bhAvanA vize prazna pUche che. bhagavAnanA javAbano sAra e che ke bhavano aMta lAve te bhAvanA. arthAt bhAvanA bhavano aMta lAvanArI prakriyA che. eTale ja bhAvanAne 'bhavanAzinI' kahI che. bhAvanA pAchaLa mAnasazAstrIya dRSTikoNa rahelo che. bhAvanAno AdhAra citta upara che. cittathI bhAvanA bhAvI zakAya che. jagatanA jIvo pratye ane potAnI jAta pratye kevI bhAvanA rAkhavI jethI manuSyajanma
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 4 __________na sIuirtha samAroha- saphaLa thAya ? zAstrakAroe judI judI be mukhya dRSTithI bhAvanAonuM vargIkaraNa karyuM che. adhyAtmanI athavA vairAgyanI bAra bhAvanAo A pramANe che : (1) anitya (2) azaraNa (3) saMsAra (4) ekatva (pa) anyatva (6) azuci (7) Asava (8) saMvara (9) nirjarA (10) lokasvarUpa (11) bodhidurlabha ane (12) dharmabhAvanA. A bhAvanAo AtmalakSI che eTale ke AtmasvarUpane samajavA mATe upayogI che. maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha e cArane dharmadhyAnanI athavA samyakutvanI bhAvanA tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. A bhAvanAo paralakSI che. eTale ke anya pratye enA kalyANa mATe bhAvavAnI che. maitrI eTale prANImAtra pratye mitratAno bhAva. pramoda eTale guNIjana pratye Adara. karuNA eTale duHkhI pratye dayA ane mAdhyastha eTale viparIta vRttivALA pratye upekSAbhAva. A cAra bhAvanAmAM mAdhyastha bhAvanA kramamAM sauthI chellI che. e bhAvanAne jIvanamAM amalamAM mUkavI te khUba agharI che. maitrI, pramoda ane karuNA e traNa bhAvanAne je vyakti jIvanamAM utArI zake te ja mAdhyastha bhAvanA bhAvI zake. e dRSTie mAdhyastha bhAvanA e pahelI traNa bhAvanAno saravALo che. mAdhyastha bhAvanA eTale mananI samatA, svasthatA. e mukhyatve to AtmAno guNa che. mAdhyasthabhAva anya pratye dAkhavavAno hovAthI e paralakSI che. Ama mAdhyasthabhAva AtmalakSI che ane paralakSI paNa che. A bhAvanA je bhAvI zake te svakalyANa ane parakalyANa baMne sAdhI zake. haribhadrasUrie A cAra bhAvanAnI vyAkhyA bAMdhatAM kahyuM che, parihitaciMtAmaitrI, paraduHkhavinAzinI tathA karuNA / parasukhatuSTi muditA, paradoSoprekSaNa upekSA / / bIjAnA hitanI ciMtA karavI te maitrI, bIjAnAM duHkha dUra karavAno vicAra karavo te karuNA, bIjAnuM sukha joI AnaMdita thavuM te muditA ane bIjAnA doSonI upekSA karavI te te mAdhyastha bhAvanA. konA pratye kaI bhAvanA bhAvavI e vize AcArya amitagatie paNa A pramANe kahyuM che :
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 mAdhyastha bhAvanA sattveSu maitrI guNISu pramodam kliSTeSu jIveSu kRpAparatvam / mAdhyasthabhAvam viparItavRtau, sadAmamAtmA vidadhAtu deva / / badhA jIvo sAthe maitrIbhAva rAkhavo, guNIjano pratye pramodabhAva dhAraNa karavo, duHkhI jIvo pratye kRpA batAvavI ane viparIta vRttivALA jIvo pratye mAdhyasthabhAva rAkhavo evI bhAvanA mATe he prabhu ! mAro AtmA sadA prayatnazIla raho ! A vicitra saMsAramAM vividha staranA, svabhAvanA, saMskAravALA loko jovA maLe che. vaLI vividha zakyatAvALI paristhiti jovA maLe che. puNya ane pApa, satya ane asatya, kSamA ane vaira, prema ane dhikkAra vagere parasparavirodhI bhAvo ochA-vattA pramANamAM jovA maLe che. badhA ja jIvo zIlavAna, guNavAna, paropakArI, niSpApa, kSamAzIla ane vinayI nathI hotA. vaLI jagatamAM pApanuM, avicArIpaNAnuM, aNasamajanuM, svabhAvanI vakatAnuM pramANa paNa ThIka ThIka jovA maLe che. sAdhakanuM, saMtanuM pramANa ekaMdare ochuM hoya che, to paNa teno prabhAva ocho nathI hoto. jagatamAM jyAre adharmanuM pramANa vadhe che tyAre saMta mahAtmAo ja anekane tAre che athavA taravAno mArga batAve che. teo jIvana sArI rIte jIvavAnuM baLa Ape che. bIjAnA doSo pratye upekSAbhAva ke mAdhyasthabhAva pote rAkhe che ane te rAkhavA mATe bIjAne zIkhave che. hemacaMdrAcArye "yogazAstramAM lakhyuM che : TUra varSa/niHzavA, revatA nirjivu AtmaprazaMsiSuyopekSA tanmAdhyasthamudIritam / / hiMsAdi krUra kArya kare, deva, guru ane dharmanI niMdA kare, AtmaprazaMsA kare tevA loko tarapha upekSA dAkhavavI, tene mAdhyasthabhAva kahe che. jIvanamAM harSa ke zoka, mAna ke sanmAna, vijaya ke parAjaya vagere prakAranA saMyogo Ave tyAre manathI vicalita thavAne badale samabhAva dhAraNa karavo te madhyasthabhAva. koI asaMskArI, aNasamaju, kSudravRttivALA, TUMkI buddhivALA, dagAkhora ke nidaka jevI vyaktine unmArgethI pAchA vaLavA zikhAmaNa ApavAmAM
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 . ___ jaina sAhitya samAroha-guTha 4 Ave tyAre te tenI avagaNanA kare to tenA para roSa karavAne badale cittamAM samatA rAkhavI, manathI svastha rahevuM te mAdhyasthabhAva. AvI vyakti para pragaTa nahi paraMtu manathI paNa krodha karI potAnI jAtane paNa duHkhI na karavo ane samajapUrvaka svastha rahevuM te mAdhyastha bhAva. A ghaNuM ja duSkara che, paraMtu ekaMdare te zreyaskara ane dharmamArge doranAruM che. jyAre zubha AzayavALI vyaktine koI unmArge gayelAne sanmArge vALavAmAM niSphaLatA maLe tyAre svAbhAvika rIte ja tenAmAM krodha janma, durbhAva pragaTe, pariNAme paristhiti bagaDe. baMne pakSe gerasamaja ane aNagamo pravarte. vyaktinI A mAnavasahaja nabaLAIne dhyAnamAM rAkhIne bhagavAne mAdhyastha bhAvano upadeza Apyo che. paraMtu A nirbaLatA dUra karavA zuM karavuM ? prathama to niSphaLatA maLe teno raMja na karavo. pote sabhAvapUrvaka karelA prayatnathI saMtoSa mAnavo. potAnA prayatna pAchaLa sadubhAva ja hato ke kema te prAmANikapaNe cakAsavuM. niSphaLatA maLe tyAre mauna rahevuM. maunanI zakti ghaNI moTI che. maunam sarvArthasAdhanam | maunane kAraNe vANIthI thatA doSothI bacI javAya che. niSphaLatAne kAraNe krodha to na ja karavo, kAraNa krodhathI mati mUDha bane che. smRtivibhrama thAya che ane pariNAme buddhino nAza thAya che. krodhathI svajano viparIta thaI jAya che. ethI jIvanamAMthI sukha-zAMti cAlyAM jAya che. zAMta sudhArasamAM vinayavijayajI mahArAje lakhyuM che : yo'pi na sahate hitamupadezam tadupari mA kuru kopa re / . niSphalayA kiM parajanataptyA kuruSe nijasukha lopa re / / je koI hitakAraka upadeza na sAMbhaLe to paNa tenA pratye krodha na karavo, krodha karavAthI sAmenI vyakti sudhare nahi ane vadhArAmAM ApaNe potAnAM sukha-zAMti gumAvIe. upadeza ke zikhAmaNa ke abhiprAya avasarocita hoya to rucikara lAge che. sAmI vyakti tyAre te hRdayapUrvaka svIkAravA taiyAra thAya che. jo te avasarocita na hoya to tethI ApanAra ane lenAra baMne vacce verajheranAM bIja vavAya che. keTalIka vAra TUMkI dRSTivALI vyakti verabuddhithI For Private & Personal Use
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Mva maLanA - uzkerATamAM zikhAmaNa ApanAranA nabaLAM pAsAM zodhIne ane na maLe to kalpIne paNa tene vagove che, juThANuM phelAve che. A juThANAMno sAmano karavAnuM keTalIka vAra muzkela banI jAya che teve vakhate mAdhyastha bhAvanA dhAraNa karavAthI cittanI zAMti prApta thAya che. vaLI unmArge gayelAne zikhAmaNa paNa zubha AzayathI, hitabuddhithI, mIThI vANI vaDe ApavI. kaDavI vANI tyajavI, kAraNa ke vANInI kaDavAza kahenAra mATe aNagamo janmAve che. koIne garvathI, cAritryakhaMDananA bhAvathI, utArI pADavAnA AzayathI zikhAmaNa na ApavI. evI zikhAmaNa dveSajanita dhUSita vAtAvaraNa janmAve. "paMcataMtramAM sugharInI vAta Ave che. comAsAmAM baccAM sAthe surakSita rahI zakAya e mATe sugharIe comAsA pahelAM taiyArI karIne jhADanI DALe sarasa huMphALo mALo banAvyo. comAsuM besatAM varasAdanA divasomAM sugharI potAnA mALAmAM ArAmathI baccAM sAthe rahevA lAgI. eka vakhata varasAdamAM ThaMDIthI tharatharato vAMdaro e jhADa para Avyo. tene evI dazAmAM joIne sugharIe tene Thapako Apyo, "teM ALasa karI ne ? have bhogava badhI takalIpha !" thoDI vAra rahIne pharI sugharI bolI, "vAMdarA ! teM to moja-majA ja karyA karI ! Akho unALo vItI gayo toya tane kAMI vicAra na Avyo ?" Ama, vAraMvAra sugharInA ThapakAthI vAMdaro ekadama roSe bharAyo. eNe kUdIne roSamAM AvIne sugharIno mALo toDI nAMkhyo. saMgharI ane tenAM baccAM nIce paDyAM. Ama, vAMdaro ane sugharI koIne ya lAbha na thayo. AthI pAtratA joyA vinA koIne zikhAmaNa ApavAnI utAvaLa na karavI joIe. mANase potAnAM DahApaNa, sAvadhAnI vagerenI baDAza na mAravI joIe. jyAre AvI rIte pote karelAM hitavacananI bAbatamAM niSphaLatA maLe tyAre mANase prathama potAnI pAtratAno vicAra karavo joIe, potAnI kyAMya bhUla to nathI thatI ne ? pote gurutAgraMthi (Superiority Complex)thI pIDAtA to nathI ne ? athavA to ema paNa vicAravuM ke, potAno puNyodaya eTalo ocho haze, potAnuM yazanAmakarma eTaluM ochuM
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-gu0 4 haze ke prAmANika prayatna hovA chatAM potAnAM vacananI kaMI asara na thaI, balake potAne nukasAna thayuM. AvI rIte mananuM samAdhAna karI laI, samabhAva dhAraNa karI potAnI pAtratA meLavavA prayatna karavo joIe. bIjI bAju jene zikhAmaNa ApIe tenI pAtratAno paNa vicAra karavo joIe. te jo na sAMbhaLe, na samaje to vicAravuM ke tenI pAtratA eTalI ochI che. pratyeka jIvanI gati tenA karmane AdhIna che. jyAM sudhI tenA azubha saMskAro kSINa thaI zubha saMskAro jAgrata na thAya tyAM sudhI tene sAMbhaLavAnI ruci thatI nathI. apAtre Apelo koI paNa jAtano upadeza ke zikhAmaNa paththara para pANI samAna nIvaDe che. mANasanI pAtratA na hoya to tene samajAvI zakAto nathI. paraMtu unmArge vaLelo jIva koIka zubha paLe, dharmAbhimukha thaI jAya che, dharma AcaravA mATe te puruSArtha karavA lAge che. pariNAme tenAM azubha karmo kSINa thavA lAge che. sAco dharma pALavAnI pAtratA te meLave che. koIka vAra evI Azcaryajanaka ghaTanA bane che ke atizaya krodhI durgaNI vyaktimAM acAnaka parivartana Ave che, kAraNa ke tenAmAM suSupta rahelA dharmasaMskAro jAgrata thAya che. caMDakauzika sarpanuM dRSTAMta suprasiddha che. e atyaMta jherI hato. te dRSTiviSa sarpa hato. bAra gAu dUranAM jhADapAna ke jIvo tenI AMkhamAMnA jherathI ane tenA pheMphADAthI baLI jatAM. AvA bhayaMkara sarpanuM parivartana karavA, tene bodha pamADavA bhagavAna mahAvIra tenI pAse gayA. caMDakauzike tIvra krodha karI bhagavAnanA paganA aMgUThe daMza dIdho. paraMtu tethI vicalita thayA vinA bhagavAne atyaMta sadUbhAvathI karuNAbuddhithI, madhura avAje ene kahyuM : "bujhajha, bujhujha, caMDakauzika !" tyAre bhagavAnano mAtAtulya vAtsalyabharyo avAja, temanA mukha paranI apAra zAMti ane samatAbhAva ane aMguThAmAMthI jharatI mAtRtvanA pratIka samI zveta dUdhanI dhArAe caMDakauzikane jAgrata karyo. tenuM jhera ogaLI gayuM. pUrva bhavanuM tenuM sAdhutva jAgrata thayuM. pazcAttApa ane prAyazcittanuM amRta tenAmAM pragaTyuM. have baMne pakSe pAtratA hatI. eka bAju samatAnA pratIka vAtsalyamUrti bhagavAna mahAvIra hatA. bIjI bAju caMDakauzika je A bhave daSTiviSa sarpa hato paraMtu pUrva bhavamAM ya che.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyastha bhAvanA __109 sAdhu, tApasa hato. tenA saMskAranA mULamAM sAdhutvanI, tyAganI, tapanI bhAvanA hatI. paraMtu atyaMta krodhane kAraNe tenI eTalI badhI avanati thaI hatI ke te dRSTiviSa sarpa banyo hato. paraMtu zubha saMyogAnusAra tene mahAna AtmAno yoga thatAM tenI sAdhutA pragaTI, tenuM hRdayaparivartana thayuM. bhagavAna mahAvIranA mAdhyastha bhAvano vijaya thayo. caMDakauzikanuM eTalI hade parivartana thayuM ke potAnA viSathI koIne hAni na thAya, koInI hiMsA na thAya e mATe teNe daramAM moTuM saMtADI dIdhuM. tenA zarIra para caDelI kIDIo marI na jAya te mATe jarApaNa halyA vinA sthira paDI rahyo. caMDakauzikanA A prasaMgamAM vastutaH maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha e cAre bhAvanA jovA maLe che. bhagavAna mahAvIranI dRSTiviSa sarpa pratye maitrIbhAvanA, tene patanamAMthI ugAravAnA prayatnamAM rahelI temanI karuNAbhAvanA, sarpanA parivartana pachI tenA pratye AnaMda ane saMtoSano bhAva te pramoda bhAvanA. tenI jhera okatI AMkho sAme samatA bhAve sthira UbhA rahevuM, vAtsalya darzAvavuM, te mAdhyastha bhAvanA. Ama, cAre bhAvanAnAM darzana A eka dRSTAMtamAM jovA maLe che. mAdhyastha bhAvanA e kAyaratAnI ke nabaLAInI nizAnI nathI. zikhAmaNanI upekSA karanAra pratye krodha na karavo, mauna rahevuM, samatA bhAva rAkhavo, zubha AzayathI ja zikhAmaNa devI, potAnI pAtratAno vicAra karavo. unmArge gayelA mATe prArthanA karavI, koIka vAra tenI taraphathI pragaTa thato virodha ke Akroza sahana karavo vagere khUba UMDI samaja, dhairya ane vicArazakti mAMgI le che. A dRSTie joIe to mAdhyastha bhAva mATe daDha AtmazaktinI apekSA rahe che. AvI virala zaktine keLavavA mATe dharmadhyAna ane AtmajAgRtinI jarUra rahe che. eTalA mATe pUrvAcAryoe mAdhyastha bhAvanAne tIrtha samAna gaNI che. e baMnene tAre che. eTale ke mAdhyastha bhAvanA dhAraNa karanAra pote tare che ane jenA pratye e bhAvanA dhAraNa karAya che tene paNa te tAre che. mAdhyasvabhAva ane pramodabhAva vacce sUkSma pharaka che. pramodabhAva dharAvanAra vividha prakAranA guNone joIne AnaMda anubhave che, mAdhyastha
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 jaina sAhitya samAroha-mucha 4 bhAva dharAvanAra anyanA gheSone, truTione jue che ane samatAbhAvathI, hitabuddhithI te dUra karavA prayatna kare che. ane temAM saphaLatA na maLe to tethI azAMta thatA nathI. mAdhyastha bhAvanA DhAla jevI che. te potAnA AtmAnuM rakSaNa kare che. durbhAva ane rAgadveSanA prasaMge samatA TakI rahevI e ghaNo moTo lAbha che. sAMsArika dRSTie paNa mAdhyastha bhAvanA ubhaya pakSe lAbhakartA che. "apUrva avasaramAM zrImad rAjaca mAdhyastha bhAvanAno Adarza yathArtha rUpa varNavatAM lakhyuM che : zatrumitra pratye varte samadarzitA, mAna amAne varte te ja svabhAva jo; jIvita ke maraNe nahi cunAdhikatA, bhava-mokSe paNa zuddha varte samabhAva jo.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhityanI chaMdaracanAono paricaya ' kavina zAha chaMda eTale akSara ke mAtrAnA meLa, niyamathI banelI kavitA vRtta. chaMdamAM racelA stotro dvArA devonI stuti karAve che, te uparathI "pavADA" ane "salokA"nA samAna arthano vAcaka A "chaMda' zabda banyo che. sAmAnya rIte "chaMda" racanA eka chaMdamAM hoya che, paNa apavAdarUpe koI chaMdamAM chaMda, dezI, ane gIta e traNenuM mizraNa hoya che. chaMda racanAno hetu bhASAmAM lAlitya lAvavA mATe che, paNa AvuM lAlitya upalabdha racanAomAM alpa pramANamAM maLe che. tema chatAM AvI padya racanAo eka kAvya prakAra tarIke sthAna dharAve che. A racanA upara cAraNI bhASAno paNa prabhAva che. chaMdanA be prakAra che : vaidika chaMda ane laukika chaMda. vedanA maulika sAta chaMda che. gAyatrI, uSmigu, anuSTrapa, bRhatI, paMkti, triSTabha ane jagatI. vedathI judA chaMda te laukika chaMda kahevAya che. AvA laukika chaMdono sAhityamAM vizeSa prayoga thayo che. eka ja chaMdamAM kAvya racanA karavA mATenI preraNA saMskRta sAhityanA stotra sAhityamAMthI prApta thaI hoya ema mAnIe to vadhu yogya lAge che. vividha stotramAM saMskRtamAM koI eka chaMdanI pasaMdagI karIne racanA thAya che. eka hajAra varSa pahelAMnuM cAraNI sAhitya maLI Ave che, tenA sAhityamAM mAtrAmeLa chaMdono prayoga thayelo che. eka ja chaMdamAM lAMbI-TUMkI racanAo jevI ke jhUlaNA, soDhA, rAmadepArA, kuMDaLiyA, jasA haradhoLaNI cakavita, bipAkharI rAvadudArI rAyasiMha mAnANI rAkavita, cUDAsamA rIjhamALa, rAdhAnisANI, jAmarAyasiMharI gajagata. cAraNI sAhityanA prabhAvathI kavi premAnaMda pUrvenA jaina munioe kAvyaracanA karI che. tenAM keTalAMka udAharaNo prApta thAya che. kavi kSabhAsanA kumArapALa rAsamAM keTalIka padya racanAo cAraNI sAhityanA prabhAvavALI che. mIrAMbAI, premAnaMda ane zAmaLanI racanAo para cAraNI
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 jaina sAhitya samAroha-guccha 4 sAhityano prabhAva che. jaina sAhityamAM mukhyatve jhUlaNA ane bhUjaMgI chaMdamAM racanAo thaI che. chaMda sAhitya ghaNI moTI saMkhyAmAM racAyeluM che. prastuta nibaMdhamAM namUnArUpe chaMda racanA para avalokana karavAmAM AvyuM che. raNamalla chaMda : 'raNamalla chaMda' e IDaranA rAva raNamallanI parAkrama gAthAne varNavatuM aitihAsika vIra kAvya che. 70 kaDInI A nAnI aitihAsika kRti tenA kAvyabaMdhanI dRDhatAnI dRSTie, te samayanI bhASAnI dRSTie, chaMdanI dRSTie, vIrarasanA nirUpaNanI dRSTie, temaja aitihAsika dRSTie ghaNuM mahattva dharAve che. A kAvyamAM mukhyatve raNamallanI vIratAnuM ane yuddhanuM varNana hovAthI kavi 'zrIdhara vyAse' emAM vI22sanuM saphaLa Alekhana karyuM che. aMbikA chaMda : jainetara chaMdaracanAomAM keTalIka kRtio prApta thAya che. aMbikA chaMda nAmanuM nAnuM stotrakAvya 'kIrtimeru' nAmanA kavie saMvata 1487mAM racyuM che. temAM aMbikA devInI "khaMDa harigIta chaMda"mAM stuti karavAmAM AvI che. bhavAnIno chaMda : koI laghunAkare racelo graMtha bhaMDAromAM noMdhAyelo che, taduparAMta revAjInA chaMda, aMbA mAtA ane bahucarAjI mAtAnA chaMda paNa racAyelA che. rAva jetasIno chaMda : A chaMdamAM bIkAneranA rAva jetasInA parAkramanuM vIrarasamAM varNana karavAmAM AvyuM che. AvI ja eka racanA cAraNI kavi vIThuMe paNa karI che. jaina sAhityanI chaMdaracanAo : zAMtinAthano chaMda : zAMtinAthanA chaMdanI racanA RSi jemalajIe 26 kaDImAM karI che. temAM zAMtinAtha bhagavAnanAM pAMca kalyANakanI ane jIvanamAM karelI ArAdhanAnI tathA parivAranI mAhitI ApavAmAM AvI che. madhyakAlIna sAhityamAM cariAtmaka racanAo vizeSa thaI che. A racanA paNa zAMtinAtha bhagavAnanA caritrano paricaya karAve che. tIrthaMkara bhagavAnanuM caritra e saMsArI jIvone mATe agaNita upakAra karanAruM che.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhityanI chaMdaracanAono paricaya 113 temAM zrI zAMtinAtha bhagavAna sarva rIte zAMti prApta karAvanAra ane paramapadanI prApti mATe pathapradarzaka hoI, emano mahimA aparaMpAra che. zAMtinAtha bhagavAnanI upAsanAthI zuM phaLa maLe che te mATe kavi jaNAve che ke, "tuma nAma liyA savi kAja sare tuma nAme mugati mahela maLe tuma nAme zubha bhaMDAra bharo RSi jemalajIe eha vinaMtI kaDI prabhu tArA guNano pAra nahI muja bhavabhavanAM duHkha dUra karo" //ra6 madhyakAlIna samayamAM moTA bhAganI racanAo padyamAM thatI hatI eTale padyanA mAdhyama dvArA tIrthakaronA caritrane viSaya tarIke pasaMda karIne eka karatAM vividha svarUpomAM sthAna ApavAmAM AvyuM che. A chaMdaracanAnI zailI saraLa ane sugrAhya che. zAMtinAthano chaMda : kavi guNasAgare zAMtinAthanA chaMdanI ekavIza gAthAmAM racanA karIne zAMtinAthano mahimA varNavyo che. taduparAMta zAMtinAtha bhagavAne dIkSA laI, kevalajJAna prApta karyuM pachI caturvidha saMghanI sthApanA karI, dezanA ApI, sarva karmano kSaya karI nirvANa pAmyA te viSenI mAhitI ApavAmAM AvI che. Ama A chaMda be vibhAgamAM vaheMcAyo che. * zrI zAradA devInI stuti karIne zAMtinAthano mahimA darzAvatA kavi jaNAve che ke, "zAradA mAya namuM ziranAmI, huM guNa gAu tribhuvanake svAmI, - zAMti zAMti jape saba koI, te ghara zAMti sadA sukha hoI /1 zAMti japI je kIje kAma, sohi kAma hove abhirAma, zAMti japI je paradeza sadhAve, te kuzaLa kamaLA leI Ave" para A chaMda gujarAtI bhASAmAM racAyo che, tenA para hindI bhASAno prabhAva paDyo hoya tema lAge che. narakuM, sAhIba, tero, tumaku - A zabdo guccha 4 - 8
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 jaina sAhitya samAroha-guccha 4 hindI bhASAnA prabhAvavALA che. uparokta chaMdamAM sAcA arthamAM zAMtinAthano mahimA gAvAmAM Avyo che. chaMdanA aMte kavi jaNAve che ke, ---- "janama-maraNanA bhaya nivAro, bhavasAgarathI pAra utAro, zrI hanthinAura maMDaNa sohe, tyAMthI zrI zAMti sadA mana mohe." (20gA zAMtinAtha bhagavAnanA guNagAna gAvAthI janma-maraNano mahA bhaya dUra thAya che ane bhava-bhramaNamAMthI mukta thavAya che. bhagavAnanI bhaktinuM A ja phaLa sarvottama che. bIjI koI phaLanI apekSA hoI zake nahi. zrI pArzvanAtha prabhunA 108 nAmano chaMda : vartamAna covIzInA trevIsamA tIrthaMkara zrI pArzvanAtha bhagavAnanA aneka camatkArono lokone anubhava thayo che. pArzvanAtha bhagavAnanI pUjA-bhaktithI camatkAra sarjAya che. emanA jIvanacaritra vize vividha prakAranI racanAo thaI che, temAM emano mahimA gAvAmAM Avyo che. prabhune aneka nAmathI oLakhavAmAM Ave che. zrI pArzvanAtha bhagavAnane 108 nAmathI oLakhavAmAM Ave che. vividha sthaLoe A nAmadhArI mUrtinAM maMdiro astitva dharAve che. kavi khuzAladAse ekavIsa gAthAmAM A chaMdanI racanA saMvata 1811nA phAgaNa sudi bIjane zubha divase karI hatI, evo ullekha chellI gAthAmAM thayo che, te nIce mujaba che : "aDhAra ekAsIe phAlguna mAsIe, bIja kajjala khe chaMda karIyo, guru taNAM vijaya khuzAlano, uttame sukha saMpatti varIyo." vAra1/ kavie jhUlaNA chaMdamAM pArzvanAtha bhagavAnanA nAmano mahimA gAyo che. pArzvanAtha bhagavAna bhaktone sAcA hRdayathI atyaMta vhAlA che, ane temanI bhaktithI sarve manokAmanA pUrNa thAya che. saMsArI jIvo pArzvanAtha bhagavAnane manovAMchitanA hetuthI bhAvapUrvaka pUje che. kavie jaNAvyuM che ke, "sAca jANI stavyo mana mAhare gamyo, pArzva hRdaye ramyo parama prIte samIhita siddhi navanidhi pAmyo sahu, muja thakI jagatamAM koNa jIte pArzvajina rAja-19
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 jaina sAhityanI chaMdaracanAono paricaya bhIDabhaMjana pArzvanAthano chaMda : bhIDabhaMjana pArzvanAthanA chaMdanI racanA muni udayasAgare saMvata 1778 kArtika vadi AThamanA roja karI che, evo ullekha chaMdamAM maLI Ave che. A racanAmAM yamakayukta paMktio dhyAna kheMce che. "bhIDabhaMjana prabhu bhIDabhaMjana sadA, bhIDa bhava bhiti bhaya bhAvaka bhaMjaNa, bhakti jana raMjaNo bhAve bheTyo." bhaktajanonI sarva sarva Apattine dUra karavAmAM bhIDabhaMjana pArzvanAtha bhagavAna parokSa rIte sahAya kare che, ane bhAvika bhakto zraddhApUrvaka upAsanA kare che. A laghu chaMdamAM kavinI varNavyavasthAthI padalAlitya zuddha kavitAnuM darzana karAve che. zaMkhezvara pArzvanAthano chaMdaH gujarAtanA jaina tIrthomAM uttara gujarAtamAM AvelA zaMkhezvara pArzvanAtha tIrthano mahimA aparaMpAra che. ghaNI moTI saMkhyAmAM bhAvika bhakto A tIrthamAM vividha rIte zraddhApUrvaka bhakti kare che. kavi udayaratnanI uparokta 7 gAthAnI racanAmAM zaMkhezvara pArzvanAthano avarNanIya mahimA gAyo che. anya devadevIonI upAsanA choDIne zrI zaMkhezvara pArzvanAthanI ekAgracitte zraddhApUrvaka bhakti karavI joIe. kavie vividha dRSTAMto dvArA emano mahimA gAyo che. manuSyajanma saphaLa karavA mATe zaMkhezvara pArzvanAthanI bhakti karavI joIe. A bhaktinA prabhAvathI mukti paNa maLI zake tema che. nidarzanA alaMkAravALI nIcenI paMktio kavinI caturAI darzAve che : | kihAM kAMkaro ne kIThAM meru zuM ? kahAM kesarI ne kahAM te karaMga? kahAM vizvanAtha kahAM anya devA ? karo ekacitte prabhu pAsa sevA (4 kavie bhujaMgI chaMdamAM A racanA karI che. neminAthano chaMda : jaina sAhityanI chaMdaracanAomAM muni lAvaNyasamayanI saMvata 1546nI eka racanA prApta thAya che. kavie vividha Sain Education International
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guccha4 chaMdomAM neminAthanuM caritra varNavyuM che. tenI racanA para saMskRta bhASAno prabhAva paDyo che. kavinI prAsAdika zailI ane alaMkArayojanA A chaMdamAM noMdhapAtra che. zrI sUryadIvAvAda chaMda : kavi lAvaNyasamaye A chaMdanI racanA 30 chappAmAM karI che, ane temAM sUrya ane dIvo baMne vacce koNa sarasa che e bAbatano vivAda varNavyo che. ahIM kavinI kalpanA manohara banI che. mahAvIra svAmIno chaMda : kavi udayasAgare bhujaMgI chaMdanI 15 gAthAmAM mahAvIra svAmInA chaMdanI racanA karI che. A chaMdanI vizeSatA e che ke temAM bhagavAna mahAvIranA jIvana ane kArya vize koI ullekha nathI paNa vItarAgI mahAvIra sivAya parigrahavALA anya devadevIonI upAsanA karavA yogya nathI, teno nAmollekha karIne bhagavAna mahAvIranuM zaraNa svIkArIne mukti meLavI zakAya che, ema jaNAvyuM che. "koI deva hAthe Asi cakradhAra, koI deva vAle gaLe rUdramALA koI deva usaMge rAkhe che vAyA, koI deva rAge rame vRMda rAmA ja koI deva jape laI japa mALA, keI mAMsabhakSI mahA vikarALA, koI yogInI bhaginI bhoga rAge, koI rUdrANI chAgano homa mArge paIL "bhagavAna bhaktono uddhAra kare, tArA sivAya mAro koI uddhAraka nathI." ema hRdayanI zubhabhAvanAthI jaNAvyuM che. kavie A bhAvane nIcenI paMktimAM vyakta karyo che. gati cAra saMsAra asAra pAmI, Avyo Aza dharI prabhu pAya svAmI; tuMhI tuMhI tuMhI prabhu parama rAgI, bhAvapheranI zRMkhalA moha bhAgI ll14 kavie vividha devadevIono ullekha karIne mithyAtvano kaTAkSa karyo che, ane vitarAga sivAya anya koInI upAsanA karavI nahi evI pAyAnI hakIkta ke je samaktino mULabhUta bhAga che tenuM nirUpaNa karyuM che. jaina tattvajJAnane sparzatA viSayane lokapracalita udAharaNa dvArA ahIM sthAna ApavAmAM AvyuM che. ahIM kAvyanI racanAmAM padalAlitya ane mAdhurya jovA maLe che.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhityanI chaMdaracanAono paricaya _____ 117 zrI gautamasvAmIno chaMda : A chaMdanI nava gAthAmAM anaMtalabdhinidhAna bhagavAna mahAvIranA prathama gaNadhara ane jaina samAjanA sau koInA mahAna guru gautamasvAmIno abhUtapUrva mahimA darzAvavAmAM Avyo che. prabhAtanA samayamAM ane zubhakAryanA prAraMbhamAM gautamasvAmInuM smaraNa sarva prakAranI abhilASA pUrNa kare che. emano mahimA darzAvatAM kavi jaNAve che ke, suramaNi jeha ciMtA maNi surataru kAmita pUraNa kAmadhenuM. eka gautama taNuM dhyAna hRdaye dharo jeha thakI adhika nahi mAhAbhya kehanuM kAma aSTApada parvata para zrI gautamasvAmI potAnI labdhithI pahoMcyA ane pAMcaso tApasIne pAraNuM karAvyuM. A kALamAM gautamasvAmInA jIvanano prasaMga mahAna camatkAra hovAnI sAthe sAthe emano prabhAva darzAve che. tIrtha aSTApade Apa labdha jaI pattarase gaNane dIkha kIdhI aThThamane pAraNe tApasa kAraNe kSIra labdha karI akhUTa kIdhI chA gautamasvAmInA nAmasmaraNano prabhAva evo che ke Adhi-vyAdhi ane upAdhi dUra thAya che. sarva rIte zAMti thAya che. bhautika jIvanamAM sukha-samRddhi maLe che. bhUta, preta ane devo paNa pIDA ApatA nathI. A rIte A chaMdamAM gautamasvAmInA parama prabhAvaka jIvananI mAhitI ApavAmAM AvI che. navakArano chaMda : sAmAnya rIte jaina sAhityanI chaMdaracanA eka ja chaMdamAM viSayavastunuM nirUpaNa kare che, paNa navakAranA chaMdamAM paraMparAgata lakSaNo che. AraMbhamAM duhA ane aMte kalazano prayoga thayelo che. chaMdanA prAraMbhamAM cAra duhA che jemAM navakAramaMtrano mahimA darzAvyo che. manovAMchita pUrNa thAya che, saMpatti prApta thAya che ane pUrvajanmanAM
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ << 118 karmo nAza pAme che ema darzAvyuM che. navakAramaMtrano mahimA darzAvatAM kavi nIce pramANe jaNAve che : jaina sAhitya samAroha-guccha 4 "sakaLa maMtra zira mukuTa maNi sadguru bhASita sAra so bhaviyAM mana zuddhazuM nita japIe navakAra jI ##### 13 kaDImAM hATakI chaMdaprayoga karIne kavie navakAramaMtrano vividha dRSTAMto dvArA mahimA gAyo che. kavie zrIpAla mahArAjA, cArudatta, pArzvakumAra, mahAbalakumAra, mayaNAsuMdarI, zrImatI zrAvikA, kaMbala-saMbala vagere dRSTAMtono ullekha karyo che. A dRSTAMto jaina dharmanI kathAomAM avAranavAra sAMbhaLavA maLe che, ane navakAramaMtranA saMdarbhamAM emanA nAma janasamAjamAM ahobhAvapUrvaka yAda karavAmAM Ave che. kALacakranAM game teTalAM parivartana Ave to paNa navakAramaMtra zAzvata che, ema arihaMta bhagavAnanI vANI che. kavie A vicAra darzAvatAM nIce mujaba jaNAvyuM che ke, "Age covIzI huI anaMtI hose vAra anaMtA navakAra taNI koI Adi na jANe Ima bhAkhe arihaMta." gho navakAramaMtranA aDasaTha akSara che. pratyeka akSara maMtrAkSara samAna pavitra hoI tenA smaraNathI Apatti dUra thAya che. nava lAkha navakAramaMtrano eka citte jApa karavAthI naraka gatinuM AyuSya baMdhAtuM nathI, A rIte navakAra maMtranI mAhitI ApavAmAM AvI che. kavie paMca zabdano vaividhyapUrNa prayoga karIne navakAramaMtranA gUDha rahasyane samajAvavA mATe prayatna karyo che. "paMca parameSThI jJAna ja paMcaha paMca dAna caritra paMca sajjAya mahAvrata paMcaha, paMca sumati samakita paMca pramAdaha viSaya to paMca, pALo paMcAcAra / / 13 / kalaza dvArA chaMdaracanA pUrNa karavAmAM AvI che. chaMdanA kavi upAdhyAya kuzaLalAbha che, teno ullekha thayelo che. dhArmika racanAomAM pratyakSa rIte upadezanuM tattva raheluM hoya che, teno paNa kalazamAM ullekha thayelo che. chaMdanA aMte kavi nIce mujaba jaNAve che :
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhityanI chaMdaracanAono paricaya ------ 119 "navakAra sAra saMsAra che kazaLa lAbha vAcaka kahe eka citte ArAdhatA vividha Rddhi vaMchita lahe /14 padmAvatI devIno chaMda : kavi harSasAgare daza gAthAmAM padmAvatI devIno citrAtmaka zailImAM paricaya karAvyo che. saMskRta bhASAnA prabhAvavALI A racanA gujarAtI bhASAnI anya chaMdaracanAo karatAM zuddha kavitAnA lakSaNo vizeSarUpe dharAve che. kAvyano viziSTa laya, mAdhurya ane prAsAdikatAnI sAthe sAthe aMtyAnuprAsa ane alaMkArayojanAthI samagra rIte A chaMdaracanA padmAvatIno sAkSAtkAra karAve che. AraMbhano zloka vastu nirdeza kare che. zrImatu kalikaMDadaMDa zrI pArzvanAtha saMtu dharaNendra sarka, dharma kAmartha siddhaye 1." padmAvatI devInAM keTalAMka vizeSaNo noMdhapAtra che. dha.ta., samaktidhArI, zIlavaMtI, jainamatI, bhAgyavatI, kamalAkSI, priyamukhI, rAgavatI, ciMtAmaNI, rakSAkaranI, satI vagere vizeSaNo dvArA padmAvatIno mahimA gAvAmAM Avyo che. padamAvatInuM zabdacitra AlekhatI nIcenI paMktio kavinI manohara upamAo ane madhura padAvalIno AsvAda karAve che. kaMcana samavaraNI - kalAbharaNI - zItala karaNI somamukhI ujajavala kAne kaMDala - jita ravimaMDala kamalAsI gayagaMgaNa gaNI vikasita nathaNI avicala vayaNI priyamukhI saMtuSya 3 nAsA aNIyAlI adhara pravAlI jIbha rasAlI niradoSI dADI makaNa daMtI madhura lavatI jinaguNa yuvatI tAranakhI jita kinnaravAdI susvaravAdI jinaguNa lAdhI rAgavatI saMtuSya 4ll" chaMdane aMte kalaza mUkavAmAM Avyo che. temAM paNa padmAvatI devInuM camatkArayukta nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. udA. nIcenI paMktio lakSamAM levA jevI che. kalazaH ati zayavaMta apAra, sata jaga sAcI devI, samakti pALe zuddha zrI jinazAsana sevI; adho madhya AkAza rAsa ramatI amarI, sevaka
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. jaina sAhitya samAroha-guccha 4 jana AdhAra sAra kare mana samarI; phaNipati maMDita pAsa pratimA mastaka dharaNI, harSasAgara kahe harakhazuM padmAvatI pUjo sukha karaNI. soLa satIno chaMda : jaina ane jaitattara sAhityamAM satIonA satItva ane zIlarakSaNa aMgenI caritrAtmaka mAhitI suprasiddha che. jaina sAhityamAM paNa satIonA pavitra nAmanuM smaraNa jIvanamAM sadavicAronuM siMcana kare che. A satIonA nAmane chaMdaracanAmAM sthAna ApavAmAM AvyuM che. muni udayaratna soLa satInA chaMdanI jhUlaNA chaMdano prayoga karIne 17 gAthAmAM racanA karIne dareka satInA jIvananI lAkSaNikatA darzAvI che. soLa satIonAM jIvana atyaMta pavitra che. teno mitAkSarI ullekha thayelo che. kavie AdinAtha ane anya bhagavAnanI stuti karIne soLa satInA chaMdano prAraMbha karyo che. A satIonAM nAma brAhmI, suMdarI, caMdanabALA, dhAriNI, rAjimatI, draupadI, kauzalyA, mRgAvatI, sulasA, sItA, subhadrA, kutA, paminI, damayaMtI, puSpacUlA, prabhAvatI vagere che. kavinA zabdamAM sulatAno paricaya nIce mujaba ApavAmAM Avyo che. "sula sAcI ziyalena kAcI rAcI nahI vikayA rasamAM mukhaDuM jatAM pApa palAe nAma letA mana ullae." satInA nAmasmaraNanuM phaLa darzAvatAM kavi jaNAve che ke, "vIre bhAkhI zAstra zAkhI udayaratna bhAkhe mudAe vahANuM vAtA je nara bhaNase te lahese sukha saMpadAe."17 A racanAmAM kavinI varNayojanAthI kAvyazaktino paricaya Ape che. zrI mANibhadra vIrano chaMdaH jaina zAsanamAM vItarAga ke arihaMtanI pUjAbhaktine sarvottama kakSAnI gaNavAmAM AvI che. tema chatAM aihika sukhasaMpattinI apekSAthI vItarAga sivAya anya devadevIonuM bhaktinuM pramANa vadhatuM jAya che. maNibhadravIranI upAsanA ghaNA moTA pramANamAM thAya che.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhityanI chaMdaracanAono paricaya______ 121 devAdhideva tIrthakara bhagavAnanA maMdiranI najIka bahAranA bhAgamAM mANibhadranI derI ke nAnuM maMdira banAvavAmAM Ave che. A mANibhadra anya devo karatAM manovAMchita pUrNa karavAmAM pratyakSa rIte sahAya kare che. pAMca gAthAnA A nAnakaDA chaMdamAM mANibhadravIrano camatkArayukta prabhAva darzAvyo che. kavie A chaMdanI racanA dohAmAM karI che. nahi ciMtAmaNI ratana citrAvela vicAra mANika sAheba mAre dolatano dAtAra." w4 tAvano chaMda : lAkhA bhagate tAvanA chaMdanI paMdara gAthAmAM racanA karI che. chaMdanA viSayanI dRSTie vicAratAM tAva jevA zarIranA rogane pasaMda karavAmAM Avyo che. prabhunI bhaktithI ke zuddha manathI nAmasmaraNa karavAmAM Ave to tAvano vara dUra thAya che. evA camatkAranuM nirUpaNa thayuM che. kavie tAvanuM vAstavika svarUpa varNavyuM che. A varNana bhAvavAhI ane citrAtmaka zailInA namUnArUpa che, udAharaNa tarIke nIcenI paMktio noMdhapAtra che. "Avato parahara kaMpAve DAhyAne jinatima bahAkAve pahito tuM keDamAMthI Ave sAta zikhara paNa zItane jAve ! hA, hA, hIM, hIM, huM huMkAra karAve pAsaLiyA hADAM kakaDAve unALe paNa amala jagAve, tApe pariThaNamAM mRtarAve TA" A chaMda maMtra garbhita che eTale tenuM smaraNa ke zravaNa karavAthI tAva dUra thAya che. evI phaLazruti darzAvavAmAM AvI che. "maMtra sahita e chaMda je pase, tene tAva kadI nava caDhase kAMti kaLA dehI niroga laheze lakSmI lIlA bhegA 1pA" chaMdanA viSayavastu tarIke tIrthakara bhagavAnanA jIvana-caritranI pasaMdagI karavAmAM AvI che. khAsa karIne AdinAtha, zAMtinAtha, pArzvanAtha, nemanAtha ane mahAvIrasvAmIviSayaka chaMdaracanAo maLI Ave che. gautamasvAmIne guru tarIke svIkAra karIne gurubhaktirUpe chaMda racAyA che, taduparAMta
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 . . -- jaina sAhitya samAroha-guccha : padmAvatI devI, mANibhadravIra soLa satIo, navakAramaMtra ane tAva vagere viSayo para chaMdaracanA thayelI che. A racanAo prabhuno mahimA, jIvananA vividha prasaMgonuM Alekhana, chaMdasmaraNathI prApta thatA lAbha ane samakitanI prApti vagerenuM nirUpaNa thayeluM che. koI koI chaMda-racanA duhAthI prAraMbha thAya che, ane kaLazathI pUrNa thAya che evo ullekha maLI Ave che. bhakta bhagavAnane potAnA uddhAra mATe vinaMtI kare che. te svarUpamAM racanA thayelI che, to vaLI maMtragarbhita chaMdaracanA paNa sthAna dharAve che. upalabdha chaMdaracanAo vizeSa : jaina dharmanI mAhitI dvArA prabhAva darzAve che. zuddha kavitAo kahI zakAya tevI racanAo ghaNI thoDI che. prAsa yojanA dvArA koI koI vAra kavitva zaktino paricaya thAya che. padmAvata devIno chaMda e kavitAkalAno suMdara namUno che. tenI varNayojanA mAdhurya ane prAsAdikatA padmAvatI devIno sAkSAtkAra karAve che. sAMpradAyika racanAo hovAthI temAM upadezanuM tattva sahaja rIte sthAna pAmyuM che. A racanAomAM bhakti ke zAMtarasa kendrasthAne che. to vaLI koI koI vakhata nAyakanA parAkramane paNa biradAvavAmAM Ave che. jyAM dharma tyAM camatkAra e nyAye keTalAka camatkAranA prasaMgo paNa gUMthAyelA che. chaMdaracanAo haju paNa vizeSa prApta thaI zake tema che, ane A dizAmAM zodha karavAthI jaina sAhityanI chaMdaracanAo para vizeSa mAhitI upalabdha thaI zake tema che.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ hemacaMdrAcAryakuta "yogazAstramAM brahmacaryanI vibhAvanA - pannAlAla 2. zAha zrImad rAjacaMdra brahmacarya vize nIcenI sacoTa paMktio lakhI che : nIrakhIne navayauvanA leza na viSaya nidAna; gaNe kASThanI pUtaLI, te bhagavAna samAna. * * * eka viSayane jItatAM jItyo sau saMsAra; nRpati jItatAM jItIe daLa, pUra ne adhikAra. viSayarUpa aMkurathI, TaLe jJAna ne dhyAna; leza madirApAnathI chAke jyama ajJAna. pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna; pAtra thavA sevA sadA brahmacarya mati mAna. jaina dharmamAM brahmacaryanI be vyAkhyAo maLe che. pahelI vyAkhyA vizALa ane saMpUrNa che. e pramANe brahmacarya eTale jIvanasparzI saMpUrNa saMyama. A saMyamamAM mAtra pApavRttio upara aMkuza mUkavAno samAveza thato nathI : jaina paribhASAmAM ema kahI zakAya ke mAtra Asava-nirodhano ja samAveza thato nathI, paraMtu tevA saMpUrNa saMyamamAM zraddhA, jJAna, kSamAdi svAbhAvika saduvRttionA vikAsano sudhdhAM samAveza thAya che. eTale A vyAkhyA pramANe brahmacarya eTale kAma, krodhAdi, asaduvRttine jIvanamAM udbhavatI aTakAvavI ane zraddhA, cetanA, nirbhayatA Adi saduvRttione jIvanamAM pragaTAvavI ane temAM tanmaya thavuM. AvI vyApaka ane arthapUrNa vyAkhyAmAM jaina vicAradhArAmAM brahmacaryanI vibhAvanA spaSTa thAya che.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina sAhitya samAroha-guccha 4 bIjI vyAkhyA che sAdhAraNa lokomAM brahmacarya zabdano je artha jANIto che te pramANe upara varNavela saMyamano eka mAtra aMza ja che. te vyAkhyA pramANe brahmacarya eTale maithuna viramaNa arthAt kAmasaMgano-kAmAcArano tyAga. brahmacaryanI siddhi mATe be mArgo che : pahelo kriyAmArga ane bIjo jJAnamArga. kriyAmArga kAmasaMskArane uttejita thato aTakAvI tenA sthULa vikArane jIvanamAM pravezavA deto nathI. jyAre jJAnamArga e kAmasaMskArane nirmULa karI brahmacaryane sarvathA ane sarvadA svAbhAvika kare che. arthAt kriyAmArga tenI niSedhabAju ane jJAnamArga enI vidhibAju siddha kare che; kriyAmArgathI brahmacarya, jaina paribhASAmAM kahIe to, aupamikabhAve siddha thAya che; jyAre jJAnamArgathI kSAyikabhAve siddha thAya che. kriyAmArga jJAnamArganI mahattvanI bhUmikA taiyAra kare che eTale te mArga vastutaH apUrNa hovA chatAM paNa, bahu upayogI manAyo che, ane dareka sAdhaka mATe prathama Avazyaka hovAthI tenI para khUba ja bhAra mUkavAmAM Avyo che. kriyAmArga bAhya niyamo darzAve che. e niyamonuM nAma gupti che. gupti eTale rakSAnuM sAdhana arthAt vADa. evI nava guptiomAM eka vadhu niyama umerI emane ja brahmacaryanAM dasa samAdhisthAnaka tarIke varNavavAmAM AvyA che. e niSedhAtmaka samAdhisthAnonA pAlana mATe je rIta akhatyAra karavAmAM AvI che te bhAratavarSanAM anya darzanomAM paNa prasiddha ane jUnI che. e rIta-rasama pramANe sAdhaka puruSane strIjAtinA AkarSaNathI dUra rAkhavA strIphlevara tarapha prabaLa ghRNA thAya, strIsvabhAvamAM doSa dekhAya ane strIjAti mULathI ja doSanI khANarUpa che evI pratIti thAya evAM varNano zAstramAM che. te uparAMta samAjabhaya, rAjabhaya ane paralokabhaya, kIrti-pratiSThAnI siddhi ane daivI sukhanA pralobhana dvArA sAdhaka brahmacaryane vaLagI rahe te mATe adbhuta varNano zAstromAM che. eka rIte A mAnasazAstrIya/manovaijJAnika abhigama che. temAM bAdhaka doSonI pratikriyAnA ciMtana dvArA ene atikramI javAno abhigama che. 124 kriyAmArgamAM brahmacaryane game teTaluM sthULa rakSaNa maLatuM hoya to paNa temAM kAmasaMskAra kAyama rahetA hovAthI ane emAM dhRNA, bhaya, lobha
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ hemacaMdrAcArya kRta "yogazAstra'mAM brahmacaryanI vibhAvanA 125 Adi bIjI aniSTa vRttione poSaNa maLatuM hovAthI e mArganI apUrNatA dUra karavA jJAnamArga yojavAmAM Avyo che. temAM dhyAna mukhya che. dhyAna dvArA vicAravikAsa ane svarUpaciMtana sadhAtAM kAmAdi badhI aniSTa vRttionAM bIjo baLI jAya che. jema phakta brahmacaryavrata mATe kriyAmArganAM bAhya vidhAno taddana judAM ja karavAmAM AvyAM che tema jJAnamArganAM AMtarika vidhAno phakta e vratane uddezI judAM pADI kyAMya kahevAmAM AvyAM nathI. paNa krodha, moha, lobhAdi badhA saMskArone nAbUda karavA je jJAnamArga yojAyo che te kAmasaMskAranA nAzamAM paNa lAgu paDe che. Adhunika vicAradhArA ane jaina dRSTie brahmacarya viSe have thoDo vicAra karIe. eka evo vicAra pravarte che ke ApaNe tyAM brahmacaryano pramANa karatAM vizeSa mahimA che. tenuM kAraNa manuSyane je vastu azakya lAge te karavAne tenuM svamAna tene preratuM hoya che. je ajeya che tene jeya karavAnuM, svapna ane te siddha karanArano mahimA saMsAramAM rahyA karyo che. emAM maLatI niSphaLatA je tene jItavA mATeno dhakko Ape che. evaresTa ane caMdravijaya AdinI anAdikALathI mAnavIe jhaMkhanA rAkhI che. emAM enI saMkalpazaktino carama utkarSa thayo che. kAmasaMskAra paNa manuSya anubhavyuM che ke durjeya che. bhalabhalA RSimunione teNe caLAvyA che. tenuM sAmrAjya sarva jIvo upara che. paNa e sAmrAjyaneya vaza na thavAnI icchA manuSyajAtimAM virala mANasone rahevAnI. mAnavIne paDakArarUpa bAbata hoya ene siddha karavAnI jhaMkhanA raheze ane e virala ke duSkara hoya tyAM sudhI ja eno mahimA raheze. paraMtu e duSkara che eTale ene lakSya na banAvavuM ke evo dhyeya athavA ucca Adarza samAja samakSa na mUkavo emAM vyaktinI potAnI maryAdAne bAhya kavaca ApavAnI vRttinAM darzana thAya che. evI eka mAnyatA che ke pUla kAmavAsanA e vayajanya Avega che. amuka vaye taMdurasta mANasamAM te janme che ne amuka uMmare te zame che. vaya vityA pachI paNa ApaNA samAjamAM te rahe che tenuM kAraNa te vAsanA nathI, paNa te vAsanAne ApaNe Apela mahattva, tenuM UrdhvakaraNa na karavAno ApaNo uchera che.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 - - - - -- -- __ jaina sAhitya samAroha-gu7 4 -- --- kuTuMbajIvana e badhA saddaguNonI bhUmi che. mAnavInI Avazyaka sAmAjika sadgaNonI prathama tAlImazALA kuTuMba che ema erisToTale kahyuM che. eno AdhAra laIne evuM pragaTa ciMtana karavAmAM AvyuM che ke rAjyane, samAjane je sadgaNo joIe che te badhAM mAtA-pitA, bhAIbhAMDuM, sagAMvahAlAM joDenA saMbaMdhamAM keLavAya che, poSAya che. ahIM paNa tarkasaMgatatA jaNAtI nathI. ekasarakhA saMskArajanya vAtAvaraNamAM uchera pAmanAra be vyaktimAMthI eka vyakti, saMta thAya ane bIjI vyakti sthApita samAja vyavasthAthI viruddha varte evuM bane che. erisToTalano AdhAra laIne karavAmAM Avela arthaghaTanamAM pUrvajanmanA saMskArane ane anya muddAonuM vismaraNa thayuM che. strI-puruSanI samAnatAnA A yugamAM strIone halakI cItaravAmAM AvI che evuM brahmacaryanI nava vADa viSe vicAratAM lAge kharuM. eno vicAra karatAM ema samajAya che ke e samayano strI-samAja khUba parataMtra hato. viSayonI niMdA karavI hoya to puruSanI vAsanAnI niMdA na karatAM mAtra strIonI ja niMdA karavAmAM AvI che. te samaye bIjA samAjanI asarathI, jaina samAje paNa evA keTalAka niyamo ghaDyA hoya evo saMbhava che. pariNAme strI ane puruSanA adhikAranuM sAmya tUTatuM jaNAya. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArye kaheluM che ke kAMI ekalI strIo ja duSTa nathI. puruSo paNa duSTa, krUra, kapaTI, viSayI ane julamI che. strIo to pavitra ane saMta puruSonI mAtA che. tIrthakaroe enI kUkha ujALI che. strI-samAjanI emanI A taraphadArI paNa eka jamAnAnI asara che. brahmacaryanI sAdhanAmAM baMnene samAna rIte adhikArI gaNavAmAM AvyA che. sUkSma rIte jotAM strIjAti tarapha nahIM, paraMtu strI-phlevara tarapha dRSTiparivartananI emAM mahattA che. kadAca, phezana ane sauMdarya puruSane strI-jAtinA AkarSaNathI mukta rAkhavA strI-phlevara tarapha prabaLa dhRNA thAya evAM varNano zAstromAM che. ane ene samarthaka sAhitya racavAmAM AvyuM che. paraMtu e bAbata para eTalo badho bhAra mUkavAmAM Ave che ke enI UjaLI bAju ApaNA dhyAna para AvatI nathI. sAdhvI thayelAM rAjimatIe giranAranI guphAmAM ekAMtamAM potAnA sauMdaryane joI brahmacaryathI calita thatA sAdhu ane
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ hemacaMdrAcAryakRta 'yogazAstra'mAM brahmacaryanI vibhAvanA 127 pUrvAzramanA diyara rathanaimine brahmacaryamAM sthira thavA je mArmika upadeza Apyo che te ghotaka che. vizuddha brahmacaryane pAlana karanArI aneka strIomAMthI soLa strIo mahAsatI tarIke ekeka jaina gharamAM jANItI che ane prAMtaHkALe e mahAsatIonAM nAmono pATha paNa karavAmAM Ave che. kozA vezyAe potAne tyAM AvelA ane caMcaLa mananA thayelA zrI sthUlibhadranA eka gurubhAIne zikhAmaNa ApI saMyamamAM sthira karyo te kathA paDatA puruSane eka bhAre upayogI thAya tevI ane strIjAtinuM gaurava vadhAre tevI che. AvI to aneka kathAo jaina sAhityamAM noMdhAyelI che. emAM brahmacaryathI calita thatAM puruSane strI dvArA sthira karAyAnA jevA ojasvI dAkhalAo che tevAM ojasvI udAharaNo calita thatI strIne puruSa dvArA sthira karAyAnAM pramANamAM ochAM hovAnAM, brahmacaryano bodha jagatanA badhA dharmomAM che. paraMtu mahAvrata tarIke eno gauravabharyo mahimA ane enA paripAlana mATe jhINa vaTabharyuM pRthakkaraNazIla adhyayana jeTaluM jaina dharmamAM che teTaluM anyatra nathI.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyavaMtI rAjagRhI jayendra ema. zAha jayati vijitAnya tenaH surAsuradhIza sevitaH zrImAnuM vimalastrAsavirahitastribhuvana cUDAmaNi bhagavAna / (zrI sakalAt stotra-28) "bIjAM tejone harAvanArA, devo ane bhavanapationA idroe pUjelA, saMpattizALI, pavitra, trAsa vinAnA ane traNa bhuvananA mukuTa samAna prabhu vijaya pAme che." vartamAnamAM rAjagIra tarIke oLakhAtuM zahera prAcIna zahera rAjagRha hatuM. te jaina, bauddha ane hiMduonuM pavitra zahera gaNAya che. tenA prakhyAta garama pANInA jharA pAse adhika mAsamAM hiMduono meLo yojAya che. bhagavAna mahAvIra svAmIe ahIM cauda cAturmAsa gALyA hatA. gautama buddhanI A mukhya vihArabhUmi hatI. jaina dharmanA vIsamA tIrthaMkara muni suvrata svAmInuM A janmasthAna che. prAcIna kALamAM rAjagIranAM ekathI vadhu nAmo jANavA maLe che : vasumatI, bAhedrathapura, giridhvaja, kuzAgrapura ane rAjagRha. rAmAyaNamAM vasumatI nAma Ave che. brahmAnA putra vasurAjA sAthe teno saMbaMdha hovAnuM manAya che. bAhedrathapurano ullekha mahAbhArata ane purANomAM paNa che. te rAjA bRhadratha sAthe saMbaMdha dharAve che. bRhadratha rAjA vikhyAta rAjA jarAsaMdhano pitAmaha hato. zaheranI bhaugolika racanA jotAM tenI AsapAsa TekarIo AvelI dekhAya che. tethI tenuM nAma giridhvaja apAyeluM che. TekarIothI gherAyeluM zahera evo teno artha thAya che. kuzAgrapura nAma hyuena-sAMga nAmanA cInI pravAsInA pravAsavarNanamAM, jaina dharmagraMtho tathA bauddha dharmagraMthomAM Ave che. hyuena-sAMga teno artha "ucca kakSAnA ghAsanuM zahera' - evo kare che. khasa tarIke oLakhAtuM sugaMdhI ghAsa ahIM Uge che te kAraNe Avo
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyavatI rAjagRhI . artha karAyo hoya tema bane. paraMtu rAjA kuzAgra sAthe A nAmane vadhu saMbaMdha hoya tema lAge che. rAjagRha eTale rAjAnuM nivAsasthAna. A zahera magadhanuM pATanagara hatuM ane saikAo sudhI pATanagara rahyuM hatuM tethI A artha barobara baMdha bese che. - rAjagIranI pharate AvelI TekarIonI saMkhyA pAMca che. tenAM nAmo judA judA graMthomAM judAM judAM jovAmAM Ave che. mahAbhAratamAM vaibhAra, varAha, vRSabha, RSigiri ane caityaka evAM nAmo che. e ja graMthamAM anya sthaLe pAMDara, vipula, varAha, caityaka ane mAtaMga evAM nAmo ApavAmAM AvyAM che. pAli graMthomAM vaibhAra, pAMDara, vaipulya, gRdhrakUTa ane RSigiri-e pramANe nAmo che. vartamAnamAM vaibhAra, vipula, ratna, chAtA, zaila, udaya ane sonA-e pramANe nAmo pracalita che. atyAranAM nAmone prAcIna nAmo sAthe sarakhAvavAmAM paNa muzkelI anubhavAya che. atyAre je TekarI vaibhAra nAmathI oLakhAya che te pAli graMthomAM kahelI vaibhAra TekarI che te cokkasa che chatAM tene hyuena-sAMge pipulo eTale ke vipula tarIke oLakhAvI che. biMbisAra rAjA gautama buddhanA temaja bhagavAna mahAvIranA samayamAM (I. sa. pUrve pa43-491) magadha upara rAjya karato hato. uttara bhAratamAM je cAra samrATo hatA temAMno te eka hato. bIjA traNa samrATo hatA kozalano prasenajita, vatsAno udAyana ane avaMtino pradyota. biMbisArano vaMzavistAra jo ke lAMbo nathI paraMtu vIratA ane rAjyanA vistAramAM te bIjA samrATo jevo ja parAkramI hato. A magadha rAjya pachIthI azokanA samayamAM bhAratavarSa ane aphaghAnistAna sudhI vistareluM eka mahAna sAmrAjya banyuM hatuM. bauddha graMthonA abhiprAya pramANe biMbisAra buddhano anuyAyI ane bauddha siddhAMtono prazaMsaka hato. jaina dharmanA graMthonA abhiprAya pramANe te (zreNika nAma sAthe) bhagavAna mahAvIrano custa anuyAyI hato. vRddhAvasthAmAM tenA putra ajAtazatrue (zAsanakALa I. sa. pUrve 491-459) keda karyo hato ane mArI nAkhyo hato. bauddha graMtho pramANe te ajAtazatru buddhano
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19__________ sAhitya samAroha-guw - anuyAyI banyo hato. parvatonA vistAranI bahAra teNe navA rAjagRhanI sthApanA karI hatI ema cInI yAtrika phAhiyAne noMdhyuM che. pAli graMthomAM jaNAvyA pramANe avaMtinA rAjA caMDa pradyota taraphathI saMbhavita AkramaNane khALavA zaheranA killAonuM teNe samArakAma karyuM hatuM. te samaye rAjagRha rAjakIya ane dhArmika pravRttiothI dhamadhamatuM zahera hatuM. pAli graMthonA TIkAkAra buddhaghoSanA abhiprAya pramANe A zaheranA aMtarnagara ane bahirnagara ema be bhAga hatA. zaherane 32 vizALa daravAjA hatA, ane 64 nAnA daravAjA hatA. A zaheranI vastI baMne bhAgonI maLIne 18 karoDanI hatI evo ullekha che, paraMtu temAM atizayokti hovAno saMbhava che. rAjagRhamAM gautama buddha ghaNAM varSo sudhI dharmapracAra karyo hato tethI bauddha dharmanuM paNa te mahattvanuM kendra banyuM hatuM. teo A zaheranA vividha vistAromAM vasyA hatA. paraMtu vizeSa karIne teo gRdhrakUTa para vasyA hatA. temaNe A zaheranI ane tenI AsapAsanA vAtAvaraNanI prazaMsA karelI che. buddhanA nirvANa pachI ajAtazatru temanA avazeSo rAjagRhamAM lAvyo hato ane eka stupa banAvIne te avazeSo temAM rAkhyA hatA. te pachI keTalAka mahinAo pachI agraNI bauddha sAdhuoe buddhanA upadezono saMgraha karavA eka pariSada yojavAno nirNaya karyo tyAre ajAtazatrue zataparNI guphAnI sAme eka vizALa khaMDa baMdhAvI temAM pariSada yojavAnI vyavasthA karI ApI hatI. jaina dharmagraMthomAM ajAtazatrune koNika tarIke ane jaina anuyAyI tarIke oLakhavAmAM Avyo che. jainonA 24mA tIrthaMkara mahAvIrasvAmIe rAjagRha ane tenA upanagara nAlaMdAmAM 14 comAsAM karyAM hatAM. rAyagihiM nagare nAlaMdaM ca bAhiriye nIsAe codharA aMtarAvAse vAsAvase uvAgae / (kalpasUtra) * preraka smRtio aSTamIno mahimA varNavatA eka stavanamAM kavi kAMtivijayajIe rAjagRhImAM bhagavAna mahAvIrasvAmInA samavasaraNanuM ane zreNika mahArAjAnA
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - -2: puNyavaMtI rAjagRhI . dharmazravaNanuM varNana suMdara bhAvavAhI paMktiomAM karyuM che. te A pramANe che : hAM re mArA ThAma dharamanA sADA pacavIza deza ja dIpe re tihAM deza magadha saumAM zire re lola. hAM re mAre nagarI tehamAM rAjagRhI suvizeSa jo, rAje re tihAM zreNika gAje gaja pare re lola. 1 hAM re mAre gAma nagara pura pAvana karatA nAtha jo. vicaraMtA tihAM AvI vIra samosaryA re lola hAM re mAre cauda sahasa munivaranA sAthe sAtha jo, sudhAM re tapa saMyama ziyaLa alaMkaryA re lola. 2 hAM re mAre phUlyA rasabhara jhulyA aMbakaMdaba jo, jANuM re guNazIlavAna hasI romAMciyo re lola hAM re mAre vAyA vAya suvAya tihAM avalaMbI jo. vAse re parimala cihuM pAse saMciyo re lola, 3 hAM re mAre deva caturvidha Ave koDAkoDa jo triga re maNi hema rajatanuM te race re lola. hAM re mAre cosaTha sarapati sevA haDAhaDa jo. Age re rasa lAge chedrANI nAce re lola. 4 hAM re mAre maNimaya hema siMhAsana beThA Apa jo DhALe re sura cAmara maNiratna jaDyA re lola hAM re mAre suNatAM duMdubhinAda TaLe savi tApa jo varase re sura phUla sarasa jAnuM aDyAM re lola. 2 hAM re mAre tAje teje gAje vana jema guMbajo rAje re jinarAja samAje dharmane re lola hAM re mAre nirakhI harakhI Ave jana mana luMba jo. poSe re rasa na paDe ghoSe bharmamAM re lola. 6
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 _________ jaina sAhitya samAroha-guccha 4 hAM re mAre Agama jANI jinano zreNikarAya jo Avyo re paravaryA hayagaya ratha pAyage re lola hAM re mAre daI pradakSiNA vaMdI beTho ThAya jo suNavA re jinavANI moTe bhAge re lola. 7 hAM re mAre tribhuvana nAyaka lAyaka nava bhagavaMta jo ANI re janakaruNA dharmakathA kahe re lola hAM re mAre sahaja virodha visArI jagajaMta jo. suNavA re jinavANI manamAM gahagahe re lola. 8 puNyavaMtI rAjagRhI nagarI sAthe aneka tapasvIo, zrAvaka zreSThIo, satIo, rAjaputro ane rAjaparivAranI preraka smRtio saMkaLAyelI che. roja sAta manuSyonI hatyA karanAra bhayaMkara hatyArA arjunamAlInuM hRdayaparivartana ahIM thayuM hatuM. rohiNeya coranA kAnamAM akasmAtu bhagavAnanI vANI pravezI ane cora maTIne te muni banyo hato. "abhayakumAranI buddhi hajo" evI prArthanA jemanA nAma parathI ApaNe karIe chIe te abhayakumAra zreNika rAjAnA moTA putra hatA. ArdrakumArane pratibodha pamADanAra abhayakumAra bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA svIkArIne tapazcaryA dvArA anuttara vimAnamAM gayA che. janma caMDAla evA munivara dharmanI samatA suprasiddha che. suvarNakArane tyAM gocarI vahoravA jatAM suvarNanA java kauMcapalI gaLI jatAM suvarNakAra taraphathI cAmaDAnI vAdharI mAthA para bAMdhavAmAM AvatAM samatAbhAve kaSTa sahana karI teo mokSa pAmyA. zreNika mahArAjAnA vaibhavane jhAMkho pADI de tevA vaibhavazALI zAlibhadra rAjagRhI nagarIne zobhAvatA hatA. temanA pitA svargalokamAMthI roja divya AbhUSaNonI tetrIsa peTIo mokalatA hatA. mAtAe jyAre zreNika rAjAnI oLakhANa ApI tyAre "mArA mAthe paNa rAjA che ?" e vicArathI pratibodha pAmyA ane roja eka patnIno tyAga karavA lAgyA. te vAta parathI dhanya zreSThie potAnI patnI ane zAlibhadranI bahenane ToNo mAratAM kahyuM ke, "roja eka eka patnI tyajavAmAM zI bahAdurI ?"
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 --- 133 puetI rAjagRhI patnIe kahyuM, "kahevuM saheluM che, karavuM muzkela che. tyAre e vacane jAgrata thaI tarata ja dIkSA mATe taiyAra thaI gayA. sALA-banevI baMnee bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA aMgIkAra karI. baMne sarvArthasiddhi vimAnamAM gayA che. prasannacaMdra rAjarSino vRttAMta rAjagRhInI pAsenA vanamAM banyo che. vaibhAragiri para samavasarelA prabhu mahAvIrane vaMdana karavA gayelA zreNika rAjAe dhyAnastha prasannacaMdranI gati viSe prazna karyo tyAre prabhue kahyuM, "sAtamI narake jAya.' pharI pUchatAM te "pAMcamI narake jAya' tema kahyuM. pharI pUchatAM "sarvArtha siddhi vimAnamAM jAya' tema kahyuM. pharI pUchatAM prasannacaMdrane kevaLajJAna thayuM hovAnI jANa thaI. prasannacaMdra dhyAnamAM hatA chatAM adhyavasAyonI caDatI ane paDatI ja temanI gatinuM kAraNa hatI tevo khulAso bhagavAna pAsethI zreNika rAjAe meLavyo. zreNika rAjAnI dhAriNI rANInA putra meghakumAre bhagavAna mahAvIra svAmI pAse dIkSA lIdhI hatI. temano saMthAro chelle bAraNA pAse Avyo. tethI sAdhuonI avarajavarathI paga aDavAthI tathA saMthArAmAM dhULa paDavAthI teo UMghI zakyA nahi. savAre prabhu pAse AvIne ghera pAchA javAnI icchA darzAvI. prabhue temane pUrvajanmamAM bhogavelAM kaSTonI vAta kahI saMyamamAM sthira karyA. jemane parivrAjaka saMbaDa dvArA prabhue "dharmalAbha' kahevaDAvyo hato. te saubhAgyazAlinI sulasA rAjagRhInA nAga nAmanA rakSikanAM dharmapatnI hatAM. aMbaDe temanA samyaktvanI parIkSA karavA brahmA, viSNu, mahezvara ane prabhu mahAvIranAM rUpo iMdrajAlazaktithI sarjIne lokone AkarSyA paraMtu sulasA samyakatvamAM daDha rahI tenAthI AkarSAI nahIM. ceTaka rAjAnAM putrI ane zreNika rAjAnAM paTTarANI edalaNAnA satItva para rAjAne eka vAra zaMkA thaI hatI. te nidrAmAM bolI gayAM hatAM ke, "tene kema haze ?' A eka ja vAkyathI zaMkAzIla banIne rAjAe aMtaHpura saLagAvavAno Adeza Apyo hato. abhayakumAre yuktipUrvaka ghAsa saLagAvI A Adezano amala karyo. rAjAe bhagavAna mahAvIra svAmIne celaNAnA satItva viSe pUchatAM bhagavAne te satI hovAnuM kahyuM te
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - 134_ jaiina sAhitya samAroha-guja rAjAne saMtoSa thayo. cellaNA bacI gaI che te jANI rAjAne AnaMda thayo. cillaNA dIkSA laIne mokSamAM gayAM. jemane zreNika rAjAe kahyuM hatuM, "tamArI eka sAmAyikanuM phaLa mane Apo. huM tamane mAruM aDadhuM rAjapATa ApuM," te puNiyA zrAvaka rAjagRhInuM zrAvakaratna hatA. pAMcaso sattAvIza AtmAone pratibodha pamADI saMyamamArge doranAra carama kevalI jaMbUkumAra paNa ahIM ja thayA hatA. AtmakalyANanA paMthe gayelA A mahAtmAonuM puNyasmaraNa karmanirjarAnuM kAraNa bane che. e puNyazALIone ane A puNyavaMtI bhUmine praNAma. vartamAnamAM A zaheranuM dhArmika mahattva jainadharmanuM kAraNa che. ahIMnI TekarIo maMdirothI zobhI rahI che. vipulagiri ane ratnagiri para zrI muni suvrata svAmI ane zrI caMdraprabha svAmInAM maMdiro che. svarNagiri para zrI AdinAtha ane zrI zAMtinAthanAM maMdiro che. vaibhAragiri para zrI mahAvIra svAmI ane zrI muni suvrata svAmInAM maMdiro che. vipulagirinI taLeTI pAse garama pANInA pAMca kuMDo vidyamAna che. bhagavAna mahAvIra vipulagiri ane guNazIla caityamAM ghaNo kALa rahyA hatA. paMdaramI zatAbdImAM ahIM be jaina maMdiro baMdhAyAM hovAno ullekha maLe che. temAMnA eka pArzvanAtha bhagavAnanA maMdiranI prazastivALo eka zilAlekha rAjagIramAM sva. pUraNacaMda nAharanA zAMtibhavana nivAsasthAne surakSita che. - vipulagirinA joDANamAM ratnagiri para javAya che. ahIM zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM maMdira che. vaccenA stUpamAM zrI zAMtinAtha, zrI pArzvanAtha, zrI neminAtha bhagavAnanI caraNapAdukAo vidyamAna che. ratnagirithI nIkaLI UtaryA pachI udayagiri para javAno rasto Ave che. ahIM zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM maMdira che. A maMdira rAjagIranuM sauthI prAcIna maMdira che. svarNagiri para udayagirinI pAsethI javAya che. ahIM taLeTImAM
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyavaMtI rAjagRhI. [ 135 saptadhArAnA garama pANInA kuMDa AvelA che. ahIM bhagavAna zrI AdinAthanuM maMdira che. maMdira pAsethI UtaravAnA raste kAmazilA nAmanI vizALa jagyA che. ahIM nigraMtha mahAtmAo tapazcaryA karatA hatA. pahADa UtaratAM eka nAnI nadInI sAme vaibhAragiri ane tenI jamaNI bAjue maNiyAra maTha Ave che. rAjagRhanA zreSThIvarya zAlibhadrane temanA pitA devalokamAMthI vastrAlaMkAronI peTIo roja mokalatA. A vastrAlaMkAro eka divasa vAparIne nirmAlya tarIke kUvAmAM pheMkI devAmAM AvatAM. tene nirmAlya kUI kahevAmAM AvatI hatI. Aje A sthaLane maNiyAra maTha tarIke oLakhavAmAM Ave che. ahIMthI maLI AvelI zAlibhadranI pAdukAo atyAre paTaNAnA myujhiyamamAM che. maNiyAra maThanI sAme sonaguphA nAmanI guphA che. A guphA saptadhArAnA kuMDothI eka mAIla dUra che. ahIM caumukhI jina pratimAo che. gautama buddhanA nirvANa pachI ahIM bauddha bhikSuonI pariSada maLI hatI. vaibhAragiri pAchaLa zreNika rAjAno bhaMDAra tathA rohaNiyA coranI guphA che. taLeTImAM garama pANIno brahmakuMDa ane bIjA keDo paNa che. ahIM bhagavAna mahAvIra svAmInA 11 gaNadhara bhagavaMto nirvANa pAmyA che. vartamAnamAM ahIM cAra jinamaMdiro che. paTaNAthI lagabhaga 100 kilomITaranA aMtare AveluM rAjagIra jApAnanA bauddha anuyAyIoe bAMdhelA zAMtisUpa, vipulAcalanI taLeTIe AvelA jharAonA kuMDamAMnA guru nAnaka kuMDa ane bIjA muslima saMtanA nAmavALA kuMDanA kAraNe tamAma dharmAnuyAyIonuM pavitra sthAna banI rahyuM che. nAlaMdA vidyApITha e bauddhonuM moTuM vidyAdhAma hatuM. ahIMthI thoDe dUra AveluM pAvApurI tIrtha bhagavAna mahAvIra svAmInI nirvANabhUmi che.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi RSabhadAsa : madhyakAlIna jaina sAhityanA eka zreSTha sarjaka cImanalAla ema. zAha - 'kalAdhara' madhyakAlIna jaina sAhityamAM thokabaMdha jaina sAdhu-kavio thayA che, paraMtu temAM jaina gRhastha kavio AMgaLInA veDhe gaNAya eTalA alpa che. sattaramA saikAmAM khaMbhAtamAM thayelA kavi RSabhadAsa madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM viziSTa sthAna dharAvatA uttama sAhityasarjaka che. jainetara kaviomAM temanA anugAmI mahAkavi premAnaMda, zAmaLa ane akhAnI haroLamAM teo birAje che. jaina kaviomAM temanA samakAlIna mahAkavio kavi nayasuMdara ane kavi samayasuMdaranI samakakSAe Ave che. kavi RSabhadAsa khaMbhAtanA vIsA prAgavaMzIya (poravADa) jaina jJAtinA hatA. temano janma khaMbhAtamAM thayo hato. temanA pitAnuM nAma sAMgaNa ane mAtAnuM nAma sarUpAdevI hatuM. kavie racela 'bharata-bAhubalI rAsa'mAM temanI mAtAne bhaktibhAvathI vaMdana karatAM kavi lakhe che : jananI sarUpAdene zira nAmI, joDyo bharatano rAsa re......' temanA pitAmahadAdAjInuM nAma mahIrAja hatuM. mahIrAja visaladeva cAvaDAe saM. 1064mAM vasAvela visalanagara(visanagara)nA vatanI hatA. mahIrAje charI--pAlita saMgha kADhI zatruMjaya, giranAra, Abu, delavADAnI yAtrA karI hatI ane 'saMghavI'nuM biruda pAmyA hatA. kavinA pitA sAMgaNe paNa jaina tIrthono padayAtrA--saMgha kADhIne potAnA pitAne anusaryA hatA. kavinA pitA sAMgaNa dhaMdhArthe khaMbhAta AvI vasyA hatA. tyAM temaNe vepAramAM ghaNI badhI siddhi ane saMpatti meLavI hatI. kavi RSabhadAsanA dAdA ane pitAe saMgha kADhelo eTale RSabhadAsanI paNa saMghavI aTaka paDelI jaNAya che. 'saMghapati tilaka bhaluM ja dharAvuM' - evo manoratha te dharAvatA. te uparathI mahecchA chatAM pote saMgha kADhyo nahi hoya tema jaNAya che. Ama chatAM kavi RSabhadAsa eka zrImaMta
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka gRhastha hatA. temanA kuTuMbamAM zIlavatI temaja sulakSaNA patnI, bahena, bhAInI joDa ane ekathI vadhAre bALako hatAM. temane ghera gAya, bheMsa dujhatI hatI ane lakSmI paNa temanA upara prasanna hatI. eTale ke paiseTake te sukhI hatA. temanuM kuTuMba bahoLuM - moTuM chatAM saMpIluM hatuM. teo dhArmika jIvana gALatA ane sarva vAte sukhI hatA. temanA putro vinayI hatA. temanA ghare hAthI, ghoDA, gAya, bheMsa, baLada, ghaNAM gADAM temaja vahelo (ratha) hatAM ane lokomAM kavinI sArI pratiSThA hatI. rAjadarabAramAM temanuM sAruM mAna hatuM. temanuM makAna svaccha sthaLe, sArA lattAmAM hatuM. ane ghaNA loko temanA taraphathI ghaNI AzAo sevatA hatA. te ghaNA loko upara upakAra paNa karatA ane sukhamAM divaso pasAra karatA hatA. A saghaLI bInA temaNe 'vratavicAra rAsa', 'kumArapALa rAsa', 'hitazikSA rAsa' ane 'hIravijayasUri rAsa'mAM spaSTa jaNAvI che. 5 RSabhadAsa : madhyakAlIna sAhityanA eka zreSTha sarjaka ------ kavi RSabhadAsa khaMbhAtanA vatanI hovAthI temaNe potAnA vatana khaMbhAtanuM varNana potAnI kRtimAM vigatavAra karyuM che. te parathI sattaramI sadImAM khaMbhAtanI ane gujarAtanI jasthiti, rAjasthiti, lokono paheraveza, rItarivAja vagere para prakAza paDe che. khaMbhAtanA e samaye khaMbhanagara, RSabhanagara, traMbAvatI, bhogAvatI, lIlAvatI, karNAvatI ema judAM juU nAma kavie potAnI kRtiomAM ullekhyA che. khaMbhAtamAM rahIne kavie potAnI kRtionI racanA karI hatI. eTale temAMthI sattaramA zatakanA pUrvArdhanA khaMbhAta eTale bAdazAha jahAMgIra ane zAhajahAMnA samayanA khaMbhAtanuM varNana maLI Ave che. temaNe 'RSabhadeva rAsa'mAM lakhyuM che : 'nagara traMbAvatI anya haM chaThThuM sArI, indra jasyA nara padmInI nArI; vAhaNa vakhArya nara bahu vyApArI, sAyara lahera sobhata jayavArI. tapanattara polI huM koTa daravAjA, sAhAM jahAMgIra jasa nagarano rAjA;
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 - - - - _ _ _jaina sAhitya samAroha-gucacha 4 - - - = = == prAsAda paccAsIA atihiM ghaMTAlA, jyAMhA bitAlIza poSadhazAlA. asya caMbAvatI baha e janavAsa, tyAhAM miM joDIo rISabhano rAso." "saMbAvatI (khaMbhAta) nagarI ghaNI sArI che. tyAM indra jevA puruSo ane padminI jevI strIo vase che. tyAM ghaNAM vAhano ane vakhAro che. ghaNA vyApArIo tyAM vase che. ahIM samudranI lahero Ave che ane tenuM pANI zobhI rahyuM che. ghaNI poLo, (tapanattara) pharato killo ane ghaNA daravAjA che. teno bAdazAha jahAMgIra che. tyAM paMcAzI UMcAM jinamaMdiro - prAsAdo ane beMtAlIza pauSadhazALA - upAzrayo che. AvA khaMbhAta nagaramAM ghaNI vastI che jyAM meM A rAsanI racanA karI che." kavinA vatana khaMbhAtanI mAphaka kavinA dharmaguruo vize paNa saghaLI mAhitI kavinI vividha kRtiomAMthI maLI Ave che. kavi tapagacchanA mUrtipUjaka zvetAmbara visA poravADa jaina vaNika hatA. temanA samayamAM te gacchanI 58mI pATe samrATa akabara pratibodhaka zrI hIravijayasUri hatA. temano svargavAsa saM. 16para(sana 1596)mAM thayo hato. te samaye kavinI umara 21 varSanI gaNI zakAya. tyArabAda akabara bAdazAha pAsethI "savAI jagadguru'nuM biruda meLavanAra temanA paTTadhara vijayasenasUri thayA. jemane kavie potAnA guru tarIke svIkArI potAnI kRtiomAM aneka sthaLe stavyA che. neminAtha rAjimatI stavanamAM temaNe kahyuM che : 'tapagaccha munivara sayala sukhakara zrI vijayasenasUrisaro; tasa taNo zrAvaka RSabha bole, thayo nami jinezvaro." vijayasenasUri pAse RSabhadAse vidyAbhyAsa karyo hato. eka divasa vijayasenasUrie potAnA koI eka ziSya sAru sarasvatIdevIne prasanna karI prasAda (lADu) meLavyo hato. te rAtre upAzrayamAM sUI rahelA RSabhadAsanA jANavAmAM te vAta AvI ane savAre te prasAda pote ja ArogI lIdho ane mahAvidvAna thayA. A daMtakathA bAjumAM rAkhIe to paNa eTalI vAta
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - kavi RSabhadAsa : madhyakAlIna sAhityanA eka zreSTha sarjaka_. 139 to satya ja che ke kavie potAnI dareka kRtimAM sarasvatI mAtAnI bhAvapUrvaka stuti karI teno traNa svIkAra kare che. "RSabhadeva rAsa"mAM kavi kahe che : sarasati, bhagavatI bhAratI, jahANI karI sAra, vAgezvarI vadani rami, jima huI jayajayakAra; brahmasutA tuM sAradA, brahmavAdinI nAma, vANI vacana dIuM asyA, jyama hoI vacchayuM kAma." kavi RSabhadAse 34 jeTalA rAsa ane 58 jeTalA stavananI racanA karI che. A uparAMta kavie 33 anya stavano, 32 namaskAra, 42 thoyo, 400 subhASito, 41 gIta, 5 hariyALI ane keTalIka bodhaprada sakjhAyonI racanA paNa karelI che. temanA rAsA-sAhityamAM RSabhadeva rAsa, vratavicAra rAsa, bharata-bAhubalI rAsa, kumArapALa rAsa, hIravijayasUri rAsa, hitazikSA rAsa, zatruMjaya rAsa, sthUlibhadra rAsa vagerene gaNAvI zakAya. A uparAMta temaNe neminAtha navaraso, AdinAtha AloyaNa, AdinAtha vivAhalo, bAra Aca stavana, covIsa jina namaskAra, tIrthaMkara covIsanAM kavitta, mahAvIra namaskAra vagerenI racanA karI che. kavi RSabhadAsanA janma ane mRtyu vize khAsa koI mAhitI upalabdha thatI nathI. kavi RSabhadAsanI prathama ane chellI kRtionI racanAtAla ja temano jIvanakALa nakkI karavAmAM sahAyarUpa bane che. utkRSTa madhyakAlIna sAhityakRti tarIke jenI gaNanA karI zakAya tevI kavinI prathama sAhityakRti "RSabhadeva rAsa' saM. 166ramAM eTale ke I. sa. 1606mAM racAyelI kRti che. paraMtu racanAtAlanA ullekha vinAnI kavinI bIjI naveka kRtiomAMthI be ke traNa kRtio "RSabhadeva rAsa" pahelAM racAI hovAno saMbhava che. A vastune dhyAnamAM rAkhatAM kavinI sAhityapravRtti Azare saM. 1601thI eTale sattaramI sadInI zarUAtathI ja gaNI zakAya. A jotAM kavi nayasuMdaranA kavanakALanA aMtabhAgamAM ane kavi samayasuMdaranA kavanakALanI lagabhaga sAthosAtha kavi RSabhadAsano kavanakALa zarU thAya che. have bAlyakALa, abhyAsa, sAhitya vAMcana ane
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140. jaina sAhitya samAroha-guccha 4 paripakvatA mATe temanA jIvananAM 25 varSa anAmata rAkhIe to temanI sAhityapravRttinI zarUAta samaye eTale saM. 1601mAM temanI uMmara Azare 26 varSanI gaNI zakAya. ane e hisAbe temano janma nayasuMdara pachI ane samayasuMdara pachI 21 varSe thayelo gaNAya. have racanAtAla hoya evI kavinI 24 katiomAMthI chellI kRti "rohaNiyA rAsa...saM. 1688(I. sa. 1632)mAM racAyelI che. ane tyArapachI paNa kavie bIjI ekAda-be kRtio racI hovAno saMbhava che. eTale temanI sAhityapravRtti lagabhaga sana 1634 sudhI cAlu gaNI temanuM mRtyu vahelAmAM vaheluM sana 1635 AsapAsa mUkI zakAya. kavi RSabhadAsano svargavAsa nayasuMdaranA svargavAsa pachI ane samayasuMdaranA svargavAsa pahelAM thayelo gaNI zakAya. A gaNatarIe cAlIe to temanA jIvananI pUrvamaryAdA I. sa. 157pa ane uttaramaryAdA I. sa. 163panI lekhatAM temano ochAmAM ocho jIvanakALa 60 varSano ane kavanakALa sana 1601thI 1634 sudhIno eTale ke 34 varSano gaNI zakAya. kavi RSabhadAsanI kRtiomAM ucca prakAranI kavitvazakti ane viziSTa pratibhAnAM darzana thAya che. RSabhadAsa gRhastha kavi hoI temanI bhASA sAdhukavionI jema rUDhicusta nahi paNa arvAcIna jaNAya che. kavinI thoyo, stavano, sajhAyo vagereno upayoga Aje paNa jaina gRhastho ane sAdhuo bhAvapUrvaka kare che e kavi RSabhadAsanI lokapriyatA darzAve che. Aje lagabhaga poNAcAraso varSa bAda paNa jaino A sAdhucarita kavi RSabhadAsane bhaktipUrvaka yAda kare che e ja emanI utkRSTa sarjakazaktino paricaya karAve che. Ama madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM potAnuM vipula ane viziSTa sAhityapradAna karanAra kavi RSabhadAsa gaurava levA jevA ApaNA eka uttama sarjaka che.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 pa0 zrI mahAvIra jaina vidyAlayanAM prakAzano zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyAnA graMtho kiMmata rU. * adhyAtmakalpadruma AcAryazrI munisuMdarasUri-viracita ' 50 * jaina dRSTie yoga * zrI AnaMdaghanajInAM pado (bhAga 1), * zrI AnaMdaghanajInAM pado (bhAga 2) * zrI AnaMdaghanacovIzI * zrI zAMtasudhArasa : zrI mahopAdhyAya zrI vinayavijayajI viracita 120 * prazamarati : zrI umAsvAti vAcaka-viracita pa0 jaina dRSTie karma 30 - zrI mohanalAla dalIcaMda desAInA graMtho * jaina gUrjara kavio (bhAga 1) * jaina gUrjara kavio (bhAga 2) * jaina gUrjara kavio (bhAga 3) * jaina gUrjara kavio (bhAga 4) * jaina gUrjara kavio (bhAga 5). * jaina gUrjara kavio (bhAga 6) * jaina gUrjara kavio (bhAga 7) 220 (sAte bhAganuM punaH saMskaraNa - pro. jayaMta koThArI) * zrI sAmAyika sUtra : zrI mohanalAla dalIcaMda darjAI 25 * zrI jinadevadarzana : zrI mohanalAla dalIcaMda desAI 12 8 OM OM zuM che * 110 :
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. 142 . kiMmata rU. * virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA : saMpAdako : jayaMta koThArI, kAMtibhAI bI. zAha - vidyAlayanAM anya prakAzano * Kavyanushasana Kalikal Sarvagnya Hemchandracharya : Reedited by Dr. V. M. Kulkarni * The Systems of Indian Philosophy: Shri Virchand Raghavji Gandhi * suvarNa mahotsava grantha (bhAga 1-2) 100 * New Documents of Jaina Painting : : 250 Dr. Moti Chandra & Dr. U. P. Shah eka jaina sAhitya samAroha (guccha 1): * jaina sAhitya samAroha (guccha 2) naka jaina sAhitya samAroha (guccha 3) * jaina sAhitya samAroha (guccha 4) * amRta mahotsava smRtigraMtha : 75 upAdhyAyajI va yazovijayajI svAdhyAyagraMtha saMpAdako pradyumnavijayajI,jayaMta koThArI, kAMtibhAI bI. zAha * madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhitya 120 saMpAdako : jayaMta koThArI, kAMtibhAI bI. zAha * yogazAstra : AcArya hemacaMdra saMpAdaka : zrI khuzAladAsa jagajIkvanadAsa * aSTaka prakaraNa : AcArya haribhadrasUrikRta - saMpAdaka : zrI khuzAladAsa jagajIvanadAsa 150
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * nadarzana: vaijJAni dRSTime zrI naMdighoSavijayajI Jainism: Through Science - English & Hindi jaina Agama graMthamAlA graMthAMka 1 naMdisuttaM aNuogaddArAI dA : saMpAdaka : puNyavijayo muniH graMthAMka 2 (1) AyArAMgasuttaM : 143 saMpAdaka : jambUvijayo muniH graMthAMka 2 (2) sUyagaThaMgasuttaM : saMpAdaka : jambUvijayo muniH graMthAMka 3 ThANAMgasutaM samavAyAgasuttaM : saMpAdaka : jambUvijayo muniH graMthAMka 4 (1) viyAhapaNNattisuttaM : bhAga 1 : - saMpAdaka : paM. becaradAsa jIvarAja dozI graMthAMka 4 (2) viyAhapaNNattisuttaM : bhAga 2 :: saMpAdaka : paM. becaradAsa jIvarAja dozI graMthAMka 4 (3) viyAhapaNNattisuttaM : bhAga 3 : saMpAdaka : paM. becaradAsa jIvarAja dozI graMthAMka 9 ( 1 ) paNNavaNNAsuttaM : bhAga 1 : saMpAdaka : pUNyavijayo muniH graMthAMka 9 (2) paNNavaNNAsuttaM : bhAga 2 : saMpAdaka : pUNyavijayo muniH Dimata 3. 40 Edition 60 40 40 40 120 40 40 40 30 40
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. . 144 bhata. 3. graMthAMka 15 dasavaiyAttiyasUttaM, uttarAjjhayaNNAhaM, AvassayasuttaM : saMpAdaka : pUNyavijayo muniH| graMthAMka 17(1) pahaMNNayasuttAIM bhAga 1: / saMpAdaka : pUNyavijayo muniH graMthAMka 17(2) pahaiMNayasuttAIM bhAga 2 : saMpAdaka : pUNyavijayo muniH graMthAMka 17(3) paiNNayasuttAhaM bhAga 3 : saMpAdaka : pUNyavijayo muniH graMthAMka 5 NAyAdhammakahAo : . . . ... saMpAdaka : jambUvijayo muniH . 125 prAptisthAna : zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, ogasTa krAMti mArga, muMbaI-400 036. .. zrI mahAvIra haina vidyAlaya, basa sTenDa pAse, 50ii, samAvA-380006. (p| sane posTezayAI sabasa). . .
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education international