Book Title: Chitrasena Padmavati Charitra
Author(s): Mulraj Jain
Publisher: Jain Vidya Bhavan Lahore
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010184/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbuddhivijayaracitacitrasenapramAvatAcAritram Edited by: MUL RAJ JAIN, M.A.,LL.B. JAIN VIDYA BHAVAN Krishan Nagar, LAHORE, 1942 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Published by Mul Raj Jain, M. A., LL. B., Jain Vidya Bhavan, Krishan Nagar, Labore Secretary Price Re. 1/4 Printer Deva Raja M. A. Nuli Bar Press, LAHORE. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction Citragenapadma vaticaritra is a short roinance dealing with the story of Citrasena and Padmavati, and laying stress on the importance of sila, chastity. The Jains regard (i) dana, charity; (ii) sila, chastity; (iii) tapas, austerity and (iv) bhavana, sincerity of heart as great virtues around which the Jain poets have built a network of didactic tales-legendary and semi-historical. SYNOPSIS Once upon a time, king Virasena ruled over Vasantapura. His wife was Ratnamala Their only son, Citrasena, found a friend in Ratnasara, the son of the king's minister. Both the friends used to roam about together in the town. They were so beautiful that the ladies of the town Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] Citrasena padmavaticaritra would feast their eyes upon them from the roofs of their houses. The elders of the city did not approve this conduct of the prince and approached the king with the request that Citrasena be taught to behave properly. Hearing this the king got enraged, and in a fit banished him from his country.' Citrasena, however, never learnt the reason of his father's anger, but thought, "Surely my father is not to blame. It is the result of my own karman. One must reap what one Sows". Consequently without much ado he took leave of his father as well as of his mother. The latter out of affection gave him seven jewels to serve him on his way. Thence he went to his friend, Ratnasara, to bid him farewell. But Ratnasara would not allow the prince to depart all alone saying, "a friend in need is a friend indeed."He,therefore, accompanied him to the forest. (1-43) P 1. This is a good instance showing that the king respected his people's advice and would yield to it even if it went against his own dear ones. Cf. Agadakumara's banishment (Meyer : Hindu Tales p. 237-8) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction [ 3 After passing through towns and villages in the course of their wanderings, they came into a dense forest, and took shelter under a tree. The prince being fatigued soon fell - asleep. Ratnasara, however, kept awake to guard the prince. At midnight he heard from afar the sound of merry-making of a kinnara-party and waking the prince up drew his attention to it. To enquire into the matter they followed in the direction of the sound and reached a splendid Jina temple in which gods and kinnaras had assembled to celebrate the astahnika festival with great eclat. There Citrasena saw an exquisite image of a girl which displayed the skill of the artist. He fell in love with the girl represented by the image2, and fainted away. When he was brought to his senses, he resolved to marry that girl or to die. Ratnasara tried in vain to dissuade him * 2. For falling in love with a girl on seeing her portrait, see Tawney: Ocean of story IV pp. 132 and note; Mallishena: Nagakumaracarita I (Pathak Com. Volume, Poona, 1934, p. 102). Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Citrasenapadmavaticaritra . from his mad and impracticable resolve. ( 44-58) As luck would have it, an Oinniscient monk came there and delivered a sermon. Ratnasara availed himself of the opportunity and enquired from the monk about the identity of the image. The kevalin said, "ID Ratnapura there are the king Padmarath a and his qeen Padmasri. They have a daughter Padmavati by name. When she attained the bloofing youth, the king became anxious to get her a suitable match. Portraits of many young and handsome princes were shown to her, but none of them pleased her, as she hated men. The other day she went to the temple of Santinatha, and was seen by Sagara, a sculptor from Kancana come there on pilgrimage. Knowing that the charming girl hated all men, he felt pity for her and made this image of her" (69-91 ) 3. For girl's hatred towards men, Cf. Tawney : Ocean of story III 260 and note 2, VII 35, 217; Nagakumaracarita IV ( Pathak Com. Vol. p. 111 ) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 5 On hearing this, Citrasena fainted once again. The kevalin proceeded to tell the previous story of the prince. "In the Campaka forest, on the bank of a lake, there lived a pair of swans. Once upon a time, a merchant put up there with his caravan. After a bath, he worshipped the Jina and prepared his meal. Before taking it he was looking for an atithi to share it with him, when a sage who had fasted for a month passed that way. The merchant was exceedingly glad to see that sage and supplied him food that was acceptable to him. The pair of the swans praised this action of the merchant and won great merit. (92--107) Introduction "After some time the female swan brought forth young ones. One day,unfortunately a fire broke out in the forest. The male bird went out to fetch water to extinguish the fire. When he did not return for a long time, the female suspected his faithfulness towards her and affection for the young ones. She concluded that males are faithless and resolved Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ] Citrasena padmavaticaritra on her own part never to see a male again. While entertaining such thoughts she was burnt alive along with her offspring. When, however, the male returned it was already too late. He found to his great dismay that his mate and the young ones had been burnt by the conflagration. This tragedy shocked him so much that his heart failed. It was this pair of swans that was born as Citrasena and Padmavati in their present birth, as a consequence of the virtue won by praising the merchant's act of charity. "On seeing the image and hearing the story of the last birth, Citrasena was reminded of his own part in it and fainted." (108-121) Thus acquainted with Padmavati he asked the kevalin about the means by which he 4. Cf. Tawney: Ocean of story III pp. 291 ff. Offspring of a pair of swans was carried off by a wave of the sea. The male bird asked the female not to lament the loss so much. At this the latter killed herself thinking that males had no affection for their offspring and mates. In the next birth she was reborn as a princess and resolved not to marry. The male bird was reborn as a prince. On meeting her he reminded her of their previous life by a word picture and married her. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction [7 could be united with his beloved. The kevalin replied that her hatred towards men dated from her previous life when as a female swan she suspected her mate's faithfulness and resolved never to see a male again. As a remedy, he suggested to Citrasena that if he displayed to her the picture depicting the scenes of their former life, she might remember those events and marry him. ( 122-129 ) Taking leave of the sage, they proceeded on their journey and reached the outskirts of Ratnapura where they passed the night in a temple dedicated to the yaksa Dhananjaya. During the night all kinds of spirits-bhutas, vetalas, raksasas, kinnaras ete--came there to have a jolly time. Some of them sang and others danced. The prince was awakened by this noise and went to the assembly of the spirits who treated him as a guest. Dhananjaya blessed him with a boon that he would always turn out victorious on the battlefield. ( 130--150 ) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8) Citrasenapadmavaticaritra At daybreak they entered the city and heard the royal proclamation by beat of drum that whosoever cured the princess Padmavati of her hatred towards men, would get her together with half the kingdom (151--153 ) Citrasena got a beautiful picture made depicting how the pair of swans had met their death in their previous life. Everyhody who saw the picture, admired it greatly. Padmavati, too, saw him carrying the picture, recalled her previous life and fainted away. When she came to her senses, she realised the true cause of her hatred for men. Meanwhile the prince disappeared and Padmavati felt the pangs of separation as she no longer hated men. ( 154-174) Then on an auspicious day, Padmavati's father arranged a svayamvara which was attended by a large number of princes from various countries. When they had taken their seats in the proper order, Padmaratha Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * Introduction [9 declared,"Whosoever succeeds in bending my ancestral bow, Vajrasara, shall win my daughter," Then Padmavati, decorated with lovely ornaments and clothes, entered the svayamvara-compound and doubted if that tender prince could bend that strong bow. The princes of Lata, Karnata, Kasmira and Anga came forward one after the other to try their luck but failed miserably. Padmavati was feeling dejected not to find her cherished lover come forward. At last, however, Citrasena appeared there with his friend, and strung the bow. Padmavati joyfully garlanded him. (175-219) The other princes could not tolerate this success of an unknown youth and took up arms against him, who, though alone, overpowered them all. Meanwhile a bard announced that the unknown prince was Citrasena, the son of Virasena of Vasantapura. This satisfied the vanity of the princes. Then the marriage was celebrated with great eclat ( 220-234) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] Citrasenapadmavaticaritra Some time later, Citrasena thonght of going to his own parents, and took leave of his father-in-law, Padmaratha advised his daughter to serve her father- and motherin-law and to treat her husband as a god, and bade them farewell. (235-243 ) On their homeward journey, they stayed one day under a banyan tree. At nightfall, all went to sleep except Ratnasara who kept watch. On the banyan tree there lived the yaksa Gomukha and his mate Cakresvari. The latter asked Gomukha to tell her who the prince was and whither he was bound., Gomukha related the life-story of Citrasena and remarked."His mother is dead. His father has married a second wife Vimala by whom he has a son Gunasena. Vimala is trying to get the kingdom for her own son. In order to gain her end she will persuade Virasena to get rid of Citrasena. When he reaches his city (i) Vilasena will offer him a very vicious horse to ride on; (ii) the porch of the gate will be caused to fall on the prince's Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction [ 11 head while he passes under it"; and (iii)Vimala will serve him with poison in sweets. Lastly (iv) there will be the fear of liis being bitten by a poisonous snake. If he escapes uphurt t'n rough the efforts of his friend, he shall become king. But if ever the friend mentions these events to anybody, he himself shall be turned into stone." Ratnasara heard all this. ( 244--269) At daybreak the party resumed its journey and in due course reached Vasantapura. Virasena went out to meet his son and offered him a vicious horse to ride on. But Ratnasara secretly replaced this horse by a gentle one. When thev were about to pass through the city-gate, Ratnasara struck the prince's horse in the face so severely 5. The motif of causing a porch to fall on an undesirable person while he is passing under it is pretty frequent in folklore and literature Cf. Mudrarakshasa II where it is reported that Rakshasa's secret agents intrigued unsuccessfully to murder Candra gupta dy diopping down the coronation arch while he passed under it. Raja Naunihal Singh, the grandson of Maharaja Ranjit Singh met his death by a similar tragedy. There might be some political intrigue behind it. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] Citrasenapadmavaticaritra that the horse stopped and covered a few steps backwards without changing the direction. Suddenly the porch fell upon the people. After reaching the city, Citrasena went to see his step-mother who invited him to a dinner. In response to the invitation, he went to her palace along with his friend and retinue. He was served sweets mixed with poison, but was saved from eating them by the prudence of Ratnasara who, removing the poisonous sweets, placed in Citrasena's dish pure ones which he had taken with him. (270-298) Thus defeated in his attempts at the life of his son the king was feeling remorse one day, when the last Tirthankara, Mahavira, happened to visit Vasantapura. Hearing of his arrival, Virasena went to listen to his sermon which moved him so much that be installed Citrasena on the throne, and himself, followed by his queen, joined the Order. (299-322) Thenceforward, with Ratnasara as his Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction [ 13 over minister, Citrasena began to rule Vasantapura. He always strove to do good to his people and led a pious life full of meritorious deeds such as charity, worship of tho Jinas and the like. Citrasena, Padmavati and Ratnasara used to spend their tune together; they never separated from each other even for a single moment. One night when the king and the queen were asleep, Ratnasara served them as a guard with a sword in his hand. It so happened that a black serpert was seen coming down the chain of the bed. Ratnasara at once killed it with his sword. As ill luck would have it, a drop of blood fell on the upper part of Padmavati's leg. While Ratnasara was removing it, Citrasena woke all of a sudden and enquired what the matter was. Ratnasara was in a fix; if he told the truth be would be petrified as the yaksa had prophesied, but if he did not tell it he would incur the wrath of his master and thereby stood in danger of his life. But he was not a man to swerve from the path of duty and virtue. He could not tell a lie Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] Citrasenapadmavaticaritra before Citrasena. So he made up his mind to narrate the whole incident even at the cost of his life. (323-345 ) With a firm determination, he began to tell the yaksa's prophesy and as he passed froin one incident to the other,his body coinmenced turning into stone from the feet to the head. As soon as the narration ended, Ratnasara fell on the ground completely petrified. (346-59) At this the king repented and lamented the loss of his dear and wise friend, Ratnasara. Finding no remedy to escape from the pangs of separation, he decided to commit suicide, Padmavati, however, dissuaded him from committing suicide, saying, "The cowards alone resort to suicide under a difficulty; the wise try to overcome it by other means. I am sure that if we begin giving charity to the poor, the Brahmans, the monks and others, among them, there may come some one who could restore your friend to life. Our object will then be fulfilled." The king agreed to this and opened up his treasures to charity, but Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction [ 15 among the innumerable suppliants there was none who could infuse Ratnasara with life. One day it occurred to Citrasena that per: haps the very yaksa, who had foretold the calamities, might prescribe a remedy. Entrust. ing the old minister with the burden of the kingdom, he started on the journey and reached the banyan tree where tho yaksa and yaksini lived. At night, at the latter's request the yaksa narrated the whole story,how Citrasena was saved from the fourfold calamity by his friend, Ratnasala; how the latter was petrified on disclosing the secret when compelled to do so, and how he would regain his Original form if a virtuous lady, with her son in her lap, touched all his limbs, Hearing this) talk the prince returned to his capital.(360-401 Fortunately Padmavati was pregnant those days and in due course of time alle gave birth to a charming son. Great colebrations were held-worship was perforined in all the Jina temples for eight days, the poor people were fed; large sumas were given in charity. On Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ) Citrasenapadmavaticaritra the eleventh day a feast was arranged. The child was baptised Dharniasena. Citrasena, who had never forgotten Ratnararat thought that that was the proper opportunity to bring him back to life. The statue of Ratnasara was properly bathed. Padmavati took her son in her lap, meditated upon the Paramesthin mantra, and deolared, "Listen, o protectors of the directions, the sun, the moon, planets, saviours of the fields, vetalas, vaimanikas, gods and all! If my conduct in mind, speech and action is pure, then Ratnasara must come to life at the mere touch of my hand !" No sooner did she touch him than he regained his consciousness and all became happy. (402-419) One day as the king was sitting in his court, a messenger came with the news that Simhasekhara of Simhapura had revolted and waylaid travellers. Citrasena was greatly enraged to hear this news. He ordered his army to march against the offending chief, tain. Some days later, when the army was Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction [ 17 encamped in the Dandaka forest, the king heard at night the moaning of a man. He went in the direction of the sound and found at a small distance a man fettered and nailed to a tree. The king at once set the man free and enquired who he was and why he was in such a plight. Thereupon the man narrated his story thus: "I am Hemamali, the son of Hemaratha and his wife Hemamala of Hemapura situated in the North range of the Vaitadhya mountain: With my wife Hemacula I was enjoying all the pleasures of life. One day we went out on a pilgrimage to the Nandisvara continent. Ratnacuda, wicked Vidyadhara, was enamoured of the beauty of my wife and followed us. Finding a suitable opportunity he put ine in fetters and eloped with my wife." This made the king furious with rage. He marched against the Vidyadhara and finding him seated under a tree challenged him, "O adulterer! Where can you go?" In the fight that ensued, Citrasena overpowered his enemy. a Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] Citrasenapadmavaticaritra Fearing death at the hands of Citrasena, Ratnacula put a blade of grass in his mouth and sued for mercy. ( 420--449 ) Life being granted to him Ratnacucla related his own story: "I had learnt the Vidyas on the Gandhamadana mount, but on my way back, I lost my lore on being attracted towards Hemamali's wife. I fettered and nailed Hemamali and eloped with his wife. But on enquiry she turned out to be a girl belonging to my own gotra. On seeing you, King Citrasena, coming to the help of Hemamali, all my friends ran away and I am left alone to seek forgiveness." Citrasena praised his virtuous conduct and let him go his own way. (450_461) As a mark of gratitude Hemamali presented' to Citrasena a couple of novelties-- magic cot by which one could fly at will from one place of pilgrimage to another through the air, and a rod that could kill and bring again to life anybody. Ratnacuda also presented to the king a pill by eating which a Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction [ 19 man could change his form. At last they took leave of Citrasena and repaired to their respective cities. (462-472) Then Citrasena resumed his march against his enemy, Simhasekhara, and conquered him with the help of the magic rod. He was, however, pleased at the valour of the opposing forces, revived the dead soldiers and appointing Simhasekhasa as his governor in Simhapura returned to his capital. (473_494) He was received by his wife, son, minister and people with great eclat. Citrasena and Padinavati devotedly undertook to observe the twelve vows of a Sravaka and paid their homage to monks. (495-510) One day they decided to test the magic power of the cot and resolved to visit the various places of pilgrimage. Through the magic power of the cot they reached the Astapada mount where Bharata had built the temple, called Simhanisadya. They worshipped and praised the Jinas and returned home.(511-541) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] Citrasenapadmavaticaritra On another day, Citrasena was informed about the arrival of a great monk, Damasara. He paid homage to the sage and listened to his sermon. He was so much affected by it that he set his son Dharmasena on the throne and himself together with Padmavati and Ratnasara joined the Order. In due course they all attained Moksa. (542-557) Manuscript Material : The present edition of Citrasenapadnavaticaritra by Buddhivijaya is based on the following MSS A : belonging to the Bhandar at Anibala Cityo. Leaves 16; 14 lines to a page; 40 letters in a line. Paper, ordinary. Script, Jain. Legible. Colophon at the end: saMvat 1824 nA varSe mAsotamamAse zuklapakSe navamitithI vAra budhe lapIkRtaM // zakalabhaTTAraka puraMdarabhaTTAraka bhAla tilakAyamAna zrI zrI zrI 108 zrI zrI vijayaprabhasUrIzvara tata ziSya paMDita 6. Banarsi Das Jain: A Catalogue of Manuscripts in the Panjab Jain Bhandars, Part I,Panjab University, La hore, 1939 No. 838. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction [ 21 zrI 5 zrI premavijaya gaNi tat ziSya paM0 zrI 5 bhAgavijaya gaNi tat ziSya paM0 meghavijaya gaNi vAcanArthaH // B: of the Sumativijaya Bhandar at Zira in the Ferozepur District'. Leaves 25; 12 lines to a page; about 35 letters in a line. Paper, ordinary, white. Script, Jain, quite clear and bold. Colophon at the end: lI0 mAhArAja jI zrI kamala vijaya jI // zrI // zloka 560 // saMvat 1646 / / The MSS from Ambala City. Nakodar Patti and Zira Bhandars were also consulted. They were, however, copies of Rajavallabha's version. Popularity of the story: The story of C. and P. seems to have been fairly popular as can be seen from its following versions, extant or referred: 1. By Pathaka Rajavallabha. The story was originally contained in his Sadavasya 7. Ibid No. 835. 8. Ibid Nos. 833, 834, 836, 837 and 839. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ) Citrasena padmavaticaritra kavstti", and was later versified into about 500 stanzas. Printed (Jamnagar, 1924) with a good deal of interpolations not found in the MSS examined by me. The printed text also states that the story was taken from gitaafun, cf. 98877 Hal situatiiruta: (v. 1229 ) Kajavallabha 10 was a pupil of Mahimacandra of the Dharmaghosa gaccha and wrote this poem in Sam. 1524 (1467 A. D.). 2. By Buddhivijaya : the present work. 3. By Bhaktivijaya; a Guj. version. " 4. By Nayavijaya : a Guj. version.'* 5. Citrasena-catuspadi: a Hindi poem." 6. By Purnamalla : a Skt. work, so far undiscovered 7. Hindi rendering of no. 6, printed at Surat, 1939. 9. M. D. Desai : Jain Sahitya no Sankshipta Itihasa (Gujarati ) p. 516. 10. Peterson : III Report ap. p. 215; Skt. MSS in the Skt. College, Calcutta, no. 58. 11. Peterson: III Report ap. p. 215; t IT STAT TIT Horcat grafafan sifat T No. 834. 12. S. R. Bhandarkar: Deccan College Catallogue, 1888, part IV, No. 349. 13. R. L. Mitra: Notices of Skt. MSS, No. 3035; 14. fataaryeracirafts (Hindi) Surat, Intro. p. 3. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction [ 23 Author: Buddhivijaya, the author of our poem, was a disciple of Jaganmalla, also known as Pandita Gajamalla who was himself a disciple of Vijaya Dana Suri in the line of the famous Vijaya Hira Suri. He composed this poem in Sam. 1660 (1603 A. D.), while Vijaya Sena Suri was the Pattadhara (Verses 561-64). Nothing further is known about Buddhivijaya. Language : Our poem is composed in what is called the Jain Sanskrit. Bloomfield published a study of it in the Festschrift Jacob Wackernagel pp. 220 ff. Its chief peculiarities are the following: * 1. Occurrence of words peculiar to Jainism, e. g., parfET( 2 ), 9194 (104, 106), #ama ( 95 ), 49146 ( 515 ), C# ( 508 ), FFTFA ( 539 ), Taigh ( 413 ), you ( 322 ), RICETTE ( 330 ), farem ( 95 ), eget ( 555 ) etc etc. 2. Use of grammatical forms not found in classical writers, e.g., farhao ( 43 ), fertfeiera Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] Citrasena padmavaticaritra . ( 84 ), argi arefret ( 140 ), FHTA ( 409 ), FHifaat (297), Aryen ( 261 ) etc etc. 3. Words and idioms taken from Prakrits and vernaculars, e.g. (i) 1977, safata ( 262, 267 ) 'calamity.' It is not the same word as zrAvali, zrAvalikA "row, string,' but it is a back-formation from Pkt. AvaliyA fron Skt. Apad+la+ ikA. Cf. Pkt. vijuliyA * from Skt. vidyut +la+ikA. The use aratai 28274 (267) in the same sense as 2190ageer (358) supports the suggestion. ___Also Cf. Hindi aulI 'calamity'; aulI TalanA 'calainity becoming ineffective.' Platts in his Hindustani-English Dictionary records: "H, site [ S. 39+ ? ] m. Great calamity ( as a ) plague, cholera etc. "H. Frant or entert f. Any great calamity = aula; mortal danger=alI (H)." (ii) ara(230)'began, started', It corresponds to Hindi Prato begin.'. In this sense the word is used in Purnabhadra's version of the Pancatantra's , e.g., Failah TTA:(122, 18), atstafa A: 15 ed. Hettel, Harvard Oriental Series XI, XII, Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction [ 25 (268, 10 ) anAvRSTiH sampadyate vijaya's use of (?) Buddhiconforms more to the vernaculars than its use in the Pancatantra does In the latter case the word follows a verb in the present indicative just as the future suffix derived from in Hindi, whereas Buddhivijaya uses a along with the infinitive as in Hindi and Gujarati Campakasresthikathanaka :: *Z.D.M.G. 65 p. 30. (iii) (315, 383) 'to take leave of' baffled scholars for a long time As the root is almost always found governing an accusative, it was wrongly taken to be as utka by regarding the anusvara of the accusative as redundant and analysing the mu of mutkalApayU into anusvara ands. It was then explained as a denominative verb from 1 adj. 'with an upraised (spread out) plumage of a peacock.' Benfey, however, derived it from+ The verb is peculiar to the Jain Skt where it is quite frequent, and means 'to take leave of.' Cf. Kathakosa (ed Jagdish Lal, Lahore, 16 16. Benfey: Pancatantra II 520;Buehler: Pancatantra V, note to p. 48 1. 11. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] Citrase napadmavaticaritra in press,) pp. 6,11,76; Pancatantra V p.48 1.11, It still exists in modern Indo-Aryan, cf. Hindi yata m. 'bringing home a wife'; Hindi, Yarathi Atam adj. 'free.' It probably comes from Pkt. * ( Skt *# from ye+) with the addition of a. For a detailed discussion, see New Indian Antiqu. arr, Vol. I, pp. 342-3. (iv) gt (267) 'to escape.' The Dhatupatha gives the root the sense to cut off.' Both Weber and Hertel compare it with Guj. cei 'to release' and its derivatives,"? 'The present use is an kin to. Hindi gaat 'to escape' and not to strat to release.' Other examples of its use are Parsvanathacaritra'. I 177, Prabandhacintamani (Bombay) p. 20, Rauhineyacarita 365, Campakasresthikathana kaos para 76 etc. Its causal is steel ( 433 ) 'to release'. (v)ce +(356) 'to descend'. This sense comes from Pkt.where sitts and sets are interchange 17. Festschrift Jacob Wackernagel p. 222. 81 By Bhavadevasuri, Benares 1912. 19. Jamnagar 1908; Bhavnagar 1916. 20. ed. Hertel in Z. D. M. G. Vol. 65 pp. 1 ff. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction [ 27 able. Also cf. Paricistaparvan, Jacobi's Introduction p. 9. (vi) 176 ( 322 ) 'back, surface.' Cf Hindi back' from Skt. ge. (vii) Fr (62) adj. 'excellent.' (viii) a (212) adj. 'great, intense' Cf. Guj. FAT 'much. (ix) Batola Arey (378) "the misery of the friend does not disappear.' (x) astra ( 201 ) 'exerting force, showing energy.' (xi) are ( 144 ) <Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Citrasenapadmavaticaritra sita-padya-ratnakara, Ujjain, III, p. 1070. Pkt. verses 34,173; 548 (Uttaradhyayana III,1); 549 ( Dasavaikalika VIII 35 ); 550 (Sutrakrtanga I 2,1). Old vernaculars 21, 42, 58. Proverbs 22b, 31, 78b, 112b, 155b, 242b, 298 etc. 6 New words: Almost every work in Jain Skt. edited or translated on mordern lines contains a list of words not recorded in Skt. dictionaries. A list of such words occurring in CP excluding those listed by H. M. Johnson in her translation of Trisasti. Vol. I, pp. 45677 is given below. (330, 407) proclamation by beat of drum 28 ] forbidding killing of living creatures. (515.516,538) name of a mountain. adj. (51) (celebration or worship) lasting for 8 days.. (122, 398) from bottom to top. AvalI (267,325,380, 392 ), AvalikA ( 262, 266, 348, 350, 354, 355) calamity. (141) a musical instrument. SAT (52 etc) prince. (29 etc) foot. adj. (212) great, intense.. agferfa f. (521) an idol representing all the 24 Tirthankaras. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Introduction (267, 433) to escape. fanfaar adv. (84, 176) in all directions. (521) a temple consecrated to a god. (197) a musical instrument. FCFA (95, 547) an act involving, or a person causing, no injury to animal life. fera f. (526) A word repeated thrice by Jains at the threshold of a religious place and suggesting the discontinuation of all worldly activity while a person is in. (278) backward steps. * f. (53) an idol, a puppet. (322, 359 ) back, surface. ayu (54) to bring to senses. ff. (511) plan (?). praharika (249) prAharika m. (333) watchman. m. (144) guest. afari (520) eight formalities of performed by gods at the arrival of a Jina. adj. (104, 106 ) free from animal life. ai at [ 29 reception (201) to exert force. (24) a folded betel leaf with arecanuts representing a royal command. (463) to sink. (177) festival, great rejoicing. (315, 383) to take leave of. (121) a kind of karman which infatuates or deludes the soul. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] Citrasenapadmavaticaritra That adj. (302) affected. 277 ( 164, 230 ) began. arer ( 443) to cause to be returned. HTT, al (297, 409 ) wrongly spelt for sammAna, sammAnitA. Hyer (261 etc.) wrongly written for a aco ( 303 ) an assembly-hall built by gods, where a kevalin preaches. +36+( 356 ) to descend. angf1944 ( 555) deeds done by several persons collectively. Their fruit also is enjoyed collectively, are adj. ( 62 ) excellent. faefaret ( 526 ) name of a temple. GETAH ( 241 ) palanquin. Eto n. ( 525 ) m. according to M. W.' FACE ( 153, 391, 393 ) to destroy the effect of. trana adj. (446) shouted to, challenged. EGZE12 (119, 166 ) heart-break. Lastly I thank the custodians of the bhandars. at' Ambala city,' Nakodar, Patti and Zira for kindly lending me the MSS of this work. Mul Raj Jain Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIvItarAgAya namaH // zrIbuddhivijayaracitam citrasenapadmAvatIcaritram kalyANakamalA gehaM niHsandehaM ' sadodayam / kalyANavilasaddehaM vandehaM vRSabhaprabhum // 1 // puNDarIka mahAnandaM puNDarIkavarAmbakam / puNDarIkagaNAdhIzaM natvA tavAkaraM mudA ||2|| mahAsenasya zIlena mahAsenAsamunnateH / citrasenanarezasya citrakArikathAM bruve // 3 // jambudvIpAbhidhe dvIpe kSetre bharatanAmani / vasudhAtalavikhyAto dezo nAmnA kaliGgakaH || 4 || dhanadhAnyagRhodAraM gajagokulasaGkulam / tatrAsti kSitizRGgAraM vasantapurapattanam // 5 // yatra kAzaH saritIre kaliryatra vanAntare | mAriH sAriphale yatra na punarnagarIjane // 6 // 12 niHsandehasado0 / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] citrasenapadmAvatIcaritram [7-14 - - manobhISTAzanA bhavyavAsanAH pravarAsanAH / vyavahArijanA yatra vasanti dhanadopamAH // 7 // nyAyavAn zIlasampannaH prajApAlanalAlasaH / udAramAnasastatra vIrasenanarezvaraH // 8 // rUpazrIsundarAkArA bhAgyasaubhAgyamandiram / ranamAlA priyA tasya satIjanamatallikA // 6 // zazIva sajjanAnandI rUpanirjitamanmathaH / dAtA zUrastayoH putraH kumArazcitrasenakaH // 10 // vAsavasya gurumantrI zreNikasyAbhayo yathA / buddhisArAbhidhastasya jAto mantrIzvarastathA // 11 // ratnasAraH sutastasya ratnasArazarIraruk / kuzAgratIkSNadhIH' saumyaH sarvazAstravizAradaH // 12 // anyonyamabhavatprItI rAjasUmantriputrayoH / madhyAhottarakAlInA chAyeva vavRdhe ca sA // 13 // nagarAntarbhamantau tau ramamANau parasparam | gRhopari samAruhya vilokante purAGganAH // 14 // samIkSyAthAsamIcInaM vicArya cturainairaiH| 1 A. tiikssyiidhiiH| 2zte / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15-22 ] citrasenapadmAvatIcaritram samAgatya sabhAsIno bhUminetA namaskRtaH // 15 // prajApAlena sAnandaM kuzalapraznapUrvakam / pRSTaM sakalalokAnAM samAgamanakAraNam // 16 // teSAmeko babhASetha vRddhavAruvicAravit / deva vijJaptikAmavaM 'kurvate nagarIjanAH // 17 // rUpamInadhvajo deva tava sUnurdhamamasau / nagarAntardivAnaktaM rakSaNIyaH prayatnataH // 18 // yataH - yasmin kule yaH puruSaH pradhAnaH sa eva yatnAt kila rakSaNIyaH / tasmin vinaSTe ca kulaM vinazyena ___ na nAmibhaGge barakAH sthirAH syuH / / 16 // iti zrutvA mahInAthazcintayAmAsa mAnase / dhanyAste jIyate yaistu dhanayauvanayAmadaH // 20 // bharijunvaNa ghari para dhaNu aru sAmIsammANu / tihugandhi jina gambiyA tihiM purisAM suvihANu // 21 // prajAmuddejayedyastu kRtyaM tena sutena kim / karNatruTirbhaveyena kAzanenApi tena kim / / 22 / / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasenapadmAvatIcaritram [23-30 - bhRkuTIbhISaNo rAjA yAvajAtaH samAntare / tAvannantuM samAyAtaH kumAro bhUpateH kramau // 23 // bhUpaH parAGmukhIbhUyAdApayattasya roSataH / / patratritayasambaddhaM bITakaM nandanasya ca // 24 // vajrapAta ivAkasmAdduHkhitazcintayatyadaH / aparAdhaM vinA tAto ruSTaH kimu mamopari // 25 / / athavA na piturdoSo doSoyaM mama karmaNAm / pUrvAcIrNAni karmANi samAyAntyudayaM yataH // 26 // yad yAvad yAdRzaM yena kRtaM karma zubhAzubham / tat tAvat tAdRzaM tasya phalaM yacchati dehinaH // 27 // kRtakarmakSayo nAsti kalpakoTizatairapi / avazyameva bhoktavyaM kRtaM karma zubhAzubham // 28 // vicintyeti nije cice samAlambya ca dhIratAm / praNamya bhUpateH pAdau nantuM mAtuH kramau gataH // 26 // rAjaroSa samAkarNya sutoktaM sAtha duHkhitaa| pRthivyAM patitA mUcchauM gatA susthopacArataH // 30 // grAme vAso daridratvaM mUrkhatvaM :kalaho gRhe / 1 A smA durit| -- Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31-36 ] citrasenapadmAvatIcaritram [ 5 putraiH saha viyogazca duHsahaM duHkhapaJcakam ||31|| rudantyuccaiH svaraM zokAturA nandanavatsalA / putramohAddadau ratnasaptakaM sambalAya sA ||32|| ekAkI khaDgamAdAya praNamya jananIM nijAm / cacAla purato mArge sosampUrNa locanaH ||33|| yaduktam jaNaNI jammutpattI pacchimaniddA subhAsiaM vayaNaM / maNaiTuM mANussaM paMca vidukkhehiM muti ||34|| dhIratvamavalambyAtha sa gacchannagarAntarA / smRtvA mantrisutaM mitraM mantrI zvaragRhe gataH ||35|| ratnasArAkhyamitreNa pRSTo bhUpatinandanaH / cintAturamanA mitra dRzyase kena hetunA // 36 // kathaM grAmAntaraM gantuM pravRttaH sevakojjhitaH / nivedya me nijodantaM niHzalyaM mAnasaM kuru || 37 // suhRdi nirantaracitte guNavati bhRtye priyAsu nArISu / svAmini ca suprasane nivedya duHkhaM sukhI bhavati // 38 // tataH sakalavRttAntamAkarNya kumaroditam / babhUva ratnasAropi mitraduHkhena duHkhitaH // 36 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasenapadmAvatIcaritram [40-44 kumAraH prAha he mitra tvayA stheyaM gRhe sukham / ahaM dezAntaraM yAmi abhimAnadhanaH punaH // 40 // jagAda ratnasAropi tiSThAmi sadane katham / sukhaM vA yadi vA duHkhaM soDhavyaJca tvayA saha // 41 // heja hiyAlI parikhii khala vayaNe jala saau| mitta kuvelA' parikhiha suhaDu lAgai ghAu // 42 // pitamAtRkuTumbAdisneha datvA jalAJjalim / dRDhIkRtya nijaM cittaM pracchanau calito tataH // 43 // avilambaprayANena grAmAkarapurANi tau / muvA' bhImATavIM prAptau sthitau sAyaM tarostale // 44 // mArgazrAntazarIrastu supto bhUpatinandanaH / sAvadhAnamanA mantrisutaH prAharikaH sthitaH // 45 // jAgrat mantrisuto dUre zuzrAvaM kimaradhvanim / vismito bhUpateH putraM vivodhyAkathayatsa tam // 46 // taM zrutvA kumarovAdIta svabhAvAt kautukapriyaH / ahaM tatra mamiSyAmi sthAtavyazca tvayAtra bhoH // 47 // mantripuSI bamANe taM na tvAmekAkinaM punaH / 1A kuvelaa| 22 pitu0| BA puskaa| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48-56 ] citrasenapAvatIcaritram araNye zvapadAkoNe preSayAmi sulocana' // 48 // hasitvA kumarovAdIt kSatriyANAM bhayaM kutH| ityuktvA calitastatra mitrazcApi tamanvagAt // 46 // dRSTaM tAbhyAM zubhaM zubhaM yugAdijinamandiram / anekadevadevendramaNDitaM kimmarairvatam // 50 // gAyanti gAyanAH samyag nRtyanti tridshaanggnaaH| aSTAhnikAdine tatra mahotsavapurassaram // 51 // pravizya vidhinA tatra namaskRtya jinezvaram / samitraH kumarastatrAlokayAmAsa cArutAm // 52 // prAsAdamaNDape tatra sadvijJAnavinirmitA / dRSTA pAzcAlikA caikA kumAraNa manoharA // 53 // rUpeNa mohitastasyA mUJchito rAjanandanaH / zItopacArato ranasAraNa praguNIkRtaH // 54 // mUrchAyAH kAraNe pRSTe kumArokathayacca tam / eSA pAzAlikA kasyAH kRtA kenAnumAnataH // 55 // yasyA rUpAnumAnena kRtA pAzcAlikA tvasau / sA kumArI mayodvAmAnyathA me kASThabhakSaNam // 56 // 1Zonam / 22 0tra lo0| - -- Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasenapadmAvatIcaritram [57-64 mantriputro babhASe taM mitra mAGgIkRthA vRthA / AkAzapuSpasaGkAzametat kArya hi duSkaram // 57 / / hiyA maNoraha' taM kare jaM karavA samarattha / saggi surataru moriyA koi pasArai hattha // 58 // itazca rAjaputrasya puNyaprAgbhArayogataH / samA~gAta kevalajJAnI sAdhustatra surairvRtaH // 56 / / kumAraH saha mitreNa namaskRtya munIzvaram / 'ghinayAbhinamanmaulirupaviSTaH kRtAJjaliH // 60 // dezanAntetha papraccha ratnasArAbhidhaH sudhIH / kasyA rUpAnumAnena kena pAzcAlikA kRtA // 61 // etadvacanamAkarNya babhASa munipuGgavaH / vatsAkarNaya madvAkyaM karNasArasukhapradam // 62 // vartate kAzanAkarNi kAzanAbhivapattanam / vasanti yatra catvAro varNA vijJAnakovidAH // 63 // anekacAruvijJAna vizvakarmAvatArakaH / sUtradhAro guNAhAno guNazrIstasya ca priyA // 64 // tatkukSisambhavAH paJca nandanA vidhvishrutaaH| 17 mnorth| 2 Z as0| - Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 65+72 ]. citrasenapadmAvatIcaritram [ prathamo dhanadevAkhyo dhanasAro dvitIyakaH // 65 // tRtIyo guNadevazca . caturthastu guNAkaraH / paJcamaH sAgaro nAma kalAnAmekasAgaraH // 66 // paJcApi paThitAH karma karmaThAH pravarAGganAH / arpitArthabharAH pitrA kRtAH sarve pRthak pRthak // 67 // teSAM madhye laghuH putraH sAgarAkhyo guNAdhika vijJAtAnakavijJAno jinadharmarataH sadA // 6 // dayAhRdayA nityaM paticittAnugAminI / / tasya priyA priyAlApA' nAnA satyavatI satI // 66 // atha ralapuradraGge rAjA padmarathobhavat / padmazrIstasya rAjJI ca padmA padmApateriva // 7 // tayoH padmAvatI putrI. padmabandhuralocanA / jAtarUpavapurvarNA, samprAptA yauvanazriyam / / 7 / / anyedhustAM samAyAtAM sArazRGgArabhAsurAma / dRSTvA padmaratho rAjA varacintAkulobhavat // 72 // yataHkulazca zIlaca. sanAthatA ca. ___ vidyA ca vittazca vapurvayazca / 1 A. laapii| 27. 0ruuprthaamu0| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] citrasenapadmAvatIcaritram [73-81 vare guNAH sapta vilokanIyA __ stataH paraM bhAgyavatI ca kanyA // 73 // mUrkhanirdhanadUrasthazUramokSAbhilASiNAm / triguNAdhikavarSANAM na deyA khalu kanyakA // 74|| kulajAtivihInAnAM mAtRpitRviyoginAm / gehinIputrayuktAnAM na deyA khalu kanyakA // 7 // sadaivotpannabhakSyANAmAlasyavazavartinAm / bahuvairAgyaraGgANAM na deyA khalu kanyakA // 76 // itinItimatirbhUpaH svamutAguNaraJjitaH / anyedhu rAjaputrANAM citrarUpANyadarzayat // 77 // keSAmapi hi rUpANi padmAvatyAzca nArucan / prazasyAnyapi zasyAni jvaravatyA yathA striyaH // 78 // evaM zatasahasrANAM citrarUpapradarzanAt / nabhidyate' manastasyAH snigdhabhANDamivAmbhasA / / 79 / / puruSadveSiNI putrIM tadA vijJAya ceSTayA / rAjA parikarazcApi duHkhazalyena zalyitaH // 8 // yAtrAyeM zAntinAthasya sAgaraH suutrkdvrH| sakalatraH samitrazca gato rnpurenydaa||81|| 1A Z vi. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82-60] citrasenapadmAvatIcaritram pUjayitvA jinAdhIzaM yAvat stotraiH stavItyasau / tAvat padmAvatI kanyA strIvRndAlaGkatAgatA / / 2 / / agrataH khaDgahastAzca nrvessdhraanggnaaH| bhuurihkkaarvaiorailokaan vitrAsayanti ca // 83 // bhayabhItA janAH sarve naSTA yAvadizodizam / sAgaraH zukarUpasthIpazyattasyAH kutUhalam // 84 // tadrapavimohitazcitte sUtradhAro vyacintayat / kinnarI nAgakanyA vA vidyAdharyathavA kimu // 85 / / dhAtrA yadIdRzI sRSTA kathaM doSeNa dUSitA / vicAraM sAgarAhvAnazcakAraivaM svacetasi // 86 // puruSadveSadoSeNa cArurUpAdikA guNAH / asyA bhUpAlanandanyA jAtA sarve nirarthakAH / / 87 // yathA dIpaM vinA gehaM yathA sUryaM vinA divA / putraM vinA kulaM yadvattathA nArI pati vinA // 88|| evaM vicintayaMzcitte yAvattiSThati sAgaraH / zAntitIrthaGkaraM natvA kanyA tAvad gRhaM gatA // 86 // kRtvA yAtrAM jinezasya bhakti sAdharmikasya ca / sAgaraH kRtakRtyothAjagAma nijamandiram" Holl 1z nija mandiram / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12.] citrasenapadmAvatIcaritram [81-8E - tena pAJcAlikArUpaM nirmitaM sAgareNa ca / / padmAvatyanusAreNa tadrUpaM nAsti kutracit / / 11 / / pAzcAlyAH kila vRttAntaM zrutvA bhUdhavanandanaH' / mUcchImavApya tatkAlaM papAta pRthivItale // 12 // zItopacArataH sAvadhAne bhuudhvnndne'| ratnasAraH sa duHkhAtmA punaH papraccha taM munim / / 13 / / bhagavan matsakhA cAsau paanycaaliiruupdrshnaat| mUrcchayA ki papAteti sandeho vidyate mama // 14 // satkRpAlo kRpAM kRtvA kevalajJAnabhAskara / sandehaM mama cittasya nirArambha nirAkuru // 15 // tatovIcanmunisvAmI sudhAmadhurayA girA / zRNu vatsa yathAtathyaM vRttAntaM suhRdastava // 66 // tathAsmina bharate kSetre deze draviDanAmani / campApuryAH samAsanne campakAbhidhakAnanam / / 67 // cmpkaashokpunnaagnaarnggaagurucndnaiH| mAkandakadalInAlikerarAjAdanairyutam // 68 / / jambujambIrakhurjUravIjapUradrumAJcitam / sAlatAlatamAlAganaktamAlataruzritam ||6|| - - - 1Z bhuudhrn| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0-108] citrasenapadmAvatIcaritram japApATalavAmantIjAtiketakavAsitam / / dADimakramukadrAkSAmaNDapAdikamaNDitam // 10 // tasmin vane sara: sAraM nirmalodakapUritam / baddhapravarasopAnaM padminISaNDamaNDitam // 10 // haMsAzca kalahaMsAzca cakravAkA bakAstathA / sArasapramukhAzcAnye krIDanti taTasaMsthitAH // 102 // anyasmin divase sArthAdhIzaH kazcitsamAgataH / vahusArthasamAyuktaH sthitastatra sarovare // 103 // snAtvA prAsukanIreNa kRtvA ca jinapUjanam / bhojanAvasare jAte sAdhvAgamanamIhate // 104 // samAruhyaM sara:pAlImatithi tanya pazyataH / samAgAt puNyayogena munirmAsopavAsakRt // 10 // satpramodapraphullAGgaH zuddhaMbhAvasamanvitaH / prAsukAnnaM supAtrasya sArthanAthaH pradattavAn // 106 // vRkSasthahaMsahaMsIbhyAM dRSTvA taddAnamuttamam / kRtvAnumodanAM samyag bhUripuNyamupArjitam // 107 / / tasmin vane baToratyekaH kRtvA tatra kulAyakam / AsannaprasavA haMsI 'mumocAgaDAni tatra ca // 108 // pakSoSmaNAtha saMsevya vinirmAya ca vAlakAn / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :14 ] citrasenapadmAvatIcaritram [110-118 snehAdasAnvitA haMsI pupoSa prativAsaram // 106 / / pUrvakarmavipAkena vaMzajAlInigharSaNAt. / dAvAnalo jvaladjvAlAkarAlaH kAnanebhavat // 110 // tatpratApAkulo haMso haMsIM pratyAha satvaram / bAlarakSAmahaM kurve braja tvaM jalahetave // 11 // haMsamAha tato haMsI gaccha tvaM vArihetave / apatyapAlane mAtA samarthA na pitA kacit // 112 // sthitA haMsI gato haMsaH snehAkulitamAnasaH / saro gatvA jalaM lAtvA yAvadAyAti vegataH // 113 // davatApAkulA haMsI manasyevaM vyacintayat / ni:snehaH kAtaro haMso muktvA mAMsa gataH kacit // 114 // tananaM puruSAH sarve nirlajjA nirdayAzayAH / pApiSThA mukhameteSAM na kadApi vilokyate // 115 / / jvaladdAvAnale dagdhApatyapAlanatatparA / dAnAnumodanApuNyAta samprAptA mAnuSaM bhavam // 116 // atha ratnapuradrale rAjJaH padmarathasya ca / padmazrIkRSisambhUtA jAtA padmAvatI mutA // 11 // balamAdAya haMsotha. gato nyagrodhapAdape / haMsI tAvantA vA bAnakIparisaMsthitAm // 11 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116-127 ] citrasena padmAvatIcaritram [ 15 atisnehAkulaH sopi hRdayasphoTato mRtaH / duHsahaM hi priyAdukhaM kiM punaH sutasaMyutam // 116 // dAnAnumodanApuNyaprabhAvAt pravarAzayaH / citrasenakumAroyaM saJjAto rAjanandanaH || 120 || mohito mohanIyenAbhISTarUpa vilokanAt / ratnasAra ! sakhA tesau mUcchitastena hetunA // 121 // yAmUlacUlavRttAntaM zrutvA pUrvabhavodbhavam / jAtA jAtiramRtistasyopadezAt pravarAnmuneH // 122 // karAmalakavatsarvaM pazyan pUrvabhanaM nijam / pramodAccitrasenastaM vavande munipuGgavam // 123 // yatIza ! yattvayAvAci satyaM jJAtaM mayAkhilam | / paraM kena prakAreNa miliSyati mama priyA // 124 // kevalyUcedhunA sA tu naradveSeNa varttate / strINAM stutiparA nityaM puMsAM nindAparAyaNA // 125 // kumArokathayannAtha ! nindAyAH kAraNaM kimu / murnirAha bhave pUrve jalArthaM preSito bhavAn // 126 // dAvAgnitApitA haMsI manasyevaM vyacintayat / niHsneho bAlakAMstyaktvA jalavyAjAt palAyitaH // 127 // tena vaireNa sA kanyA naradveSaparAyaNA / 1 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasenapadmAvatIcaritram [128-137 - santApamatulaM mAtRpitrIzca kurutenvaham // 128 / / yadA prAgbhavamAlikhya paTe tvaM darzayiSyasi / labdhvA jAtismRtiM tvAM tu pariNaSyati sA tadA / / 126 / / evaMvidhaJca vRttAntaM zrutvA karNAmRtopamam / hRSTacitto muni natvA yathAgatamagAdasau // 130 // kumAro mantriputraM taM vabhASe mitravatsala | kathaM padmAvatI kanyA pariNeyA mayAdhunA // 131 // ratnasArastatovocat kumAra ! zRNu madvacaH / gatvA ratnapuradraGge kuru kArya yathocitam / / 132 / / cetasIti vinizcitya prasthitI tatpuraH prati / anekAzcaryasampUrNAM pazyantau pathi bhUmikAm // 133 // kiyadbhivAsaraistau ca prAptau ratnapurAntike / pazyantau nagarodyAnaM tarurAjivirAjitam // 134 // vApIkUpataDAgAni prapAdevakulAni ca / kramAdAlokayantau tau prAptI gAMpurasannidhau // 135 / / dhanaJjayasya tatrAsti vakSasyAyatanaM varam / . rAtrI tatkoNake suptau mantrisUrAjanandanau // 136 / / rAtraiH kRSNacaturdazyA vyatIte praharadvaye / militA bhUtavetAlarAkSasA:. kinnarAdayaH / / 13 / / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138-146 ] citrasenapadmAvatIcaritrama - - mAse mAse ca yAtrArthamAgatA ykssmndire| . hRSTAH kurvanti te vAdhaM gItaM nRtyaJca sundaram // 138 // kumArazcitrasenopi vAdyanAdena bodhitaH / apazyat parSadAM tatra suparvAdhIzvaropamAm // 13 // kepi vINAmupAdAya vAdyanti madhurasvaram / kepi gItAni gAyanti gambhIrAlApapUrvakam // 14 // mRdaGgatAlakaMsAlavizAladhvanipezalam / dhanaJjayAkhyayakSAgre nRtyaM kurvanti kepi ca // 141 / / kautukAkulacittopi kumAraH sAhasAgraNIH / karavAlaM kare kRtvA tatsabhAyAM mudAgamat // 142 // sarve yakSAdayo devAstaM samAlokya vismitAH / sundaraH kumaraH koyaM pRcchantIti parasparam / / 143 // dhanaJjayastadA dadhyau prAghUrNo mama mandire / bhAgataH pUjanIyoyametadAcaraNaM satAm // 144 // iti cetasi saJcintya tuSTovocaddhanaJjayaH / tubhyaM yadrocate vatsa mArgaya tvamazaGkitaH // 14 // itiyakSavacaH zrutvA kumAro . vidussaambrH| vinayAbhinamanmauliretadvacanamabravIt // 14 // 1 The editor suggests vAdayanti madhusvaram / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 citrasenapadmAvatIcaritram [144-155 - adha me saphalaM janma saphalaM medya jIvitam / adya me saphalA yAtrA yajAtaM tava darzanam // 147 // vinayAvarjito yakSo haTovocadidaM vcH| kumAra matprasAdena saMgrAme vijayostu te // 148 // rAjarAja mudA narakhA baraM labdhvA varAzayaH / citrasenakumArotha samAgAnmitrasannidhau // 14 // vIrasenasutaH sAraratnasArasuhRtpuraH / baralabdhyAdikaM sarva vRttAntaJca nyavedayat // 15 // pUrNA yakSapateryAtrA vibhAtA ca vibhAvarI / kumAro mantriputrazca prApatustau catuSpatheM // 151 // tasminnavasare tatra nRpaH padmarathAmidhaH / putrIvivAhamuddizya ghoSaNAmityakArayat // 152 / / yaH kopi puruSadveSa sutAyAH spheTayennaraH / ardharAjyaM sutAM tasmai ni:sandehaM dadAmyaham // 153 / / prAkaNyaM ghoSaNAmevaM harSapUritamAnasaH / ratasAramukhaM dRSTvA kumAra idamabravIt // 15 // pAnchitArthA hi sidhyanti prAyaH puNyodaye nRNAm / mitra sAhAyyametatte tatsuvarNasya saurabham // 15 // evamuktvA kumAreNa smRtvA tadhAnino vacA / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156-164 ] citrasenapadmAvatIcaritram [16 - - gatvA citrakaropAnte paTazcitrApitaH paTuH // 15 // AdAya taM paTaM pANau guptaveSo bhraman pure / cArucAturyagItAdyairaraJja nagarIjanAn // 157 // zrutvA tadbhAgyasaubhAgyacAturyAdikalAM janAt / darzanotkaNThitA tasya jAtA padmAvatI kanI // 158 / / pUrvapremAnubandhena samAkArya nijAntike / darzanAcitrasenamya sAtA sAnurAgiNI // 15 // yata: locanAnyeva jAnanti sambandhaM pUrvajanmanaH / yato harSa priya dRSTe vahante cApriye ruSam // 16 // sAzcaryamAnasAH sakhyo vilokante parasparam / anena puruSeNAsyA naradveSo nirAkRtaH // 16 // tatkarasthapaTepazyat kanyA kAnanamuttamam / nAlikerakadalyAditarumaNDalamaNDitam // 162 // anekapaGkajAkIrNa kamanIyaM sarastathA / vaTavRkSazca sApatyahaMsahaMsImanoharam // 163|| tatra dAvAnale lagne haMsogAnIrahetave / bAlarakSAkRte haMsI sthitA dAvAnalAkulA // 16 // zIghraM pAnIyamAdAya yAvadAyAti pAdape / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] citrasenapadmAvatIcaritram [165-173 tAvadvAlakasaMyuktA dagdhA haMsI davAgninA' 165 // dRSTvA davAgninA' dagdhAM priyAM bAloparisthitAm / duHkhapUrAkulo haMso hRdayasphoTato mRtaH // 166 / / evaM citrapaTaM dRSTvA jaatjaatismRtismRtiH| / mUrcchayAkulacittA sA patitA pRthivItale // 167 // zItopacArataH susthIbhUtA cintayatIti sA / madviyogAturasvAnto hA hA haMso mRtaH kimu // 168 // puruSeSu mudhA dveSaH pracakre mUDhayA mayA / eSa citradharo dhIrI jIvo haMsasya nAnyathA // 166 / / sakhIbhiH sArddhamityetA vAtI yAvatkarotyasau / kutrApi kumarastAvad gato mitrasamanvitaH // 17 // kSaNAntare kumArI taM yAvat pazyati nAgrataH / narazcitradharaM tAvattadviyogAd ruroda sA // 17 // kva gatazcittacaurosau mamoSitvA ca mAnase / dhUrtena dhUrtitA bADhaM hA sakhi tvaM tamAnaya // 172 // 'vasiUNa mujjhahiyae jIvaM gahiraNa kattha calizro si / sahavAsagharaviDaMbaga gaMgaMmi gaona sujjhahasi // 173 // evaJca vilapantI sA bhartuHkhena du:khitaa| 1 2 daavaa0| 2A adds yataH before verse 173. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174-182] citrasenapadmAvatIcaritrama [21 - - - sakhIbhirmadhurairvAkyaH prabodhya sthApitA bhRzam / / 174 // rAjA vijJAtavRttAntaH svayambaraNamaNDapam / prAreme sarvasAmagrIzobhitaM zubhavAsare // 17 // bhUpAnAM bhUpaputrANAmAkAraNa kRte tataH / preSitAH sevakAH zIghraM bhUmIzena dizodizam // 176 // iti jJAtvA sadAkArAH sazRGgArA narezvarAH / svayamvaramahoddharSAlokanAkulamAnasAH // 177 // caturaGgacamUyuktAH prAptA ratnapurAntike / pazyantaH kautukaM samyaka sthitA udyAnabhUmiSu // 178 // pAgatAnAM narezAnAM cittavittAnusArataH / nRpaH padmarathAhvAno racayAmAsa gauravam // 17 // citritA vividhairvaNaH pAJcAlIbhirmanoramAH / nirmalasphaTikastambhA maNDitA yatra maNDape // 180 // svarNacitrAGkitasphArapadvairAcchAditobhitaH / cArucandrodayaH sUtradhAraivya'raci maNDapaH / / 181 // nAnAvidhamaNizreNinibaddhavasudhAtala: prabhUtasvapramApunaninAzitatamobharaH // 182 / / nirmitAnekavijJAnaramyavAtAyanAdbhataH / / 1 Z adds the gloss retage in the nargin. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasena padmAvatIcaritram [ 183-161 1 / / 185 / / hemadaNDamanohAridhvajarAjivirAjitaH samazreNisthitAnekamacakAvalikAnvitaH prAkArakapizIrSAlIpratolIpratibhAsitaH kAlAguruturuSkAdiprollasa dhUpadhUpitaH paJcavarNa sphuraddha riprasUnaprakararAJcitaH vilokyaivamvidhaM lokAH stavayantIti maNDapam / devAdhIzavimAnaM kiM medinItalamAgatam // 186 // kvacidgItaiH kvacinnRtyaiH saGgItavidhibhiH kvacit / kacidvAditranirghoSaiH zobhite bhUpamaNDape || 187 // zubhehi zubhavelAyAM maJcakeSu yathocitam / upaviSTA nRpAH sarve bhUribhUSaNabhUSitAH // 188 // atha padmaratho rAjA jagAda jagatIpatIn / vajrasArAbhidhaM cApamastyasmAkaM kramAgatam // 186 // maNDapasthamidaM cApamAropayati yo nRpaH / pariNeSyati matputrIM sa rUpAdiguNAnvitAm // 160 // evamAkarNya bhUpAlAH svabhujAvala garvitAH / dhanurvedavido nAtAzcApAropaNavatparAH // 131 // 22 ] atha padmAvatI kanyA dhanyaMmanyA varAmbarA / 1 A 0rAjavi0 / 1126311 1 // 184 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162-201] citrasenapadmAvatIcaritram [23 udArasphArazRGgArA sakhIjanasamanvitA // 192 / / sadyaskaMgrathitAnekaprasUnAna karAmbuje / gharamAlAM dadhAnA ca sAvadhAnA barekSaNe / / 193 / / svarNakambAlasatpANivetradhAripurassarA / mAtaGgagamanAyAtA svayamvaraNamaNDape / / 194 // yathA dIpazikhA dhvAnta prakAzayati mandiram / tathA padmAvatI kanyA prakAza maNDapekarot // 195 / / baliSThasubhaTAroSyaM maNDapasthamidaM dhanuH / sukumAraH kumAroso kathamAropayiSyati // 196 // iticintAkunA kanyA yAvaJcitte vicArayet / tAvad dvAdazanandInAM nirghoSaH samupasthitaH // 197 / / bhUpAnAM maJcakasthAnoM sAvadhAnahRdAM purH| naro tradharastAvadevamuccairabhASata // 198 / / sarve mAnavanetAro daataaropaarvikrmaa:| kanyAvaraNavAnchA ceddhanurAropabantu bhoH / / 199 / / lATAdhipastadottasthau kumArIvaraNotsukaH / UIvIkRtya bhujAdaNDa susaMvRttyotsarIyakam // 20 // samutthAya balaM kRtvA yAvadhAti dhanurdizam / sAvadhApaM ca nApazyajanmAndha ica bhUpatiH / / 201 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] citrasenapadmAvatIcaritram [202-210 - jahAsa pariSatsarvA dattatAlA parasparam / lajAdhovadano rAjA siMhAsanamupAyayau / / 202 / / karNATezaH samutthAya kRtvA bhujaparAkramam / yAvad gRhNAti kodaNDaM kanyAvaraNalampaTaH // 20 // tAvatkRtaphaNATopAna dRSTvA sarpAna bhyaaditH| sa vyaloki samAlokaH satAlaM' hAMsatazca ta: // 204|| kAzmIrAdhipativIrAbhimAnyatulavikramaH / yAvad vrajaMtanu:pArthe -- karnIrUpacamatkRtaH // 20 // pIDitaH pIDayA tAvat patitaH pRthivItale / hasitaH parSadAlokelajjitaH vAsane gataH // 206 // evamaGgAdhipo bhUpo yAvad gacchati caagrtH| devatAdhiSThitaM tAvad dRSTvA jvAlAkulaM dhanuH // 207 // bhItaH sakalalokAnAM haasykolaahlaakulH'| pAnatamukhAmbhojo niviSTazca nijAsane // 208 // tataH padmarathI rAjA cintayAmAsa cetasi / aprAptavAJchitA putrI kaM varaM pariNeSyati // 209 / / kanyApyacintayazcitte nAgataH prANavallabhaH / nUnaM svayamvarAcAro jAto vyoM hyabhAgyataH // 210 // 1 Z svaalH| 2 A rAbhi0, rA. mi0.| 8 ZOkulaM / - Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211-218] citrasenapadmAvatIcaritram [25 - - - - - guptaveSadharastAvad dRSTo mitrayutaH patiH / tataH kanyA saromAncA jAtA muditamAnasA // 21 // kumArazcitrasenopi pazyan dhanakutUhalam / khedakhinnAn nRpAna sarvAn vIkSya mitrAntikaM gtH||212|| gatveti kathayAmAsa kumAraH sphaarvikrmH| yadi mitra tavecchA syAddhanurAropayAmi tat // 213 // cittotsAhavazenAhamevaM manye vidAmbara / bhaviSyati mamAbhISTakAryasiddhizca sAmpratam // 21 // yata: laghUtthAnAnyavighnAni sambhavatsAdhanAni ca / kathayanti puraH siddhiM kAraNAnyeva karmaNAm // 21 // tathA dRSTipUtaM nyaset pAdaM' vastrapUtaM jalaM pivet / satyapUtaM vadedvAkyaM manaHpUtaM samAcaret // 216 // manasyevaM vimRzyAtha gatvA kodaNDasannidhau / namaskRtya kare kRtvA smRtvA citte dhanaJjayam / / 217 // khaDgapANidhara mitra nirbhayaM pRSThataH sthite / citrasenakumAreNa lIlayAropitaM dhanuH // 218 // 12 paad| 2 A Z pRssttitH| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasenapadmAvatIcaritrama [216-227 - - - - - - -- - - - - -- - AropitaM dhanurdRSTvA kumAryA kumaramya ca / varamAlA gale kSiptA paramAnandatastataH // 216 / / ajJAtasya gale puMso dRSTvA mAlAM pralambitAm / ruSTAH sarvepi bhUpAlA: sAyudhAH samupasthitAH / / 220 // ajAnantyA kumAryAsoM bRtastatki mahAmahe / nIcAtmAnaM nihatyainaM grahISyAmo vayaM kanIm // 22 // uccairevaM bruvANAste zmazranyastalasatkagaH / kaThorakavacatrAtaparitrAtavapulatAH // 222 / / turaGgamagatAH kecit kecidantAvalasthitAH / zatAGgasaMsthitAH kecit samAmAya DuDhaukire // 223 / / dhanaJjayAbhidhaM yakSaM cintayitvA mbacetami / mAropamaH kumAropi raNAyAbhimukhaH sthitaH // 224 / / saGnAme dAruNe jAte kumAreNa samantataH / ekenApi jitAH sarve mRgezena mRgA yathA // 22 // rAjA padmaratho yAvanivArayati bhUpatIn / akasmAdAha bhaTTazca kumAravirudAvalIH // 226 // zrIvasantapurAdhIzavIrasenanRpAGgajaH / kumArazcitrasenosau ciraJjayatu bhUtale // 227 // iti karNAmRtaM vAkyaM zrutvA padmarathoSIt / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228-236 ] citrasenapadmAvatIcaritram [27 sthIyatAM sthIyatAM bhUpAH zrayatAM bhaTTavAcikam // 228 // zratvA tasya kulAkhyAti vismitA bhuubhujovdn| etacchauyaJca gAmbhAya nahi kSatrakulaM vinA // 226 / / atha sarvepi rAjAnaH prItAstaM zritavatsalam / samyak kSAmayituM lagnA vihitAJjalayonatAH // 230 // tataH pamaratho rAjA harSapUritamAnasaH / vivAhaM kArayAmAsa mahatA vistareNa ca / / 231 / / karamAcanaka dattaM maNisvarNAmbarAnvitam / dezAkarapuragrAmagajavAjirathAdikam // 232 // atha ratnapurAdhIzo bhUpatIn yAcakAnapi / prakAmaM toSayAmAsa yadRcchAdAnamAnataH // 233 // pANigrahamahe pUrNe muditau tau parasparam / pUrvajanmAnurAgeNa tiSThataH sasukhaM gRhe / / 234 // tiSThataH zvazurAvAse gate kAle kiyatyapi / anyadA yAminIzeSe smRtaM rAjyaM nijaM hRdi // 23 // tato mitraM samAhRya kathayAmAsa hRdgatam / zvazurasya gRhaM prAyaH puMsAM lajAkaraM yataH // 236 // uttamAH svaguNaiH khyAtA madhyamAzca piturguNaiH / 120prhe| - - - Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] citrasenapadmAvatIcaritrama [237-245 adhamA mAtulaiH khyAtA: zvazuraizvAdhamAdhamAH // 237 / / ratnasArastato gatvA rAjJo vijJaptikA vyadhAt / yadAjJApayati svAmI gamyate svagRhaM prati / / 238 // nirmite darzane deva mAtRpitrotriyoginoH / vAsarA bahavo jAtA: prasadyAjJAM prayaccha tat // 236 / / atha padmaratho rAjA zratvA mantryudinaM vacaH / svajAmAtRprayANAya sAmagrI kRtavAMstataH // 240 prayANasamaye putrIM samAropya sukhAsane / mAtRpitrAdiko lokI datta zikSAmimAM varAma // 24 // zvazrUzvazurazuzrUSA' karaNIyA nirantaram / bhartA deva ivArAdhyaH strINAM bhartA hi devatA // 242 // dattvA zikSAmimAM putrI militvA svajanaiH samam / kumArazcAlito rAjJA sutAsainyasamanvitaH // 24 // anekanagarapAmAm samulladhya kiyahinaiH / pazyan kutUhalaM mArge bane prAptI manArama // 24 // nyagrodhapAdapastatra kAnanesti manoramaH / mahAzAkhAprazAkhAsatpatrarAjivirAjitaH // 24 // atha tasya tarIH zItacchAyAyAM sainikAH sthitaaH| 1 Z shushruussaaH| Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246-254 ] citrasenapadmAvatIcaritrama [26 - mArgazramaparizrAntAH sanAtA: sukhinaH same // 246 // upaviSTAvadhAbhAge prazaMsene ca dampatI / vistArazItalacchAyAdikaM pAdapasambhavam / / 247 // sandhyAyAmatha jAtAyAM suptAH sarvepi sainikAH / kumAraH sakalanopi supto mArgazramAturaH // 248 / / ratnasAraH samIpasthaH khaDgavyagrakarAmbujaH / svAminaM suptamAlokya jAtaH praharikamtadA // 246 / / adhiSThAtA vade tatra gomukhAhvAnayakSarATra / cakrezcayAM ca yakSiNyA mArka vAsamupasthitaH // 250 / / prabhUtAnIkasaMyukta rUpamInadhvajopamam / kumAraM suptamAlokya yakSamityAha yakSiNI // 251 // kAnta kAntAnvittaH purAyAdhika: senaavibhuussitH| ka eSa kumaraH suptaH kutra vA yAti pattane // 252 / / tatA jJAnopayogena jJAtvA gomukhayakSapaH / vRttAnta kumArasya pRSTaH prAha priyAM prati / / 253 // zrIvasantapurasvAmivIrasananRpAtmajaH / ratnamAlAGgajanmAyaM citrasenakumArakaH // 254 // pitrApamAnitI ratnasArAbhidhasakhaH svayam / 17 svaamii| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30] citrasenapadmAvatIcaritram [255-263 gatvA dezAntare puNyAta pariNIya nRpAtmajAm / / 255 / / mAtRpitRkramAmbhojapraNAmAya prayAtyasau / zrIvasantapuradrale bhaktibhAvitamAnasaH // 256 / / kumArasya mRtA mAtA kRpAvAsitamAnasA / rAmAnyA bhUpatermAnyA manAtA vimalAbhidhA / / 257 / / vazIkRtakSitIzAyA ratIzAsaktacetasaH / guNasenaH sutastasyA jAtosti guNamandiram // 258 / / anekakaitavenAsau vipratArya dharAdhavam' / nijaputrasya rAjyArthamupAyAn kurute bahUn // 256 / / yadA yAsyati tatrAsau kumAraH mArasAradaH / tAtapremabharAkrAnto vikrAntaH samagaGgaNe // 26 // putrArohakRte lAtvA doSaduSTa turaGgamam / vIrasenadharAdhIzastadAyAsyati sanmukham // 26 // turaGgAvalikA puNyAdvilayaM yadi yAsyati / yantrayuktapratolI drAgasyopari patiSyati // 262 // yadi pUrvabhavAcIrNapuNyapuNyaprasAdataH / apAyApagamazcAsya kumArasya bhaviSyati // 263 / / vimAtRracitAdvinno viSamizritamodakAt / 1 A dharAdharam / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264-272 ] citrasenapadmAvatIcaritram bhaviSyati tadaitasya pugayAtma yAsyati kSayam // 264 // guNasenasya rAjyArtha' mAraNopAyakatrayam / cintayiSyati putrasya vimalApreritaH pitA // 26 // punarasya kumArasya caturthyAMvalikA tvamau / sthitasya varapalya dAruNAt pannagAdbhayam // 266 // ratnasArakhyasanmitrAdAMvalInAM catuSTayam / chuTiSyati kumArazcettadA rAjA bhaviSyati // 267 // makhA kRtopakArazcet kasyApi kathayiSyati / tadA pAdAditaH zIghraM bhaviSyati dRSanmayaH // 268 / / vArtAmAdhAvasAnAM tAM zratvA mantrIzanandanaH / nidhAya mAnasa gUDhaM mitrakRtyaparobhavat // 269 / / prabhAtasamaye jAte samutthAya nRpAtmajaH / prayANe praguNIbhUya cacAla svavalAnvitaH // 270 / / avilamvaprayANena prAptaH svapurasannidhau / vIrasenanRpastAvat samAgAt putrasanmukhaH // 27 // zrIvasantapurodyAne milita kaTake dvayoH / samAgate samAsanne janake svajanAnvite / / 272 / / turaGgamAtsamuttIrya vicaran vasudhAtale / 1Zthe| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] citrasenapadmAvatI caritrama [ 273-281 janakakrama || 273 || kumAraH paramAnandAnnanAma pRSTvA ca kRtrimapremNA sutasya kuzalAdikam / duSTaturaGgamam || 274 // putrAdhiropaNArthaJca dadau cAturyAnmantriputreNa sadRzAnyasturaGgamaH' | saJcAritazca tatkAlaM na jJAtaM kenacit punaH // 275 // vAdyamAnepu vAdyeSu varddhApanapurasmaram / gItagAna manoramam || 276 // mahatAtha saH / vadane hataH || 277|| vasudhAtale / jayamuJcaratsu bhaTTeSu yAvat pratolImAyAtaH mahena tAvadAgatya mitrA turaGgo pazcAtpAdairmanAgeSa cacAla pratolI sahasA tAvat patitA sA janAMpari // 278 // loke hAhAraat jAto vilakSobhUnmahIpatiH / kumAro mantriputreNa rakSitAM mRtyusaGkaTAt // 276 // atha vismayacittosau vIrasenanarezvaraH / prItastadvinayAdinA // 280 // anayannandanaM gehe kumArazcitrasaMnAkhyaH saMprAptaH sadane nije | upamAtuH padadvandvaM nanAma prItamAnasaH ||281 // mAtaste kuzalaM dehe putre ca kuzalaM tava / 1 A tatsamo'nya0; Z 0 nyatu / 24 saMvArita]zca / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282-260 ] citrasenapadmAvatIcaritram [33 . kuzalaM tava gehe ca papracchavaM sa bhaktitaH // 282 / / tathApi duSTacittA sA cetasIti vyacintayat / viSamodakadAnena mArayiSyAmyamuM punaH // 283 // nizcityeti svacitte sA citrasenaM nyavedayat / bhojanaM kuru me gehe kumAra sphAravikrama // 284 / / kumArazcitrasenastAM pratyavocattato mudaa| mAtRhastasya puNyena bhojanaM labhyate yataH // 28 // dAnamAtmIyahastena mAtRhastena bhojanam / tilakaM viprahastena parahastena mardanam // 286 // tataH sakalasAmagrI bhojanasya vidhAya ca / kumAro mitrasaMyukto bhojanAya nimantritaH // 287 / / bhojanAvasare jAte kumArAkAraNe kRte / samodakena mitreNa sahAgAt saparicchadaH // 288 / / tato bhojanazAlAyAM maNDiteSvAsaneSu ca / rAjA' rAjasutAdhAste upaviSTA yathAkramam // 286 / / sthAlAdIni vizAlAni maNDayitvA tadagrataH / pariveSaNavelAyAM bhojyAnyAnIya bhUrizaH // 26 // vyaJjanAni tvanekAni muktAni prathamaM tataH / - - - - - - - - - - 1A rAjarAjasutA0 / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34] citrasenapadmAvatIcaritrama [ 261-300 - bhAjane vIrasenasya muktAH sundaramodakAH // 261 / / kumAre saha mitreNopaviSTepyekabhAjane / kumArabhAjane muktI modakau tu tathA punaH // 262 // modakau dRSTamAtrau tu hstlaaghvvidyyaa| gRhItI mantriputreNa parau muktau svapArzvataH // 263 // modakAnantaraM zAlimuddAlimanoharam / sadyaskaghRtasaMyuktaM . sphuraddadhyAdigorasam / / 264 / / janakena samaM bhuktvA zucIbhUya samutthitaH / citrasenakumArosau mAnase mumuda bhRzam / / 265 // tatazca tilakaM kRtvA datvA tAmbUlamuttamam / paridhApyAmbarAlaGkArAdikaM preSitI gRhe // 266 / / padmAvatI snuSA sphUrjadalaGkakArAmbarAdinA / zvazrasanmAnitA kAmaM samAyAtA nije gRhe / / 297|| devAnukUlyataH puMsAmathavA punnyyogtH| sudhAyate viSaM sarpaH puSpamAlAyate rayAt / / 268|| yayapyasti dharAdhIzo vimalAvipratAritaH / tathApi citrasene ca vAtsalyaprematatparaH // 26 // kiyatyapi dine rAjAcintayannakamaJjasA / bhaGgaje mAraNopAyamacintayamahaM hahA // 30 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301-306] citrasenapadmAvatIcaritram [35 pauruSaM dhigidaM me hi dhiga buddhiM vibhutAM ca dhikU / putraratne mayA yena cintitaM mAraNaM hahA // 301 / / iti vairAgyaraGgeNa yAvattiSThati raGgitaH / tAvaccaramatIrthezo viharaMstatra cAgataH // 302 / / samavasaraNaM cakre pradeze ramaNIyake / caturvidhasuraiH sadyo durgatrayavirAjitam // 303 // caturasthitodAracaturvApImanorame upaviSTo jinAdhIzastatrAzokatarostale // 304 // arhantamAgataM jJAtvA rAjAgAt saparicchadaH / taM triH pradakSiNIkRtya natvAgre samupAvizatU // 30 // bhavapAthodhinistArakAraka pApavArakam / upadezaM jinezasya zuzrAva zrAvakottamaH // 306 // yathA anityAni zarIrANi vibhavo naiva shaashvtH| nityaM sannihito mRtyuH kartavyo dharmasaGgrahaH // 30 // kallolacapalA lakSamI: saGgamAH svpnsnnibhaaH| vAtyAvyatikarotkSiptatUlatulyaM tu yauvanam // 308 // vyAkulenApi cittena dharmaH kAryontarAntarA / meDhIbaddhopi hi bhrAmyan ghAsanAsaM karoti gauH||30|| Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - 36 ] citrasenapadmAvatIcaritram [310-318 sampattI niyamaH zaktI sahanaM yauvane vratam / dAridraye dAnamatyalpaM mahAlAbhAya jAyate // 310 / / mAyaM va parakalataM jo mannaI kaMcaNaM kayArasamaM / jIvesu ya kuNAI dayaM so pUriso jaMgamaM titthaM // 311|| upadezamiti zrutvA rAjA rAjyadhanAdiSu / rAga mumoca vairAgyAjalAt kausumbhavasvavat // 312 / / vIraseno gRhe gatvA pRSTvAmAtyaM zubhe dine / citrasenAbhidhaM putraM nijarAjye' nyavezayat // 313 / / zRNvantu madvacI bhUSAH sarve mantrIzvarAstathA / sthApitosti suto rAjye mAnanIyo hi matsamaH // 314 / / tyaktamohastato rAjA mukalApayati priyAm / bhavyarItyA tvayA stheya dIkSAyAM vayamutsukAH // 31 // iti rAjJo vacaH zrutvA priyApyenaM vyajijJapat / svAM vinA prANanAthAhaM kathaM prANAn dharAmyaman // 316 / / zRGgArAH sundarAstAvat tAvadrAjyaM sukhapradam / khINAM bhogA varAstAvad yAvad bhatAM hi snnidhau||317|| vIrasenastatovAdIttAvakInaH sutopyayam / mAlyamAnastavAtyanta bhaviSyati sukhapradaH // 318 // 1A:nije| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314-327 ] citrasenapadmAvatIcaritrama - - - - - - - - tataH prAha dharAdhIzaM rAjJI smvegsnggtaa| phasyaite nandanAH kasya sampadaH kasya cAlayAH // 316 / / tyaktvA rAjyazriyaM kozaM tathA sainyaM caturvidham / dezAkarapuragrAmAn dastA dAnazca bhUrizaH // 320 // vairAgyarazrito rAjA priyAcAra: priyaanvitH| parddhamAnajinAdhIzapAveM jagrAha sa vratam // 321 // pAlayan paramAcAra samadhItabahuzrutaH / vijahAra dharApIThe bhavyajIvAna prabodhayan // 322 // tejasA tejasAmIzaH somaH somatayA tathA / citrasenadharAdhIzaH pitavApAlayat prajAH // 323 // prajJAjitasurAcAryo mantripaJcazatottamaH / enasArAbhidhastasya mAnyo mantrIzvarobhavat // 324 // anyadA ratnesArakhyazcintAM cittekaronizi / zrAvalItrayametasya puNyato vilayaM gatam // 32 // varaM puNyaM kRtaM yatnAt paratrAtraphalapradam / vimRzyeti narezAgrevocat satyamidaM vacaH // 326 / / prAjyaM rAjyaM tathArogyaM bhAgya saubhAgSabhAsuram / rAmA rUpAbhirAmA ca bhavet puNyaprabhAvataH // 327 // tatpukhyamadhunA rAjan kuru sarvajJabhASitam / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38] citrasenapadmAvatIcaritram [328-336 - - sarvapApaharaM' sampatkaraM duHkhavidArakam // 328 / / iti mantrivacaH zrutvA puNyapravaraNamAnasaH / jIrNoddhArAn vinirmAti dInoddharaNakarmaThaH // 326 / / pramAripaTahoroSaM svadezekArayannRpaH / poSaM sArmikANAJca jinAcI kurute sadA // 330 // evaM vizvambharAdhIzaH priyayA priyayAnvitaH / ratnasArasakhaH sAraM puNyaM puSNAti nityazaH // 33 // Asane gamane pAne bhojane jinapUjane / zayanepi samAsannAstiSThantyete trayopi hi // 332 // karavAlasphuratpANiH svAmibhaktiparAyaNaH / ratnasAro mahAmAtyo nityaM prAharikobhavat // 333 // teSAM zreyAMsi bhUyAMsi pramodAt kurvatAM satAm / bhunAnAnAM varAn bhogAn gate kAle kiyatyapi // 33 // athAnyedhurvibhAvayA~ sanidraM suptyostyoH| zyAmalaH pannagodarzi palyakopari mantriNA // 33 // yakSoktaM vacanaM smRtvA khaDgamAdAya vegtH| pAtitastena ghAtena bhUmau ghoro bhujaGgamaH // 336 / / rAzyA jaDDApradeze ca patitaM sarpazoNitam / 12 srv| 22 phrpaannisvaami0| Ponr - - - - - - Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337-345] citrasenapadmAvatIcaritrama [36 - vakhAJcalena mantrIzo bhIto bindumapAkarot // 33 // prabuddhotha dharAdhIzaH kimetaditi vegataH / ratnasArAbhidhaM mitramapRcchadvismayAkulaH // 338 // ratnasArastato mantrI kampamAnavapulataH / patitaH saGkaTe kAmamito vyAghra itastaTI // 33 // yadi vacmi yathAtathyaM bhavAmyazmamayastadA / alIkavacane prokte nRponyaccintayiSyati // 340 // upakArairna gRhyante sevayA na ca pauruSaiH / durjanA iva rAjAno nAtmIyA hi kathaJcana // 34 // ratnasArastatomAtyazcetasIti vyacintayat / svAminogre mRSAbhASAM' na bravIti budho yataH // 342 // satyaM mitre priyaM zrIbhiralIkamadhuraM dviSAm / . anukUlazca satyaJca vaktavyaM svAminA saha // 343 // ' enAM vArtAmahaM svAmin kathayAmi yadA tava / tadA dRSanmayaH zIghraM bhaviSyAmi na saMzayaH // 244 // jagAda jagatIpAlastadA vismitamAnasaH / kathaM vacanamAtreNa pASANatvaM' prajAyate // 34 / / 1 AZ mRSAM / 2z omits this verse by oversight. 3 A Z paakhaanntvN| Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasenapadmAvatIcaritram [ 346-354 etadvacanamAkarNya ratnasAraH kalAnidhiH / sAhasaJca samAlambya babhASe yakSabhASitam || 346 // pariNIya priyAmetAmA gacchantotra pattane / sthitA vaTatarormUle jAnanti svAminaH svayam ||347|| purA duSTaturaGgotthAvalikA vinivAritA / na jJAtA svAminAnyena mAnavenApi kenacit || 348 // kathitaM vacanaM yAvad bhUpatestaMna mantriraNA | saJjAto jAnumAtrastu sadyo mantrI dRSanmayaH || 346 // citrasenAvanIzenAgrato jalpeti bhASitaH / mantrirAjaH samAcaSTe dvitIyAvalikAmapi // 350 // tvayi pratolImAyAte yAvadazvo hato mukhe / ghAtitazca yayau pazcAt pratolI tAvadApatat || 351 // tadvacaH kathanAnAtaH kaTIM yAvad dRSanmayaH / punarbhUmibhujAbhANi jAtaM kiM hu tadagrataH || 352 // zRNu rAjan jananyA te modakau pariveSitau / parAvRtyAparau muktau mayAjJAyi na tattvayA // / 353 / / tRtIyAvAlikAvAdi yAvanmitreNa raMhasA / tAvadazmamayo jAtaH kaNThaM yAvatsa mantrirAT || 354 // vRttAntatritayaM jJAtvA punaH pRSTo mahIbhujA / 40 ] 1 . Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355-363 ] citrasenapadmAvatIcaritram [41 mantrIzaH kathayAmAsa caturthAvalikAmapi // 35 // dolAparyaGkake supta makalatraM tvayi prabho / bhujaGgamo mayA dRSTaH zRGkhalAtaH samuttaran / / 356 // mayAsau ghAtitaH sadyaH patitaM tasya zoNitam / rAjJIjakopariSTAcca bhItyA vastreNa mArjitam // 35 // citrasena narAdhIza puNyapuNyaprabhAvataH / etatte vilayaM prApa yakSoktApaJcatuSTayam // 358 // ityukte sahasA mantrI jAta: pASANasannibhaH / patitaH pRthivIpIThe devavAcA hi nAnyathA // 35.6 // mitrasyApadamAlokya rAjA duHkhena duHkhitH| smaran sAraguNanAtaM mUrchayA nyapataddhavi // 360 // tataH zItopacAreNa susthIbhUto nreshvrH| hA bhrAtaH priya mitreti prajalpana vilalApa sH||36|| videzabhramaNe dakSaM mitrArthakaraNakSamam / duSprApaM nararatnaM hA mayA mUDhena hAritam // 362 // jAnatApi mayA hA dhiganarthoyaM svayaM kRtaH / bhavitavyAnusAreNa buddhiH puMsAM hi jAyate // 363 // yataH tAdRzI jAyate buddhirvyavasAyAzca taadRshaaH| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42] citrasenapadmAvatIcaritram [364-372 - sahAyAstAdRzA jJeyA yAdRzI bhavitavyatA // 364 // mitra' vinA vRthA rAjyaM vRthA dezo vRthA sukham / vRthA kozI vRthA sainyaM kiM punarjIvitaM vRthA // 36 // tadviyogAturo nUnaM prANatyAgaM karomyaham / iSTavandhuviyuktAnAM nAnyad duHkhanivAraNam // 366 / / vicintyeti nije citte citraseno narAdhipaH / maraNAya samuttasthau yAvacintAbhagakulaH // 36 // jJAtvA tAvadabhiprAyaM cittaM rAjJItyacintayat / asamaJjasamutpannaM . rAjyakSayanivandhanam // 368 // AtmahAnizca sarveSu lokeSu vacanIyatA / yena kenApyupAyena kriyate kAlalaDDanam // 36 // rAjJI hRdi vimRzyeti babhASa bhUpati prati / nAtha kAtaratA tyAjyAlambanIyA hi dhIratA // 370 // priya duHkhe samutpanna mRtyumicchanti kaatraaH| vivekinaH punadhIrAH puNyaM kurvanti bhUrizaH // 371 // vallabhaika upAyosti karoSi madaco yadi / dAtavyaM dAnazAlAyAmarthinAM dAnamIhitam // 372 / / tena lubdhAH sameSyanti dezadezAntarasthitAH / 1ZmNtri| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373-3-1] citrasenapadmAvatIcaritram [43 - - - raktAmbarajaTAdhAriyogisaMnyAsinopi hi // 373 // kalAvantaH parivrAjo nimittajJAzca lingginH| tantrayantrakamantrajJA AgamiSyantyanakazaH // 374 // kopi jIvApaye denaM mantrAdikriyayA yadi / / Avayozca tadA puNyAta saMsiddhayanti manorathAH // 37 // iyaM kriyA priyAproktA kRtA bhUpena raMhasA / vaidezikAn samAyAtAn prINitAn dAnamAnataH // 376 // pRcchati sma pratIkAraM mitraduHkhanivArakam / kathitaM yadyathA yena kRtaM bhUpena tattathA // 377 // kaSTaM na yAti mitrasya pratIkAre kRtepi hi / nirAzo vasudhAdhIzaH punazcintAturobhavat // 378 // bhogAbhogasabhAgItanRtyAdikaparAGmukhaH / mitrasya cintayA rAjA rAjyacintAM ca nAkarot // 37 // anyadA bhUpatizcitte rajanyAmityacintayat / AvalI kathitA yena yakSezena mahAtmanA // 380 // sa hi mitrapratIkAraM kathayiSyati nizcitam / vicArayan manasyevaM vyatIyAya nizAmasau // 381 / / jAte sUryodaye rAjA jIrNamantrIzvarasya ca / 1 A OmbarA j0| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] citrasanapadmAvatIcaritrama [382-364 rAjyabhAraM samAropya prayAgApraguraNIbhavat / / 382 / / mutkalApya priyAM svIyAM khaDgamAdAya nirbhayaH / citrasenanarAdhIzazcalita: zubhavAmare // 383 // kiyadbhisirairbhUmiprabhuH prApya vadrumam / mitracintAturasvAntaH suptastatra tarontale // 384 / / mitraduHkhAkulaH kAmaM mInaH mtAMka ivodake / yakSezayakSiNIbhyAM sa suptantatra vilokitaH // 385 / / yakSiNI kathayAmAsa kRpAvAsitamAnasA / svAminneSa pumAna kosau kena duHvana duHkhitaH / 386 // yakSovocat priye martyamenaM jAnAsi nI kimu / sakalatraH samitrosau sasainyAMtra sthitaH purA // 387 / / etadvacanamAkarya paraduHzvana duHkhitA / papraccha yakSiNI yakSaM duHkhitosau kathaM vibhI / / 388 / / yakSovAdIt kumArosau guNAnAmekamandiram / issttmitrviyogaato bhramatyeko dharAtala // 386 / / yakSiNI prAha he svAmin viyuktosau kathaM ttH| vabhASe yakSarAjIpi bhadre tvaM kAraNaM zRNu // 36 // tavAne yanmayA pUrvamavAcyApaJcatuSTayam / 1Z nirbhyN| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361-364] citrasenapadmAvatIcaritrama [45 spheTitaM tat kumArasya mantriputraMNa puNyataH // 361 // nirAkRtAvalIzcetma kamyApi kathayiSyati / tadA dRSanmayIbhUya patiSyatyavanItale // 362 // ratnasArAbhidhaH snigdhaH spheTitApaccatuSTayam / nirUpya tat kumArAgre jAta: pASANasannibhaH / / 363 // tadviyogAturazcaiSa' vambhramItyabhito ytH| sneho duHvatarormUlaM snehonarthaparamparA // 364 // dayAhRdayAvocad yakSasyAgre ca yakSiNI / etanmitrapratIkAro vidyate vara na vA vibho / / 365 / / vimRzya hRdaye yakSarAjaH prAha priyAM prati / asya rogapratIkAraM kathayAmi priye zRNu // 366 // kApi strI zIlasampannotsaGgasthAGgajasaMyutA / sarvAGga cetspRzedasya nIrogastatkSaNAd bhavat // 367 // citraseno nRpo vArtAmAkarAmUlacUlataH / nirdhArya hRdaye bADhe suso nirbharanidrayA // 398 // yakSoktaM vacanaM zrutvA dhRtvAnandaM hRdantaraM / kumAraH prAtarutthAya calitaH svapuraM prati // 366 / / avilamvaprayANena bhUpatirmuditAzayaH / LZ shress| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasenapadmAvatIcaritram [400-406 - kiyadbhirdivasaH prApa vasantapurapattanam // 40 // harpitAzca prajAH sarvA bhUmivallabhadarzanAt / padmAvatI priyaM dRSTvA jAtA premaparAyaNA // 40 // AsannaprasavAM rAjJI tsminnvmrnghH| samAlokya sukhaM prApa citrasenanarezvaraH // 402 // vAJchitArthAzca middhA me nUnaM puNyaprabhAvataH / iti dhyAtvA nijaM rAjyaM pAlayAmAsa bhUpatiH // 403 // citrasananarAdhIzaH parAMpakRtikarmaThaH / dharmadhyAnamanA: kAmaM gamayAmAsa vAsagan / / 404 // zubha dina zubhe lagne zubhasthAnagatagrahe / mudA padmAvatI rAjI sutaranamajIjanat // 405 // mahAnandAnmahIpAlaH putrajanmamahotsave / pUjAM sarvatra caityeSu cakAra divasASTakam // 406 // amAripaTahodghoSaM poSaM sarvajanasya ca / dInoddhArAdikaM puNyaM kArayAmAsa bhUpatiH // 407 // ityutsavamarAjjAtepvekAdazadinapvatha / bhUpatirvahumAnanAbhojayat svajanAn bahUn // 4.8 // bhojanAnantaraM sarve militA rAjamandire / sanmAnadAnatastuSTA nAmasthApanasatkSaNe // 4.4|| Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0-418] citrasenapadmAvatIcaritram - - - rAjove matkula putro jAtaH puNyaprabhAvataH / tatastadanumAnena dharma menAbhidhAsya ca // 410 // taireva svajanaiH sAI padmAvatyA samanvitaH / vAdyamAnaMSu vAdyeSu dAnazAlA gatI nRpaH // 411 / / ratnasAraM mamutpAdya smRtvA yakSavaco hRdi / yathoktavidhinA tasya snAnapUjAdikaM vyadhAt // 412 / / tataH padmAvatI rAjJI nijotsaGgasthitAGgajA / parameSTyabhidhaM mantraM saMsmRtyeti vacobravIt / 413 / / zRNvantu lokapAlA bhoH sUryacandragrahAdayaH / kSetrapAlAzca vetAlAH sarve vaimAnikAstathA // 414 / / manasA vapuSA vAcA zIlaM cenmesti nirmalam / tadA hi makarasparzAta sajjIbhavatu mantrisUH // 415 // ityuktatA svakaraspRSTamAtreNotpannacaMtanaH / tatkSaNAdupaviSTobhUd yathA suptotthito nrH||416|| citrasanastato rAjA ratnasArasamanvitaH / svarAjyaM pAlayAmAsa dharmakarmaparAyaNaH // 417 // mantripadmAvatIyuktazcitrasenanarAdhipaH jJAtvA puNyaphalaM jAto vizeSAddharmatatparaH // 418 // ziSTAnAM pAlane dhImAnaziSTAnAmapAlane / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48] citrasenapadmAvatIcaritram [416-428 kIrti vistArayAmAsa dAnazIlAdipuNyataH // 416 // anyedyumtaM sabhAsInaM mantrisAmantazobhitam / naraH kopi samAgatya vijJApayati bhUpatim // 420 // deva siMhapuramvAmI vartata mihazekharaH / garvitI bhUrisainyena bhavamIma vinAzakRt / / 421 // vidha mArgavidhvaMsaM muSNAti pathikAna bahUn / na savAM kurute daNDaM na dadAti kadApyasI // 422 / / sAparAdhamiti zrutvA bhUpo dUtamukhAttataH / dundubhi dApayAmAsa kopATopAruNekSaNaH // 423 // samal kavacAnekazanAlIturagAdikam / sArasatkArataH sajjIcakAra subhaTAn nRpaH / / 424 / / caturaGgacamUyuktazcitrasenanarezvaraH vAdyamAnasphuradvAdyazcacAla svpuraatttH||42|| atucchamatsarAkrAntaH kiyadbhirvAsaraistataH / bhUpatirdaNDakAraNye samprApa bhayabhISaNe // 426|| nizIthasamaye jAte supteSu sainikeSvatha / akasmAtkrandanArAvaM zrutvA rAjA vyacintayat / / 427 / / asyAM nirmAnuSATavyAM zrUyate krandanaM kimu / vimRzyeti nije citte khaDgapANipocalat // 428 / / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426-437 ] citrasenapadmAvatIcaritram [46 - AkrandanAnusAreNa gato yAvatkiyadbhavam / tAvattarAradhobhAgepazyat kamapi pUruSam // 426 // baddhaM nigaDabandhena / kIlitaM lohakIlakaiH / divyarUpadharaM divyaveSAlaGkArasundaram // 430 // citrasenanarAdhIzaH papraccheti naraM prati / kastvaM kasya sutaH kAkhyAvasthA te kathamIdRzI / / 431 / / tataH sa puruSaH prAha pIDayA pIDitopi san / mamAzcaryakarI vAtau zRNu vIraziromaNe // 432 / / bandhanAcchoTaya tvaM mAM kIlakAMzca nirAkuru / kathayAmi svavRttAntaM niHzalyaH san bhvtpurH||433|| tathA kRte naraH prAha vaitADhyAbhidhaparvate / uttarazreNizRGgAraM nAnA hemapuraM puram // 434 // tatrAsti vizvavikhyAto vidyAdharaziromaNiH / dAnAdiguNasampUrNo rAjA hemarathAbhidhaH // 435 / tatpriyA hemamAlAsti hemamAleva nirmalA / tatkukSisambhavo nAnA hemamAlItyahaM sutaH // 436 // hemacUlApriyAyuktaH sthitaH sundaramandire / sArasaMsArasaukhyAni vilasAmi yathAruci // 437 // 1 A puru0| Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] citrasena padmAtIvacaritram [ 438-446 // 438 // anyadA sakalatrasya saJjAtaH sukhitasya me / nandIzvaravara dvIpatIrthayAtrAmanorathaH manoramavimAnasthaH priyayA priyayAnvitaH / tIrthAni praNaman mArge yAvadatra samAgataH // 439 // matpRSThataH samAyAto matpriyAlubdhamAnasaH / ratnacUDAbhidho duSTavidyAdhara bhaTairvRtaH || 440 // niSkRpaH kila pApAtmA vidhAya mama bandhanam / mallabhAM samAdAya jagAma nijadhAma saH // 441 // hemamAlivacaH zrutvA upakAraparAtmanA / vraNarohiNIlepAt sajjAGgaH sahasA kRtaH || 442 // rAjJazvaraNamAnamya hemamAlI vyajijJapat / mocitohaM yathA deva tathA vAlaya matpriyAm ||443 // bhUpastadvacanaM zrutvA paropakRtitatparaH / tena sArddhaM vimAnasthazca cAlAcala vikramaH || 444 // bhUpatiH kiyatIM bhUmiM yAvad gacchati cAgrataH / sthitastarutale tAvad dRSTaH pApamanA ripuH || 445 // pAradArika pApAtman ka gamiSyasi sAmpratam / citrasenanarezena hakitazceti kampitaH || 446 || AkasmikavacaH zrutvA sarve bhItAH palAyitAH / / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447-456 ] citrasenapadmAvatIcaritram [51 ekAkI sa sthitazcauraH saGgrAmAya smudytH||447|| klIvatrAsakare yuddhe sajAte ca parasparam / citrasenadharezena nirjitaH pAradArikaH // 448 // sa. mRtyubhayabhIta: san samAdAya mukhe tRNam / patitA bhUpateH pAdau punarevaM vyajijJapat / / 446 // netaH kAntipurezasya ratnacUDAbhidhaH sutaH / vidyAM sAdhayituM zaile gatohaM gandhamAdane // 450 // vidyAyAH sAdhanaM kRtvA privaarpraavRtH| pazyan vizvambharAzcaryamabhramaM ca yadRcchayA // 45 // hemamAlI priyAyukto milito mama sanmukham / vilokya tadvadhUrUpaM jAtohaM kAmapIDitaH // 452 // mAmanyAyamati muktvA vidyAdhiSThAyikA gtaa| tato vigatavidyohaM jAto vihvlmaansH||453|| samIkSya tadavasthaM mAM hasitaM mitramaNDalam / vilokya kautukaM kAmaM hAsyaM kasya na jAyate // 454 // aTTahAsamAkaye kupito hemamAlyasau / virUpavacanairgAliM dadAno na nivartate / / 455 // tataH kopAnmayA deva bandhitaH kIlitopyasau / tatkAntAM ca samAdAya sthitohaM kAnanAntare / / 456 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] citrasenapadmAvatIcaritram [457-465 vinodena mayA pRSTA kAsi tvaM kasya vA sutA / tataH zrute samAcAre jJAtAsau gotrakanyakA // 557 / / tAvattvadIyahakAbhirvayasyAH kAtarA mama / kAMdizIkA' drataM naSTAH siMhanAdAdiva dvipAH / / 458 // mayA zIlavrataM pUrva gRhItaM gurumannidhau / anyathA kAminaH kepi pRcchanti kiM kulAdikam // 456 // ratnacUDavacaH zrutvA citrasenanarAdhipaH / prazaMsAM kurute tasya vAraM vAraM guNAdaraH // 46 // upakAraparA dhanyA dInoddhArabarAmtathA / parakAryakarA dhanyA dhanyAH zIladharA narAH // 461 // hemamAlI namaskRtya rAjJazcaraNapaGkajam / iti vijJApayAmAsa vinayAnatamastakaH // 462 / / jIvadAnaM dharAdhIza na dattaM mama kevalam / kulaM hemarathasyApi buDadadyAMdvataM tvayA // 463 // sadyaH prasAdamAdhAya deva mAmanRNIkuru / ratnadvayaJca matpArthAd gRhANAzritavatsala // 464 // anekatIrthayAtrArthaM narAdhIza nabhastale / palyaGkana yathAkAmagAminA gamyatebhitaH // 46 // - - - - - - - - - - 1Z kaadishiikaa| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -474 ] citrasenapadmAvatIcaritram - - maMhAraprerite daNDe bhavet saMhArakAraNam / mRSTisaJcArite tasmin saJjIvet sakalaM punaH // 466 // manobhigAmipalyata daNDaM zatrujayAbhidham / iti ratnadvayaM deva gRhANAnugRhANa mAm / / 467 / / ityuktvA vsudhaaneturvidyaadhrshiromnniH| hemamAlI dadau bhaktyA sa ratnadvayamuttamam // 468 / / palyata ratnadaNDaJca samAdAya dharAdhavaH / hemamAliguNoccAraM vidadhAti punaH punaH // 466 / / ratnacUDaH samutthAya prAtraliyaMvadannRpam / nAtha rUpaparAvartaguTikAM vaM gRhANa meM // 470 / / guTikAmarpitAM lAtvA tayorAkAzacAriNoH / virodhaJca nirAkRtya santoSaM nRpatibaMdhAt // 471 // prabhAtasamaye jAte dvAvapi vyomacAriNau / prItipUrva sa saMmAnya praiSInnijapuraM prati // 472 / / nRpaH sainye samAyAto vibodhyAzu svasainikAn / caturaGgacamyukto yAvad gacchati cAgrataH // 473 // tAvatsihapurAdhIzapreSito dUta AgataH / natvA' vizvambharAdhIzamavAdot svAminoditam // 474 // - - - - 1Z tathA instead of natvA / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] citrasenapadmAvatIcaritram [ 475-483 vijJApayati madvaktrAn matsvAmI ratnazekhara: / nAtrA gantavyamuvaza svazreyo yadi vAJchasi || 475 // iti dUtavacaH zrutvA kupitI maMdinIpatiH / avadhyo bhUbhujAM dUto gaccha gaccha mamAgrataH || 476 / / bharaNanIyaM svabhUpAgre saMnahya tvaM sthirIbhava | citrasenaH gatvA dUtena vijJapto ratnazekhara bhUpatiH / zrAgatazcitrasenosau rAjan sajjIbhava drutam // 478 || etadvacanamAkarNya kopaprasphuritAdharaH / cacAla sanmukhaM sadyo ratnazekharabhUmipaH ||476 anyonyamubhayAMjati sainyayAH kila saGgama / samAyAtastvadravanipayodharaH ||477 || yodhA yuddhAGgaNe yoddhaM sAvadhAnAH sthitAH punaH || 480 // rathikA rathibhiH sArddhaM gajasthAzca gajasthitaiH / hayasthA hayasaMsthaizca cakruryuddhaM parasparam ||481 // patravAhapravAheNAcchAditaM' gaganAGgaNam / kiM zramAkulacittAnAM vIrANAmAtapacchide ||482 // yathA vindhyAdrimadhyasthA gajA yudhyanti durddharAH / ubhayoH sainyayostadvat saJjAtaM samarAGgaNam ||483 // 1. Z kaMkapatrapravA0 / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 55 pazyan saGgrAmakauzalyaM citrasenanarezvaraH / prazaMsAM kurutetarAm / 484 // ratnazekhara sainyasya yadA siMhapurasvAmI saGgrAmAnna nivartate / daNDaralaM tadA kopAdAnItaM karagocare ||485 // parameSThyabhidhaM mantraM smRtvA nijaguruM punaH / vAmato vasudhezena daNDaralaM ca noditam ||486 // vairisenA tataH sarvA patitA bhUmimaNDale / eka eva sthitastatra ratnazekharabhUpatiH ||487|| turaGgamAt samuttIrya vinayAnatamastaka: / nanAma bhUpateH pAdau na hi prItirbhayaM vinA // 488|| karau ca kudmalIkRtya bhUmijAniM vyajijJapat / aparAdhiSu yo daNDastaM daNDaM kuru me vibho ||486 // iti zrutvA dharezena kRpApUritacetasA / sRSTyA saJcArite daNDe senA susthAbhavatkRtA // 40 // citrasenanarezena ratnazekhara nAmakaH / gatvA siMhapuradraGge sthApitaH kRta sevakaH || 461 // AjJAyAH pAlakaM kRtvA gRhItvA daNDamadbhutam / saJcacAlAcalAdhIzaH sasainyaH svapuraM prati // 492 // vAdyamAnasphuradvAdyazcaturaGgacamUvRtaH 1 484-462 ] citrasenapadmAvatIcaritram Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] ' citrasenapadmAvatIcaritrama [463-501 - aAdadAnotulaM daNDaM sImasthavasudhAbhujAm // 46 // anukramaNa samprAptaH pattanopAntakAnana / mantriNA ratnasAreNa zruto rAjA samAgataH // 464 // bhartugagamanaM zrutvA padmAvatyapi harSataH' / utsavaM kArayAmAsa vasantapurapattane // 46 // sanmukhazcalito mantrI paricchadasamanvitaH / / samantaH puralokopi pramodAJcitamAnamaH / / 466 / / upAyanaM samAdAya milito mantripuGgavaH / papAta bhUpateH pAdau prabhUtapremapUritaH // 467 // bhUpena sahasotthAya samAliGgaya ca nirbharam / dattAdhamAsanaM toSAtsa pRSTaH kuzalAdikam // 468|| tatobhISTasya putrasya purasyAnta:purasya ca / gajavAjirathAdInAM papraccha kuzalaM nRpaH // 466 / / tato mantrivaropetazcalito vasudhezvaraH / vanakrIDA prakurvANo gato gopurasannidhau // 50 // dharmasenAbhidhaH putra AgataH saparicchadaH / pituH pAdayugaM bhaktyA nanAmoddAmasammadaH // 50 // prAliliGga tato bhUpaH putraM praNayapUrvakam / 1 A harSita: evidently for harSata: or hrssitaa| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasena padmAvatIcaritram // 502 // bhavasantApatApaughavinAzanasudhAkaram sutaralaM samAdAya nijotsaGge nivezya ca / praviveza vizAmIzaH purAntaH pravarotsavam // 503 // pUjyamAno mudA paurairgIyamAnoGganAjanaiH / stUyamAno vipazcidbhiH praviSTo nRpatirgRhe // 504 // siMhAsanasamAsInaH santoSya vacanaiH zubhaiH / visRjya sainikAn sarvAn jagAmAntaH purAntare || 505 / / dRSTe prANapriye padmAvatI rAjJI samutthitA / pAdapadmaM mudA patyuH prANamat praNayAnvitA // 506 // trayopi militAstatra rAjA rAjJI ca mantrirAT / dAnazIlAdikaM dharmaM sRjanti sma nirantaram ||507 // prAsAde vilasannAde sarvakSINASTakarmaNAm / pramodAt pUjayanti sma pratimAH prativAsaram ||508 || samyaktvapUrvakaM lAtvA vratAni dvAdazAdarAt / / saMsevante sma sAdhUnAM bhAvatazcaraNAnamI // 506 || pUrvapuNyaprabhAvena prAptAni vizadAzayAH / rAjyasaukhyAnyakhaNDAni bhuJjanti sma trayopyamI // 510 // puNyAtmAnastrayonyedyuH sukhAsInA gRhAntare / 1 A nivisya; B nivizya / 2 A juMaMti; Z bhuMjati / 502-510 ] [ 57 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58] citrasenapadmAvatIcaritrama [511-516 pravRttiM racayAmAsuH palyaGkasya pramodataH // 511 // yadi palyaGkaratnasya prabhAvaH pravarI bhavet / anekAni ca tIrthAni na kriyantedhugA katham // 512 / / babhASe bhUpatirdevi nAnyathA tasya bhASitam / daNDaH parIkSitaH pUrvamadhunAyaM parIkSyate // 513 // samagrAmapi sAmagrI pUjopakaraNAdikAm / samAdAya sadAnandAt palyaGke te sthitAstrayaH // 514 // aSTApadAbhidhaM tIrtha smRtvA hungkaarmaatrtH| utpapAta sa"palyaGko vegatI gaganAGgaNa // 515 / / puNyAtmAnatrayopyete palyaGkoparisaMsthitAH / pazyanto vasudhAzcarya' prAptA aSTApadAcalaM // 516 // tatraikayojanAyAmaM catudvAraM satoraNam / gavyUtatritayottuGgaM bharatezvarakAritam // 517 // zAtakumbhamayaM kumbhasundaraM- dhvajarAjitam / prAsAdaM jagadIzAnAM dadRzuste trayo mudA // 18 // svargamaNDapasaGkAzA maNDapAstatpuro varAH / tadantaH pIThikA devacchandake vedikAstathA // 51 / / nityAhatpratimA ranamayyo maJjulapIThikAH / 1 Z vAsudhA0 / 2 Z kumbhaM sundrN| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520-526 ] citrasenapadmAvatIcaritram [56 - prAtihASTikopetAzcatasrobjAsanasthitAH // 20 // svasvamAnAGkavarNATyAzcaturviMzatirahatAm devacchande virAjante mUrtayo maNiratnajAH // 21 // chatratrayaM tadupari pratyekamapi cAmare / yakSA ArAdhakAzcAnye zobhante kinnaradhvajAH // 22 // bandhUnAM pUrvajAnAM ca bhaginyorapi mUrtayaH / kAritA bharatezena bhaktiprahvA nijApi ca // 523 / / prAsAdAt paritazcaityadramAH kalpaMdrumA api / sarAMsi dIrghikA vApyo maThA: santi mnormaaH||524|| caityAbahiH stUpamekamuccaM ralamayaM vibhoH / bandhUnAmapi cAnyeSAm bhAnti stUpAni parvate // 25 // ityAdirAjite sihaniSadyAkhyajinAlaye / naSedhikItrayImuktvA praviSTAH zucayastrayaH // 26 // jinAn pradakSiNIkRtya pratimAH pAvanairjalaiH / saMsnApya mRdubhirvastrairmamRvilasanmRjAn // 527 // kAzmIrabhavakarpUrakastUrIcandanadravaiH / pANibhiH paramezAnAM mudA cakrurvilepanam // 528 // puSpaudhaiH pUjayAmAsuste jinezAna sugandhibhiH / kurvanti sma tato dhUpaM sArvAgregurusambhavam // 526 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ] citrasenapadmAvatIcaritram [ 530 -538 / taNDulairmaNipIThe ca vitenurmaGgalASTakam / jinAgre DhaukayAmAsurlAGgalyAdiphalAvalIm ||530 // hemadaNDamanohAridhvajAropaM vitenire / tato maGgaladIpena sAkamA rAtrikaM vyadhuH || 531 // atha bhaktibharotphullavapupaste trayopi hi / guNaughaM varNayAmAsurAnandAt sakalAItAm ||532 // sadAnandaramAbhogaramAprANapriyopamAH 1 bhavantu paramAtmAnaH paramAdhIzatAkRte || 1533 // pramAdaprabhavonmAdavairivAranivArakAH I sarveSAM sukhadAH sarve sarvadA sarvadarzinaH || 534|| duSTASTakarmanirmuktA mukkA nirmalakIrtayaH / vijJAtatrijagadbhAvA bhAvAyAbhayadAH satAm ||535 // dezanA svarnadInIra pavitritajagattrayAH jayantu jagatAmIzAH prAptAnantacatuSTayAH ||536 // kalyANAvalikartAro hartAro rAgavidviSAm / nAbheyAdyAzca vIrAntA ramantAM mama mAnase || 537 || aSTApade jinAdhIzAna ye vandante svalabdhitaH / tasminneva bhave yAnti mAnavAste mahodayam ||538 || evaM vizAradairnatA 1 vizvatritayavizrutAH / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536-547] citrasenapadmAvatIcaritram [61 bodhibIjakRte kAmaM satAM santu svayambhuvaH // 53 // iti stutvA jinAdhIzAna kRtvA ca saphalaM januH / punaH palyaGkamAruhyAgatA nijapure trayaH // 540 // puNyaprabhAvataH prAptaM mitrapatnIsamanvitaH / pAlayAmAsa rAjyaM svaM bhUpatirgatakaNTakam // 541 // anyadA parSadAsInaM sAmantAdikasevitam / ArAmikaH samAgatya bhUmipAlaM vyajijJapat // 542 / / svAmin manoramodyAne surAsuraniSevitaH' / samAgAt kevalajJAnI dUmasAramunIzvaraH // 543 // iti zrutvA mahInetA vasanAbharaNAdikam / santuSTaH pradadau tasmai sAdhyAgamanazaMsine 544 // bhUribhAvena sarvAM putramitrakalatrayuk / nantuM sAdhupadAmbhojaM jagAma jagatIpatiH / // 545 / / taM triH pradakSiNIkRtya natvA kevalinaM mudA / parivAravRto rAjA yathAsthAnamupAvizat / / 546 / / samArebhe nirArambhA sAdhunA dharmadezanA / bhavadustApapAthodhinistAraNatarIsamA // 54 // yathA 1 A nissevite| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ] citrasenapadmAvatIcaritram [548-556 cattAri paramaMgANi dullahANIha jNtunnaaN| mANusattaM suI saddhA saMjamaMmi ya' vIriyaM // 548 / / jarA jAva na pIlei vAhI jAva na vaDDai / jAvidiyA na hAyaMti tAva dhamma samAyare // 549 / / saMbujjhaha kiM na bujjhaha saMvohI khalu pecca dullahA / no huvaNamaMti rAio no sulahaM pugaNarAvi jIviyaM // 550 // ityAdidezanAM zrutvA pratibuddhAtrayopyamI / dharmasenasuto rAjJA rAjye saMsthApito nije // 551 // mantriNA ratnasAreNa sutaH sumatinAmakaH / surAcAryasamaprajJaH samasthApi nije pade // 552 // tyaktvA rAjyacidezAdIna datvA dAnaM ythocitm| kRtvA tIrthakRtAM pUjAM zritvA saMvegamuttamam // 553 / / samaM mantrikalatrAbhyAM citrasenanarezvaraH / damasAraguroH pArthe jagrAha vratamAdarAt // 554 // ciraM cAritramArAdhya kRtvAntenazanaM tathA / te prAptA acyute kalpe sAmudAyikakarmataH // 555 // samudAyAyAyetairyat kRtaM sukRtaM tribhiH / prayasukhaM bhuktvA kramAd yAsyanti te zivam // 556 // omits ya / 2 A jaavNdiyaa| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7-564 ] citrasenapadmAvatIcaritrama [63 - zIlapAlanato hyetairbhuktvA rAjyazriyaM varAm / jinadharma samArAdhya samprAptaM svargajaM' sukham // 557 / / duSTAriSTAni nazyanti nRNAM zIlaprabhAvataH / zAkinIbhUtavetAlasiMhasarpabhayAni ca // 558 // rAjyarddhiAnchitA lakSmI ramyA rAmA varAH sutaaH| dIghAyurvizadA kIrtiH prApyante zIlapAlanAt // 556 / / itthaM dharAdhIzvaracitrasena padmAvatIzIlabhava prabhAvam / / nizamya lokaiH kila zIlanIyaM zIlaM sadAnandakaraM sadaiva / / 560 // tapagaNagaganavibhAsanagaganadhvajasannibhAH suvarNavibhAH / zrIvijayadAnasUrIzvarA babhUvuryugapravarAH // 561 // tacchiSyajaganmallAbhidhavibudhA labdhavarNagajamallAH / tacchiSyabuddhivijayAbhidhena racitA kathA sukhadA // 562 // zrIhIravijayasUrIzvarapaTTodayagiridhumaNitulye / samprati virAjamAne sUrizrIvijayasenagurau // 563 / / nabharasarasacandrAbde zrAvaNasitapazcamItithau some / zrIcitrasenapadmAvatIkathA jayatu buddhivijayakRtA // 564 / / // iti zrIcitrasenapadmAvatIcaritraM sampUrNam // A svargajasukhaM / 2 A0paTTasvarNazailadevatarau / 37 site paJca / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- Page #99 -------------------------------------------------------------------------- _