Book Title: Gyanjyotini Jivanrekha
Author(s): Ratilal D Desai
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005554/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA : lekhaka : ratilAla dIpacaMda desAI lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira For amadAvAda-Cse Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA lekhaka ratilAla dIpacaMda desAI pradhAna saMpAdaka jitendra bI. zAha lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira guja. yuni. pAse, navaraMgapurA, amadAvAda-9. For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajayotinI jIvanarekhA lekhaka ratilAla dIpacaMda desAI : prakAzaka : lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira guja. yuni. pAse, navaraMgapurA. amadAvAda-9. prathama AvRtti, 2007 prata : 5OO kiMmata : rU. 50/ - graMtha Ayojana : zAradAbena cImanabhAI ejyukezanala risarca senTara, amadAvAda. For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA AgamaprabhAkara munirAjazrI puNyavijayajInuM jIvanacaritra prakAzita karatAM ane atyaMta harSanI lAgaNI anubhavIe chIe. hastapratomAM saMgrahAyelA ApaNA jJAnavArasAne surakSita karavA ane jijJAsuone sulabha karavA | karAvavAno AjIvana bhekha dharanArA pUjaya puNyavijayajInuM jIvanacaritra atyaMta preraNAdAyI che. te samaye moTAbhAganA jJAnabhaMDAronI sthiti dayanIya hatI. hastaprato udhaInuM bhojana banI naSTa thaI rahI hatI. videzIo mAMgyA dAme hastaprato kharIdIne videza laI jatA hatA ane samAja A bAbata pratye udAsIna hato, te samaye munizrI puNyavijayajIe gAmogAma pharIne hastapratonA saMrakSaNa bAbate lokone jAgRta karyA. rAtadivasa joyA vagara satata mahenata karI bhaMDArone surakSita karyA ane ApaNA naSTa thatA jJAnane surakSita karyuM. jIvanamAM jJAnasAdhanA ane AgamasaMzodhana e temanA prANa hatAM. temaNe mukhyatve pATaNa, khaMbhAta, vaDodarA, jesalameranA jJAnabhaMDAronA jirNoddhAra karAvyA ane aneka hastaprato surakSita, saMrakSita ane saMmAjita karI. jJAnabhaMDAronA sUcipatro taiyAra karyA karAvyA. aneka durlabha graMthonuM saMpAdana karyuM. Agama graMthonuM prakAzana thAya te mATe Agama vidvat pariSadanI sthApanA karI hatI, temAM temaNe svayaM Agama graMthonuM saMpAdana karyuM ane muni bhagavaMto ane vidvAnone Agama graMthonuM saMpAdana karavA preryA hatA. temanI AvI For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekavidha sevAne kAraNe temane Agama-divAkaranI padavI enAyata karavAmAM AvI hatI. A uparAMta zreSThIvaryazrI kastUrabhAI lAlabhAIne hastaprato surakSita rAkhavA temaja jijJAsuone sulabha karavA mATe eka saMsthA sthApavAnI preraNA karI. temanI preraNAthI ja zeThazrI kastUrabhAIe lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranI sthApanA karI. A saMsthA vidvAnonI tIrthabhUmi banI. deza-videzanA vidvAnoe ahIM beMsI jJAnasAdhanA karI, hastapratono upayoga karyo. pU. munizrInuM jIvanacaritra siddhahasta-lekhaka zrI ratilAla dIpacaMda desAIe lakhyuM hatuM. suMdara, subodhazailImAM lakhAyela A caritra aprApya hovAthI temaja preraNAdAyI hovAthI tenuM prakAzana karavAmAM AvI rahyuM che. A graMthanuM prakAzana karavAnI paravAnagI mATe zrI nItInabhAI desAInI sAthe vAta karI hatI temaNe prakAzana karavA mATe saharSa saMmati ApI ethI A kArya saraLa banyuM. A mATe ame zrI nItInabhAI desAInA atyaMta AbhArI chIe. A graMthanA prakAzanamAM sahayoga karanAra tamAmano AbhAra mAnavAmAM Ave che. - jitendra bI. zAha For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA R 1 4 - 34 8 40 43 47 jJAnajyotinI jIvanarekhA vatana, mAtA-pitA ane dIkSA dAdAguru, guru ane vidyAbhyAsa jJAnoddhAranuM zakavartI kArya Agama-saMzodhananuM virATa kArya badhuM ja Agama-prakAzana mATe arpaNa Agama-saMzodhana-kAryane jhaDapI banAvavAnI jhaMkhanA jIvanasAdhanA ane vimaLa vyaktitva aMgata paricayanI thoDIka vAta khaMbhAtano vihAra; paM. zrI ramaNIkavijayajIno svargavAsa chellAM be varSa muMbaImAM chellA divaso puravaNI-1 puravaNI-2 sAdhanAnuM aMtima dhyeya 55 K 6O 78 For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA "A Agamo taiyAra karIe chIe, e vidvAno tapAse; tapAsIne skUlanA hoya tema ja saMpAdana-paddhatimAM doSa hoya, to tenuM bhAna karAvaze to ame rAjI thaIzuM. stuti karanArA to ghaNA maLe che, paraMtu truTio dekhADe evA vidvAno ghaNA ochA maLe che. huM icchuM chuM ke teo truTio batAve. ame e vastu lakSamAM laI teno bhaviSya amArAM saMpAdanomAM upayoga karazuM." (jJAnAMjali, pRSTha 296) A udgAro svargastha paramapUjaya AgamaprabhAkara munivarya zrIpuNyavijayajI mahArAjanA che. mahArAjazrInI preraNAthI zrI mahAvIra jaina vidyAlaye ApaNAM badhAM pavitra mULa AgamasUtro prakAzita karavA mATe "naina-gAma-pranthamAtA" zarU karI che. A graMthamALAnA prathama graMtha "naMtisutta majuro ddArAruM " no prakAzanasamAroha, vidyAlayanA suvarNamahotsavanI ujavaNI prasaMge, zeThazrI kasturabhAI lAlabhAInA pramukhapade, amadAvAdamAM, tA. 26-2-1968nA roja yojavAmAM Avyo hato. A prasaMge pravacana karatAM mahArAjazrIe A uddagAro vyakta karyA hatA. A ugAro utkaTa satyaniSThA, satyane samajavA ane svIkAravAnI jhaMkhanA, saraLatA, sahRdayatA ane vinamratAthI pavitra banela aMtaHkaraNanI ArasI banI rahe evA vimaLa ane virala che; ane e enA uddagAtAnI mahattA ane mahAnubhAvatAnI sAkSI pUre che. munivarya zrI puNyavijayajI For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA mahArAjanuM jJAna kevuM jIvanasparzI hatuM ane jIvana kevuM jJAnamaya ane satyalakSI hatuM, te A uparathI paNa samajI zakAya che. je dharmanAyaka potAnA kAryanI kadara karavAnI nahIM paNa potAnA kAmamAM rahela khAmIo jaNAvavAnI, sAme cAlIne, mAgaNI kare emane mana dharmaniSThA ane satyaniSThAnuM mUlya keTaluM UMcuM haze ! ane e emanA jIvanamAM kevI ekarUpa banI gayela haze ! 2 Ano bhAva e che ke aMtaramAM satyanI cAhanA jAge to jIvanavikAsanuM paheluM pagathiyuM sAMpaDe. sAcuM vicAravuM, sAcuM bolavuM ane sAcuM AcaravuM e ja dharmano mArga ane e mArge cAlavuM e ja mAnavajIvanano mahimA. satyane mArge cAlavA mATe je chaLaprapaMca, daMbha ane ahaMkArathI aLago rahe ane saraLatA, nikhAlasatA ane namratAne apanAve, e sAcI dhArmikatAnA amRtanuM pAna karIne jIvanane amRtamaya banAvI zake ane ahiMsA tathA karuNAnI bhAvanAthI sabhara evI samatAne mArge vizvanA samasta jIvo sAthe maitrIno pavitra nAto keLavI zake, paNa A mATe sauthI pahelAM nirdabhavRtti keLavIne jIvanane satyagAmI banAvavuM ghaTe, tethI ja kavivara zrI udayaratnajIe kahyuM che ke - samaktinuM mULa jANIe jI, satya vacana sAkSAta; sAcAmAM samakti vase jI, mAyAmAM mithyAtva re, prANI ! ma karIza mAyA lagAra. potAnI jAtanuM ane vizvanuM satyadarzana pAmavAno mukhya upAya che niSThAbharI, niHsvArtha, nirdabha ane nirmaLa jJAnasAdhanA. eTale jIvanasAdhanAnA dhyeyane varela sAdhakanA jIvanamAM koIka bhUmikA evI paNa AvI pahoMce che ke jyAre satyasAdhanA ane jJAnasAdhanA ekarUpa banI jaIne sAdhakane avaira, adveSa, abhaya, ahiMsA ane karuNA jevA daivI guNothI samRddha banAvI de che. pUjya AgamaprabhAkara munivarya zrIpuNyavijayajI mahArAjanI utkaTa jJAnasAdhanA ane saumya satyasAdhanA AvI ja jIvanasparzI ane UrdhvagAmI For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA jIvanano eka uttama Adarza banI rahe evI hatI, ane tethI ja emano vairAgya zuSka ke udAsa nahIM paNa prasannatAthI sabhara ane 'citta prasanna re pUjana phala kahyo re' e yogIrAja AnaMdadhananI uktinI yathArthatA samajAve evo hato. ema kahevuM joIe ke teo nirbheLa ane satvagAmI jJAnasAdhanA dvArA sadA prasannatApUrvaka paramAtmadevanuM ane AtmadevanuM atyaMtara pUjana karIne potAnA jIvanane saccidAnaMdamaya banAvI zakyA hatA. tIrthakaroe dharmatIrthanI sthApanA karIne jainasaMskRtino vizvamaitrIno payagAma gAjato karyo pUrva bhAratanI puNya bhUmimAMthI; paNa, samayanA vaheNa sAthe, e saMskRtinA vaheNe paNa potAno mArga badalyo ane e saMskRtinI gaMgA pUrva taraphathI pazcima tarapha vahevA lAgI. gUrjarabhUmine bhagavAna ariSTanemi dvArA karaNA ane vairAgyanI bhAvanAno vAraso maLelo ja hato. eTale gujarAtanI dharatIne pUrva bhAratanI maitrI ane arvaranI saMskRti khUba gamI gaI; e saMskRtine paNa pazcima bhAratano pradeza bahu anukULa AvI gayo. vaLI, e saMskRtinI bhAvanAne lokajIvanamAM vahetI rAkhanArA aneka jIvanasAdhaka saMto ane jayotirdharo samaye samaye gujarAtanI dharatImAM nIpajatA rahyA ane dhArmikatA ane saMskAritAnI saritAne sadA vahetI rAkhatA rahyA, tethI ja gujarAtanI janatA ahiMsA ane karuNAnI bhAvanAne Aje paNa potAnA jIvanamAM vizeSa pramANamAM apanAvI zake che. muniratna zrIpuNyavijayajI gujarAtanA AvA ja eka prabhAvaka dharmapuruSa hatA, ane teonuM jJAnoddhAranuM apUrva kArya dharmasaMskRtinA zAstravArasAne surakSita ane ciraMjIva banAvavAnA zakavartI kArya tarIke sadA smaraNIya banI rahe evuM hatuM. For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatana, mAtA-pitA ane dIkSA mahArAjazrInuM vatana gujarAtanuM kapaDavaMja zahera. kapaDavaMja dharmazraddhAnA raMge raMgAyeluM zahera che; tyAga, vairAgya ane saMyamanI abhiruci enA kaNakaNamAM prasarelI che. tyAMnAM saMkhyAbaMdha dharmAnurAgI bhAIo ane bahenoe dIkSA grahaNa karIne AtmasAdhanAno mArga apanAvyo che; tyAM ekAda jaina ghara paNa evuM bhAgye ja haze ke jayAMthI koI ne koI vyakti tyAgamArganI puNya yAtrika na banI hoya. keTalAka dAkhalA to evA paNa che ke jayAre eka kuTuMbanA badhA sabhyoe, vairAgya bhAvanAthI prerAIne, saMyamano svIkAra karyo hoya ! vaLI, zAstroddhAranA kAryamAM paNa kapaDavaMjanuM arpaNa viziSTa hoya ema lAge che. bhUtakALamAM ApaNAM pavitra AgamasUtromAMnAM nava aMgasUtro upara vizada TIkA karanAra AcAryapravara zrIabhayadevasUrijInI e nirvANabhUmi che. emanI pavitra smRtimAM emanA nAmanuM eka jJAnamaMdira paNa thoDAM varSo pahelAM tyAM sthApavAmAM AvyuM che. vartamAna samayano vicAra karIe to, AgamagraMthono uddhAra karanAra be samartha Agamadhara mahApuruSonI janmabhUmi banavAnuM gaurava paNa kapaDavaMjane ja prApta thayuM che. A be Agamadhara dharmapuruSo te parama pUjaya AgamoddhAraka AcArya zrIsAgarAnaMdasUrijI mahArAja, ane pUjayapAda AgamaprabhAkara zrutazIlavAridhi muni zrIpuNyavijayajI mahArAja. mahArAjazrInA pitAzrInuM nAma DAhyAbhAI dozI. emanAM mAtuzrInuM nAma mANekabahena. baMnene dharma upara khUba AsthA. temAMya mANekabahenane to For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatana, mAtA-pitA ane dIkSA dharma tarapha vizeSa anurAga. vaLI, AjathI poNoso varSa pahelAMnA samayamAM ApaNA dezamAM kanyA-keLavaNInuM pramANa nahIM jevuM hatuM tyAre paNa, mANekabahene gujarAtI cha dhoraNano ane pAMca pratikramaNa, jIvavicAra, navatattva vagereno abhyAsa karyo hato. mahArAjazrIno janma vi. saM. 1952nA kArataka sudi pAMcama (jJAnapaMcamI ke lAbhapAMcama)nA parvadivase thayelo. teonuM nAma maNilAla. mANekabahenane pAMca saMtAna thayelAM. emAM A eka saMtAna ja ucharela--ane te paNa jANe kALanA moMmAM koLiyo thatAM bacI gayuM hoya e rIte ! kuTuMbanI sthiti sAmAnya, eTale DAhyAbhAI muMbaImAM rahetA hatA, ane ekalAM mANekabahena vatanamAM rahIne potAnA saMtAnane ucheratAM hatAM. maNilAla haju be-cAra mahinAnA ja thayA hatA ane ghoDiye jhUlatA hatA, e vakhate eka divasa emane gharamAM mUkIne mANekabahena nadIe kapaDAM dhovA gayelAM. pAchaLa mahollAmAM ekAeka moTI Aga lAgI ane emAM mANekabahenanuM ghara paNa jhaDapAI gayuM. Aga lAgyAnI bumarANa sAMbhaLIne eka vahorA gRhastha paNa tyAM doDI AvyA. emaNe eka makAnamAM koI bALakanA raDavAno avAja sAMbhaLyo ane, mAnavatAnI bhAvanAthI prerAIne gharamAM doDI jaIne, e bhalA sagRhastha e bALakane laIne potAne ghera mUkI AvyA. A bAju nadIkinAre mANekabahenane AganI khabara paDI; e to hAMphaLAM phAMphaLAM AvI pahoMcyAM. joyuM to ghara AgamAM svAhA thaI gayeluM ! emane thayuM ke gharanA ekanA eka vaMzavelAne paNa Age bharakhI lIdho ! emanA duHkhano pAra na rahyo. pelA vahorA gRhastha mAnatA hatA ke hamaNAM A bALakanAM mA-bApa AvIne ene laI jaze; paNa sAMja sudhI koI na AvyuM ! e vahorA gRhastha nekadila insAna hatA, ane emane e khyAla hato ke A bALaka koIka hiMdunuM saMtAna che, eTale emaNe e bALakane hiMdunA gharanuM pANI maMgAvIne pAyuM ane bakarInuM dUdha pivarAvyuM. rAta thaI to paNa e bALakane laI javA mATe koI na AvyuM eTale bIjI divase savAre emaNe gheraghera pharIne tapAsa karI. Akhare mANekabahenane potAno dIkaro sAjosAro maLI gayo ! emanA AnaMdano pAra na rahyo ! maNilAlane 5 For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 jJAnajyotinI jIvanarekhA jANe te divasathI rAmanAM rakhavALAM maLyAM ! DAhyAbhAIne A vAtanI khabara paDI, eTale teo kapaDavaMja AvIne potAnAM patnI ane putrane muMbaI teDI gayA. muMbaImAM rahI maNilAle prAthamika zikSaNa lIdhuM. paNa mAtA ane putrano bhAgyayoga kaMIka vilakSaNa hato. ane emAM kudaratano koI akaLa saMketa chupAyo hato. 27 varSanI uMmare mANekabahena vidhavA thayAM ! tatkALa to upara Abha ane nIce dharatI jevI ekalatA ane nirAdhArI teo anubhavI rahyAM. cittamAM jANe sUnakAra chavAI gayo, paNa emaNe AkhI jiMdagI dharmanuM pAlana karavAmAM ane dharmanI vANI sAMbhaLavAmAM gALelI, eTale AvA kAramA saMkaTa vakhate dharma ja sAco sahAro ApI rahyo. mANekabahenane saMsAra sAra vagarano lAgyo. aMtara vairAgyane jhaMkhI rahyuM ane e asAra saMsArano tyAga karavA taiyAra thayAM. paNa vacamAM eka avarodha hato : cauda varSanA maNilAlanuM zuM karavuM ? ene kone bharose soMpavo ? maNilAla paNa kaMI pAcho paDe evo na hato. eNe mana sAthe nakkI karyuM hatuM : bA kahe tema karavuM. mAne paNa thayuM : huM saMsArano tyAga karuM to mArA putrane saMsAramAM zA mATe rAkhuM ? chevaTe bannee dIkSA levAnuM nakkI karyuM. vi. saM. 1965nA mAha vida pAMcamanA divase maNilAle, vaDodarA pAse chANI gAmamAM, munivarya zrIcaturavijayajInA ziSya tarIke, dIkSA lIdhI; nAma puNyavijayajI rAkhavAmAM AvyuM. maNilAlanI dIkSA pachI be divase ja mANekabahene zrI mohanalAlajI mahArAjanA samudAyamAM pAlItANAmAM dIkSA lIdhI. emanuM nAma sAdhvIjI zrI ratnazrIjI. ratnazrIjI saMyamanuM pAlana karavAmAM sadA jAgrata rahetAM. pAchalI avasthAmAM emanI AMkhonAM teja aMdara UtarI gayAM hatAM, chatAM dharmanI jAgRti evI ja hatI. eka vAra teo sakhta bImAra thaI gayAM. DaoNkTare kahyuM ke AvI bImArIno sarakhI rIte ilAja karavA mATe sAdhvIjIne ispitAlamAM dAkhala karavAM joIe. A sAMbhaLIne ratnazrIjInuM aMtara valopAta karI rahyuM; emane thayuM : kyA bhavane mATe ispitAlamAM jaIne cha kAyanI virAdhanA karIne saMyamanI virAdhanA karavI ? e to koI paNa rIte ispitAlamAM na javuM paDe e ja jhaMkhI rahyAM. DaoNktarane paNa emanI A jhaMkhanAnI khabara For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatana, mAtA-pitA ane dIkSA paDI. bIje divase DaoNkTara AvyA; tabiyata kaMIka ThIka lAgI. emaNe kahyuM : mahArAja ! Apane ispitAlamAM nahIM laI jaIe. DaoNkTaranI vAta sAMbhaLIne sAdhvIjInA mukha upara anahada AnaMda ane AMtarika saMtoSanI koI divya rekhAo vilasI rahI. emane jIvananI na koI AkAMkSA hatI ke na maraNano koI bhaya hato, dehaduHkhathI chUTako meLavavA na jarAya maraNanI jhaMkhanA hatI; ane maraNano bhaya to emane leza paNa hato ja nahIM. emane ekamAtra ciMtA ke jhaMkhanA eTalI ja hatI ke koI paNa rIte saMyamanI virAdhanA thatI aTake. vi. saM. 2022mAM, amadAvAdamAM, teo svargavAsI thayAM ! For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAdAguru, guru ane vidyAbhyAsa muni zrIpuNyavijayajInA dAdAguru pravartaka zrIkAMtivijayajI mahArAja eka Adarza zramaNa hatA. ahiMsA, saMyama ane tapanuM amRta emanA romaromamAM vyApeluM hatuM. teo samatAnA sarovara, guNanA bhaMDAra ane zAMta pratApI mahApuruSa hatA. sphaTika samuM nirmaLa emanuM jIvana hatuM. saMtajIvanane zobhatI udAratA emaNe evI keLavI jANI hatI ke emane mana A mAro ane A parAyo evo koI bheda na hatoH jaina-jainetara saune teo vAtsalyapUrvaka AvakAratA ane dharmasAdhanAmAM ke jJAnopArjanamAM joItI sahAya ApatA, pramAda to emane sparzato ja nahIM, ane koIno tiraskAra karavo, koInA upara roSa karavo ke mana-vacana-kAyAnA valaNamAM visaMvAda rAkhIne chaLa, prapaMca ke daMbhane Azraya Apavo, e to emanA svabhAvamAM ja na hatuM, emanuM jIvana jIvatA anekAMtavAda jevuM guNagrAhI ane satyacAhaka hatuM. jevA udAra mahArAjazrInA dAdAguru hatA, evA ja udAra teonA guru zrIcaturavijayajI mahArAja hatA. vaLI, teo jevA udAra hatA evA ja vyavahAradakSa, kAryaniSTha ane satata sAhityasevI vidvAna hatA. dAdAguru tathA guru baMne jJAnopAsanA ane jJAnodvAranA pavitra dhyeyane varelA hatA. jJAna vagara na saMyamano sAco mArga lAdhe, na saMyamanI nirmaLa ArAdhanA thaI zake, na saMghano abhyudaya thaI zake ke na dharmanI prabhAvanA thaI zake; ane tIrthaMkarabhagavAnanA abhAvamAM emanI vANI ja saMghanuM parama AlaMbana banI For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAdAguru, guru ane vidyAbhyAsa zakeH A parama satya teonA aMtaramAM barAbara vasI gayuM hatuM. emanA pagale pagale zrIpuNyavijayajI mahArAjanuM jIvanakArya paNa jJAnodvAra banI gayuM. ane A rIte pravartaka zrIkAMtivijayajI mahArAja, munivarya zrIcaturavijayajI mahArAja ane munirAja zrIpuNyavijayajI mahArAja-- dAdAguru, guru ane ziSyanI tripuTIe, chellAM sATha-sittera varSa daramyAna, jJAnoddhAranI eka ekathI caDiyAtI je pravRttio karI batAvI te mATe kevaLa jainasaMgha ja nahIM paNa jainavidyA ane bhAratIyavidyAnA deza-videzanA abhyAsIo ane vidvAno paNa sadA mATe emanA oziMgaNa raheze. pravartaka zrIkAMtivijayajI mahArAjanI jema zAMtamUrti munipravara zrIhaMsavijayajI mahArAja paNa vaDodarAnA ja vatanI hatA. emanuM nAma choTAlAla hatuM. choTAlAlanA aMtaramAM nAnI uMmarathI ja vairAgyanI bhAvanA ramatI hatI. pariNAme saMsArano tyAga karavAnI bhAvanAthI prerAIne teo 21me varSe potAnA mitra chaganalAla sAthe paMjAba pahoMcI gayA. banne mitroe vi. saM. 1935nA mAha vida agiyAraze pU. AtmArAmajI mahArAja pAse dIkSA lIdhI. emanuM nAma muni haMsavijayajI rAkhIne emane muni zrIlakSmIvijayajInA ziSya banAvavAmAM AvyA. emanA mitra chaganalAla e ja pU. puNyavijayajI mahArAjanA dAdAguru pravartaka zrIkAMtivijayajI mahArAja. zrIhaMsavijayajI mahArAja zANA, Tharela ane game tevAnA aMtarane vaza karI le evA zAMtinA sarovara jevA saMta hatA, emanI vANImAM pavitratA ane AtmIyatAnI saravANI vahetI, potAnA saMyamanI ArAdhanAmAM teo sadA jAgrata rahetA, aneka pradezomAM vicarI, aneka AtmAone bodha pamADI, aneka tIrthonI yAtrA karI ane paMcAvana varSa jeTalA dIrgha samaya sudhI nirmaLa saMyamanI ArAdhanA karI vi. saM. 1990nA phAgaNa suda pahelI dazamanA divase teo pATaNamAM samAdhipUrvaka svargavAsa pAmyA. pU. puNyavijayajI mahArAjane A mahApuruSanA saumya ane preraka sahavAsano paNa lAbha maLyo hato. 9 vaLI, AcArya zrIvijayavallabhasUrijI mahArAja paNa vaDodarAnuM ja ratna hatA. jainasamAjanA utkarSa mATe dhArmika keLavaNI sAthe vyAvahArika For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jJAnajayotinI jIvanarekhA keLavaNInA prasAra mATe saMkhyAbaMdha zikSaNa-saMsathAo sthApavAnI, udyogagRho zarU karavAnI tema ja bIjI pravRttio hAtha dharavAnI preraNA teoe samAjane ApI hatI. mahArAjazrIne emanA lokopakAraka saMparkano paNa lAbha maLyo hato, eTaluM ja nahIM, emaNe teonI pAse (te kALe muni zrIvallabhavijayajI pAse) ardhA anuyogadvAra sUtranuM adhyayana paNa karyuM hatuM. dIkSAnuM paheluM ja comAsuM mahArAjazrIe potAnA vaDIlo sAthe DabhoImAM karyuM DabhoI to ApaNA jJAnadivAkara ane mahAna jyotirdhara mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjanI nirvANabhUmi-satyalakSI, sarvasparzI ane marmagrAhI vidvattAthI zobhatA e prabhAvaka mahApuruSe ahIM ja ciravizrAma lIdhelo ! jogAnujoga kaho ke kudaratano koI akaLa saMketa kaho, zrIpuNyavijayajI mahArAja zrIyazovijayajI mahArAja pratye UMDo anurAga dharAvatA hatA, tathA emanA jIvanasparzI ane vizvatomukhI pAMDityanA teo parama bhakta hatA. ane, jANe bhaktane potAnI AvI niHsvArtha ane nirmaLa bhaktino badalo maLI raheto hoya ema, zrIupAdhyAyajI mahArAje potAnA hAthe lakhelI teonI potAnI, tema ja bIjAonI saMkhyAbaMdha kRtio mahArAjazrIne judA judA bhaMDAromAMthI sahajapaNe hAtha lAgatI ja rahI hatI. chelle chelle, cheka vi. saM. 2025nI sAlamAM mahArAjazrI khaMbhAtanA zrI zAMtinAtha tADapatrIya bhaMDArane vyavasthita karavA ane pAyacaMda gacchanA bhaMDAranuM nirIkSaNa karavA mATe khaMbhAtamAM rokAyA hatA tyAre paNa, pothIonAM nakAmAM mAnI lIdhelAM pAnAMomAMthI upAdhyAyajI mahArAjanA hastAkSaramAM lakhAyelI koI adhUrI prata teone maLI AvI hatI ! ema paNa kahI zakAya ke zrIyazovijayajI mahArAja jevI jJAnavibhUtinA nirvANane lIdhe vidyAtIrtha banela DabhoInI bhUminA saMparke paNa mahArAjazrIne vidyAsAdhanAnI prabaLa preraNA ApI haze. mahArAjazrI potAnA vidyAbhyAsanI vAta karatAM kahetA ke koI paNa viSayano ekadhAro saLaMga abhyAsa karavAnuM mArA jIvanamAM bahu ochuM bana che. vaLI, amuka varSo sudhI ekAgra banIne abhyAsa karyo ane pachI prAcIna prato vAMcavAnuM ke prAcIna graMthonA saMzodhananuM kAma zarU karyuM evuM paNa nathI For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAdAguru, guru ane vidyAbhyAsa 11 banyuM. kaMIka pUrvasaMskAra kaho, kaMIka vaDIlonI kRpA kaho ane kaMIka jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama kaho, moTe bhAge, vidyAbhyAsa ane zAstrasaMzodhananuM kAma sAthe sAthe ja cAlatAM rahyAM; ane, kAma kAmane zIkhave ema, zAstronuM vAcana ane saMzodhana karatAM karatAM navA navA viSayonuM jJAna maLatuM rahyuM. e kahevAnI jarUra nathI ke AnA pAyAmAM mahArAjazrInI nirmaLa tejasvI buddhi, satyane pAmavAnI jhaMkhanA, koI paNa viSayane jANavAnI utkaTa jijJAsA ane te viSayanA mULa sudhI pahoMcavAnI ane enA vistArane paNa samajavAnI dhIraja ane tAlAvelI rahelI hatI. Ama abhyAsa ane vidyApravRtti sAthe sAthe cAlatAM rahevA chatAM teoe judA judA vidvAno pAse je kaMI abhyAsa karyo hato, tenI mukhya vigato A pramANe che :-- dIkSAnA pahelA varSamAM mahArAjazrIe dAdAguru ane guruzrInI nizrAmAM badhA prakaraNagraMthono UMDANathI abhyAsa karyo--jANe zAstrIya bodhano pAyo naMkhAyo. bIje varSe vasonA zrAvaka zrIbhAyalAlabhAI pAse mArgopadezikAno abhyAsa karyo. te pachI paMDita zrInityAnaMdajI zAstrI pAse siddhahemalavRtti, hemalaghuprakriyA, caMdraprabhAvyAkaraNa, hitopadeza, dazakumA2cirata vagerenuM rizIlana karyuM. pALiyAdavALA paMDita zrIvIracaMdabhAI meghajI pAse laghuvRttino adhUro abhyAsa pUro karyo, ane kAvyonuM vAcana karyuM. A samaya daramyAna dAdAguruzrI ane guruzrInI UMDI vidyAvRtti ane jJAnodvAranI pravRttinA saMskAro to potAnuM kAma karatA ja hatA. emanI saMzodhananI pravRtti joIne ke jJAnodvAranI emanI vAto sAMbhaLIne mahArAjazrIne ema to lAgatuM ja ke A kaMIka sAruM kAma thaI rahyuM che, ane AvuM kAma ApaNe paNa karavA jevuM che--jANe pUrvajanmano koI saMskAra ane bhaviSyano koI kAryayoga ja kAma karI rahyo hato ! evAmAM jainadarzana tema ja bhAratIya badhAM darzanonA UMDA abhyAsI paMDitavarya zrIsukhalAlajInI pAse abhyAsa karavAno yoga banI Avyo. pATaNa ane vaDodarAmAM, vi. saM. 1971 ane 1972mAM, mahArAjazrIe paMDitajI pAse kAvyAnuzAsana, tilakamaMjarI, tarkasaMgraha ane chaMdonuzAsanano For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jJAnajyotinI jIvanarekhA abhyAsa karyo. A graMthonA abhyAsa nimitte ane paMDitajInA bahoLA jJAnane lIdhe, bIjI aneka bAbato paNa ApameLe ja adhyayananA kSetramAM AvI jatI, ane e rIte jJAnanA sImADAno ane dRSTino vikAsa thato gayo. A arasAmAM pATaNathI zrIkesariyAjI tIrthano saMgha nIkaLyo, temAM mahArAjazrI sAthe paMDitajI paNa gayelA ane e saMghamAM paNa vidyAbhyAsa cAlu rahelo ! A rIte jyAre eka bAju paMDitajI pAse AvuM adhyayana cAlatuM hatuM tyAre bIjI bAju mahArAjazrI prAcIna pratonA pAThAMtaro meLavavAnuM tema ja zAstrIya graMthonAM pUpho tapAsavAnuM kAma paNa vizvAsapUrvaka karatA thaI gayA hatA. A pachI to paMDita sukhalAlajI ane mahArAjazrIne avAranavAra sAthe kAma karavAnuM banatuM rahyuM, ane samaya jatAM paMDitajI potAnA zAstrasaMzodhananA kAme paNa mahArAjazrI pAse AvatA rahyA. bhAvanagaranA bIjA comAsAmAM vi. saM. 1978 mAM) paMDitajI sanmatitarkanA saMzodhananA kAme ane lIMbaDInA comAsAmAM tattvArthasUtranA kAme mahArAjazrI pAse gayela. lIMbaDImAM paMDitajIe bauddhadarzananA keTalAka muddAothI mahArAjazrIne paricita karyA. mahArAjazrIe bauddha graMtha hetubiMdunI nakala paMDitajI mATe karI ApI; eno upayoga paMDitajIne sanmatitarkanA saMpAdanamAM karavAno hato. pAchaLathI hetubiMdu graMtha vaDodarAnI gAyakavADa oriyenTala sirIjha taraphathI pragaTa thayo. mahArAjazrIe A graMthanI karI Apela nakala eka Adarza nakala tarIke gujarAta vidyApIThamAM sAcavI rAkhavAmAM AvI che. - A rIte paMDitajI ane mahArAjajI vacceno saMbaMdha uttarottara vadhu gADha thato gayo. paMDitajI mahArAjazrInA nirdabha sAdhujIvana ane satyAgrAhI jJAnanA pratye khUba Adara dharAve che; mahArAjazrI paMDitajInI satyagrAhI, agAdha ane vyApaka vidvattA ane akiMcanabhAva pratye evo ja Adara dharAvatA hatA. jayAre paNa A bannenuM milana thatuM, tyAre vidyAvinodanuM suprasanna vAtAvaraNa prasarI rahetuM. paMDitajI pratyenI potAnA vidyAguru tarIkenI bahumAnanI lAgaNI darzAvatAM, potAnA gurudevanuM smaraNa karavAnI sAthe, mahArAjazrIe paMDitajInA sanmAna prasaMge kaheluM ke For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAdAguru, guru ane vidyAbhyAsa 13 zrImAna paMDita sukhalAlajI mArA vidyAguru che. ApaNA jIvananI pragati mATenAM je vividha aMgo che temAM vidyAguru e eka viziSTa aMga che. mArA jIvanamAM meM je anekAneka sAdhu vidyAguruo ane gRhastha vidyAguruo meLavyA che, e saumAM sarvocca sthAna huM be vyaktione ApuM chuM. temAM prathama sthAna pUjayapravara, satata jJAnopAsanAparAyaNa, aneka jJAnabhaMDAronA uddhAraka, vyavasthApaka ane zrI jaina AtmAnaMda graMtharatnamALAnA saMpAdaka zrI caturavijayajI mahArAjanuM che, jeo mArA dIkSAguru ane zikSAguru che.... bIjuM sthAna paMDita zrIsukhalAlajInuM che, jemaNe mane ekAMta AtmIyabhAve adhyayana karAvyuM che, tema ja prasaMge prasaMge mane aneka viSayonuM jJAna pustako dvArA nahi paNa moDhethI ja ApIne mArI daSTine temaNe vizada banAvI che. mArA jIvanano yoga ja koI evo vicitra haze ke jethI huM mArA jIvananA prAraMbhathI aneka prakAranAM kAryomAM parovAI javAne lIdhe jIvanamAM adhyayana ati alpa karI zakyo chuM. tema chatAM mArA upara vidyAguruono evo prema hato ke jethI Aje mArI e UNapa koInI najare nathI AvatI; chatAM e vAta to dIvA jevI che ke mAruM adhyayana ati apUrNa che. A baMne guruoe mArA tIkhA svabhAvane AnaMdathI jIravIne paNa mane dareka rIte samRddha karyo che. be guruomAMthI eka guruzrI ke jeo mArA jIvananuM sarvasva hatA, teo to Aje svargavAsI thaI cUkyA che. paNa eka guru Aje vidyamAna che, jemanI pAse Aje paNa huM aneka rIte adhyayana karuM chuM. Aje jayAre paNa huM mArA A vidyAguru pAse jAuM chuM. tyAre teozrI; game teTalA kAryavyasta hoya tema chatAM, potAnuM dareka mahattvanuM kArya choDIne paNa mArI sAthe anukULatAe potAnA atigaMbhIra adhyayana ane ciMtanamAMthI udbhavelI anubhavapUrNa vAto kare che, jethI jIvanamAM navuM jJAna ane phuraNAo jAge che." (jJAnAMjali, pR. 290) pU.paM. nemavijayajInA ziSya sva. muni zrIlAvaNyavijayajI pAse mahArAjazrIe Avazyaka hAribhadrI TIkAnuM ane potAnI meLe oghaniryuktinuM vAcana-adhyayana karyuM hatuM; sAthe pAlItANAmAM gurutattvavinizcaya jUnI hastapratone AdhAre zuddha karyuM hatuM. AgamasUtronA mahAna uddhAraka For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jJAnajayotinI jIvanarekhA pUjaya sAgaranaMdasUrIzvarajImahArAje jayAre pATaNamAM AgamonI vAcanA zarU karI tyAre keTalAka taraphathI enI sAme virodhano sUra vaheto karavAmAM Avelo. mahArAjazrI e vakhate e vAcanAno lAbha to nahIM laI zakelA, paNa emane eTaluM to lAgeluM ke AvA kAryano virodha karavo e barAbara nathI; A kAma to uttama che ane e karavA jevuM che. pachI, A vAcanA pAlItANAmAM cAlu rahI tyAre, pAlItANAnA bIjA comAsA daramyAna (vi. saM. 1976mAM) , mahArAjazrIe eno lAbha laI oghaniryuktinI droNAcAryanI TIkA pUrI vAMcI ane pannavaNAsUtra uparanI malayagiri TIkA ane bhagavatIsUtranI abhayadevasUrinI TIkA adhUrI vAMcI. bhAvanagaramAM be comAsAnI sthiratA daramyAna mahArAjazrIe potanI meLe ja paThana-pAThana karavAnuM cAlu rAkhyuM; uparAMta, vayovRddha ane jJAnavRddha zeThazrI kuMvarajIbhAI ANaMdajI pAse karmaprakRti, prakaraNo vagerenuM vAcana karyuM. mahArAjazrIno bodha jANI zrIkuMvarajIbhAI khUba rAjI thayelA. emaNe kahyuM : badhuM upasthita che; mAtra gurugama joIe. mahArAjazrI zrIkuMvarajIbhAIne gurusthAnIya mAnatA hatA. vi. saM. 1999nI sAlamAM mahArAjazrI AgamamaMdirananI pratiSThA mATe pAlItANA gayA tyAre zrIkuMvarajIbhAI bImAra hatA, eTale emane zAtA pUchavA mATe mahArAjazrI khAsa bhAvanagara gayA hatA. te vakhate zrIkuMvarajIbhAIe aTapaTI lipimAM lakhelo eka copaDo mahArAjazrIne ApatAM teoe te vAMcI Apyo hato. mahArAjazrInI zaktino Avo vikAsa joIne zrI kuMvarajIbhAI khUba rAjI thayA. vi. saM. 2025nI sAlamAM, khaMbhAtamAM, mAre mahArAjazrInA vividha viSayanA vyApaka abhyAsa aMge teozrInI sAthe je savAla-javAba thayA te uparathI paNa teonI svayaMspharaNAprerita jJAnopAsanA ane jJAnoddhAranI pravRttino keTaloka khyAla AvI zake che. savAla - Ape prAkRtano abhyAsa kyAre, kevI rIte karyo ? javAba- ema lAge che ke prAkRtinuM jJAna zarUAtathI ja hatuM. pATaNanA bIjA comAsAmAM pUjaya gurujI pAse paumacariyuM vAMcyuM; e For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhyAsa dAdAguru, guru ane vidyAbhyAsa 15 vAMcatAM vAMcatAM prAkRta bhASA khUlI gaI. pachI vaDodarAmAM paMDita sukhalAlajI pAse zrI hemacaMdrAcAryanuM prAkRta vyAkaraNa adhuM vAMcyuM, sAthe sAthe paumacariyuM pATaNanA saMghavInA pADAnI tADapatrIya pratanA AdhAre sudhAryuM. savAla-AgamonA abhyAsanI vizeSa ruci kayAre jAgI ? javAba-muni zrIlAvaNyavijayajI pAse Avazyaka hAribhadrI vRtti vAMcatAM e tarapha vizeSa ruci thaI; ane pUjaya sAgarAnaMdasUrijInI vAcanA khUba gamI. savAla-aprabhraMza bhASAnuM jJAna kevI rIte thayuM ? javAba-e to kevaLa e bhASAnuM sAhitya vAMcatAM vAMcatAM ja thayuM. savAla-prAcIna lipio vAMcavAno abhyAsa kevI rIte thayo ? javAba-e paNa moTe bhAge kAma karatAM karatAM ja thayo, ema kahI zakAya. pATaNanA bIjA comAsAmAM (eTale dIkSAnA chaThThA varSe) sAkSara zrI cimanalAla DAhyAbhAI dalAla (sI. DI. dalAla) pATaNanA jJAnabhaMDAro tapAsavA AvelA. e vakhate emane prAcIna hastalikhita prato meM vAMcI ApI hatI. devanAgarI lipi pahelAMnI brAhmI lipine ukelavAnuM ane devanAgarI lipinA akSaronA saMke aike badalAtA maroDane ukelavAnuM paNa mahAvarAne lIdhe phAvI gayuM. alabatta, AmAM zrIgaurIzaMkara hIrAcaMda ojhAnA "bhAratIya lipimALA" nAme pustakano paNa upayoga karAto rahyo che. judA judA saikAonI lipione ukelavAnA AvA mahAvarAne lIdhe, jene aMte lekhana-saMvata na noMdhyo hoya evI kRti paNa kayA saikAmAM lakhAyelI hovI joIe eno moTe bhAge sAco aMdAja, e graMthanI lipi uparathI, karI zakAya che. savAla-Apane bauddha sAhitya ane vaidika sAhitya tarapha ruci kevI rIte thaI ? javAba-moTe bhAge IUTIRUV- na-kAnathI sAMbhaLI sAMbhaLIne. mAruM eka sadbhAgya rahyuM che ke judA judA viSayanA vidvAnone For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 jJAnajyotinI jIvanarekhA avAranavAra maLavAnuM banatuM rahe che. e vakhate amArAM kAma uparAMta bIjI je kaMI jJAnavArtA thAya te huM pUrNa utsukatA ane jijJAsApUrvaka sAMbhaLato rahuM chuM. ema karatAM keTaluMka jJAna anAyAsa maLI rahe che, ane eka vAra koI bAbatamAM jijJAsA jAgI eTale pachI svAbhAvika rIte ja ene lagatA graMtho jovAnuM bane che, ane tethI ApaNe koI paNa bAbatano aitihAsika ane tulanAtmaka dRSTie tathA taTasthavRttithI vicAra karatA thaIe chIe. AnuM pariNAma e Ave che ke judI judI dharmasaMskRtio vaccenA uparachallA virodhanA badale enI bhItaramAM rahela samAnatAnA tattva tarapha ApaNuM dhyAna vizeSa jAya che, ane ApaNe koI paNa bAbatano samabhAvapUrvaka ke satyazodhaka ane guNagrAhaka dRSTie vicAra karatAM zIkhIe chIe. jIvanasAdhanAmAM ke jJAnanI upAsanAmAM A bAbata bahu mahattvanI ane ghaNI upayogI nIvaDe che. savAla-prAcIna graMthonA saMzodhananI zarUAta Ape kyAre karI ? javAba-amuka kAmanI amuka vakhate je zarUAta thaI ema cokkasa na kahI zakAya. zAstrono abhyAsa ane saMzodhanano abhyAsa lagabhaga sAthe sAthe ja cAlato rahyo. pUjaya gurujI jayAre prAcIna graMthonuM saMzodhana karatA tyAre ja mULa pAThonA artho besADavAno, pAThAMtaro zodhavAno, arthanI saMgati mATe zuddha pATha kyo hoI zake eno, lipi ukelavAno-ema badho abhyAsa kAma karatAM karatAM AgaLa vadhato rahyo. A badhAnI pAchaLa eka vAta mAlUma paDe che ke abhyAsa ane jJAnanI vAtomAM ke zAstronA saMzodhana-saMpAdanamAM je rasa paDato, tene lIdhe bIjI pravRtti tarapha bhAgye ja dhyAna jatuM. pUjaya gurujInAM saMpAdanomAM sahAyarUpa thatAM thatAM sthiti evI AvI ke keTalAka ati kaThina gaNAya evA prAcIna graMthonuM saMpAdana ane sAthe maLIne karyuM, keTalAka graMthonuM saMpAdana meM ekalAe ja karyuM; eTaluM ja nahi, chevaTe evuM paNa banyuM ke pAThAMtaro nodhe pUjaya gurujI, ane pAThano nirNaya karuM huM ! ahIM eka prasaMga khAsa yAda Ave che. saMvata 1995nA comAsAmAM mane saMgharaNIno evo ugra vyAdhi thaI Avyo ke zarIra nicovAI jAya ane zaktimAtra harAI jAya; vyAdhi koI rIte kAbUmAM Ave ja nahIM. A vakhate vaDodarAnA zrIvADIbhAI vaidyano ilAja For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 dAdAguru, guru ane vidyAbhyAsa cAlato hato. kyAreka to salAha maLe ke have bIjAnI davA karo ! paNa meM to thAkayA ke kaMTALyA vagara, dhIrajapUrvaka, e ja ilAja cAlu rAkhyo. doDheka varSa sudhI cAlela A upadrava daramyAna mane moTAmAM moTo sadhiyAro Apyo mArA zAstravyAsaMge. kathAra-koSanuM saMpAdana ane nizIthacUrNinuM adhyayana meM A bImArI daramyAna ja karyuM - jANe huM mAruM kAma karato rahyo ane dardI potAnuM kAma karatuM rahyuM ! mane to A badhuM dAdAguruzrInI ane gurujInI ja kRpAnuM phaLa lAge che. potAnA gurujI ane dAdAguruzrI uparanI zraddhAne darzAvatAM mahArAjajIe pote ja kahyuM che ke - "jo pUjayapAda gurupravara zrI pravartakajI mahArAja, pUjya gurudeva ane samasta munigaNanI AziSa varasatI haze-che ja, to pUjaya gurudevanAM satsaMkalpone mUrta svarUpa ApavA ane temaNe cAlu karelI graMthamALAne savizeSa ujjavala banAvavA yathAzakya alpa-svalpa prayatna huM jarUra ja karIza." (jJAnAMjali, pRSTha 289) savAla- Ape koI zAstrIya graMtha racavAno kyAreya prayatna karelo ? javAba-hA. lIMbaDInA pahelA comAsAmAM (vi. saM. 1978mAM) pUjaya dAdAgurujI ane guruzrI tyAMnA bhaMDArano uddhAra karavAnA kAmamAM rokAyelA hatA tyAre mane vizeSagvatI upara TIkA karavAno vicAra thaI Avelo, paNa pachI e vicAra pramANe kAma na thayuM. savAla-ApanAmAM satyAgrAhI madhyasthabhAva kyAMthI Avyo ? javAba-svAbhAvika rIte tathA pUjaya dAdAgurujInA satata samAgamathI. A te dIkSA lIdhA bAda zrIpuNyavijayajI mahArAje potAnI svayaM phuraNAthI, dAdAguru tathA gurujInI vAtsalyabharI kRpAdRSTithI ane judA judA vidvAnonA samAgamathI potAnI jJAnasAdhananAne sarvagrAhI, marmasparzI ane satyamUlaka banAvI hatI ane jANe bhaviSyanA jJAnoddhAranA mahAna kAryane mATe potAnI jAtane susajja banAvI lIdhI hatI. For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnoddhAranuM zakavartI kArya Ama to muni zrIpuNyavijayajI mahArAja eka AtmasAdhaka saMta hatA, ane potAnA AtmabhAvanI kyAreka upekSA na thaI jAya ke saMsAranI vRddhi kare evI AtmavirodhI pravRttimAM jarAya na aTavAI javAya enI teo satata jAgRti rAkhatA; ane apramattapaNe potAnI sAdhanAne niraMtara AgaLa vadhAratA rahetA. Ama chatAM emanuM jIvanakArya (mission) to vividha rIte jJAnano uddhAra karavAnuM ja hatuM--emano avatAra ja jJAnanA uddhAra mATe thayo hato. ane, kahevuM joIe ke, kudarate soMpelA e jIvanakAryane teo poNoso varSa jeTalI vRddha uMmara lagI evI ja niSThA, evI ja sphUrti ane evI ja tatparatAthI karatA rahyA--jANe ema lAge che ke A kArya karatAM na to teo vayanI maryAdAne ke na to zarIranI zaktiazaktine pichANatA hatA. A kArya karatAM karatAM jANe emanAmAM zaktino akhUTa jharo vahI nIkaLato hato. thoDIka prAcIna hastaprato temanI AgaLa mUkI daIe athavA to ekAda hastalikhita bhaMDAranI vacce teozrIne besADI daIe, to teo AhAra, ArAma ane UMdhane vIsarIne emAM evA tanmaya banI jatA ke jANe koI UMDA AtmaciMtanamAM UtarI gayela yogIrAja ja joI lyo ! emane A rIte jJAnodvAranA kAryamAM nirata jovA e paNa eka lahAvo hato. jJAnoddhAranI teozrInI AvI asAdhAraNa ane zakavartI kahI zakAya evI pravRttionI keTalIka vigato joIe. zAstrAbhyAsa- jJAnodvAranuM paheluM pagathiyuM che svayaM zAstronuM For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 jJAnoddhAranuM zakavartI kArya satyasparzI ane sarvasparzI adhyayana. A adhyayana pAchaLanI daSTi sAMpradAyika kadAgrahathI mukta, aitihAsika, tulanAtmaka ane satyazodhaka hoya to ja e sva-para upakAraka banI zake. mahArAjazrInA zAstrAbhyAsanI A ja vizeSatA hatI, ane tethI teo sadA guNanA grAhaka ane satyanA cAhaka banI zakatA hatA. vaLI, emane mana vidyA e nirbheLa vighA ja hatI eTale enI upAsanAmAM teo mArA-tArApaNAno koI bheda rAkhatA nahIM. ane zAstrIya graMtho uparAMta laukika vidyAonA graMthonuM paNa teo evA ja AdarathI avalokana-avagAhana karatA, AthI jema teo potAnAM zAstronI khUbI ane maryAdAothI paricita rahI zakatA, tema bIjAonAM zAstronI khUbIo ke maryAdAothI paNa paricita rahI zakatA. pariNAme emanA abhyAsamAM tema ja nirUpaNamAM sadA satyanI subhaga AbhA prasarI rahetI; ane tethI e nirUpaNa vizeSa sacoTa ane pratItikara banatuM. AcAryapravara zrIharibhadrasUrijIe temanAM yogabidu graMthamAM (zloka pa24) sAcuM ja kahyuM che ke "AtmIyaH parakIyo vA ka : siddhAnto vipazcitAm ? / daDNAvAhita thatu custasya paripradyuH ' eTale ke vidvAnane mana A siddhAMta mAro ane A parAyo evo koI bheda nathI hoto; paNa je jovAthI ane iSTathI abAdhita hoya teno svIkAra karavo, e ja ucita che. pUjya puNyavijayajI mahArAjanuM adhyayana AvuM ja taMdurasta ane vimaLa daSTithI paripUta hatuM, ane tethI ja e dezavidezanA vidvAnone mATe vizeSa AvakArapAtra banI rahetuM. teozrInuM adhyayana AvI nirmaLa buddhithI thayeluM hovAthI emanA lakhANamAM paNa enI chApa spaSTa jovAmAM AvatI. samabhAvI AcArya haribhadrasUrie zAstravArtAsamuccayamAM kapila maharSino 'divya mahAmuni' (zloka 237) ane bhagavAna buddhano "mahAmuni' (zloka 46 6) jevAM bahumAnavAcaka vizeSaNothI nirdeza karyo che, tema puNyavijayajI mahArAjanAM lakhANomAM paNa A paraMparAnuM virala sAtatya jovA maLe che. jyAM kyAMya koI dharmapuruSano ke mahAna vyaktino athavA vidvAnano ullekha karavAno vakhata Avato tyAre For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 teo te bahumAnasUcaka zabdathI ja karatA. karmasAhitya aMgenA potAnA lekhamAM, digaMbara sAhityano nirdeza karatAM, teoe lakheluM ke "digaMbara saMpradAyamAM paNa bhagavAna zrIpuSpadaMtAcArya... vagere karmavAdaviSayaka sAhityanA praNetA ane vyAkhyAtA pAraMgata AcAryo ane sthaviro thayA che. jJAnajyotinI jIvanarekhA (jJAnAMjali, pR. 140) stuti-stotraviSayaka sAhityamAM kharatara gacchanA AcArya zrIjinaprabhasUrijInA arpaNane biradAvatAM mahArAjazrIe lakhyuM che ke : "A pachI citravicitra stuti-stotra-sAhityanuM sthAna Ave che. A vibhAgamAM seMkaDo jainAcArya tema ja jainamunioe phALo Apyo che, tema chatAM kharataragacchIya AcArya zrIjinaprabhe vidhavidha bhASAmaya ane vidhavidha chaMdomaya citravicitra stuti-stotra-sAhityanA sarjanamAM je vizALa phALo Apyo che e sauthI mokhare Ave che. A AcAryanA jeTaluM vipula ane vidhavidha prakAranuM stutisaMtotrasAhitya koIe saryuM nathI ema kahevAmAM atre jarAye atizayokti thatI nathI.' (jJAnAMjali, pRSTha 159) e ja rIte zrIdhUmaketulikhita 'kalikAlasarvajJa zrIhemacaMdrAcArya' pustakane AvakAratAM teoe mukta mane kahyuM che ke : "AcArya zrIhemacaMdranAM Aja sudhImAM zraddhAmUlaka ane pAMDityapUrNa saMkhyAbaMdha jIvanacaritro lakhAI cUkyAM che, chatAM bhAI zrIdhUmaketunI A kRti e mahApuruSa pratye eka judA prakAranI ja zraddhApUrNatA ane kuzaLatA rajU kare che. jema zraddhAnI amuka prakAranI bhUmikAthI dUra rahI jIvanacaritro AlekhavAmAM ghaNI vAra bhUlo thAya che, ane vAstavika vastusthiti DhaMkAI jAya che, e ja rIte kevaLa zraddhAnI bhUmikAmAM UbhA rahI jIvanacaritro lakhavAmAMya evA ane eTalA ja goTALAo utpanna thavA sAthe kharI vastune anyAya paNa maLe che. e viSeno viziSTa viveka ApaNane zrIdhUmaketue lakhela prastuta jIvanacaritra dvArA batAvyo che.'' (jJAnAMjali, pRSTha 173) For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 jJAnoddhAranuM zakavartI kArya mahArAjazrInA kathananI tema ja emanAM lakhANo ke saMpAdanonI vidvAnomAM je bhAre pratiSThA che te teonI AvI guNagrAhaka, satyazodhaka ane taTastha dRSTine kAraNe ja. vaLI, mahArAjazrI e paNa jANatA hatA ke jo ApaNe anya dharmanA mahAna puruSone mATe mAnabharyA zabdo vAparIe to tethI ApaNuM citta kaluSita thatuM aTake che, eTaluM ja nahi, sAmI vyakti paNa ApaNA pUjaya puruSo mATe bahumAnabharyA zabdono prayoga karavA prerAya evI ane premabharI pharaja pADI zakIe. AthI UlaTuM, jo ApaNe bIjAne mAnya vyakti mATe halakA zabdono prayoga karIe to ethI ApaNAM vicAra ane vANI to dUSita thAya ja che; uparAMta, ethI sAmI vyaktine, ApaNane mAnya vyaktione mATe kharAbavANIno prayoga karavAno eka prakArano paravAno maLI jAya che ! dhanano khapI jema zodhI zodhIne dhanano saMcaya kare che, tema mahArAjazrI satyano ane guNono zodhI zodhIne saMgraha karavAnI dRSTie ja zAstronuM avalokana-avagAhana karatA emanA zAstrAbhyAsanI A paNa eka virala vizeSatA hatI. prAcIna graMthonuM saMzodhana-potAnA guruzrInA pagale pagale mahArAjazrIe paNa eka samartha saMzodhaka tarIkenI khyAti prApta karI hatI. emanAM saMpAdanonI sarvAgaparipUrNatA joIne paradezanA vaijJAnika saMzodhaka vidvAno paNa DolI UThe che. teozrIne hAthe AkarAmAM AkarA graMtho paNa aNIzuddha banIne navajIvana pAmyA che. graMtha-saMpAdananA kAryamAM teozrIne varelI asAdhAraNa siddhinAM kAraNo aneka che. teo zAstranA viSayathI ane graMthamAM AvatA itara sAhityanA saMdarbhothI haMmezAM suparicita rahetA; ane je bAbata potAnI samajamAM na AvatI te bAbatano, game te rIte, khulAso meLavIne ja AgaLa vadhavAno teono svabhAva hato; akSaronA vividha maroDo dharAvatI judA judA saikAnI lipine ukelavAmAM teo siddhahasta hatA; ane, sauthI AgaLa vadhIne, zAstronA (tema ja anya graMthonA paNa) saMzodhananI bAbatamAM emanI dhIraja ane khaMta sAcA arthamAM apAra hatAM. A kArya karatAM emane na to kyAreya kaMTALo Avato ke na to teo kyAreya utAvaLa karatA. koI paNa prazna ke zaMkAnuM saMtoSakAraka ke sAcuM samAdhAna For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 - jJAnajyotinI jIvanarekhA maLe nahIM tyAM sudhI teo, yogInA jevI pUrNa ekAgratAthI, enI pAchaLa lAgelA ja rahetA. nAnA sarakhA uMdarane zodhavA DuMgara khodavA jeTalI mahenata karavI hoya ke suvarNanI kaNI meLavavA dhULadhoyAnI jema dhULanA DhagalAne tapAsavo hoya to paNa teo haMmezAM taiyAra rahetA; ane kyAreka ATalI badhI mahenatanuM pariNAma zUnyamAM Ave topaNa teo nirAza na thatA. satyanI ekAda hIrAkaNI meLavavA mATe paNa teo divasa-rAta mathAmaNa karyA ja karatA. ane ATaluM badhuM karavA chatAM, tenA bhArathI mukta banIne, sadA suprasanna rahI zakatA. saMzodhana -saMpAdananI dRSTie namUnArUpa lekhI zakAya evA emanA saMkhyAbaMdha graMthonAM nAma lakhAvI zakAya; paNa enI yAdI ApavAnuM A sthAna nathI. ane teoe AgamasaMzodhananuM je mahAna kArya hAtha dharyuM hatuM tene to emanA jJAnamaya vyaktitvanA sArarUpa ane paMdaraso varSa pahelAM thaI gayela AgamagraMthonA mahAna saMrakSaka ane parama prabhAvaka zrIdevardhvigaNi kSamAzramaNe karela AgamasaMkalana jevuM zakavartI ane sudIrgha kALa sudhI upakAraka banI rahe evuM ja mAnavuM joIe. prAcIna AgamagraMtho tathA anya sAhityanA saMzodhananI mahArAjazrInI asAdhAraNa nipuNatA tathA saMzodhana mATenAM apAra khaMta, dhIraja ane cIvaTano lAbha aneka graMtho ke graMthamALAone maLato rahyo hato. bhAvanagaranI zrIjaina AtmAnaMda sabhAnAM prakAzano namUnedAra gaNAyAM ane deza-videzanA vidvAnonI prazaMsA meLavI zakyAM emAM mahArAjazrI tathA emanA guruvarya muni zrI caturavijayajIno phALo ghaNo ja AgaLa paDato che. A prakAzano tema ja prAkRta TesTa sosAyaTI, amadAvAdanA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRtividyAmaMdira taraphathI pragaTa thatI lA. da. graMthamALA tathA muMbaInA zrImahAvIra jainavidyAlayanI jaina Agama graMthamALAnAM saMkhyAbaMdha prakAzano mahArAjazrInI prAcIna graMthonA saMzodhana mATenI nipuNatA, niSThA ane bhaktinI kIrtigAthA cirakALa sudhI saMbhaLAvatAM raheze prationA niSNAta pArakhu ane uddhAraka-prAcIna jIrNa zIrNa hastaprato to jANe mahArAjazrInA hAthamAM AvatAM ja potAnI ApavItI For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnoddhAranuM zakavartI kArya 23 kahevA lAgatI ! prata nAnI hoya ke moTI, surakSita hoya ke jIrNa, adhUrI hoya ke pUrI-dareke dareka pratinuM mahArAjazrI pUrNa dhyAnathI avalokana karatA; ane, koI jhaverI jeTalI cIvaTathI hIrAnI parakha kare eTalI cIvaTathI, enuM mUlyAMkana karatA, mahArAjazrI graMthalekhananI ane graMthonI sAcavaNInI prAcIna tema ja arvAcIna paddhatithI tathA sAmagrIthI tema ja Adhunika vaijJAnika sAdhanothI pUrNa paricita hovAne kAraNe kyA jIrNa graMthanA punaruddhAra mATe kevI mAvajata karavAnI jarUra che te teo barAbara jANatA hatA. prAcIna graMthonAM ekasarakhA mApanAM bheLaseLa thaI gayelAM pAnAMomAMthI tema ja tADapatrIya graMthonA TukaDAomAMthI AkhA ke adhUrA graMthone taiyAra karI ApavAnI mahArAjazrInI sUjha ane nipuNatA kharekhara asAdhAraNa ane herata pamADe evI hatI. coMTIne roTalo thaI gayelI kaMIka prato emanA hAthe navajIvana pAmI hatI. prationA uddhAranA teonA A kAryamAM mAikrophilma, phoTosTeTa ane enlArjamenTa levarAvavAno paNa samAveza thato. matalaba ke je rIte bane te rIte teo prAcIna pratone surakSita banAvavAnuM kArya karatA ja rahetA. graMthabhaMDArono uddhAra-mahArAjazrI tathA emanA gurujI ane dAdAguruzrIe maLIne lIMbaDI, pATaNa, khaMbhAta, vaDodarA, bhAvanagara, pAlItANA, amadAvAda, jesalamera, bikAnera, jodhapura uparAMta gujarAta, saurASTra ane rAjasthAnanA saMkhyAbaMdha graMthabhaMDArone tapAsI, emane suvyavasthita karI, keTalAkanI yAdIo taiyAra karI ApI hatI ane keTalAkanI savistara sUcione mudrita paNa karAvI ApI hatI. vaLI, kyAMka kyAMka to reparo, baMdhano, DAbaDA ke peTIo ane kabATa sudhdhAMnI vyavasthA karAvI keTalAya prAcIna graMthabhaMDArone nAmazeSa thatA bacAvI lIdhA hatA. A mATe temaNe je jahemata uThAvI ane je kaSTasAdhya vihAro karyA, te bInA zrutarakSAnA itihAsamAM sonerI akSare aMkita thaI rahe evI che. temAMya jesalameranA bhaMDAronI sAcavaNI mATe soLa-soLa mahinA sudhI teoe je tapa karyuM hatuM ane kaSTa uThAvyuM hatuM, eno itihAsa to jevo preraka che evo ja romAMcaka che. A kAryamAM jema aneka muzkelIo AvI tema emAM For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jJAnajyotinI jIvanarekhA sahAyako paNa ApameLe AvI maLyA hatA. jesalameranA bhaMDAranA uddhAranA anusaMdhAnamAM traNa bAbato vizeSa noMdhapAtra banI teno nirdeza ahIM karavA prasaMgocita lekhAze : (1) vi. saM. 2006nA kArataka vadi sAtame mahArAjazrIe jesalamera mATe vihAra karyo. e vakhate zeTha zrIkasturabhAI lAlabhAI mahArAjazrIne sAbaramatImAM maLelA. te pachI mahArAjazrI jesalameramAM kAma karatA hatA tyAre teo jesalamera jaIne cAreka divasa tyAM rokAyA hatA ane mahArAjazrI dvArA thaI rahela kAmane pratyakSa joyuM hatuM. uparAMta, kayAreka teone pATaNa javAnuM thatAM tyAMnA zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdiranuM emaNe nirIkSaNa karyuM hatuM. A badhAMne lIdhe emanA manamAM jJAnabhaMDAronA rakSaNa mATe ane bhAratIya saMskRti tathA jaina saMskRtinA adhyayana mATe kaMIka nakkara kAma karavAnI bhAvanAnAM bIja ropAyAM. enuM pariNAma aMte amadAvAdamAM lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira nAme vikhyAta saMsthAnI sthApanArUpe AvyuM. (2) jesalameranA vihAra mATe mahArAjazrI amadAvAda thaIne pATaNa jaI rahyA hatA. eka divasa vahelI savAre raNuMjathI teoe relanA pATe pATe vihAra zarU karyo. pUrA prakAzanA abhAve emaNe garanALAne na joyuM ane teo garanALAthI 15-17 phUTa nIce paDI gayA. paNa je zaktie bacapaNamAM AgathI ane moTI uMmare saMgharaNI jevA bhayaMkara vyAdhimAMthI mahArAjazrIne bacAvI lIdhA hatA, eNe ja A vakhate paNa emane AbAda bacAvI lIdhA ! ATale UMcethI paDavA chatAM emane khAsa kAMI vAgyuM nahIM; ane te pachI to sAteka mAIla jeTalo lAMbo vihAra karIne teo potAnA sthAne pahoMcyA ! rAmanAM kevAM adbhuta rakhavALAM ! mahArAjazrI kahetA, huM gautamasvAmInuM nAma laI vihAra karuM chuM eTale upadravomAMthI bacI javAya che. gautamasvAmI upara teone khUba AsthA hatI; ane koI paNa kAmanI zarUAta teo gautamasvAmInuM smaraNa karIne ja karatA. (3) jesalameranA bhaMDAronA uddhAra daramyAna tyAMnI tADapatrIya For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 jJAnoddhAranuM zakavartI kArya pratonI mAikrophilma levarAvavAnA kAma mATe zrIphatehacaMda belANIne avAranavAra dillI javAnuM thatuM. A daramyAna rASTrapati bAbU rAjendraprasAdajInuM dhyAna AvI amUla sAhityasamRddhi tarapha ane khAsa karIne ahiMsAnA payagaMbara bhagavAna mahAvIranI dharmavANI je bhASAmAM sacavAI che, te prAkRta bhASAnA graMtho pragaTa karavA tarapha gayuM. ene lIdhe chevaTe "prAkRta TesTa sosAyaTI" nAmanI, prAkRta-ardhamAgadhI bhASAmAM racAyela sAhityanuM prakAzana karavAnA dhyeyane varelI saMsthAnI sthApanA karavAnuM zakya banyuM. A saMsthAe ardhamAgathI bhASAnA saMkhyAbaMdha prAcIna graMtho prakAzita karIne deza-videzanA vidvAnomAM sArI nAmanA meLavI che. prAcIna graMtho ane enA bhaMDAronI jALavaNI kevI rIte karavI e bAbatamAM mahArAjajI niSNAta hatA, eTale emanA hAthe je je bhaMDArono uddhAra thavA pAmyo te cirakALa mATe surakSita banI gayA. vaLI, AvA bhaMDArono, vidvAno sahelAIthI upayoga karI zake evI goThavaNa paNa jayAM zakya hoya tyAM karavAnuM teo cUkatA nahIM. A emanA jJAnabhaMDAronA uddhAranI bIjI viziSTatA hatI. jJAnamaMdironI sthApanA-dAdAguru ane gurujInA prayAsathI e baMnenI janmabhUmi vaDodarA ane chANImAM samRddha jJAnabhaMDAronI sthApanA cheka poNoso ane pacAseka varSa pahelAM thaI hatI. uparAMta, teonA mahArAjazrInA tema ja AcArya mahArAja zrIvijayavallabhasUrijI mahArAjanA saMyukta prayAsathI pATaNamAM zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira nAme zAnadAra graMthabhaMDAranI sthApanA thaI hatI. ane tenuM uddhATana, vi. saM. 1995mAM, zrI kanaiyAlAla mANekalAla munazInA hAthe thayuM hatuM. Ane lIdhe vidvAno ane abhyAsIo mATe pATaNamAM eka vidyAnI paraba zarU thaI che, ema kahevuM joIe. A badhA upara suvarNakaLaza caDAvyo jainapurI amadAvAde. jJAnatapasvI munivarya zrI puNyavijayajI mahArAjanI apUrva zrutabhakti ane zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAInI udAratAnA saMgamane tIre lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRtividyAmaMdirane nAme eka jAjaramAna vidyAtIrthanI For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jJAnajayotinI jIvanarekhA sthApanA vi. saM. 2013nA vijayadazamIne zubha divase thaI. mahArAjazrIe potAnA hastalikhita ane mudrita hajAro mUlyavAna graMthono amUlya khajAno e saMsthAne bheTa ApI dIdho hato. uparAMta, teozrInI bhAvanA mujaba, teonA svargavAsa bAda, teozrIno kaLAno saMgraha paNa A saMsthAne bheTa maLI gayo che. A saMgrahamAMnI kaLAsAmagrI vividha prakAranI, vipula ane jenuM mUlya na AMkI zakAya evI che. A sAmagrInI samRddhino khyAla to enAM darzana karavAthI ja AvI zake. kaLAno A bhaMDAra mahArAjazrInI niHspRhatA, anAsakti ane lokopakAranI vRttinI kIrtigAthA haMmezAM saMbhaLAvato raheze. samayanA vahevA sAthe A saMsthA, paMDita zrIdalasukhabhAI mAlavaNiyAnA kuzaLa ane udAra saMcAlana nIce, uttarottara pragati sAdhI rahe che. gujarAtanA gaurava samI A saMsthA jaina vidyA ane bhAratIya vidyAnA deza-videzanA vidyArthIo, vidvAno, abhyAsIo ane jijJAsuonuM yAtrAdhAma banI rahela che. A saMsthA taraphathI pragaTa thayela cAlIsa jeTalA prAcIna graMtho tathA jJAnabhaMDAronI sUcione lIdhe dezavidezamAM A saMsthA vizeSa nAmAMkita thaI che. mahArAjazrInA aMtaramAM eka bIjI jhaMkhanA paNa ramI rahI hatI, eno nirdeza paNa ahIM ja karavo prasaMgocita che. mahArAjazrInA manoratho hatA ke mULa AgamasUtronI je susaMpAdita-zuddha AvRttio taiyAra thAya enA AdhAre eka AgamamaMdiranI racanA karavAmAM Ave. mahArAjazrInA manorathanI saphaLatAmAM ApaNane bevaDo lAbha thavAno hato : eka to badhAM AgamasUtronI susaMzodhita-vizuddha AvRttio pragaTa thavAne lIdhe e badhA dharmagraMtho sadAne mATe suvyavasthita banI jAya; ane bIjo lAbha te AvuM AgamamaMdira UbhuM thAya che. paNa have to AvA umadA manoratho sevanAra pote ja ApaNAthI sadAne mATe vidAya thayA, e du:kha kone kahevuM ? kaLAnI parakha-prAcIna prato ane graMthabhaMDAronA saMrakSaNanI kaLAnI viziSTa jANakArInI sAthosAtha pratone ane graMthastha tema ja anya citrasAmagrIne ke prAcIna kaLAmaya vastuone pArakhavAnI mahArAjazrInI zakti paNa adbhuta hatI. uparAMta, kaI pratanuM, kaI dRSTie, zuM mUlyAMkana For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 jJAnoddhAranuM zarvartI kArya karI zakAya, enI paNa teo spaSTa samaja dharAvatA hatA. AvI virala kaLAsAmagrI jANe ApameLe ja potAnI kathA mahArAjazrIne kahI saMbhaLAvatI ! vidvAnone sahakAra-A badhA uparAMta mahArAjazrInI sauthI caDiyAtI ane ativirala kahI zakAya evI viziSTatA hatI vidvAno ane vidyAnA khapIone jarUrI badhI sahAya ApavAnI tatparatA. jemane chApela pustako. hastalikhita prato, enI mAIkrophilma ke phoTosTeTa kaoNpI vagere joIe tene te vastu to teo tarata ja sulabha karI ApatA, eTaluM ja nahIM, koI teoe pote karela ke bIjA pAse karAvela ane bIjI pratone AdhAre sudhArela koI prAcIna graMthanI taiyAra presakaoNpInI mAgaNI kare to te paNa teo jarAya khamacAyA vinA pUrNa udAratAthI ApI detA; ane ema karIne pote koInA upara ahesAna karyo hoya evo bhAva na to jAte anubhavatA ke na to bIjAne evo bhAva dekhAvA detA. koInuM paNa kAma karI ApavAnI paragaju vRtti jANe emanA jIvana sAthe sahajapaNe vaNAI gaI hatI. eka vAra mArA mitra zrIdalasukhabhAI mAlavaNiyAe banArasanA koI vidvAnane syAdvAdaratnAkaranA badhA bhAgonI jarUra hovAnI ane paisA kharacavA chatAM paNa bajAramAMthI e nahIM maLatA hovAnI sahajapaNe vAta karI. mahArAjazrIe tarata ja kabATa ughADIne e pustakanA badhA bhAga dalasukhabhAIne ApyA ane e vidvAnane mokalI ApavA sUcavyuM; ane vadhArAmAM umeryuM ke e eno upayoga karaze, e paNa lAbha ja che ne ! ApaNe to vaLI game tyAMthI meLavI laIzuM. zodhavA icchIe to AvA to saMkhyAbaMdha prasaMgo mahArAjazrInA jIvanamAMthI sAMpaDI zake. Ano sAra e che ke jJAnoddhAramAM ane jJAnaprasAramAM teozrIne evo jIvaMta rasa hato ke e kAma teo pote kare ke bIjA kare, e emane mana sarakhuM hatuM. ane bIjAne enI jJAnopAsanAmAM badhI sagavaDa maLI rahe enI teo pUrI ciMtA rAkhatA. pote game tevA gaMbhIra kAmamAM ekAgra thayA hoya, paNa koI jijJAsu Ave to teo leza paNa kRpaNatA karyA vagara AvanArane barobara saMtoSa thAya e rIte pUrepUro samaya ApatA, ane emane koI bAbatamAM For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA jarAka prazna pUchIe to emanI zatamukhe pAMgarelI vidyApratibhAnAM tarata ja darzana thatAM. emanuM bahuzrutapaNuM ke zAstrapAragAmIpaNuM joIne koI paNa Azcaryamugdha thayA vagara na rahetA. vinamra vidvattA-mahArAjazrI aneka viSayonA pAragAmI vidvAna hovA chatAM teo kyAreya potAnI paMDitAIthI ke vAkcAturIthI bIjAne AMjI nAkhavAno prayatna na karatA. aMtaramAMthI vahetI emanI sahaja saraLa vANI jANe sAmI vyaktine vaza karI letI. vi. saM. 1924mAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA suvarNamahotsava prasaMge Agama prakAzana yojanAnA pahelA graMtha naMdi-anuyogadvAra sUtranuM amadAvAdamAM prakAzana thayuM te vakhate (tA. ra6-21968) emaNe uccArelA A udgAro teonI vinamratA, kRtajJatA, guNagrAhaka dRSTi, potAnI bhUlone jovA-svIkAravAnI sahaja saraLatA ane satyapriyatAnI sAkSI pUre evA cheH ahIMyAM vidvAna vaktAoe je kaMI kahevuM joIe te ghaNuM kahyuM che; ne have bahu kahevAnuM rahetuM nathI. temAM paNa mAre zuM kahevuM e eka moTo prazna che. huM to icche ke ame je A kAma karIe chIe, temAM amArI truTi kyAM che te sUcavanAra amane maLe. mahenata to ghaNI karavAmAM AvI che. tema chatAM prasaMge prasaMge vicAravAmAM Ave tyAre truTi eTalI badhI dekhAya che ke ATalA mahAbhArata kAmane nirdoSa rIte, kevI rIte pAra pADavuM te paNa eka moTo prazna che. tema chatAM Aje keTalAMka sAdhanone lIdhe, prAcIna bhaMDAronAM avalokanone lIdhe, sAhityanI AlocanAne lIdhe ane vidvAnonA samAgamane lIdhe, je kaMI skUrti jIvanamAM jAgI che teno upayoga ahIM karI levo e dRSTie A pravRtti hAtha dharI che. "duniyAnA vidvAno upara najara karIe tyAre amAruM saMpAdana pUrNa che, ema kahevAnI ane hiMmata nathI karatA. jo ke A kAma huM ekalo nathI karato, badhA jANatA hoya ke huM A kAma ekalo karuM chuM, tema chatAM paNa emAM mArI sAthe AtmIya bhAve kAma karanAra ghaNA mitro che: dalasukhabhAI, paM. amRtalAla vagere ghaNA ghaNA evA vidvAno che, jeo A kAryamAM rAtadivasa racyApacyA rahe che, ene laIne mAro bhAra ocho thaI jAya che. chellAM For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnoddhAranuM zakavartI kArya 29 varSomAM mArI AMkho motiyAne lIdhe asamartha hatI, te veLA A vidvAnoe ja kAmane vega Apyo hato. sAta varSa vahI gayAM, sAThanI sAlathI A vicAra thayo hato. ATalAM varSomAM eka ja vaoNlyuma bahAra paDyuM, ethI evo vicAra Ave ke sAta varSamAM eka ja vaoNlyuma bahAra paDyuM, to badhuM kAma kyAre pAra paDaze? bIjI tarapha daSTi karavAmAM Ave to ekeka viSaya para Aje vidvAno je vicAre che, e vicAravAno samaya nathI. kAma ghaNuM moTuM che eTale ame maryAdA nakkI karI Agamo taiyAra karIe chIe. "DaoN. subrIMga, DaoN. loyamana, DaoN. AlsaDaoNpha e badhAe Agamo viSe ghaNuM vicAryuM che. hamaNAM DaoN. AlsaDaoNknA be ArTikala AvyA che. eka to iththI paritrA viSe hato. A kriTikala prakAzana temaNe tyAMnA jarnalamAM prakAzita karyuM hatuM. A lekhano gujarAtI anuvAda mahAvIra jaina vidyAlayanA suvarNamahotsava graMthamAM pragaTa thayo che. izmIparinnA viSe jaina sAdhune pUchavAmAM Ave to paNa te batAvI nahi zake ke te kevI vastu che, ne tenuM keTaluM mahattva che. DaoN. AlsaDarse tenA adhyayanane kAvyamaya banAvyuM che. huM nathI dhArato ke amArAmAMthI koIneye eno khyAla hoya ke A adhyayana kAvyamaya che ke tenA chaMdono khyAla hoya, ame tyAM sudhI pahoMcyA nathI. "badhA Agamo bhegA karavAmAM Ave to sahakArathI azuddhionuM saMzodhana thAya; e ekAeka zakya nathI. tema chatAM prAcIna Adarzo ekatra karIe to keTalIka vAra zuddha pATho maLe che, e AdhAre atyAranuM kArya karavAmAM Ave che. sAmAnya rIte amArI daSTi kaMIka zraddhAbhimukha che. keTalIka vakhata ema kahevAmAM Ave che ke zraddhA maulika vicArone roke che, ema banatuM haze. paNa zraddhAnI maryAdA karI bIjA pAThabhedo vicAratAM ghaNI vastuo vicArAya che, mAtra eka graMthanA pratyaMtaronA AdhAre A saMzodhana karavAmAM nathI AvatuM, paNa te graMthanAM avataraNo, uddharaNo ne prAcIna pramANono ane AgamanA pAThono TIkAkAro, cUrNikAro, TippaNakAro ne vRttikAro-badhAe jayAM jayAM nirdeza karyo che te sthaLonI tapAsa thAya che. atyAra sudhI je je Agamo chapAyA che tene prAcIna tADapatrIonI je je For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jJAnajayotinI jIvanarekhA prato maLI zakI te prato sAthe sarakhAvI zuddha karI rAkhyA che, tene AdhAre pAThono nirNaya karIe chIe. ghaNI vAra evuM bane che ke saMzodhanakAre saMzodhanamAM koI sthaLe, jarUra jaNAya tyAM, pATha dAkhala karelo hoya che. te yogya sthaLe dAkhala thayo che ke kema te viSe zaMkA jAge che. amArI A moTI muzkelI che, eTale zuddha pATho nakkI karavA muzkela che. koI pratimAM joI pATho dAkhala karyA che ke kema e, jesalamera, pATaNa, Dekkana kaoNleja, sUrata, vaDodarAnA bhaMDAro joIne, tathA khaMbhAtanA bhaMDAranI paNa prAcIna prationI tapAsa karIne, nakkI karIe chIe prAcIna kALathI tyAM pATho paDI gayA che. Aja sudhI ame eka ja kAma karyuM che : dareka prAcIna graMthone anekAneka pratio sAthe sarakhAvyA che. ene AdhAre eka eka AgamanuM saMpAdana thAya che. bhaviSya paNa e ja paddhati raheze. "A Agamo taiyAra karIe chIe, e vidvAno tapAse, tapAsIne alanA hoya tema ja saMpAdana paddhatimAM doSa hoya, to tenuM bhAna karAvaze to ame rAjI thaIzuM. stuti karanAra to ghaNA maLe che, paraMtu truTio dekhADe evA vidvAno ghaNA ochA maLe che. huM icchuM chuM ke teo truTio batAve. ame e vastu lakSamAM laI teno bhaviSya amArAM saMpAdanomAM upayoga karazuM. atyAre dalasukhabhAI vagere ahIM che nahi. te badhA sahakAryakarono A kAryamAM sahakAra che. AtmIyabhAve potAnuM jIvana e otaprota karIne rahela che. evA kAryakaro na hoya to A kAma na thAya. prAcIna kALamAM abhayadevAcArye paNa lakhyuM che ke TIkAo racatAM pahelAM dareka AgamonI zuddha prato taiyAra thatI; aneka jAtanA pAThAMtaro joI javAtA. evA pAThAMtaro ke jenA pAThabhedo mUMjhavI nAMkhe ke seMkaDo kRtionA pAThabhedomAMthI kyo pATha svIkAravo ane kayo jato karavo ? zrIabhayadevAcAryane tethI ja lakhavuM paDyuM ke vAcanAnAmanekatvAt, pustakAnAmazuddhitaH / sUtrANAmatigAmbhIryAt, matabhedAcca kutracit // For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnoddhAranuM zakavartI kArya 31 "dareka graMthamAM kyAMka thoDA ne kyAMka vadhatA, kyAMka nAnA ne kayAMka moTA, kyAMka zuddha ane kyAMka azuddha pAThabhedo maLI Ave che. "seMkaDo varSathI lipinA vikArothI, lahiyAo lipi samajatA nahi tethI tema ja vidvAno bhASA na jANe tethI pAThabhedo vadhatA rahyA che. badhAno vicAra karavo duSkara che. tema chatAM ame vItarAgadevanA pratApe je kaMI buddhinuM biMdu maLyuM che teno ArAdhanAmAM upayoga karyo che. vidvAno truTio mATe kSamA kare." (jJAnAMjali, pR.295-296; zrImahAvIra jainavidyAlayano pa3 mo vArSika riporTa) mahArAjazrInA A TUMkA chatAM muddAsaranA pravacanamAM AgamasaMzodhananI muzkela prakriyAnuM ke paddhatinuM nirUpaNa to jovA maLe ja che; uparAMta, emAM potAnI khAmI batAvanAra koI nIkaLe evI sAme cAlIne mAgaNI karavI, koI khAmI batAve to tethI duHkha lagADavAne badale UlaTuM rAjI thavuM, ane jANelI khAmIne dhyAnamAM laI bhaviSyamAM eno upayoga karavAnI tatparatA batAvavI-AvI unnata bhUmikA to koI uccAzayI, satya-dharma-niSTha ane yogasiddha AtmAmAM ja saMbhavI zake. ema lAge che ke mahArAjazrIne evI bhUmikA sAva sahajapaNe siddha thaI hatI. | vidyAvAna ke kaLAvAna vyakti gRhastha hoya topaNa enuM samucita sanmAna thavuM ja joIe evI udAra ane guNagrAhI mahArAjazrInI dRSTi hatI. A vAta jANItA citrakAra zrIgokuladAsa kApaDiyAe dorela bhagavAna mahAvIranAM suMdara citronA saMpuTanA AmukhamAMnA mahArAjazrInA nIcenA udgArothI paNa jANI zakAya che. teozrIe lAgaNIpUrvaka, mukta mane, lakhyuM che ke "bhAI zrIkApaDiyAe aneka varSo sudhI AtmIyabhAve athAka zrama sevI ApaNane zramaNa bhagavAna mahAvIranI citrakathA upata karI che te badala temane ApaNA saunAM aMtaranAM abhinaMdana ane vaMdana che." (jJAnAMjali, pR. 227) For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. jJAnajyotinI jIvanarekhA sAce ja, AvI udAratA ane guNagrAhaka dRSTinAM darzana ati durlabha che. jJAnaprasAranI jhaMkhanA-vikAsa mATe vidyAnA AdarzanI jarUra samajAvatAM teo kahe che ke "jagata tarapha najara karIzuM to jaNAze ke, je dharma, je samAja, je prajA ke je rASTramAM jeTalo vidyAno vizALa Adarza haze, teTaluM ja tenuM vyaktitva jagata samakSa vadhAre pramANamAM jhaLakI UThaze. ane jeTalI enA vidyAnA AdarzamAM saMkucitatA ke ochapa haze eTalI enA vyaktitvamAM UNapa ja AvavAnI. eka kALe jaina zramaNa saMsthAnuM darekedareka bAbatamAM keTaluM vyaktitva hatuM ! Aje e vyaktitva kyA pAtALamAM jaI rahyuM che?" (jJAnAMjali, pRSTha 213) jaina zramaNa samudAyanI atyAranI nabaLI jJAnabhUmikA aMge kheda darzAvatAM teo kahe che ke "prAcIna graMtho tarapha najara karIe tyAre khulluM joI zakAya che ke te graMthonA praNetA AcAryAdikoe potAnA jamAnAnI vidyAnA koI paNa aMganA abhyAsane choDyo nathI, jyAre atyAranA ApaNA zramaNavarganI dazA evI che ke pote je saMpradAyanA dhuraMdhara tarIke hovAno dAvo kare che, te saMpradAyanAM maulika zAstrono temano abhyAsa paNa ati chIcharo athavA nahi jevo ja hoya che. A sthitimAM ApaNe emanI pAsethI dareka viSayane lagatA UMDA abhyAsanI AzA zI rIte rAkhI zakIe ?...eka samaya evo hato, jyAre jainAcAryo ane jaina dharmanA astitvane samartha vidvAnothI gAjatI rAjasabhAomAM sthAna hatuM. Aje emano ja vAraso ane gaurava dharAvavAno dAvo karanAra jaina zramaNonuM vidyAnA koI paNa kSetramAM najIvuM sarakhuMya sthAna agara vyaktitva che kharuM ? jainetara vidvAnonuM vidyAnA vividha vibhAgomAM je gauravabharyuM sthAna ApaNe joI rahyA chIe, temAMnuM eka zatAMza jeTaluMya Aje ApaNA jaina zramaNonuM sthAna hoya ema mArI daSTie nathI lAgatuM." (jJAnAMjali, pR. 213-215) prAcIna graMthonA jatana pratyenI ApaNI upekSAvRtti aMge Takora karatAM For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnodvAranuM zakavartI kArya mahArAjazrI kahe che ke--- "jema janatA dareka bAbatamAM 'sApa gayA ane lIsoTA rahyA' e niyamAnusAra dareka rIta-rivAjomAMthI mULa uddezone kinAre mUkI bAhya ADaMbaramAM khUMcI jAya che, tema A tahevArane aMge (jJAnapaMcamI aMge) paNa thayA sivAya rahyuM nathI. arthAt A tahevArane divase pustakabhaMDAro tapAsavA, temAMno kacaro sApha karavo, havAI gayela pustakone taDako dekhADavo, coMTI gayela pustakone ukhADI sudhArI levAM, pustakasaMgrahamAM jIvAta na paDe te mATe mUkela ghoDAvaja AdinI poTalIone badalavI Adi kazuM ja karavAmAM AvatuM nathI. eTale atyAre to A tahevAra nAmazeSa thayA jevo ja gaNAya.' (jJAnAMjali, pRSTha 5) 33 mahArAjazrInA A badhA udgAro jJAnaprasAranI ane jJAnodvAranI emanI bhAvanA keTalI tIvra hatI, enuM sUcana kare che, ane mAtra AvI bhAvanA vyakta karIne ke vartamAna paristhitinI sAme roSa ke aphasosa jAhera karIne ja niSkriya besI na rahetAM e dizAmAM teo jIvanabhara tana toDIne, mana daIne, pUrNa niSThApUrvaka kAma paNa karatA rahyA, e hakIkata ja emane sAcA jJAnoddhAraka puravAra kare che. For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama-saMzodhananuM virATa kArya AgamasUtro e jainadharma ane saMskRtinI jIvAdorI che, ane vividha viSayane sparzatA vipula jaina sAhityanA sarjananA mULamAM mukhyatve A AgamasUtro ja rahelAM che. mULa sUtro ane enI samajUtI ApavAnA uddezathI racAyela niryukti, bhASya, cUrNi ane TIkA-vRttine Agama paMcAMgI tarIke oLakhavAmAM Ave che. mahArAjazrI badhAM AgamasUtro ane samagra Agamika sAhityanA niSNAta jJAtA tathA asAdhAraNa saMzodhaka hatA; tema ja teonI Agamakti paNa asAdhAraNa hatI. mULa Agamo tema ja Agamika sAhityane samajavAnuM tema ja zuddha karavAnuM mahArAjazrInuM siddhahastapaNuM joIne to ema ja lAge ke e teonI janma-janmAMtaranI jJAnasAdhanAnuM ja phaLa hoI zake. tattvajijJAsuo ane abhyAsIone samagra Agamika sAhitya mudrita rUpamAM sulabha karI ApavAnuM, zrIdevardhigaNi kSamAzramaNanA jevuM ja, pAyAnuM mahAnasaMzodhanakArya AcArya zrIsAgarAnaMdasUrIsvarajI mahArAje karyuM ane teo sAcA arthamAM 'AgamoddhAraka' kahevAyA. Agama-saMzodhananA A kAryamAM je kaMI azuddhio ke khAmIo rahI gaI tene dUra karavAnuM tema ja bAkI rahela Agamika sAhityane saMzodhita ke mudrita karavAnuM yugakArya karavAno kAryayoga jANe muni zrIpuNyavijayajIe pUro karavAno hato, ane chellAM cAlIsa-pistAlIsa varSa sudhI A kArya karatA rahIne teoe AgamasaMzodhananuM keTaluM virATa kArya karyuM hatuM eno khyAla to teone hAthe mudrita For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama-saMzodhananuM virATa kArya thayela, temaja saMzodhana-saMpAdananI vaijJAnika paddhatithI zuddha thayA pachI paNa mudrita thavA bAkI rahela, saMkhyAbaMdha nAnA-moTA graMthone jovAthI ja AvI zake. teonuM 'Agama-prabhAkara' biruda keTaluM badhuM sArthaka hatuM ! je koI graMtha teonA hAthe saMzodhita-saMpAdita thato ene jANe prAmANikatAnI mahorachApa maLI jatI. teonA saMpAdananI vizeSatAne aMjali ApatAM, jaina AgamonA abhyAsI ane saMzodhaka, vikhyAta jarmana vidvAna DaoN. volTera zuspriMge yogya ja kahyuM che ke "teoe saMpAdita karela bRhatkalpabhASyanI kIrtimaMdira samI AvRttino nirdeza huM ahIM karavA icchuM chuM. bhAratamAM jeo atyAra sudhI saMzodhita nahIM thayela graMthone prakAzita karavAnI taiyArI karI rahyA che, te sarvane mATe A AvRtti eka namUnAnI garaja sAre evI che.'* - 35 mahArAjazrInA saMzodhana-kAryanI prAmANikatAne biradAvatAM ane e prAmANikatA teomAM kevI rIte AvI te samajAvatAM paMDitavarya zrIsukhalAlajIe, zrImahAvIrajainavidyAlayanA AgamaprakAzana samAroha prasaMge, amadAvAdamAM, tA. 26-2-68nA roja kahyuM hatuM ke- "pUjaya puNyavijayajIe A kAmamAM (Agama-saMzodhananA kAmamAM) AkhI jiMdagI kharcI che, temanI pAse dRSTi che. ema to chellAM cAlIsa varSathI ghaNA sAdhuo AvuM kAma karI rahyA che e huM jANuM chuM, paNa pUjya puNyavijayajI mArA snehI-mitra che eTalA mATe nahi paNa taTastha bhAve huM A kahuM chuM ke temanA nAma sAthe prAmANikatA saMkaLAyelI che. koI paNa pustaka bahAra paDe ane zaratacUkathI koI temanuM nAma chApe ane lokone khabara paDe ke A pustaka puNyavijayajInuM che, to loko mAne che ke A pustaka "I should like to mention his monumental edition of Brhatkalpabhasya which can serve as a model to all those in his country who are preparing the publication of works hitherto unedited." --jJAnAMjali, abhivAdana vibhAga, pR. 4. For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 jJAnajyotinI jIvanarekhA sAmAnya nathI. temaNe jeTalA pustaka bhaMDAro ne saMgraho joyA che, teTalA ghaNA ochAe joyA haze. temanI dRSTimAM udAratA rahI che; temanI dRSTi paMthathI para che. mAre ne emane 50 varSa pahelAMnA samayathI saMbaMdha che. nAnI vayathI Aja sudhI jema samaya pasAra thato gayo tema temanI daSTino vikAsa thato gayo. temane sAMpradAyika baMdhana nathI khapatAM, gaccha-paraMparAno Agraha nathI, AthI temanA saMpAdanamAM prAmANikatA rahI che. bIjI vAta temano guNagrAhitAno guNa che, doSadarzana temanAmAM nathI. jaina paraMparAnA koI paNa vidvAna ke bIjI paraMparAnA vidvAno paNa temane maLavA Ave che. emane emanI sAthenI carcA karatA joIe to lAge che ke sAmAnI vAta jue ne sAcI hoya to teno svIkAra kare che. mahenatanI prAmANikatAnI sAthe temanAmAM dhairya che. daSTinI A vizALatAthI temanAmAM prAmANikatA AvI che." badhAM AgamasUtro ane samagra Agamika sAhityanI zuddha vAcanAo taiyAra thAya e mahArAjazrInI tIvra jhaMkhanA hatI; A kAryanuM emane mana jIvanakArya jeTaluM mahattva hatuM. eTale enI pAchaLa potAnAM samagra samaya ane zaktino upayoga karavAmAM teo kyAreya saMkoca karatA na hatA. jJAnabhaMDAro ane prAcIna graMthonA uddhAra mATe teo je ullAsathI kAma karatA enI pAchaLa teonI eka dRSTi evI paNa hatI ke kadAca kyAMkathI koIka Agamane lagato vadhAre prAcIna ke navo graMtha maLI Ave, jene AdhAre upalabdha AgamanA pATho vadhu zuddha karI zakAya athavA koIka ajJAta Agamika graMthane prakAzita karavAnuM zakya bane. zrIjinAgamaprakAzinI saMsada-pATaNamAM rahIne mahArAjazrI AgamasaMzodhananuM kArya ekAgratAthI karI rahyA hatA, te joIne pATaNanA keTalAka bhAvanAzIla mahAnubhAvonA aMtaramAM teone A kArya mATenI Arthika ciMtAthI mukta karavAno suvicAra Avyo. emAMthI pATaNamAM vi. saM. 2001mAM "zrIjinAgamaprakAzinI saMsada' nAme eka saMsthAnI sthApanA karavAnuM zakya banyuM. A saMsthA pAse phaMDa paNa sAruM bheguM thayuM hatuM, paNa thoDA vakhata pachI ja, A saMsthAnA mukhya kAryavAhakonI mahArAjazrInA kArya For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama-saMzodhananuM virATa kArya pratyenI zraddhAmAM, game te kAraNe, oTa AvI; ane mahArAjazrIe saMzodhita karela Agama-sAhityane mudrita karavAnuM kAma aTakI paDyuM ! potAne dharmanAdharmazraddhAnA rakhevALa puravAra karavAnA aMdhazraddhAthI gherAyelA vadhAre paDatA utsAhamAM jo A mahAnubhAvoe mahArAjazrInA kAryamAM azraddhA-avizvAsa janmAvIne e pavitra kArya sthagita thaI jAya evI moTI bhUla karavAne badale mahArAjazrInI satyapriyatA, sAdhutA ane vidvattA upara vizvAsa rAkhIne A kAryane AgaLa vadhavA dIdhuM hota to mahArAjazrInI hayAtImAM ane teonA potAnA ja hAthe Agama paMcAgInA keTalA badhA graMtho kevA Adarza rUpamAM pragaTa thaI zakyA hota ! paNa jyAM AvA mahAna puNyakAryanA sAthI banavAnuM bhAgya-vidhAna ja na hoya, ane sArA kAmamAM aMtarAyarUpa ja banavAno nimittayoga hoya, tyAM AvI dharmabuddhi jAge paNa zI rIte ? ane 18-20 varSa bAda, moDe moDe, jyAre emanAmAM AvI satbuddhi jAgI ane, vi. saM.1925mAM, A mahAnubhAvoe 'zrIjinAgamaprakAzinI saMsada' mAM Agama prakAzana mATe bhegI thayelI rakama mahArAjazrI dvArA saMpAditasaMzodhita thatAM mULa AgamasUtronA prakAzana-mudraNa mATe zrImahAvIrajainavidyAlayane soMpI tyAre e kAryavAhakonA manano bhAra bhale ocho thayo hoya, paNa emAM eTaluM badhuM moDuM thayuM hatuM ke A sahAyatAthI potAnA Agama-saMzodhananA kAryane vega maLe te pahelAM, be varSa bAda ja, mahArAjazrI svarge sidhAvI gayA ! kAnanA kAcA ane zraddhAnA pocA kAryakaro potAnA hAthe ja dharmazAsanane keTaluM moTuM nukasAna karI bese che, ane seMkaDo varSa sudhI upakAraka banI zakanAra zakavartI pravRttine kevo lakavo lagAvI de che, eno A UMdha uDADI mUke evo dAkhalo che. paisA paDI rahyA, bIjA paNa maLI raheze, bIjI bIjI sagavaDa ane sAmagrI paNa AvI maLaze; paNa puNyacarita puNyavijayajI kyAMthI maLavAnA hatA ! Agama-saMzodhana aMgenI emanI sUjha, zakti ane bhakti have kyAM maLavAnI hatI ? aMdhazraddhA, aMdhavizvAsa ane aMdhabhaktimAM ApaNe khoTano kevo sodo karI beThA ! paNa puNyavijayajI mahArAjane, yoganI sAdhanA karyA vagara ja, yoganI siddhinI sahaja bakSisa maLI hatI, eTale game tevA kaparA ane 37 For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jJAnajyotinI jIvanarekhA pratikULa saMjogomAM paNa teo svastha, zAMta ane sthira rahI zakatA hatA. eTale jinAgamaprakAzinI saMsadanA mukhya kAryakaronA AvA duHkhada valaNa aMge zoca ke aphasosa karavAmAM kALakSepa karIne manane udvigna banAvavAne badale, jANe kazuM ja nathI banyuM ema mAnIne, pote je kaMI Arthika sagavaDa saMghamAMthI meLavI zakyA teTalA pramANamAM Agama-saMzodhananuM potAnuM jIvanakArya AgaLa vadhAratA rahyA. ane potAnI jAte je kArya thaI zake ema hatuM e mATe to paisAnI paNa kyAM jarUra hatI ? teo to mudrita thaI gayela Agama sAhityane, je kaMI navI sAmagrI maLatI rahI ene AdhAre, zuddha karatA rahyA ane je kaMI apragaTa ane ajJAta Agama sAhitya upalabdha thatuM gayuM enI saMzodhita zuddha nakalo taiyAra karatA-karAvatA ja rahyA. ATalI badhI sudhArelI presa-kopIonuM mudraNa kyAre thaze enI ciMtA kyAreya emanA cittanI samAdhine calita karI zakI na hatI. vaLI, zrIsaMgha potAnA kAryamAM joItI madada nathI karato athavA ochI madada kare che, evI kazI phariyAda teo kyAreya karatA nahIM. emanA nikaTanA saMparkathI vizvAsapUrvaka ema jarUra kahI zakAya ke zrIsaMgha pratye AvI asaMtoSa ke aNagamAnI lAgaNI emanA aMtaramAM kyAreya janmavA ja nahotI pAmatI; kAraNa ke teo je kaMI kArya karatA te pUrNa niHsvArtha bhAve ane sAdhujIvananI nirmaLa sAdhanArUpe ja karatA. ATaluM ja zA mATe, zrIjinAgamaprakAzinI saMsadanA AvA anicchanIya valaNa aMge paNa teoe enA koI paNa kAryavAhaka pratye kyAreya kaDavAza darzAvI hoya evuM banyuM nathI; saune teo dharmasnehathI ane samabhAvapUrvaka AvakAratA. ema lAge che ke kaDavAzanA aMzane paNa emanA jIvanamAM sthAna na hatuM. mahArAjazrI saccidAnaMdamaya sthitinA avatAra hatA. vidyAlayanI yojanA-mahArAjazrIne mana Agama-saMzodhananuM kArya paNa nirmaLa saMyamanI ArAdhanA mATenuM uttama sAdhana hatuM. ane e kAryamAM (tema ja jJAnoddhAranAM nAnAM-moTAM bIjAM aneka kAryomAM) teo satata nirata rahetA. sane 1960nA arasAmAM zrImahAvIra jainavidyAlayanA te vakhatanA mAnadamaMtrI zrIyuta caMdulAla vardhamAna zAhane vidyAlaya taraphathI mULa For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 Agama-saMzodhananuM virATa kArya AgamasUtro pragaTa karavAno vicAra Avyo. A vicAra teoe mahArAjazrIne jaNAvyo. mahArAjazrIe paMDita zrIdalasukhabhAI mAlavaNiyA vagere sAthe vicAravinimaya karIne mULa AgamasUtro prakAzita karavAnI yojanA taiyAra karI ApI, eTaluM ja nahIM, A yojanAnA mukhya saMpAdaka tarIkenI javAbadArI pote tema ja zrIdalasukhabhAI mAlavaNiyA svIkAraze ema paNa kahyuM. vidyAlayanA saMcAlakoe A yojanAne maMjUra karI; ene e yojanA mujaba kAryanI zarUAta paNa karI devAmAM AvI. vidyAlaya pratye mahArAjazrI svAbhAvika rIte ja khUba anurAga dharAvatA hatA, ane enI vyavasthAzakti eka Adarza saMsthAne chAje evI namUnedAra che, e paNa jANatA hatA. AvI mAtabara ane pratiSThita saMsthA Agama-prakAzananI javAbadArI saMbhALe enAthI rUDuM bIjuM zuM ? A yojanA mujaba traNa graMtho prakAzita thayA ane mahArAjazrIno svargavAsa thayo ! For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhuM ja Agama-prakAzana mATe arpaNa Agama-prakAzananI badhI javAbadArI vidyAlaya jevI vagadAra ane zaktizALI saMsthAe saMbhALI hatI, eTale ene mATe jarUrI Arthika sahAya zrIsaMghamAMthI meLavI ApavAno koI bhAra mahArAjazrI upara na hato. chatAM teo A bAbata satata ciMtA sevatA rahetA ane avasara Avye potAthI banatuM karavAnuM cUkatA nahIM. nIcenA prasaMgo. A vAtanI sAkSI pUre evA che (1) kapaDavaMjano utsava-dIkSA lIdhe 53 varSa vItI gayAM chatAM mahArAjazrIne potAnA vatana kapaDavaMjamAM comAsuM karavAno avasara ja nahoto maLyo. chevaTe, vi. saM. 1918mAM, kapaDavaMjanA zrIsaMghanI bhAvanA saphaLa thaI, ane 53 varSane aMte 54muM caturmAsa mahArAjazrI kapaDavaMjamAM rahyA. zrIsaMghe potAno AnaMda vyakta karavA mahArAjazrIno 66mo janmadivasa suMdara rIte ujavavAno nirNaya karyo. A vakhate kArataka sudi 5 thI 7 sudhIno traNa divasano utsava yojavAmAM Avyo hato. ane mukhya samAroha sudi 7, tA. 4-11-62, ravivAranA roja ujavavAmAM Avyo hato. A samArohamAM pramukha tarIke paMDitavarya zrIsukhalAlajI ane atithivizeSa tarIke zeTha zrIkasturabhAI lAlabhAI padhAryA hatA. A prasaMge kapaDavaMja saMghanA agraNIoe, mahArAjazrI icche te kAryamAM upayoga karavA mATe, vIsa hajAra rUpiyA ApavAnI jAherAta karI hatI. mahArAjazrIe, sAdhujIvanane zobhe evo nirmamabhAva dAkhavIne, e rakama Agama For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 badhuM ja Agama-prakAzana mATe arpaNa prakAzananA kArya mATe zrI mahAvIra jainavidyAlayane arpaNa karavAnI bhalAmaNa karI hatI. (2) vaDodarAno samAroha - vi. saM. 2024 nuM comAsuM mahArAjazrI vaDodarAmAM rahyA. A prasaMganI yAdarUpe vaDodarAnA zrIsaMghe vi. saM. 2025nA mAha mahinAmAM, mahArAjazrInI dIkSA paryAyaSaSTipUrti nimitte, eka moTo samAroha ujavavAnuM nakkI karyuM. A mATe mAha sudi 13 thI mAha vadi 7 sudhIno 10 divasano utsava rAkhavAmAM Avyo hato. vadi pAMcama sudhI aThThAI mahotsava ujavAyA bAda vadi 6nA zrI AtmArAmajI jainajJAnamaMdiramAM prAcIna sAhityanA pradarzananuM uddhATana vaDodarA yunivarsiTInA vAIsa-cAnselara DaoN. caturabhAI zaMkarabhAI paTele karyuM hatuM. mukhya samAroha vadi 7, tA. 9-2-1969 ravivAre savAranA rAkhavAmAM Avyo hato. A samArohamAM agatyano kAryakrama zrI mahAvIra jainavidyAlayanI zrIjaina AgamagraMthamALAnA bIjA graMtha zrI pannavaNAsUrAnA pahelA bhAgano tathA mahArAjazrInAM lakhANo tathA mahArAjazrIne aMjali ApatA deza-videzanA vidvAnonA lekhonA saMgraharUpa "jJAnAMjali" nAme graMthanA prakAzanavidhino hato. A samArohanuM pramukhapada jANItA udyogapati ane jaina agraNI zeTha zrI amRtalAla kAlidAsa dozIe saMbhALyuM hatuM. pannavaNAstranA pahelA bhAgano prakAzanavidhi paNa teoe ja karyo hato. jANItA vidvAna DaoN. e. ena. upAdhyee "jJAnAMjali" graMthanuM prakAzana karIne e mahArAjazrIne arpaNa karyo hato. atithivizeSa tarIke zeTha zrIzreNikabhAI kasturabhAI padhAryA hatA. A prasaMganA saMbhAraNArUpe vaDodarAnA zrIsaMghe zrIpannavaNAsUtranA kharca mATe tetrIsa hajAra rUpiyA vidyAlayane bheTa ApyA hatA. uparAMta, jANe samaya pAkI gayo hoya ema, pATaNanI zrIjinAgamaprakAzinI saMsadanA kAryakaroe, saMsada hastakanuM Azare eka lAkha cotrIsa hajAra rUpiyA jevuM sAruM phaMDa mahArAjazrI dvArA thatA Agama-saMzodhananA kAryamAM vAparavA mATe, zrImahAvIrajainavidyAlayane arpaNa karavAnI jAherAta karI hatI. For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 jJAnajyotinI jIvanarekhA (3) muMbaImAM cAturmAsa parivartana-mahArAjazrI vi. saM. 2025nuM comAsuM muMbaImAM rahyA hatA. vi. saM. 2026nA kArataka sudi 15nA roja mahArAjazrInA cAturmAsa parivartanano lAbha pATaNavALA zrI pannAlAla maphatalAla zAha, zrI kAMtilAla maphatalAla zAha ane zrI caMpakalAla maphatalAla zAha-e traNa bhAIoe lIdho hato; ane e prasaMge, potAnA kuTuMba taraphathI, zrIbhagavatIsUtranA pahelA bhAganA kharca mATe, pAMtrIsa hajAra rUpiyA jevI moTI rakama zrI mahAvIra jainavidyAlayane bheTa ApavAnI teoe jAherAta karI hatI. A uparathI joI zakAya che ke mahArAjazrI kevaLa AgamasaMzodhananA kAryanI ja nahIM paNa e mATe vidyAlayane jarUrI Arthika sahAyatA maLI rahe enI ciMtA rAkhatA hatA; ane avasara AvyuM niHsvArthapaNe e mATe preraNA paNa ApavAnuM bhUlatA nahIM. kevI Adarza, sakriya ane virala zrutabhakti ! For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama-saMzodhana-kAryane jhaDapI banAvavAnI jhaMkhanA terApaMthanA AcArya zrI tulasIjI vi. saM. 2023nuM comAsuM amadAvAdamAM rahyA hatA. amadAvAdamAM sthiratA karavAno emano eka Azaya Agama-saMzodhanane lagatI judI judI pravRtiomAM rasa lenAra vidvAnono nikaTa paricaya sAdhIne vicAravinimaya karavo, e paNa hato. eTale emAM munirAja zrI puNyavijayajIne maLavAnA kAryakramano svAbhAvika rIte ja samAveza thaI jato hato. AcArya tulasIjI tathA mahArAjazrInuM milana to na thayuM, paNa emanA vidvAna ane vicAraka ziSya muni zrInathamalajI vagere munivaro mahArAjazrIne beeka vAra maLyA hatA. emanA A milana vakhate mahArAjazrI ane munizrI nathamalajI vacce je vArtAlApa thayo, te terApaMthI mahAsabhAnA sAptAhika hiMdI mukhapatra "jainabhAratI" nA tA. 19-11-1967nA aMkamAM chapAyo che. te jANavA jevo hovAthI e Akho mULa vArtAlApa A vizeSAMkamAM anyatra ApavAmAM Avyo che. A vArtAlApamAMnA nIce Apela thoDAka savAla-javAba uparathI paNa mahArAjazrInI Agama-saMzodhana aMgenI pravRtti, jhaMkhanA ane ciMtAno khyAla AvI zake che " savAla (muni nathamalajI) : AjakAla Apa zuM karo cho ? " javAba (mahArAjazrI) : atyAre huM TIkAo ane cUrNionI For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA pratonuM saMzodhana karI rahyo chuM. Apa jANo cho ke je cUrNio ane TIkAo chapAI che, e khUba azuddha che. ghaNAM sthAnomAM to anartha jevuM thaI gayuM che. huM mAnuM chuM ke A kAma mahattvanuM che ane e pahelAM karavuM joIe. 66 savAla : Apa A kAryamAM kyArathI parovAyA cho ? 44 66 66 66 javAba : nA. vizeSe karIne huM AgamomAM ja racyo-pacyo rahuM chuM. e ja mArA mATe chApAM-sAmayiko che. hA, kyAreka koI khAsa nibaMdhalekha AvI jAya to vAMcI lauM chuM. savAla : Apa keTalA kalAka kAma karo cho ? javAba : samayanI koI maryAdA nathI. huM badhA vakhatano A kAmamAM ja upayoga karuM chuM. 66 66 javAba : Azare pacIsa varSathI huM A kAryamAM lAgelo chuM. savAla : zuM Apa chApAM-sAmAyiko paNa vAMco cho ? 66 savAla : ApanI sAthe keTalA munio kAma kare che ? javAba : huM ekalo ja chuM. mane bhAre navAI Upaje che ke ghaNA badhA munione AgamanA kAmamAM rasa che ja nahIM. emane A kAma jaMjALa jevuM lAge che. AmAM jemane rasa paDe che evA virala che. mane AmAM khUba AnaMda Ave che. A kAmanI AgaLa bIjAM badhAM kAma mAre mATe gauNa che. huM ekalo jeTaluM karI zakuM e meM karyuM che. keTalAka paMDito paNa kAma kare che. A rIte jainasAhityanI yatkiMcit sevA thaI zake che." 66 a chellA javAbamAM ApaNA sAdhusamudAyanI Agama-saMzodhananA kAma pratyenI udAsInatAnI mahArAjazrIe je Takora karI che, emAM mahArAjazrIe potAnI A aMgenI duHkha ane ciMtAnI lAgaNI vyakta karI che. bAkI to, e Agamadhara mahApuruSa potAnA Agama-saMzodhananA kAryamAM evA otaprota hatA ke jethI emane AvI vizeSa ciMtA karavAno bhAgye ja avakAza maLato. Ama chatAM Agama-saMzodhananA kAmane samarpita thayeluM eka nAnuM For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama-saMzodhana-kAryane jhaDapI banAvavAnI jhaMkhanA 45 sarakhuM paNa munimaMDaLa racAya ane A kArya moTA pramANamAM jhaDapathI AgaLa vadhe evA vicAro mahArAjazrIne AvyA vagara rahe e kema bane ? emanI AvI bhAvanA ane lAgaNI ApaNA vidvAna munirAja zrIjaMbUvijayajI mahArAja upara mahArAjazrIe vi.sa. 2006nI sAlamAM jesalamerathI lakhelA patramAM paNa jovA maLe che. teoe lakhyuM hatuM ke-- "have to mArI icchA e ja che ke ApaNe satvara maLIe ane mahattvanAM kAryone jIvanamAM prAraMbhIne pUrNarUpa ApIe. ApaNe eka evA saMzodhanarasika munivaronuM maMDaLa sthApI zakIe to ghaNuM sAruM thAya." (jJAnAMjali, pR. 265) A zabdo lakhAyA tyAre to enA bhAvi saMketo koNa pAmI zake ema hatuM ? paNa beeka varSa pahelAM, mahArAjazrInA kALadharma bAda, zrImahAvIra jainavidyAlayanA saMcAlakoe saMsthAnI Agama-prakAzananI yojanAne cAlu rAkhavAnI javAbadArI svIkAravAnI vinaMti, jeonA upara mahArAjazrIe upa2 mujaba patra lakhyo hato te, munivarya zrIjaMbUvijayajI mahArAjane karI ane muni zrIlaMbUvijayajI mahArAje eno ullAsapUrvaka svIkAra karyo. atyAre teo A kAryane AgaLa vadhAravAno prayatna karI rahyA che. munirAja zrIpuNyavijayajI mahArAje sUcavyuM evuM munimaMDaLa, A kAma mATe, zrIjaMbUvijayajI mahArAjane maLe to kevuM sAruM ! itara graMthonuM saMpAdana-prakAzana-mahArAjazrInI jJAnabhakti ane saMzodhanakaLAno lAbha kevaLa Agama-sAhityane ja maLyo hato ema mAnavuM barAbara nathI; Agama-sAhitya sivAyanA bIjA aneka nAnA-moTA jaina tema ja ajaina graMthonuM paNa teoe saMzodhana-saMpAdana karyuM hatuM. (A lekhane aMte puravaNI-2 tarIke mUkavAmAM AvelI yAdI uparathI mahArAjazrIe saMpAdita karela graMthonI mAhitI maLI zakaze.) jJAnopAsanAnuM bahumAna-mahArAjazrIe, potAnI nirabhimAna, saraLa ane udAra jJAnasAdhanAne kAraNe, deza-videzanA vidvAnomAM je cAhanA ane Adara meLaLyAM hatAM, te kharekhara virala hatAM. nIcenI vigatane For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA mahArAjazrInI jJAnopAsanA taraphanA bahumAnanA pratIkarUpa lekhI zakAya(1) koI jAtanI DigrI nahIM hovA chatAM mahArAjazrIne pIeca.DI. mATenA mahAnibaMdhanA parIkSaka nImavAmAM AvyA hatA. 46 (2) gujarAtIsAhityapariSadanuM 20 muM adhivezana, sane 1959mAM, amadAvAdamAM, maLyuM tyAre itihAsa-purAtattva vibhAganA pramukha tarIke teonI varaNI karavAmAM AvI hatI. (3) bhAvanagaranI zrIyazovijayajI jaina graMthamALAe yojela, vi. saM. 2009nI sAlano zrIvijayadharmasUri jainasAhitya suvarNacaMdraka mahArAjazrIne arpaNa karavAmAM Avyo hato. (4) vi. saM. 2010mAM vaDodarAnA zrIsaMghe teone 'AgamaprabhAkara' nI sArthaka padavI arpaNa karI hatI. (5) ola inDiyA oriyenTala konpharansanA, sane 1961mAM, kAzmIramAM maLela ekavIsamA adhivezananA prAkRta ane jainadharma vibhAganA adhyakSa tarIke mahArAjazrInI varaNI karavAmAM AvI hatI. (6) sane 1970mAM amerikAnI dhI amerikAnI oriyenTala sosAyaTInA mAnada sabhya banavAnuM virala bahumAna mahArAjazrIne maLyuM hatuM. (7) vi. saM. 2027mAM, muMbaImAM, varalImAM thayelI pratiSThA vakhate, caturvidha zrIsaMghanI hAjarImAM, AcArya zrIvijayasamudrasUrijI mahArAje teozrIne 'zrutazIlavAridhi'nI yathArtha padavI ApI hatI. mahArAjazrInI jIvanavyApI nirbheLa vidyApravRti, paragaju ane pAragAmI vidvatA, jJAnoddhAranI anekavidha satpravRti, Adarza sahRdayatA ane UrdhvagAmI sAdhutAne ja A hArdika aMjali lekhavI joIe. dhanya e sAdhutA ane dhanya eka vidvatA ! For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanasAdhanA ane vimaLa vyaktitva jJAnanI upAsanA karatAM karatAM zuSka jJAnI ke pothIpaMDita na banI javAya, athavA to paropaveze pANDityaM nI jema vidvatA ane dharma judAM paDIne hRdayane rIDhuM na banAvI mUke, enI mahArAjazrI satata ciMtA ane jAgRti rAkhatA hatA ane karmabaMdha ochA thAya, bhavanA pherA ochA thAya ane kalezo-kaSAyo paNa ochA thAya evo prayatna teo satata karatA rahetA; emanI samagra jIvanasAdhanAnuM A ja kendra hatuM ane A ja amRta hatuM. pArakAnI niMdA-kUthalImAM teo kyAreya paDatA nahIM; ane sAmAnA nAnA sarakhA guNane paNa moTo karI jANavAno emano sahaja svabhAva hato, emanuM jIvana zIla ane prajJAnA divya teja ane vaibhavathI samRddha hatuM, jJAnanI jema cAritrane paNa teo sadA pUrNa yogathI AvakAratA, samabhAva emanA romaromamAM vyApelo hato, ane tethI, pote amuka phirakA ane amuka gacchanA hovA chatAM, potAnA samudAyanI jema bIjAnA samudAyano, potAnA gacchanI jema bIjAnA gacchano, potAnA phirakAnI jema bIjAnA phirakAno ane potAnA dharmanI jema bIjAnA dharmano haMmezAM Adara karI zakatA; ane, madhamAkhInI jema, jyAMthI sAra maLI zake tyAMthI sAra grahaNa karI letA. vi. saM. 2008mAM sAdaDImAM maLela sthAnakavAsI sAdhu saMmelanamAM mahArAjazrI pratye je Adara ane prema batAvavAmAM AvelA, te teonI AvI vizALa dRSTine kAraNe. e prasaMge mahArAjazrInA ane sthAkavAsI zramaNasamudAyanAM sAmasAmethI AvatAM sAmaiyAM, be nadIonAM For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 jJAnajyotinI jIvanarekhA nIranI jema, je rIte ekarUpa banI gayAM hatAM e dazya yAda rahI jAya evuM hatuM. teonA A samabhAva, AvuM guNAnurAgI valaNa, AvI satyagrAhaka manovRtti, potAnI tathA potAnA pakSanI bhUlone zodhavA-samajavAsvIkAravAnI tatparatA temaja apAra sahanazIlatA jotAM saheje AcArya haribhadrasUrinuM smaraNa thaI Ave che. teo zAstronI ane zAstrone jANavAno dAvo karanAra vyaktinI, ema bannenI maryAdA sArI rIte jANatA hatA, ane tethI ja vakhata Ave samatApUrvaka kaDavuM satya paNa uccArI zakatA hatA. temanA kathanamAM saccAIno evo raNako ke sAmI vyakti eno pratikAra karavA bhAgye ja prerAya. vi. saM. 1990nI sAlamAM amadAvAdamAM maLela munisaMmelana vakhate cAra munionI kamiTImAM ane aMte saMmelanane saphaLa banAvavAmAM teo je kaMI nirNAyaka kAmagIrI bajAvI zakyA hatA, emAM emanA A guNano hisso noMdhapAtra hato. ApaNA zramaNasaMghanA judA judA samudAyo vacce je vADAbaMdhI jevuM thaI gayuM che, tenAthI mahArAjazrI sAva alipta hatA, ane koI paNa samudAya, gaccha ke phirakAnA sAdhuo pAse jatAM emane kyAreya kSobha ke saMkoca thato nahIM; tema emanI pAse AvavAmAM paNa koI paNa samudAya, gaccha ke phirakAnA sabhyone-sAdhuone saMkoca na thato, emanAM aMtaranAM dvAra saune AvakAravA mATe sadA khullAM ja rahetAM, ane tethI ja teo tyAgavairAgyamaya saMyamajIvanano sAco ane apUrva AnaMda anubhavI zakatA. mahArAjazrI junavANIpaNAnI maryAdA ane navA vicAranI upayogitA barAbara samajI zakatA; chatAM rakhe ne jJAnoddhAra ane jJAnasAdhanAnA potAnA jIvanakAryane kSati pahoMce, eTalA mATe junavANIpaNAnI sAthe saMkaLAI gayelA moTA moTA ADaMbarabharyA mahotsavothI ke sudhArA mATenI jehAda jevI caLavaLathI teo sadA dUra rahetA; ane chatAM A bAbatamAM emanA vicAro suspaSTa hatA; ane avasara AvyuM teo tene nirbhayapaNe vyakta paNa karatA. For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 jIvanasAdhanA ane vimaLa vyaktitva teone mana koI kAma nAnuM ke najIvuM na hatuM; kAma e ja kAma ja che-bhale pachI duniyAnI skUla najare e nAnuM hoya--ane kAmanI rIte ja e kAma karavuM joIe; emAM utAvaLane avakAza na ja hoya : A dRSTi mahArAjazrInI samagra pravRttiomAM prasarI rahetI, ane tethI teo dareka kAmane cIvaTapUrvaka karavA TevAyA hatA. potAnI jJAnasAdhanA ane jIvanasAdhanAmAM teone je virala saphaLatA maLI emAM A dRSTino paNa bhAga samajavo ghaTe. ziSyo vadhAravAnA, nAmanA meLavavAnA ke padavI levAnA vyAmohathI teo tadana alipta ane aLagA hatA. AcAryapadavI mATenI pATaNa zrIsaMghanI AgrahabharI vinaMtino teoe vinamratA tema ja daDhatApUrvaka InkAra karyo hato. vi. saM. 2010mAM vaDodarAnA zrIsaMghe teone "AgamaprabhAkara"nuM biruda ApyuM te paNa teone pUchyA vagara ja. vi. saM. 2017mAM AcArya zrI vijayavallabhasUrijInI janmazatAbdInI, muMbaImAM, akhila-bhAratIya dhoraNe ujavaNI thaI te vakhate paNa muMbaInA zrIsaMghe tathA anya sthAnonA mahAnubhAvoe mahArAjazrIne AcAryapadavI mATe khUba Agraha karelo, paNa mahArAjazrIe e vakhate paNa eno vivekapUrvaka InkAra karyo hato. chevaTe e ja varSamAM, muMbaImAM varalInA jinamaMdiranI pratiSThA vakhate, AcArya zrIvijayasamudrasUrijI mahArAje, potAnA saMtoSa ane saMghanA AnaMda khAtara, mahArAjazrInI jANa bahAra, zrIsaMgha samakSa, teone "zrutazIlavAridhi"nI padavI ApIne teonuM bahumAna karyuM hatuM. mahArAjazrI jema jJAnanI lahANI karatA rahetA, tema dharmanI lahANI paNa teo satata karatA rahetA.game tevAM gaMbhIra kAmo vacce paNa teo bALajIvone dharmanI vAta samajAvavAmAM kyAreya AnAkAnI ke samayano lobha na karatA. emanA aMtaramAM e vAta barAbara vasI gaI hatI ke je vyakti je meLavavA ApaNI pAse Ave te tene enI yogyatA pramANe ApaNe ApavI ja joIe; kAraNa ke emanuM jIvana ane dharma ekAkAra banI gayAM hatAM. emane upAzrayamAM pratikramaNa karatA ke derAsaramAM prabhudarzana-caityavaMdana karatA jovA e eka lahAvo hato. tyAre, leza paNa utAvaLa vagara jANe For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 jJAnajayotinI jIvanarekhA AtmA ane paramAtmA vacce nirAMte vAto thatI hoya evI prasannatA ane zAMti teo anubhavatA hoya, ema ja ApaNane lAge. teonuM aMtara khUba karuNAbhInuM hatuM. koInuM paNa duHkha joIne e dravavA lAgatuM. emanI pAse kaMIka duHkhI vyaktio sahAya mATe AvatI; ane emanA bAraNethI khAlI hAthe koI pAcho gayo jANyo nathI. jo saMgavaDa hoya to lAkha rUpiyA paNa dInajanonAM duHkha dUra kasvA mATe thoDA samayamAM vaheMcI naMkhAve evo dayALu, udAra ane paragaju emano svabhAva hato. game tevI mUMjhavaNanA samaye ke svajana-sAthInA viyoga vakhate paNa teo saMsAranA bhAvone vicArIne je rIte svastha ane zAMta rahI zakatA, te emaNe sAdhelI sthitaprajJatAnuM phaLa hatuM. vi. saM. 2025nA meruterazanA parvadine (tA. 16-1-1969nA roja) teonA cirasAthI paMnyAsajI mahArAja zrIramaNIkavijayajInA aNadhAryA kALadharma vakhate teo je svasthatA jALavI zakyA, te emanI jIvanasAdhanAne baLe ja. e vakhate teoe tA. 27-1-69nA roja lakhela eka patramAM lakhyuM hatuM ke "zrIramaNIka ekAeka aNadhArI rIte vidAya laI gayA ! ghaNAM varSano AtmIya saMbaMdha eTale sahaja bhAve aMtarane lAge to kharuM ja. te chatAM hRdayanuM gAMbhIrya khoyuM nathI. saMsAramAM ApaNe saMsArI jevA rahyA eTale aMtarane UNapa lAge to kharI ja. Ama chatAM huM sarvathA samAdhi ane zAMtimAM chuM." saMyama, tyAga, vairAgyanI nirmaLa sAdhanA ane jIvanasparzI sAdhutAnAM darzana karAvatA A bola zrIpuNyavijayajI mahArAjanI jaLakamaLa jevI sAdhanAnI sAkSI pUre che. svayaM samajapUrvaka kaDavAzanuM pAna karIne potAnI sahanazIlatA, gaMbhIratA ane anAsaktine caritArtha karyAnA kaMIka prasaMgo mahArAjazrInA jIvanamAM sahaja rIte vaNAI gayA hatA. ane mahArAjazrInI nirmamatA to emanI potAnI ja hatI ! peluM sAgaramAM taratuM boyuM joyuM che ? pANI game teTaluM vadhe chatAM e to jaLanI upara ne upara ja rahe che. mahArAjazrI pAse prAcIna prato, kaLAmaya sAmagrI For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 jIvanasAdhanA ane vimaLa vyaktitva ane purAtattvanI vastuono kevo uttama saMgraha hato ! chatAM e kyAreya moha-mAyAne jagAvIne emanA akiMcanabhAvane khaMDita karI nahoto zakyo. teoe pratiSThA karAvI hatI, dIkSAo ApI hatI, avAranavAra jJAnanAM sAdhano ane kaLAnI sAmagrInAM pradarzano yojayAM hatAM (vi. saM. 2009mAM amadAvAdamAM oriyenTala konpharansanA adhivezana vakhate yojeluM pradarzana khUba moTuM ane khUba AkarSaka tema ja yAdagAra banyuM hatuM), nAnA-moTA utsavomAM paNa bhAga lIdho hato, ane jIvanamAM kaMIka nAnAM-moTAM yazanAmI kAmo karyA hatAM, paNa e badhuM ja jaLakamaLanI jema sAva-alipta bhAve ! e mATe ahaMbhAvanuM nAma nahIM. namratA ane jJAna pratyenI bhaktithI prerAIne teo, vi. saM. 2004nI sAlamAM, jainasaMghanA vIsamI sadInA devardhvigaNikSamAzramaNa, AgamoddhAraka AcArya zrIsAgarAnaMdasUrijI mahArAjane khAsa vaMdanA karavA ene wal pUchavA sUrata gayA hatA-AcArya mahArAja tyAre mAMdagIne bichAne hatA. e banne AgamavettAonuM milana jeoe joyuM teo dhanya banI gayA. kyAreka koInI sAthe nArAja thavAno ke koInA pratye roSa karavAno prasaMga Ave topaNa evI lAgaNI, jarAka pavana lAgatAM pATI uparathI retI sarI paDe ema, tarata ja emanA mana uparathI dUra thaI jatI. kaSAyono ghero raMga ke Akaro DaMkha emanA cittane kyAreya kaluSita karI zakato nahIM. mahArAjazrInI kuNAza to juo : vi. saM. 2006 mAM teo jesalamera jaI rahyA hatA. te vakhate varakANAmAM AcArya mahArAja zrIvijayavallabhasUrijIne maLavAnuM thayuM. e emanuM AkharI milana hatuM. e vakhate AcArya mahArAjanI AMkhonAM teja zamI gayAM hatAM. mahArAjazrIe sahajabhAve lAgaNIbhIno svare kahyuM: "Apa to prakAzamAna cho; ApanAM netronuM teja pAchuM. AvavuM joIe." e vAtane traNeka varSa vItI gayAM. muMbaImAM DaoNkTara Dagane AcArya mahArAjanI AMkhe oparezana karyuM; AMkhonuM zamI gayeluM teja pharI jAgI UhyuM, A samAcAra mahArAjazrIne eka patrathI amadAvAdamAM maLyA. patra vAMcIne ane emAM AcArya mahArAjanA potAnA akSaro joIne mahArAjazrInuM For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa2 jJAnajyotinI jIvanarekhA haiyuM gadgada thaI gayuM. mahArAjazrInI AMkho harSanAM AMsu vahAvI rahI, prasanna vairAgya ane saMvedanazIla hRdayanuM ja A pariNAma ! aneka duHkhI-garIba bhAIo-baheno to mahArAjazrI pAse AzvAsana ane sahAya meLavavA AvatAM ja; paNa sAdhvI-samudAyane mATe to teo vizALa vaDalA ane vatsala vaDIla jevA hatA. potAnA samudAyanAM sAdhvIjIone ja emanI mamatAno lAbha maLato evuM nathI. koI paNa samudAya ke gacchanAM sAdhvIjIo emanI pAse saMkoca vagara jaI zakatAM ane emanI pAsethI dareka jAtanI sahAya meLavI zakatAM, eTaluM ja nahIM, potAnI mUMjhavaNa, bhUla ke jarUriyAta vizvAsapUrvaka teone kahI zakatAM. AvI bAbatamAM teo sAgara samA gaMbhIra ane megha samA upakArI hatA. jeone mahArAjazrInA najIkanA paricayamAM AvavAno avasara maLyo che, teo jANe che ke vayovRddha-sAdhvIjIonA dharmaputra, moTAM sAdhvIjIonA dharmabaMdhu ane nAnI uMmaranAM sAdhvIjIonA dharmapitA banIne emanI dareka rIte saMbhALa rAkhavI ane emane potAno vikAsa sAdhavAnuM protsAhana ApavuM e mahArAjazrIne mATe bahu sahaja hatuM. AvI ke bIjI koI paNa bAbatamAM jJAnIpaNAno bhAra emanA mamatAbharyA vyavahAranI ADe na AvI zakato. - sAdhvI-samudAyanA utkarSanI vAta mahArAjazrInA haiye kevI vaselI hatI e aMge teoe kahyuM hatuM ke pATaNa, mAtara AdimAM sAdhvI, mahattarAnI prAcIna mUrtionAM darzana thAya che, chatAM Azcarya to che ja ke koI paNa evI zAsanaprabhAvikA, mahattarA, gaNinI ke sAdhvInI jIvanakathA Aje ApaNA sAme nathI. eka rIte jainavAmayamAM A khAmI ja che. astu. vartamAna yugamAM aneka sAdhvIonAM nAnAM-moTAM jIvanacaritro lakhAI rahyAM che e harSanI vAta che." (jJAnAMjali, pR. 232) vaLI, Aja muddAne anulakSIne mahArAjazrIe muMbaImAM, bhAyakhalAmAM tA. 22-2-1971nA roja kaheluM ke For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanasAdhanA ane vimaLa vyaktitva pa3 "AcAryabhagavAne (AcArya zrIvijayavallabhasUrijI mahArAje) eka kALa, zAstranA eka Adezane dhyAnamAM laIne, sAdhvIonA vyAkhyAnano ane kalpasUtranA vAcanano niSedha karyo hato. ane pachI, badalAyelI paristhitino ane lAbhAlAbhano tema ja sAdhvIsamudAyanA vikAsano vicAra karIne, teoe pote ja enI potAnA AjJAvartI sAdhvIsamudAyane anumati ApI hatI. A vAtanuM mahattva sau koIe A daSTie avadhAravuM ghaTe. AcArya mahArAjanI samayajJatA evI vivekabharI ane jAgRta hatI ke, jo emane ema lAgyuM hota ke, sAdhvIvargane AvI chUTa ApavAthI zAsanane nukasAna thavAno saMbhava che, to A chUTane pAchI kheMcI letAM teo khamacAta nahIM. paNa teoe AvuM koI pagaluM bharyuM na hatuM. eTale ApaNA sAdhvIsaMghane zrAvakasaMghanI samakSa paNa vyAkhyAna ApavAnI tema ja ene kalpasUtranuM vAcana karavAnI je anumati teoe ApI hatI tethI ekaMdare jainasaMghane lAbha ja thayo che." ("be mahattvanAM pravacano', pR. 7) dharmane ane dhArmikatAne vyApaka dRSTie samajavAnI jarUranuM sUcana karatAM mahArAjazrIe kahyuM che ke Aje e samaya AvI lAgyo che, jayAre dharmamAtra vyApaka rIte manuSyane enA jIvanavikAsamAM kaI rIte sahAyaka bane e dareka vijJa manuSyae sthitaprajJa banI vicAravuM ja joIe ane to ja tyAga, tapa ane samabhAvarUpa vAstavika dharma ane dhArmikatA ApaNA jIvanamAM sthAna laI zakaze. e sivAya, potapotAnA mAnelA saMpradAyanI rIti pramANe, bAhya kriyAnA vAghA game teTalA najare dekhAya, paraMtu sAcI dhArmikatA to marI ja jaze. AjanI ApaNA saunI jIvanacaryAno vicAra karavAmAM Ave to ApaNane, kadAca sArvatrika na kahIe to paNa, ApaNA moTA bhAganI dhArmikatA to marI gayelI ja dekhAze. AnuM mukhya kAraNa bIjuM ekeya nathI paNa ApaNe saue sAMpradAyika ane sAmudAyikatAnA saMkucita ane atisaMkucita kUvAmAM paDIne ApaNI vijJAnavRtti ane samabhAvanAnA vizALa tattvane jIvanamAMthI bhUlAvI dIdhuM che, e che." (jJAnAMjali, pR. 176) For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jJAnajyotinI jIvanarekhA AvI dhArmikatAne samajavA ane jIvanamAM utAravA mATe mahArAjazrI sadAsarvadA prayatnazIla rahetA ane koI paNa nimitte AtmadhananuM apaharaNa karI janAra taskara aMdarathI jAgI na UThe ke bahArathI pesI na jAya e mATe niraMtara jAgRti rAkhatA : evuM apramatta emanuM jIvana hatuM. bALaka jevI nirdoSatA teone sahajasiddha hatI. mahArAjazrInI aMtarmukhadaSTi ane jIvanajAgRtino eka prasaMga jANavA jevo che : eka vAra mahArAjazrIne tAva Avyo. tAva ghaNo Akaro ane asahya banI jAya eTalo vadhAre hato. mahArAjazrI becena banIne kyAreka bUma pADI UThatA. eka vAra to e bolI UThyA ke "ApaNuM adhyAtma khovAI gayuM ! e kevuM nabaLuM samajavuM.' huM e vakhate hAjara hato. mane thayuM, jemane potAnA adhyAtmanI zakti-azaktino ATalo khyAla hoya emanuM adhyAtma nabaLuM ke khovAI gayeluM kevI rIte gaNI zakAya ? e prasaMga aMtaramAM kotarAI gayo. For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgata paricayanI thoDIka vAta mahArAjazrInAM darzana pahelavahelAM kyAre karyo. e to spaSTapaNe sAMbharatuM nathI; vi. saM. 1990mAM amadAvAdamAM munisaMmelana thayuM te vakhate, saMbhava che, emanAM darzana karavAno avasara maLyo hoya. paNa eTaluM barAbara sAMbhare che ke munisaMmelane ja paTTaka taiyAra karyo hato, enuM mULa lakhANa mahArAjazrInA hastAkSaramAM lakhAyuM hatuM. ane enA upara ja ATha AcAryo ane eka munivara, ema nava zramaNabhagavaMtonI sahIo levAmAM AvI hatI. A saMmelane jainadharma upara thatA AkSepono pratikAra karavA mATe zrIjainadharmasatyaprakAzaka samiti' nAme eka saMsthAnI sthApanA karI hatI. ane A samiti taraphathI "zrIjainasatyaprakAza' nAme eka mAsika zarU karavAmAM AvyuM hatuM. tripuTI mahArAja tarIke jainasaMghamAM vikhyAta banelA vidvAna munirAja zradarzanavijayajI AdinI bhalAmaNathI huM samiti sAthe joDAyo ane enA mAsikanA saMcAlana-saMpAdananuM kAma saMbhALavA lAgyo. mane lAge che ke, A navI kAmagIrI saMbhALatAM saMbhALatAM patravyavahAra dvArA mahArAjazrInA saMparkamAM AvavAnuM banyuM. A pachI be-traNa varSe munirAja zrIdarzanavijayajI mahArAja vagere pATaNa gayA tyAre huM paNa pATaNa gayelo. mahArAjajIno kaMIka nikaTathI paricaya meLavavAno mAre mATe e pahelo ja avasara hato. paNa e vakhate teoe evuM heta dAkhavyuM ke jANe huM lAMbA vakhatathI emano paricita na houM. mahArAjazrIne mana na koI potAno che, na koI parAyo che; na koI aparicita; emanA abhaMga dvAre saune sadA vAtsalya ane ullAsabharyo samAna AvakAra maLato. mahArAjazrIe kabATo, For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 jJAnajyotinI jIvanarekhA peTIo ane pothIo ughADI ughADIne mane kaMI kaMI avanavI vastuo mamatApUrvaka batAvelI, e Aje paNa sArI rIte sAMbhare che. pUjaya pravartaka zrIkAMtivijayajI mahArAja tathA pUjaya caturavijayajI mahArAjanI amIdaSTino lAbha paNa A vakhate ja maLelo. A pachI mahArAjazrIno paricaya uttarottara vadhato gayo. vi. saM. 2006mAM teo jesalamera gayA tyAre tyAMnI kAmagIrInI mAhitI ApatA patro teo avAranavAra mane lakhatA rahetA. jesalamerathI pAchA pharatAM sthAnakamArgI phirakAnA udAra, sahRdaya, vidvAna ane svataMtra ciMtaka saMta upAdhyAya zrIamaramunijI (kavijI mahArAja) tathA zrImadanalAlajI mahArAja sAthe mahArAjazrIne je dharmagnehabharyo hArdika saMbaMdha gADha thayelo enI vigato pAlanapuramAM khuda zrIamaramunijI tathA zrImadanalAlajI mahArAjanA mukhethI sAMbhaLIne aMtara gargada thaI gayuM ane lAgyuM ke mahArAjazrInA hRdayanI vizALatA sAce ja sAgara jevI che. e varSano saMketa to evo hato ke mahArAjazrI tathA A munivaro pAlanapuramAM sAthe ja comAsuM phare ane Agama-saMzodhana tathA bIjAM sAhitya-kAryo aMge vicAra-vinimaya kare, paNa vacamAM kaMIka aNadhAryo vikSepa evo Avyo ke, A zakya na banyuM. teonuM comAsuM pAlanapuramAM thayuM; mahArAjazrI amadAvAdamAM comAsuM rahyA. vi. saM. 2008nI A vAta. A pachI, vi. saM. 2018nuM comAsuM mahArAjazrIe emanA vatana kapaDavaMjamAM karyuM e eka varSane bAda karatAM, cheka vi. saM. 2023 sudhInAM badhAM comAsAM mahArAjazrIe amadAvAdamAM karyA, eTale emanI vadhu nikaTamAM AvavAno vizeSa lAbha maLato rahyo. vi. saM. 2017mAM zrI mahAvIra jainavidyAlaye, mahArAjazrInA mArgadarzana nIce, mULa AgamasUtro prakAzita karavAnI yojanA zarU karI ane huM, enI vyavasthA saMbhALavA, sahamaMtrI tarIke vidyAlayamAM joDAyo. AthI vi. saM. 2017 thI 2017 sudhI mahArAjazrIne bahu ja nikaTathI jovAjANavAno, emanA vAtsalyanA maherAmaNa samA aMtarane anubhavavAno ane emanI vidvattAthI surabhita sAdhutAno ane sAdhutAthI zobhatI vidvattAnAM darzana karavAno je avasara maLyo te kharekhara apUrva ane jiMdagInA amUlya For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgata paricayanI thoDIka vAta pa7 lahAvArUpa che. moTe bhAge to, "DuMgarA dUrathI raLiyAmaNA" e kahevatanI jema, samAjamAM, dharmamAM ke dezamAM moTI gaNAtI vyaktiomAM paNa moTA bhAganI evI hoya che ke jema jema emano nikaTano paricaya thato jAya tema tema emanI moTAI aMgenI ApaNI mAnyatA nakAmI sAbita thatI jAya che ane teo khare vakhate phaTakiyA motI jevA puravAra thatA lAge che; eTaluM ja nahIM, emanI kaMI kaMI kSatio ApaNI AgaLa chatI thatI jAya che, paNa mahArAjazrInI bAbatamAM mAro tema ja emanA paricayamAM AvanAra sau kauIno paNa anubhava AthI sAva judo che. jema jema emano vadhu ne vadhu nikaTano paricaya thato gayo, tema tema emanA vadhu ne vadhu guNonI chApa aMtara paNa paDatI gaI. emanI nikhAlasatA to emanI ja hatI ! ghaNI vAra to emanI raheNIkaraNI joIne e ja savAla thaI Avato ke mahArAjazrInI sAdhutA vadhe ke vidvatA ! sAce ja, caMdana jema vadhu ghasAya tema vadhu sugaMdha prasarAve, evuM bhavya ane divya teozrInuM jIvana hatuM. koIne paNa nA pADavAno ke koInA nAnA-moTA game tevA kAma mATe paNa samayanI kRpaNatA karavAno mahArAjazrIno svabhAva ja na hato, AthI Agama-saMzodhananA kAmamAM vikSepa AvI jato joIne huM akaLAI jato, ane rUbarUmAM ke teo bahAragAma hoya to patra lakhIne, avAranavAra phariyAda karato ja raheto, paNa saMta puruSa potAne AMgaNethI kone jAkAro Ape ? bhalAjagatanA sarva jIvone potAnA mitra mAnavAnuM emanuM jIvanavrata hatuM je ? eTale mArI phariyAdane bhAgye ja dAda maLatI, chatAM ghaNI vAra mahArAjazrI AtmavizvAsapUrvaka evuM AzvAsana ApatA ke A bAbatamAM tuM nakAmI ciMtA kare che. huM coryAzI varSa jIvavAno chuM ane Agama-saMzodhananuM kAma mAre hAthe jarUra pUruM thavAnuM che ! e zabdo khAlI zabdo ja rahyA ane mahArAjazrI 76 varSanI uMmare ja svargavAsI thayA, e vAtanA vicArathI hajI paNa jayAre mana udAsa banI jAya che, tyAre ene eka ja vicArathI AzvAsana maLe che ke AvA mahAna, vidvAna ane pavitra saMta puruSano ATalo satsaMga thayo, e kaMI ochA sadbhAgyanI vAta che ! bAkI to, saMsAramAM konuM dhAryuM thayuM che ane konI icchAo pUrI thaI che ? saMsAranuM nAma ja asthiratA ! For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMbhAtano vihAra; paM. zrI ramaNIkavijayajIno svargavAsa vi. saM. 2024nuM comAsuM pUruM thayuM eTale Agama-saMzodhananA kAryane vega ApavA mahArAjazrI amadAvAda pAchA kyAre phare enI ame sau kAganA DoLe rAha jotA hatA, paNa amArI bhAvanA saphaLa na thaI zake evo Adara gnehabharyo ane amane paNa gamI jAya evI mITho avarodha vaDodarAnA saMghe Ubho karyo enA ame paNa ullAsathI sahabhAgI banyA hatA. e ja varSe, traNeka mAsa bAda, vi. saM. 2025nA mAha vadi pAMcamanA roja, mahArAjazrIne dIkSA lIdhAne 60 varSa pUrAM thatAM hatAM, e nimitte vaDodarAnA saMghe mahArAjazrIno dIkSAparyAyaSaSTipUrti-samAroha ujavavAnuM nakkI karyuM hatuM, eTale te pahelAM mahArAjazrI amadAvAda pAchA Ave e zakaya na hatuM. A sAme amArAthI to kaMI bolI ke phariyAda karI zakAya ema hatuM ja nahIM. amane paNa eno ghaNo AnaMda ane ullAsa hato. vacalA samayamAM mahArAjazrIe khaMbhAtano zrI zAMtinAtha tADapatrIya bhaMDAra tapAsIne vyavasthita karavA khaMbhAta javAnuM nakkI karyuM ; ane vacamAM teonA vayovRddha ziSya munirAja zrIjayabhadravijayajInA vatana gaMbhIrA gAmanA derAsarane 100 varSa pUrAM thayAM hatAM, e nimitte tyAM yojavAmAM Avela mahotsavamAM upasthita rahevAnuM nakkI karyuM. e kAma patAvIne mahArAjazrI khaMbhAta gayA. tyAM traNeka aThavADiyAM sthiratA karIne, bhaMDArane sarakho karavAnuM kAma patAvIne, teoe vaDodarA tarapha vihAra karyo. A For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMbhAtano vihAra; paM. zrI ramaNIkavijayajIno svargavAsa 59 vakhate mahArAjazrInA 60 varSanA dIkSA paryAyanI samApti nimitte vaDodarAmAM yojAyela samAroha prasaMge mahArAjazrIne arpaNa karavAnA "jJAnAMjali" graMthanA mudraNanuM kAma cAlu hatuM. A graMtha mATe mAre mahArAjazrIno kaMIka vistRta paricaya lakhavAno hato. eTale e aMgenI vizeSa mAhitI meLavavA huM be divasa mATe khaMbhAta gayo ane mahArAjazrI tema ja paMnyAsa zrIramaNIkavijayajI pAsethI banI teTalI mAhitI meM noMdhI lIdhI. mahArAjazrIne mATe paMnyAsa zrIramaNIkavijayajI mahArAja to, kAyAnI chAyAnI jema, abhinna hatA ane mahArAjazrInI saMbhALa rAkhavAnuM saMghopakAraka kArya teo pUrA Adara ane snehathI karatA hatA. A vidyAvyAsaMgI munivara khUba saraLa ane udAra hatA. amArA be vacce ThIka ThIka gADha dharmasneha racAI gayo hato; mArA mATe teo vAtanA visAmArUpa hatA. paMnyAsa zrIramaNIkavijayajInI tabiyata barAbara rahetI nahotI. emane kaMIka hRdayanI paNa takalIpha hatI. comAsuM pUruM thayuM e arasAmAM muMbaInA kAryakaroe zrIpuNyavijayajImahArAjane, AcArya zrIvijayavallabhasUrijI mahArAjanI janmazatAbdInI ujavaNI karavAnI yojanAne vega maLe eTalA mATe, muMbaI padhAravAnI vinaMtI karavAnuM nakkI karyuM hatuM, anai e mATe zarUAtamAM mahArAjazrIne kAgaLo paNa lakhyA hatA. A rIte muMbaI javAno eka navo vicAra zarU thayo eTale paMnyAsamAM zrIramaNIkavijayajIne kyAreka thayuM ke hRdayanI takalIphanA nidAna ane upacAra mATe muMbaI javAnuM thAya to ThIka. zrIpuNyavijayajI mahArAja to, potAnAM anekavidha saMzodhanakAmone lIdhe, muMbaI javAno vicAra sarakho kare ema na hatA, paNa, paMnyAsa zrIramaNIkavijayajInI tabiyatanI dRSTie, teone paNa muMbaI javAno vicAra dhyAna ApavA jevo lAgyo. paNa eTalAmAM khaMbhAtathI pAchA pharatAM, teo vaDodarA pahoMce te pahelAM ja, chANI mukAme, meruterazanA parvadine, paMnyAsa zrIramaNIkavijayajI mahArAja ekAeka kALadharma pAmyA ! pachI to emane tathA bIjAone paNa lAgyuM ke have mahArAjazrI muMbaI tarapha vihAra karavAne badale amadAvAda tarapha ja vihAra amadAvAda tarapha vihAra kare enI ja ame pratIkSA karI rahyA. For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellAM be varSa muMbaImAM vaDodarAno samAroha suMdara rIte pUro thayo eTale zrIpopaTalAla bhIkhAcaMda, zrIjesiMgalAla lallubhAI ane zrIjayaMtIlAla maNilAla ghaDiyALI-e muMbaInA traNa AgevAno mahArAjazrIne vinaMti karavA tA. 93-69nA roja vaDodarA pahoMcyAM. vacalA samayamAM mahArAjazrInA manamAM muMbaI javuM ke nahIM enuM maMthana cAlatuM hatuM; ane sAmAnya rIte amane evA saMketa maLatA hatA ke teonuM mana muMbaI tarapha vihAra karavAnuM nathI, paNa bhAvino saMketa kaMIka judo ja hato. bhavitavyatAnA e bhedane pAmavAnuM ApaNuM gajuM zuM ? AmAM paNa ema ja thayuM. na muMbaInA AgevAno vaDodarA AvyA te divase mahArAjazrIe mane paNa vaDodarA bolAvyo. teoe haju kazo nirNaya karyo na hato ane teonuM mana khulluM hatuM; eTale muMbaI tarapha vihAra karavA sAme mAre je kaMI kahevuM hoya e kahevAnI taka ApavA mATe mane vaDodarA bolAvyo haze, ema mAnuM chuM. mane to satata eka ja vicAra satAvato hato ke Agama-saMzodhananuM kAma zarU karye naveka varSa thaI javA chatAM e kAmanI pragati ThIka ThIka dhImI hatI, ane mahArAjazrInA hAthe ane teonI dekharekha nIce e kArya jeTaluM sarvAMga saMpUrNa thaI zakaze eTaluM bIjAnA hAthe nahIM ja thaI zake; A kArya mATe mahArAjazrI jevI sajajatA, sUjha ane samarpaNavRtti bIjA koImAM hoya ema mane lAgatuM na hatuM. tethI mAro mata to spaSTa hato ke mahArAjazrIe muMbaI taraphanA vihArano vicAra jato karIne bane teTalA vahelA amadAvAda For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellAM be varSa muMbaImAM 61 padhAravuM joIe. meM mArI vAta kaMIka Aveza sAthe rajU karI. A bAbatamAM mane eka bIjA vicArathI paNa baLa maLyuM hatuM : traNa ke cAra divasa pahelAM mAre koI kAmasara zeTha zrIkasturabhAI lAlabhAI pAse javAnuM thayeluM tyAre meM teone vinaMtI karI ke mahArAjazrI muMbaI tarapha vihAra na karatAM amadAvAda padhAre evI vinaMti Apa patra lakhIne karo. teoe mArI vinaMti mAnya karI ane bIje divase patra paNa lakhyo. huM vaDodarA ravivAre gayo hato eTale mane vizvAsa hato ke mArA vaDodarA pahoMcatAM pahelAM zanivAre mahArAjazrIne zeThazrIno patra maLI ja gayo haze, eTale huM mArI vAta bhArapUrvaka rajU karI zakIza. tethI meM vaDodarA pahoMcIne mahArAjazrIne paheluM A kAgaLa bAbata pUchyuM. teoe nA kahI. javAba sAMbhaLIne huM nirAza thayo. pAchaLathI jANavA maLyuM ke, mane mArI vAta rajU karavAmAM sahAyaka thaI paDe evo, zrIyuta phUlacaMdabhAI zAmajIe muMbaIthI mahArAjazrIne lakhelo patra paNa teone zanivAre maLI javo joIto hato te nahoto maLyo. A kAgaLamAM teoe mahArAjazrIne muMbaI padhAravAnI AgrahabharI vinaMti karavAne badale A bAbatamAM anukULa lAge evo nirNaya sukhethI levAnuM lakhyuM hatuM, paNa banavAkALa ja judo hato eTale A baMne kAgaLo moDA paDyA ! chatAM meM mahArAjazrIne tathA muMbaInA AgevAnoe mAre je kahevuM hatuM te spaSTarUpe ane bhArapUrvaka kahyuM. muMbaInA bhAIo nArAja thAya evI kaMIka vAta paNa mArA moMethI nIkaLI paDI ! mane to ema ja thatuM hatuM ke zAsanane nukasAna pahoMce evI A kevI vAta ApaNe karI rahyA chIe ! muMbaInA bhAIoe potAnI vAta karI. amArI A badhI vAta ame mahArAjazrInI rUbarU karI ane amAruM kAma pUruM thayuM. mahArAjazrIe potAno nirNaya rAtanA pratikramaNa pachI jaNAvavAnuM kahyuM. rAtre mahArAjazrIe muMbaI tarapha vihAra karavAno potAno nirNaya jaNAvyo. A sAMbhaLIne huM to, jANe koI honArata banI hoya ema, stabdha thaI gayo, Avo nirNaya sAMbhaLavA mAruM mana taiyAra na hatuM, huM khUba khinna ane nirAza thaI gayo, paNa have mananI vAta ke vedanAne vyakta karavAno koI avakAza na hato. For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnayotinI jIvanarekhA jeonA svAthyane mATe muMbaIno javAno vicAra janmyo hato, te paMnyAsa zrIramaNikavijayajIno svargavAsa thavA chatAM muMbaI javAno nirNaya thayo e bhavitavyatAyoga paNa kevI ajaba kahevAya ! paNa have e yogane mAthe caDAvavo ja rahyo. mahArAjazrIe tA. 24-3-69nA roja muMbaI tarapha vihAra karyo ane traNeka mahinA bAda, tA. 26-6-69nA roja teo muMbaI pahoMcI gayA. mahArAjazrI aDadhI sadI karatAM paNa vadhu samaya bAda, bAvana varSe, muMbaI padhAryA hatA. zrIsaMghe teonuM bhAvabharyuM svAgata karyuM. saMghamAM AnaMda AnaMda pravartI rahyo. tA. 29-6-69nA roja teo goDIjInA upAzraye padhAryA. mahArAjazrInuM cAturmAsa vAlakezvaramAM nakkI thayuM hatuM. teo tA. 6-7-69nA roja vAlakezvara padhAryA. paheluM comAsuM pUruM thayA bAda, tA. 11-1-70nA roja savAranA, mahArAjazrInA sAMnidhyamAM, janmazatAbdInI ujavaNInA kAryane vega ApavA muMbaInA kAryakaro, bahAragAmanA pratinidhio ane janmazatAbdI mATe keTalAka mahinA pahelAM racAyela eDahoka kamiTInA sabhyonI sabhA maLI. A sabhA ujavaNInA AkAra-prakAra ane e mATenI yojanAne nizcitarUpa ApavA mATe khUba upayogI banI rahI. AmAM eDahoka kamiTInuM visarjana karIne akhila-bhAratIya dhoraNe janmazatAbdI samitinI racanA karavAmAM AvI; enA sabhyapadanuM lavAjama rUA. 51/- nakkI karIne e rakama ujavaNInA kharcamAM vAparavAnuM TharAvavAmAM AvyuM; ane, A prasaMganA racanAtmaka kAryarUpe "AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI janmazatAbdI zikSaNa TrasTa" nI sthApanA karIne traNa hajAra rUpiyAno eka evA TrasTaskolaro noMdhavAnuM TharAvavAmAM AvyuM. A sabhAnI pahelAM ane pachI paNa kAryakaro avAranavAra mahArAjazrI pAsethI mArgadarzana meLavatA rahetA. mahArAjazrIno jIvanarasa to zAstrasaMzodhanano hato ane enuM emane mATe zvAsa ane prANa jeTaluM mUlya hatuM; eTale muMbaImAM paNa e kAma to cAlatuM ja rahyuM. janmazatAbdInI taiyArInA kAmamAM to teo mAgI salAha ja ApatA; paNa kAryakarone mATe to emanI hAjarI ja utsAha preravA mATe basa hatI. paheluM comAsuM teoe sukha-zAMtithI pUruM karyuM; tabiyata paNa For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellAM be varSa muMbaImAM 63 ekaMdara sArI rahI. A daramyAna payajJAonA saMzodhananuM kAma cAlatuM hatuM. teonuM bIjuM comAsuM paNa vAlakezvaramAM ja thayuM. paNa muMbaInA eka varSanA rahevAsa pachI mahArAjazrIne zarIramAM avAranavAra nAnI-moTI phariyAda thaI AvatI; ane enA jarUrI upacAra paNa karAvavAmAM AvatA. paNa teo A mATe vizeSa ciMtA na sevatA. ane saMzodhananuM kAma to cAlatuM ja rahetuM, paNa e mATe pUrato samaya bhAgye ja maLato. bIjuM comAsuM pUruM thavAnuM hatuM e arasAmAM zarIranI asvasthatAnI phariyAda kaMIka vadhI gaI. mahArAjazrI kyAreka kyAreka evI phariyAda karatA ke hamaNAM sphUrti ochI dekhAya che, sUI rahevAnuM mana thAya che ane kAmamAM mana pUruM lAgatuM nathI, Ano paNa kaMIka ne kaMIka upacAra to thato ja raheto. paNa mahArAjazrIe, ame ke bIjA koIe paNa A vAtane gaMbhIra na lekhI, paNa Aje lAge che ke e bhUla hatI. A daramyAna paNa payajJAonuM saMzodhananuM tathA pannAvaNAsUtranI prastAvanAne tapAsavA-sudhAravAnuM kAma to yathAsamaya-zakti cAlu ja hatuM. vi. saM. 2027nA kArataka sudi bIjathI ATha divasa mATe AcArya zrIvijayavallabhasUrIzvarajI mahArAjanI janmazatAbdIno nAno utsava bhAyakhalAthI zarU karI goDIjInA derAsara-upAzrayamAM rAkhavAmAM Avyo hato. mahArAjazrI A kAma mATe ja muMbaI AvyA hatA eTale A badhA prasaMgomAM teo hAjara rahyA. daramyAnamAM kArataka sudi 5 nA (jJAnapaMcamInA parvadine) mahArAjazrIno janmadivasa hato. e divase teone 75 varSa pUrAM thatAM hatAM, eTale teoMnuM abhivAdana karavAno eka sAdo samAroha goDIjInA upAzrayamAM, AcArya zrIvijayasamudrasUrijInA sAMnidhyamAM, yojavAmAM Avyo hato. A prasaMge khAsa hAjara rahIne zrI amRtalAla yAjJika tathA DaoN. pro. vI. ema. kulakarNIe mahArAjazrIne potAnI bhAvabharI aMjali arpaNa karI hatI. A samArohamAM hAjara rahevAno ane bhAga levAno mane paNa lAbha maLyo hato. ATha divasano utsava pUro thatAM mahArAjazrI vAlakezvara pAchA pharyA For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F4 jJAnajyotinI jIvanarekhA tyAre dekhAtuM hatuM ke emanI tabiyata joIe tevI na hatI. vi. saM. 2017nA kArataka sudi 15 nA roja, vAlakezvaramAM ja, "samrATa azoka' sosAyaTInA membara bhAIonI vinaMtithI, paramapUjya AcArya zrIvijayasamudrasUrijI mahArAja AdinI sAthe, pATaNavALA zrI cImanalAla valamajI jhaverInA baMgale cAturmAsa parivartana karyuM to kharuM, paNa e sthAne pahoMcIne vyAkhyAna ApyA bAda, pezAbanI rukAvaTanI takalIpha ekAeka vadhI javAne kAraNe, teone bombe meDIkala senTaramAM dAkhala karavA paDyA. ema lAge che ke mahArAjazrInI tabiyata krame krame ciMtAkAraka banatI gaI enI zarUAta A rIte thaI. A pachI teone harasanI takalIpha thaI AvI. harasane kAraNe vedanA to bahu na thatI, paNa avAranavAra ThallAmAM lohI paDatuM rahetuM; kyAreka to lohInI mAtrA ciMtA thaI Ave eTalI vadhI jatI-jANe dhIme dhIme zarIranI taMdurastI jokhamAtI jatI hatI ane emAM azakti mALo ghAlatI jatI hatI. A daramyAna janmazatAbdInI akhila-bhAratIya dhoraNe ujavaNI karavAno mukhya avasara AvI pahoMcyo. A mATe sane 1970 nA Disembara mAsanI 24-25-26-27 tArIkho nakkI thaI hatI; ane ujavaNI mATe kosa medAnamAM vizALa 'vijayavallabhanagaranI racanA karavAmAM AvI hatI. samArohamAM sahelAIthI hAjarI ApI zakAya eTalA mATe sAdhumahArAjone rahevAnI sagavaDa muMbaInI suprasiddha zakuMtalA garlsa hAIskUlamAM karavAmAM AvI hatI. mahArAjazrIe ujavaNInA badhA kAryakramomAM ullAsathI bhAga lIdho hato. muMbaInA saMdhe tathA A nimitte bahAragAmathI-judA judA pradezomAMthI-Avela mahAnubhAvoe eka divasa zrI zakuMtalA garlsa hAIskUlamAM bhegA maLIne mahArAjazrIne AcAryapadavIno svIkAra karavAnI khUba lAgaNIthI vinaMti karI; A lAgaNIno InkAra karavAnuM kAma muzkela hatuM. paNa mahArAjazrIe viveka ane dRDhatApUrvaka eno InkAra karIne, potAne AvA koI baMdhanamAM nAkhyA vagara, potAnI rIte Agama-saMzodhananuM kAma karavA devA kahyuM. mahArAjazrIne mana to Agama-saMzodhananA kAmamAM ja For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellAM be varSa muMbaImAM 65 badhI padavIo, badhI siddhio ane sarva bAbato samAI jatI hatI. janmazatAbdIno utsava pUro thayo eTale have mahArAjazrInuM mana jaladI gujarAta tarapha vihAra karavA icchatuM hatuM, paNa ahIM paNa koIka vilakSaNa bhavitavyatAyoga vacamAM Avyo ane mahArAjazrInI tabiyatanI asvasthatA vadhatI gaI, pariNAme gujarAta tarapha vihAra karavAnuM laMbAtuM gayuM. kharI rIte AmAM vilaMba nahoto thato, A vihAra have kadI thavAno ja na hato ! paNa amArA jevA ThagArI AzAnA dAsa A kudaratanI karAmatane kevI rIte pAmI zake ? samaya ema ne ema vaheto rahyo. zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA saMcAlako icchatA hatA ke saMsthAnI jaina AgamagraMthamALA'nA trIjA graMtha pannavaNAsUtranA bIjA bhAganuM prakAzana mahArAjazrInI hAjarImAM muMbaImAM karavAmAM Ave. A mATe teoe mahArAjazrIne vinaMtI karI. mahArAjazrIe e mAnya karI; ane e mATe samAroha phAgaNa vadi 2, ravivAra, tA. 14-3-71nA roja bhAyakhalAnA jinamaMdiranA sabhAmaMDapamAM rAkhavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. mahArAjazrInI bhalAmaNa mujaba A prakAzanavidhi mATe digaMbara jainasaMghanA deza-videzamAM jANItA ane pakhaMDAgama mUla tathA tenI TIkA dhavalA jevA mahAgraMthonA yazasvI saMpAdaka DaoN. hIrAlAlajI jainane AmaMtraNa ApavAnuM TharAvavAmAM AvyuM. A pasaMdagI paNa mahArAjazrInuM mana kevuM udAra, guNagrAhaka ane jJAnapremI hatuM e vAtanI sAkSI pUre che. daramyAna varalImAM (muMbaImAM) AcArya zrI vijayasamudrasUrijI mahArAja AdinA sAnnidhyamAM pratiSThA, dIkSA tathA padavIdAnano samAroha yojavAmAM Avyo hato, e mATe mahArAjazrI varalI padhAryA. A mahotsava vakhate, AcArya zrIvijayasamudrasUrijI mahArAje, caturvidha zrIsaMgha samakSa, mahArAjazrIne "zrutazIlavAridhi'nuM biruda ApyuM. tA. 22-2-71 nA roja AcArya zrI vijayasamudrasUrijI mahArAja tathA AgamaprabhAkara muni zrIpuNyavijayajI mahArAje bhAyakhalAmAM be mahattvanAM pravacano ApIne sAdhujIvananI zuddhi, sAdhvIsaMghano vikAsa, emane adhyayana tathA vyAkhyAna karavAnI chUTanI anivAryatA, bolInI Avakano For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA upayoga, zAstranA vidhi-niSedhonI upayogitA jevA muddAo aMge spaSTatA karI hatI. (pachI A banne pravacano chApIne vaheMcavAmAM AvyAM hatAM.) A pachI tA. 14-3-71 nA roja, caturvidha zrIsaMghanI hAjarImAM, DaoN. hIrAlAlajI jaine pannavaNA sUtranA bIjA bhAganuM prakAzana karyuM ane mahArAjazrInI jJAnopAsanAne hArdika aMjali ApI. hajI paNa amane AzA hatI ke mahArAjazrI gujarAta tarapha vihAra karI zakaze ane kadAca amadAvAda nahi pahoMcAya to paNa sUrata ke vaDodarA sudhI to pahoMcI jaze, paNa kudarata A AzAne anukULa na hatI ! daramyAnamAM bIjA be vicAro mahArAjazrInA manamAM jAgyA : eka vicAra pUnAnA suprasiddha vidyAtIrtha bhAMDArakara oriyenTala insTiTyUTanI mulAkAta levA pUnA tarapha vihAra karavo ane potAnI dAyakA jUnI bhAvanA pUrI karavI e hato. bIjo vicAra hato, cittoDagaDhanI taLeTImAM, ApaNA suprasiddha purAtattvAcArya muni zrIjinavijayajIe, suMdara ane vizALa zrIharibhadrasUri smRtimaMdira banAvarAvyuM che, tenI pratiSThA mahArAjazrInI hAjarImAM thAya evI zrIjinavijayajInI icchA pUrI karavA mATe, gujarAtanI dizAmAM vihAra karIne vaccethI cittoDa tarapha vihAra karavo e. samatAbharI sAdhutA ane samatAbharI vidvattAnI mUrti AcArya bhagavAna zrIharibhadrasUri pratye mahArAjazrI ananya bhakti dharAvatA hatA, eTale emanA aMtaramAM AvI bhAvanA jAge e svAbhAvika hatuM. mArA jevAne to A banne vicAro becena banAve evA hatA. mArI to eka ja jhaMkhanA hatI ke mahArAjazrI bane teTalA vahelA amadAvAda pahoMce, paNa AmAMnI eka paNa bhAvanA kyAM saphaLa thavAnI hatI ? pachI to, mahArAjazrInI tabiyata vadhu nabaLI thatI gaI. prosTeTe gleMDa moTI thavAne kAraNe tathA harasane kAraNe ThallA-mAtrAnI takalIpha have vadhAre parezAna karavA lAgI. harasane lIdhe lohI paNa vadhAre paDavA lAgyuM ane zarIranI azaktimAM vadhAro thato gayo. AvI ciMtAkAraka sthitimAM paNa mahArAjazrInI prasannatA to evI ne evI ja hatI, eno huM paNa sAkSI che. A badhA samaya daramyAna kaMIka ne kaMIka upacAra to cAlu ja For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellAM be varSa muMbaImAM hatA, paNa enI dhArI ke kAyamI asara bhAgye ja thatI. na A arasAmAM jANavA maLyuM ke madrAsanA koIka hakIma harasamasAne evI kuzaLatA ane siphatathI kADhI Ape che ke jethI dardIne na to kaMI vedanA thAya che ke na to ene lIdhe lohI paDe che. (ene Painless and bloodless oparezana ja kahI zakAya.) jemaNe Avo upacAra karAvyo hato evA thoDAka dardIone anubhava pUchIne A vAtanI khAtarI karI lIdhI ane mahArAjazrInA dUjhatA harasano upacAra A hakIma pAse karAvavAnuM nakkI karyuM. tA. 23-31971 nA roja, vAlakezvaramAM, A hakIme mahArAjazrInA harasamasA kADhI lIdhA te vakhate zrIdalasukhabhAI tathA huM ame banne hAjara hatA. na koI jAtanI vedanA, na kazI becenI. A prayoga pachI mahArAjazrI bilakula svastha lAgyA. A joIne ame eka jAtanI nirAMta anubhavI, chatAM zarIra ThIka ThIka azakta thayuM hatuM ane vihAra karI zakAya evI sthiti have rahI na hatI, tethI mahArAjazrIe trIjuM comAsuM paNa muMbaImAM ja rahevAnuM nakkI karavuM paDyuM. paNa A upacAra saphaLa na thayo, A rAhata bahu alpajIvI nIvaDI ane lohI paDavuM cAluM rahyuM, eTale bIjA sUjhyA ane yogya lAgyA te upacAro cAlu rAkhavAnuM anivArya banI gayuM, paNa koI upacAra kAragata na thayo-darda paNa jANe haThIluM rUpa laIne AvyuM hatuM ! 67 mAre eprila mAsamAM vidyAlayanA kAme muMbaI javAnuM thayuM eTale amArA mitra zrIkAMtibhAI korA tathA huM avAranavAra mahArAjazrI pAse jatA; emanI tabiyata jAte jovAnI cittamAM, e divasomAM, eka jAtanI saciMta utsukatA rahetI; kAraNa ke upacAronI kazI dhArI asara nahotI thatI, ane asvasthatA tathA azakti vadhatI jatI hatI. chelle chelle meM mahArAjazrInAM darzana vi. saM. 2027nA caitra vida amAsa), tA. 25-471 ne ravivAranA roja baporanA bAreka vAgatAM karyAM; te pachI huM amadAvAda Avyo. e vakhate koNa jANatuM hatuM ke jemanI sphaTika samI nirmaLa ane hetALa sAdhutAno saMparka sAdhavAno lAbha ATalAM varSothI maLyo hato, emanuM mArA mATe A chelluM darzana hatuM ? re vidhAtA ! For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellA divaso jema vakhata jato gayo tema mahArAjazrIne harasamasAnI ane moTI thaI gayela prosTeTa glenDanI takalIpha ochI thavAne badale vadhatI gaI, ane ene kAraNe jhADo ane pezAba-e banne kudaratI hAjatomAM avAra-navAra avarodha AvavA lAgyo. pariNAme harasamasAmAMthI lohI paDatuM rahevAne kAraNe azakti ane becenI bannemAM vadhAro thato gayo. chevaTe lAgyuM ke homiyopethI, Ayurvedika ke bIjA ADA-avaLA upacAromAM kALakSepa karavo e jANIjoIne jokhamane notaravA jevI bhUla che, eTale chevaTe elopethIno vyavasthita upacAra karAvavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. DaoN. pannAlAla patarAvALA mahArAjazrInI saMbhALa khUba bhaktipUrvaka rAkhatA hatA, eTale ke kaMI upacAro karAvavAmAM AvatA te emane jaNAvIne ja karAvavAmAM AvatA, paNa enuM kaMI pariNAma na AvyuM, tethI teo paNa saciMta hatA. ane mahArAjazrIne to phakta eTalAthI ja saMtoSa hato ke tAvatariyAnI ke zarIranA koI paNa bhAgamAM sahana thaI na zake evA du:khAvAnI vedanA na thAya eTale basa. bAkI, zarIranI ALapaMpALanI bAbatamAM ke jIvana ke mRtyunI bAbatamAM teo, koI yogasiddha AtmAnI jema, sAva naciMta, samabhAvI ane alipta hatA, paNa bIjAone mATe AvI vAtanA mUka sAkSI banI cUpa besI rahevuM e zakya na hatuM. chevaTe DaoN. patarAvALA, zrIyuta phUlacaMdabhAI zAmajI ane bIjAoe DaoN. mukaMdabhAI parIkhanI salAha levAnuM nakkI karyuM. For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 chellA divaso DaoN. mukuMdabhAIe mahArAjazrIne tapAsyA. emaNe joyuM ke pelA hakImajIe mahArAjazrInA harasamasAnuM je oNparezana karyuM hatuM te sAva upara challuM hatuM ane dardanA mULane sparzI sudhdhAM nahotuM zakyuM; pariNAme lohInA strAvane baMdha karavAmAM e niSphaLa gayuM hatuM. emaNe harasamasAnuM oparezana tarata ja karAvI levAnI salAha ApI. niSNAta, bhaktizIla ane mahArAjazrInI tAsIranA jANakAra zrImukuMdabhAI jevA DaoNkTaranI spaSTa salAha maLI gaI hatI, ane have bIjo koI vikalpa vicAravAmAM thoDo paNa samaya gumAvavo pAlave ema na hato. eTale tAtkAlika upacAra zarU karavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. mahArAjazrIe sammati ApI ane vaizAkha vadi 1, tA. 11-5-71 nA roja teone bombe meDikala senTaramAM dAkhala karavAmAM AvyA, ane bIjA divasa DaoN. mukaMdabhAI parIkhe harasamasAnuM oparezana karyuM. je divase oNparezana thayuM te divase paNa mahArAjazrI keTalA svastha ane nizcita hatA, te emanA potAnA hAthe lakhAyela eka patrathI paNa jANI zakAya che. A patra teoe vi. saM. 2027, vaizAkha vadi 2, budhavAra (tA. 12-5-71)nA roja, haoNspiTalamAMthI, vaDodarA paMnyAsajI mahArAja zrInemavijayajI mahArAja upara lakhyo hato. kadAca mahArAjazrInA hAthe lakhAyelo A patra chello haze; athavA chellA thoDAka patromAMno eka haze. mahArAjazrIno patra A pramANe che mu. vaDodarA, pUjyapAda prAtaHsmaraNIya zAjyAdiguNagaNabhaMDAra paramagurudeva paMnyAsajI mahArAja zrInemavijayajI mahArAjajI tathA zrI e. caMdana vi. ma. yogya sabahumAna vaMdanA 1008 vAra. ApazrI zAtAmAM hazo. huM paNa zAtAmAM chuM. ApanA pratApe lIlAlahera che. Apano kRpApatra maLyo che. ghaNo AnaMda thayo che. ApanI kRpAthI parama AnaMda che. "vi. ApazrInA zarIranA samAcAra jANyA che. ApanI ATalI vRddhAvasthAmAM bAhya pIDAo vadhe ja vadhe. have sAmAnya davAthI je je thAya te ja karavAnuM. For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA vi. pAMca mahinAmAM ghaNA IlAjo karyA paNa masAmAMthI lohI AvavuM baMdha na thavAthI have oNparezana karAvavAnuM nakkI karyuM che. gaI kAle haoNspiTalamAM AvyA chIe. Aje nava vAge oparezana thavAnuM che. koI vAte phikara karazo nahIM. huM dareka rIte zAtAmAM chuM. ApanA pratApe sAruM thaI jaze. oNparezana koI bhAre nathI. zarIramAM azakti che, paNa bIjI pIDA nathI. tAva ke kAMI nathI. Apa zAtAmAM rahejo. kRpA rAkhajo. 66 li. sevaka puNyanI 1008 vAra vaMdanA. zrIkarpUrazrIjI ma. vagerene, hasamukha bahena tathA ramaNabhAI vagerene samAcAra kahejo.'' 70 66 A kAgaLa ravAnA karatAM pahelAM, pU. sAdhvIjI zrI oMkArazrIjIe emAM umeryuM hatuM ke-"pa. pU. AgamaprabhAkarazrIjI ma. nuM oNparezana sArI rIte thaI gayuM che. ApazrI sukhazAtAmAM hazo. traNa masA nIkaLyA che te jANazojI.'' mahArAjazrIe anekavidha kAryo karavA chatAM emanuM citta sadA samAdhinI sAdhanA mATe ja jAgrata ane prayatnazIla hatuM; ane tethI ja teo AvI asAdhAraNa samatA ane zAMti anubhavI zakatA hatA. muMbaInA ghaNA mahAnubhAvo mahArAjazrInI sevA mATe tatpara hatA. mahArAjazrIne kendramAM rAkhIne racAyela amArA mitramaMDaLamAMthI zrI kAMtibhAI korA, khaDA sainika zrIlakSmaNabhAI hIrAlAla bhojaka ane mahArAjazrInI AjIvana sevaka zrImAdhAbhAI mahArAjazrInI sevAmAM rahyA. amAre nasIbe to muMbaIthI TapAla ke kola mAraphata maLatA samAcArathI ja saMtoSa mAnavAnuM AvyuM. Ama chatAM, eTaluM yAda Ave che ke, zrImahArAjane haoNspiTalamAM dAkhala karyA bAda menA chellA aThavADiyA daramyAna amArA mitra zrIdalasukhabhAI mAlavaNiyAne muMbaI javAnuM thayeluM, eTale teo sAravAra daramyAna mahArAjazrInAM darzana karI zakelA. mahArAjazrIne oNparezana karavAmAM AvyuM tenA thoDA divasa bAda mArA upara TapAla lakhatAM rahIne mahArAjazrInI tabiyatanA niyamita For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellA divaso 71 samAcAra ApatA rahevAnuM pavitra "saMjayakArya', amArA niSThAvAna sAthIomAMnA eka, bhAI zrI lakSmaNabhAIe je rIte saMbhALyuM, te mATe huM emano khUba AbhArI chuM. oNparezana pachInI mahArAjazrInI tabiyatanA samAcAra teonA ja zabdomAM jANIe - tA. 25-5-71 nA kArDamAM teoe lakhyuM hatuM : "gaI kAle savAre 10 vAge ToTI (ketheDrala) kADhyA pachI, ghaNI musIbate, tolo-be tolA mAtru AvatuM hatuM. sAMje 4 vAgatAM sudhImAM to peThuM bharAI gayuM ane pANI sudhdhAM pIvAnuM baMdha thaI gayuM. TIkaDI ApI, zeka karyo, paNa kazo pharaka na paDyo. chevaTe sAMje sAta vAge ToTI pharIthI caDhAvI ane caDhAvatAM ja be bATalA mAtruthI bharAI gayA, te pachI rAta sArI gaI. atyAre ToTI caDhAvelI che. masAnuM oNparezana karyuM che te bhAga haju rUjhAyo nathI. jhADo enImA ApIne ja karAvavo paDe che. zarIramAM azakti paNa ghaNI che. Aje sAMje DaoNkTaranA AvyA pachI khabara paDe ke have AgaLa zuM karavuM ? masAnA oNparezanavALo bhAga rUjhAya nahIM tyAM sudhI prosTeTa aMge kazuM navuM karavAnuM nathI." A eka ja kAgaLamAM ciMtA karAve evI ghaNI bAbato hatI. temAMya azakti ghaNI hovAnuM lakhyuM te cihna zarIranI AMtarika zaktine sAro evo ghasAro lAgyAnuM sUcavatI hatI; chatAM svajana mATe ke sAmAnyajana mATe paNa aniSTanI kalpanA karavAnuM kone game ? ame sArAnI AzAmAM rAcatA rahyA ! tA. ra6-pa-71 nA aMtardezIya patramAM teoe lakheluM : "pU. mahArAja sAhebanuM prosTeTanuM oparezana karavuM paDaze tevo DaoNkTara parIkhano abhiprAya che..... A badhuM kyAM karavuM, konI pAse karAvavuM vagere mATe haju phAInala nirNaya thayo nathI. eka vicAra evo paNa che ke DaoN. karaMjIyAvAlA pAse bombe haoNspiTalamAM karAvavuM. Aje sAMje athavA AvatI kAle A bAbatano nirNaya thaze.... sAmAnya rIte mahArAjazrI zAMtimAM che." tA. 27-pa-71 nA aMtardezIya patramAM teoe jaNAvyuM : "gaI kAle pUjaya mahArAjasAhebane enImA, olIva oIla tathA gleserIna For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA Apela, paNa jhADo thayo nahIM. chevaTe ghaNI mahenate gaMThAyelo maLa nIkaLyo ane pU. mahArAja sAheba ekadama DhIlA thaI gayA. bapore 3 vAge DaoNkTara patarAvAlAne bolAvavA paDyA. IMjekazana ApyuM chatAM sAMja sudhI gabharAmaNa jevuM cAlu rahyuM. te pachI rAta zAMtimAM gaI che. gaIkAle bapora pachI kazuM ja vAparyuM na hatuM.....atyAre azakti ghaNI che, ane te ja kAraNe prosTeTanuM oparezana karavAnI utAvaLa thaI zakatI nathI.' 72 A kAgaLa uparathI joI zakAya che ke rogano pratikAra karavAnuM zarIrabaLa dhIme dhIme ghaTatuM jatuM hatuM; ane have to, jANe zarIra roganA upacArane gAMThavA mAMgatuM na hoya ema, navI navI phariyAdo UbhI thavA lAgI hatI, paNa A samagra sthitinuM tAraNa ApaNe na kADhI zakyA ! tA. 28-5-71 nA aMtardezIya patramAM emaNe samAcAra ApyA : "prosTeTanuM oNparezana tarata nahIM karavA pAchaLa e paNa kAraNa che ke mahArAjajI haju cattA sUI zakatA nathI ane besI paNa zakatA nathI. cArapAMca divasamAM besatA thaI jaze tevI dhAraNA che.'' tA. 31-5-71 nA aMtardezIya patrathI zrIlakSmaNabhAIe jaNAvyuM : "pU. mahArAja sAheba zAtAmAM che. have dasta enI meLe thAya che. enImA ApavuM paDatuM nathI. AhAra paNa laI zakAya che ane UMgha paNa Ave che. Aje palAMThI vALIne pAMca-dasa miniTa besAryA hatA. have tabiyata sArI che' A samAcAra kaMIka ciMtAne dUra kare evA sArA hatA. vacamAM kyAreka amArA mitra zrIkAMtibhAI korAnA kAgaLa ke TUMka kolathI athavA zrIlakSmaNabhAInI TapAlathI mahArAjazrInI tabiyatanA je samAcAra maLatA rahyA, te uparathI sAmAnya rIte lAgyuM ke have khAsa ciMtA karavA jevuM nathI, ane tabiyata sudharatI Ave che. tA. 6-6-71 nA kArDamAM emaNe sUcavyuM : "pUjya mahArAjasAheba sukha-zAtAmAM che. ane Apane dharmalAbha lakhAvyA che. prosTeTa gleMDanuM oNparezana, zakuMtalA hAIskUla pAse "bAcA narsIMga homa" mAM, DaoN. For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellA divaso 73 mukuMdabhAI parIkhanA hAthe, tA. 8-6-71 maMgaLavAre savAre ATha vAge, karAvavAnuM nakkI thayuM che, koI jAtanI phikaraciMtA karazo nahIM. somavAre savAre ame bAcAmAM dAkhala thaIzuM." 8 mI tArIkhe oparezana thayAnA samAcAra zrIkAMtibhAI korAnA TUMkakolathI amane maLyA ane ame kaMIka nirAMta anubhavI; harasamasAnuM oparezana to A pahelAM ja zAMtithI thaI gayuM hatuM. A tArIkhe vaDodarA pUjya paMnyAsa zrInemavijayajImahArAjane lakhela kArDamAM zrIlakSmaNabhAIe jaNAvyuM hatuM. : "pUjaya zrI puNyavijayajI mahArAja sAhebanuM prosTeTa gleDanuM oNparezana sArI rIte thayuM che....tabiyata sArI che. koI jAtanI phikara ciMtA karazo nahIM." - A oparezana navI paddhatithI evI rIte karavAmAM AvyuM hatuM ke jethI sAmAnya rIte prosTeTa gleMDanA oNparezanamAM nAnuM ane moTuM ema be oNparezana karavA paDe che tenA badale eka ja oNparezanathI kAma pate che ane dardI vahelo besato- harato pharato thaI jAya che. 10 mI jUnanA posTakArDamAM zrIlakSmaNabhAIe lakheluM : "pU. mahArAja sAhebanI tabiyata sArI che.AjathI maganuM pANI ane evI haLavI cIjo ApavAnuM zarU karyuM che. Aje khurazI upara besAryA hatA. AvatI kAle ketheDrala kADhI nAMkhavAnI che. kAtyA pachI kudaratI mAtru kevuM ane keTaluM Ave che te joyA pachI sArA-khoTAnI khabara paDe. atyAre to koI takalIpha nathI. 48 kalAka gesanI takalIpha rahI. have sAruM che. azakti puSkaLa che. aThavADiyAmAM ahIMthI rajA maLaze evI dhAraNA che." emanuM 12mInuM kArDa kahetuM hatuM : "pU. mahArAjasAhebane Aje ketheDrala kADhI nAkhI che ane rUmamAM pharavAnI chUTa ApI che. besavAnI chUTa to pahele divase ja ApI hatI. tela-maracuM-khaTAza sivAya khAvA mATe paNa chUTa che. Aje rUmamAM pheravyA hatA. azakti bahu che." A che mahArAjazrInI zarIrasthitinI ane DaoNktarI sAravAranI DAyarI. For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA A DAyarInuM jANe chelluM pAnuM lakhatA hoya ema, 14mI jUnanA kArDamAM lakhIne TapAlamAM nAkhyuM, emAM zrIlakSmaNabhAIe mane jaNAvyuM hatuM ke 74 "pUjya mahArAjasAhebanI tabiyata sArI che. be divasa gesanI Trabala joradAra rahI. eka davAno Dojha ApatAM paNa takalIpha paDe tevuM thayuM. Aje ghaNo phAyado che. savAre haoNspiTalamAM thoDA calAvyA paNa kharA ane sAbudANAnI kAMjI vagere vaparAvyuM paNa kharuM. eka-be divasamAM ahIMthI rajA maLaze. have masAnI ke prosTeTanI koI takalIpha nathI. azakti khUba che eTale ArAma mATe upAzraya sivAya bIje rahevuM paDaze. jo gesa Trabala vadhAre haze to pAchA meDIkala senTaramAM javAnuM thaze. eTale ekSare vagere tyAM laI zakAya. nahitara zrImahAvIravidyAlaya athavA koIkanA ghare rahevAnuM thaze.'' A arasAmAM zrIkorAsAhebe mane eka kAgaLamAM lakheluM ke mahArAjazrI AhAra-pANI-davA jevuM kaMIka paNa levA jAya che, tyAre kALajAmAM evuM asahya darda thAya che ke kyAreka to mahArAjazrInI AMkhomAM jhaLajhaLiyAM AvI jAya che. AhAra, pANI ke auSadha jevuM kaMI paNa letI vakhate chellA be divasa mahArAjazrIe je vedanAno anubhava karyo teno citAra mahArAjazrInA ananya bhakta zeTha zrIphUlacaMdabhAI zAmajIe, mahArAjazrInA svargavAsa bAda, tA. 16-6-71nA roja, pUnA, AcArya mahArAja zrIvijayasamudrasUrijI mahArAja upara je patra lakhyo hato emAM Apyo che. e patramAM teoe lakhyuM hatuM ke--"tA. 12 ane 13, zani ane ravi banne divaso ciMtAjanaka amArA mATe hatA, kAraNake te banne divasoe AgamaprabhAkara sAhebanI tabiyata barAbara na hatI. pezAbanA dardanuM oparezana bahu ja sAruM thaI gayuM; tenI koI takalIpha hatI nahIM, paraMtu chAtImAM jyAM pANI tathA khorAka AMtaraDAmAM jAya che tyAM, temane darada thatuM hatuM ane te eTaluM badhuM ke temanI AMkhomAM pANI AvI jatAM. koI pravAhI agara dUdha-cApANI kAMI paNa letAM A darada thatuM hatuM. ravivAre Akho divasa rahyuM. badhA niSNAta DaoNktone bolAvyA ane badhAe ekI avAje kahyuM ke ciMtAnuM koI For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 chellA divaso kAraNa nathI, gesTAIna che, ekAda divasamAM sAruM thaI jaze." ane DaoNkTarano A abhiprAya sAco hato. A vAtano ullekha karatAM zrIphUlacaMdabhAIe ja potAnA ukta kAgaLamAM lakhyuM hatuM ke- "te mujaba (DaoNkTaroe kahyA mujaba) somavAre savAre sArI rIte dUdha, cA, maganuM pANI, nAriyeLanuM pANI, popaiyuM tema ja kAMjI vagere lIluM. sAMje khIcaDI lIdhI. rUmamAM pote ja dasa-bAra AMTA mAryA. rUmanI bahAra gelerImAM TheTha lAyabrerI sudhI gayA; tyAM lagabhaga pacIseka miniTa beThA; khUba AnaMdathI vAto karI. ane badhAne khUba saMtoSa thayo. ekAda divasamAM ahIMthI rajA maLaze pachI temane thoDA narIzamenTa mATe kaI jagyAe laI javA tenI paNa vAto nakkI karI ane somavAre sAMje sADAe huM jamavA gayo." A rIte 14mI tArIkhe tabiyata ekaMdara sArI hatI eTale divasabhara bhAvikajano mahArAjazrInAM darzana karavA, emane zAtA pUchavA AvatAM rahyAM ane, azakti vadhu lAgavA chatAM, mahArAjazrI paNa saune prasannatAthI AvakAratA rahyA. zrIphUlacaMdabhAI zAmajI sAMja sudhI emanI pAse hatA ane zrI kAMtibhAI korA to moDI sAMje mahArAjazrI pratikramaNa karavA beThA te pachI ja ghera gayA hatA. Ama badhuM salAmata, AnaMdakArI ane ciMtAne ochI kare evuM hatuM, paNa e salAmatI ane e AnaMda chevaTe chetarAmaNAM nIvaDyAM ! zrIlakSmaNabhAInA chellA kAgaLamAM kevA saMtoSakAraka ane sArA samAcAra hatA ! chatAM eka vAta to teonA dareka kAgaLamAM rahetI ke azakti bahu che. vAraMvAra kahevAmAM AvatI A vAta jarUra ciMtA upajAve evI hatI; paNa chellA kAgaLamAM sArA samAcAra eTalA badhA hatA ke ApaNI ciMtA dUra thaI jAya, ochI thaI jAya. paNa kayA samAcArane keTaluM mahattva ApavuM e mATeno ApaNo ane kudaratano gaja judo hoya che; ane chevaTe kudaratanA gajano pheMsalo ja kALA mAthAnA pAmara mAnavIe zire caDAvavo paDe che ! ane....ane..... ane thayuM paNa evuM ja- For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnajyotinI jIvanarekhA DAyarInA chellA pAnArUpa zrI lakSmaNabhAInuM upara sUcavela chelle posTakArDa, relagADImAM besIne, potAnI majala pUrI karIne, mArA hAthamAM Ave te pahelAM ja, rAtre sADA navanA sumAre, muMbaIthI amArA mitra zrI korA sAhebanA putra bhAI azoke mane TUMkakolathI samAcAra ApyA ke pUjaya puNyavijayajI mahArAja ekAeka kALadharma pAmyA ! na kalpI zakAya evA A samAcAra hatA. e sAMbhaLIne paLavAra to aMtarane kaLa caDI gaI, citta sUnamUna thaI gayuM ane hRdayamAM stabdhatA chavAI gaI. zarIramAM azakti hovAnI vAta to zrIlakSmaNabhAI vAraMvAra lakhatA rahetA hatA; pUjaya mahArAjazrIe paNa paMnyAsa zrInemavijayajI mahArAja uparanA chellA patramAM azakti hovAnuM sUcavyuM hatuM. e vAta ja chevaTe sAcI paDI, ane mahArAjazrI sadAne mATe vidAya thayA ! vi. saM. 2017nA jeTha vadi 6, tA. 14-6-71 somavArano divasa; rAtrinA 8-50 no samaya. mahArAjazrIe pratikramaNa karIne saMthArAporasI bhaNAvI lIdhI; ane jANe potAno kAryakALa pUro thayo hoya ane haMmezane mATe saMthAro karavA (poDhI javA) mAgatA hoya ema, zrIlakSmaNabhAI sAthe vAta karatAM karatAM, be-cAra miniTamAM ja, teo svargavAsI thaI gayA ! chellI paLo pUrI samAdhi, zAMti ane svasthatAmAM vItI; na koI vedanA ke na kazI mAyA-mamatA. vItarAganA dharmanA sAdhaka vItarAgabhAva keLavI jANIne potAnA jIvanane ujjavaLa ane dhanya banAvI gayA ! dhanya munirAja ! pUjayapAda puNyavijayajI mahArAjanI icchA mujaba zrIlakSmaNabhAIe chellA kAgaLamAM lakhyuM hatuM ke-"azakti khUba che eTale ArAma mATe upAzraya sivAya bIje kayAMka rahevuM paDaze"-e vANI ApaNA mATe kevI vasamI rIte sAcI paDI ! bhavitavyatAnA bheda ane kudaratanA saMketane koNa pAmI zakayuM che ? yugadraSTA AcAryapravara zrIvijayavallabhasUrijI mahArAjanA kALadharma aMge pUjayapAda puNyavijayajImahArAje rAdhanapura nivAsI muMbaImAM rahetA For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 chellA divaso gurubhakta zrImaNilAla trikamalAla zAha upara, amadAvAdathI, vi. saM. 2010nA Aso sudi 14 nA roja lakhela patramAM lakhyuM hatuM ke-"AvA mahApuruSo svargavAsI thAya tyAre hAthatALI ApavA jevuM ja lAge che, paNa evA puruSo mATenuM maraNa evuM ja hovuM ghaTe." paramapUjaya mahArAjazrIe lakhelA A zabdo emane potAne ja kevA lAgu paDe che ! ApaNe jotA rahyA ane teo hAthatALI ApIne cUpacApa cAlatA thayA ! paramapUjaya zrIAgamaprabhAkarajI mahArAja mATe to, vadhu ucca sthAna mATenuM A eka sthaLAMtara mAtra ja hatuM; paNa AvA samatA, sAdhutA ane saraLatAnA sAkSAta avatAra samA ane jJAnajayotithI potAnA aMtarane tathA potAnI AsapAsanA sau koIne aMtarane prakAzamAna ane prasanna karI mUkanAra saMta puruSanA javAthI ApaNe keTalA raMka banyA chIe eno aMdAja meLavavo zakaya nathI. paNa have to e jJAnajayotinuM, smaraNa, vaMdana ane yathAzakti anusaraNa karavuM e ja ApaNA hAthanI vAta che. namo namo nApavivAyaralsa che [ mahArAjazrIne dIkSA lIdhe sATha varSa thayAM te nimitte, vaDodarAmAM utsava thayo te prasaMge, "jJAnAMjali" graMtha prakAzita thayo hato. A graMthamAM meM "pUjya AgamaprabhAkarazrInI jIvanarekhA" nAme mahArAjazrIno kaMIka vistArathI paricaya Apyo hato. emAM ThIka ThIka sudhArA-vadhArA karIne tema ja navuM lakhANa paNa sArA pramANamAM umerIne A lakhANa taiyAra karyuM che. 6, amUla sosAyaTI, amadAvAda-7; vi. saM. 2029, caitra vadi 8, guruvAra, tA. ra6-4-1973 -2. dI. desAI ] For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNI-1 pUjaya puNyavijayajI mahArAjanAM dara cAturmAsanI yAdI (kauMsa bahArano aMka cAturmAsanuM, ane kasamAMno aMka vi. saM. nuM sUcana kare che.) amadAvAda - 37,38(2001, 2002), 41 (2005), 44 thI pa3 (2008 thI 2017), 55 thI 59 (2019 thI 2023). kapaDavaMja - 54 (2018) kheDA-4 (1968) jAmanagara - 16, 17 (1980, 1981) jesalamera - 42 (2006) DabhoI - 1 (1965) - paheluM comAsuM. pATaNa - 5, 6, 7 (1969, 1970, 1971), 20 thI 36 (1984 thI 2OO0). pAlItANA - 11, 12 (1975, 1976) bIkAnera - 43 (2007) bhAvanagara - 13, 14 (1977, 1978) baI - 9 (1973), 61, 62, (2025, 2016) - chelluM comAsuM. lIMbaDI - 15 (1979), 19 (1983) vaDodarA - 8 (1972), 10 (1974), 39, 40 (2003, 2004), 60 (2014). vaDhavANa kempa (surendranagara) - 18 (1982) surata - 2, 3 (1966, 1967) For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1917 1918 puravaNI-2 pUjya muni zrIpuNyavijayajI saMpAdita graMtho 1. muni rAmacandrakRta kaumudImitrAnaMdanATaka 2. muni rAmabhadrakRta prabuddharauhiNeyanATaka 3. zrImanmeghaprabhAcAryaviracita dharmAlyudaya (chAyAnATaka) *4. gurutattvavinizcaya 5. upAdhyAya zrIyazovijayakRta aindrastuticaturvizatikA *6. vAcaka saMghadAsagaNiviracita vasudevahiSThi *7. karmagrantha (bhAga 1-2) *8. bRhatkalpasUtra-niryuktibhASyavRttiyukta (bhAga 1-6) 1918 1925 1928 1930-31 1934-4) 1933-38 tathA 1942 1935 1938 9. bhAratIya jainazramaNa saMskRti ane lekhanakalA 10. pUjaya zrIjinabhadramaNikSamAzramaNaviracita jItakalpasUtra svopallabhASya sahita 11. kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryapraNIta sahelAIstotra zrI kanakakuzalagaNiviracita vRtti yukta 12. zrIdevabhadrasUrikRta kathAnakoza 13. zrIudayaprabhasUrikRta dharmAlyudaya mahAkAvya 1942 1944 1949 For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CO jJAnajayotinI jIvanarekhA 14. kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryapraNIta triSaSTizalAkApuruSacaritra-mahAkAvya (parva 2, 3, 4) 1950 15. jesalameranI citrasamRddhi 1951 16. kalpasUtra-niryukti, cUrNi, TippaNa, gurjara anuvAda sahita 19para 17. aMgavijjA 1957 18. somezvarakRta kIrtikaumudI tathA arisiMhakRta sukRtasaMkIrtana 1961 *19. sukRtakIrtikallolinyAdi vastupAla prazastisaMgraha 1961 20. somezvarakRta ullAgharAghavanATaka 1961 29. Descriptive Catalogue of Palm-leaf Mss, In the Shantinath Bhandar Cambay, 1961-1966 22. Catalogue of Sanskrit and Prakrit Mss of L. D. Institute of Indology Parts I-IV 9683, 1965, 1968, 1972 23. zrInemicandrAcAryakRta AkhyAnakamaNikoza, ApradevasUrikRta vRttisahita 1962 .*24. zrIharibhadrasUrikRta yogazataka svopajJavRttiyukta; tathA brahmasiddhAntasamuccaya 1965 25. somezvarakRta rAmazataka 1966 26. nandIsUtra-cUrNisahita 1966 27. nandIsUtra-vividha vRttiyukta 1966 *28. AcArya hemacandrakRta nivaTuzeSa, zrIvallabhagaNikRta TIkA sahita 1968 Vol. I-II For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 1968 1969 1969 puravaNI-2 *29. naMdisutta aNuogadArAI ca 30. jJAnAMjali (mahArAjazrInA dIkSAparyAyaSaSTipUrti samArohaprasaMge pragaTa thayela mahArAjazrInA lekhono tathA mahArAjazrIne aMjali apAtA lekhono saMgraha) *31. pannavaNAsutta (prathama bhAga) *32. pannavaNAsura (dvitIya bhAga) 33. jesalamerajJAnabhAr3ArasUcipatra 34. pattanajJAnabhADArasUcipatra bhAga-1 35. dasakAliyasutta agatyasiMha cUrNisahita 36. sUtrakRtAMga cUrNi bhAga-1 37. kavi rAmacandrakRtanATakasaMgraha 1971 1972 1973 1973 1973 chapAya che. A uparAMta mahArAjajIe saMkhyAbaMdha AgamasUtro tathA anya graMthonI presakopIo karAvIne emAM pAThAMtaro noMdhI rAkhyA che, tema ja chapAyelA aneka Agamika tathA bIjA graMthomAM paNa pAThAMtaro noMdhIne pharI chapAvatI vakhate zuddha chapAya evI vipula sAmagrI taiyAra karI ApI che. * A nizAnIvALA graMthonuM saMpAdana sadgata guruvarya zrI caturavijayajI mahArAja sAthe kareluM che. * A nizAnIvALA graMthonuM saMpAdana DaoN. bhogIlAla je. sAMDesarA sAthe kareluM che. + A nizAnavALA graMthonuM saMpAdana paM. zrIdalasukhabhAI mAlavaNiyA tathA pa. zrI amRtalAla mohanalAla bhojaka sAthe kareluM che. For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAnuM aMtima dhyeya jainatIrthakaroe ane maharSioe bhavabhramaNanA aMtane eTale ke mokSaprAptine AtmasAdhanAnuM eTale ke adhyAtmasAdhanAnuM aMtima dhyeya mAnIne, enA mukhya upAya tarIke, jIvanamAM ahiMsAnI sAdhanA ane pratiSThA karavAnuM pharamAvyuM che, ane ahiMsAne siddha karavAnA mukhya sAdhana tarIke saMyama ane tapanI ArAdhanAne sthAna ApyuM che. vaLI, ApaNA zAstrakAra bhagavaMtoe 3vasaEsAruM chuM sAmaUVi-zramaNajIvanano sAra to upazama eTale ke zAMti ane samatA che-ema kahIne dharmasAdhanAmAM samatA ke samabhAvanuM keTaluM mahattvanuM sthAna che, e samajAvyuM che. A rIte vicArIe to samatA eTale samabhAvanI prApti e ja AtmasAdhanA ke dharmasAdhanAnuM dhyeya ke kendra banI jAya che. uparAMta mAnasika, ahiMsAnA pAlananA ane satyanA nAnA-moTA eka-eka aMzane zodhI kADhavAnA ane svIkAravAnA eka amogha upAya tarIke jainadharme nayavAda ane syAdvAda eTale ke anekAMtadaSTinI prarUpaNA karI che. A anekAMtavAda e AtmasAdhanA ane tattvavicAraNAnA kSetramAM jainadarzananuM eka AgavuM kahI zakAya evuM pradAna che. A rIte jainadharmanI sAdhanA prakriyAmAM ahiMsA, samabhAva ane anekAMtadaSTi e ratnatrayI kendrasthAne birAje che, athavA kaho ke e prakriyAnuM e ja aMtima sAdhya ke dhyeya che. (nAnAMjali, pR. 276) pUjya muni zrIpuNyavijayajI For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only