Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529 ) anusaMdhAna zrI hemacandrAcArya prAkRtabhASA ane jainasAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri 38 kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda 2007 strI-tIrthaM42 35mAM mallinAthanI kheDa pratimA (ma. pra.dhunA)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU ( ThANaMgasutta, 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRtabhASA ane jainasAhitya-viSayaka sampAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA (38)) sampAdakaH vijayazIlacandrasUri PiATHAH I MSHERSITHLIMIHIRAL 000 600-0 -0-000 sA zrIhemacandrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 2007
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 38 Adya sampAdakaH DaoN. harivallabha bhAyANI sampAdakaH vijayazIlacandrasUri samparkaH C/o. atula eca. kApaDiyA A-9, jAgRti phleTsa, pAlaDI mahAvIra TAvara pAchaLa amadAvAda-380007 prakAzakaH kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda prAptisthAnaH (1) A. zrIvijayanemisUri jaina svAdhyAya mandira 12, bhagatabAga, jainanagara, navA zAradAmandira roDa, ANaMdajI kalyANajI peDhInI bAjumAM, amadAvAda-380007 (2) sarasvatI pustaka bhaNDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, amadAvAda-380001 mUlya: Rs. 80-00 mudrakaH kriznA grAphiksa, kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 (phona: 079-27494393)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana saMzodhana e eka rIte satyazodhananI ghaNI najIkanI pravRtti che. sAco pATha zodhavo-nakkI karavo to kRti-saMzodhana. sAco itihAsa zodhavo te itihAsa-saMzodhana. sAco artha nizcita karavo te artha- ke viSaya- zodhana. A badhAMye saMzodhano sAthe 'sAco' zabda anivAryapaNe joDAI gayo che te joI zakAze. AthI ja lAge che ke saMzodhana e satyane pAmavAno ane asatyathI ugaravAno svastha ane nirAmaya mArga che. parantu saMzodhana e satyazodhanano mArga tyAre ja bane ke jyAre cittamAM saMzodhananI dRSTi vikasI hoya ane te saMzodhaka-vRttirUpe pariNamI hoya. tevI dRSTi tathA vRtti vikasI gaI hoya tene mATe saMzodhana e Full time ke Part time JOB na bane; athavA ATalI samayamaryAdAmAM ATalAM Papers nahi lakhuM to pramANapatra ke vetanavRddhi ke baDhatI vagere lAbho nahi maLe, mATe Papers ghasaDI ja nAkhU, evI mAMdalI manovRttijanya veTha na bane. balke pachI to saMzodhana eno dharma banI jAya; enI najara paDe tyAM ene satya jaDatuM ja Ave, ane asatya ke galata pATha, mAnyatA, artha, itihAsa ityAdi tene kaThatAM ja rahe. saMzodhanano vyavasAya e zodhaka-dRSTinA vikAsanI khAtarI Ape ja evaM hamezAM nathI hotuM. udAharaNa mATe AjakAla ApaNe tyAM taiyAra thatAM Ph.D. mATenA mahAnibandho jovA joIe. apavAda hoya tene bAda karatAM, mahadaMze, saMzodhaka-dRSTivihIna evA vyavasAyI saMzodhananAM temAM ughADAM darzana thayA vinA nahi rahe. Aq bane tyAre 'saMzodhana=satyazodhana' evaM samIkaraNa jokhamAya che. saMzodhanamA jema 'bAbAvAkyaM pramANaM' na cAle, tema 'thoDA idharase, thoDA udharase' evaM sagavaDiyuM saMyojana paNa na cAle. - zI.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA 1 11 zrI zrIdhara praNIta gurusthApanA-zataka - ma. vinayasAgara pAdamUrtimayaM stotrapaJcakam amRta paTela zrIzreyAMsajina stavana saM. upAdhyAya bhuvanacandra cotrIza atizayavarNana garbhita zrIsImandharajina stavana saM. paM. mahAbodhivijayajI 34 46 patra carcA jasarAja hI jinaharSagaNi haiM u. caritranandI kI guruparamparA evaM racanAeM kalyANacandragaNi sampAdakIya TippaNI : cintana vihaMgAvalokana ma. vinayasAgara ma. vinayasAgara ma. vinayasAgara ma. vinayasAgara upA. bhuvanacandra mAhitI-1 bhAratIya yoga paramparA ke pariprekSya meM jaina yoga viSayaka tridivasIya antararASTrIya saMgoSThI kA pahalI bAra Ayojana 69 mAhitI - 2 navAM prakAzano
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 zrI zrIdhara praNIta gurusthApanA-zataka ma. vinayasAgara paJca parameSThi mahAmantra meM paJca parameSThi devatattva aura gurutattva kA varNana hai / devatattva meM arihanta aura siddha kA samAveza hotA hai / gurutattva meM sAdhu, upAdhyAya aura AcArya kA samAveza hotA hai / dharmatattva sadguru kI kRpA se hI prApta hotA hai / kevalI prarUpita darzana, jJAna, cAritra aura tapa dharma ke aGga haiM / isa laghukAyika grantha meM gurutattva kA vistAra se nirUpaNa huA hai| isa zataka ke kartA zrIdhara haiM / isa grantha meM kahIM bhI guru kA yA saMvat kA ullekha nahIM hai / ataH yaha nirNaya kara pAnA sambhava pratIta nahIM hotA ki zrIdhara' zramaNa hai yA zrAvaka / tathApi yaha nizcita hai ki isakI racanA mahArASTrI va prAkRta meM huI hai, na ki prAkRta ke anya bhedoM me / racanA sauSThava, padalAlitya aura prAJjalatA ko dekhate hue isakA racanAkAla anumAnataH 13vIM-14vIM sadI nirdhArita kiyA jA sakatA hai / isameM sandeha nahIM ki zrIdhara zramaNa ho yA zrAvaka, gurutattva kA vyApaka anubhava rakhatA hai / uttarAdhyayana sUtra, bhagavatI sUtra aura tattvArtha sUtra kA zrIdhara jJAtA thaa| duppasahasUri kA ullekha hone se yaha bhI sambhAvanA kI jA sakatI hai ki tandulavaicArika prakIrNaka kA bhI jJAtA thA / ata: yaha bhI nizcita hai ki yaha zvetAmbara hI thA / gurusthApanA zataka kA 'jaisalamera hastalikhita granthasUcI', 'jinaratnakoSa' evaM 'jaina sAhityano saMkSipta itihAsa' meM isa kavi kA yA isa laghukAvya grantha kA ullekha na hone se yaha durlabha grantha hai / yaha grantha kisa bhaNDAra kA hai isakA mujhe bhI smaraNa nahIM hai / svargIya Agama prabhAkara munirAja bhI puNyavijayajI mahArAja se unake vidvAn sAthI zrI nagInabhAI zAha likhita pratilipi san 1951 meM prApta huI thI / 1. gAthA kra. 98-101 paDhane se zrIdhara zrAvaka thA yaha spaSTa ho jAtA hai / zI..
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-38 isakA mukhya varNya viSaya hai :- gAthA 1 evaM 103 meM isakA nAma guruthAvaNAsayagaM likhA hai / gAthA 103 meM sIdhareNa raiyaM se kavi ne apanA nAma sUcita kiyA hai| dharma vinayapradhAna hai isa kAraNa caturvidha saMgha ko isakA anukaraNa karanA cAhie / yaha dharma aura caturvidha saMgha zrIpuNDarIka gaNadhara se prArambha hokara duppasahasari taka sthira rahegA / isa duSama kAla meM zramaNa alpa hoMge aura muNDa adhika hoMge / isI kAraNa AcAryagaNoM se dharmAdharma kI jAnakArI zrAvakoM ko hotI hai / suguru-kuguru kA bheda karate hue SaSTha guNasthAnIya pramatta aura saptama guNasthAnIya apramatta kA bhagavatI sUtra ke AdhAra para bheda-vibheda dikhAte hue sundara vizleSaNa kiyA hai / una suguruoM kI kRpA se hI zramaNopAsaka nAma sArthaka hotA hai anyathA nhiiN| sadguru ke prasAda se hI satanuSThAna, sAta kSetroM kA jJAna, aura sampUrNa samAcArI kA jJAna bhI unhIM ke upadeza se prApta ho sakatA hai / kaI aisA kahate haiM ki vartamAna meM susAdhu nahIM hai| unheM yaha socanA cAhie ki sudharma svAmI se jo sAdhuparamparA cala rahI hai vaha AdaraNIya evaM anukaraNIya hai| kaI zrAvaka loga suguru ke abhAva meM jo ki rAgadveSa se pUrita haiM, yathAchanda, svacchanda haiM, arthAt vezadhArI hote hue bhI jo zithilAcArI haiM una kuguruoM ko suguru mAnakara jo vratAdi grahaNa karate haiM yA dUsaroM ko prerita karate haiM, vaha sacamuca meM dhikkAra ke yogya haiM / vrata, arihaMta, siddha, sAdhu, deva aura AtmA ke samakSa hI grahaNa kiye jAte haiM, svacchandamatiyoM ke samIpa nhiiN| suguru ke abhAva meM kaI zrAddha ina vezadhAriyoM kI nizrA meM jo vrata-kriyAdi karate haiM ve vAstava meM atyanta mUr3ha haiM / duSama-suSama kAla meM sAdhu ke binA dharma vicchinna ho jAtA hai to isa duSama kAla kI to bAta hI kyA ? / pallavagrAhI pANDityadhAraka vezadhArI darzana se bAhya haiN| sAta nihnavoM kA, kUlavAluka kA udAharaNa dete hue inako zAsana ke pratyanIka batAye hai / ataeva 36 guNadhAraka AcArya hI suguru haiM, unake Azraya meM hI dharmAdi kRtya karane cAhie / isa prakAra suguru aura kuguru kA bheda dikhAte hue suguru kI nizrA hI zrAddha ke lie jJeya aura upAdeya hai tatha unhIM suguruoM kI Azraya meM samasta dharma-vratAdi kRtya karane se zrAddha kA kalyANa ho sakatA hai, kyoMki ve dharma ke pUrNa jAnakAra, vyavahAra aura nizcaya ke jAnakAra tathA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 bahuzruta hote haiM ata: ve hI suguru haiM / / anta meM kavi kahatA hai ki isa laghu kRti meM jo kucha utsUtra vacana likhane meM AyA ho usakA saMzodhana bahuzruta jJAnI mere Upara anugraha karake kareM / guru ke upadeza se hI jinavacana kA sAra grahaNa kara yaha zataka likhA hai| vicAraNIya prazna hai ki zrAvaka ke 12 vrata kahe gae haiM / suguru ke abhAva meM 12vA atithi saMvibhAga vrata sambhava nahIM hai, kintu yathAchandI vezadhArI suguru ke abhAva meM bhI 12vA~ vrata svIkAra karate haiM (gAthA 38 se 40) / Aja ke samaya meM bhI zrAvaka dharma kI dRSTi se yaha kRti atyanta hI upAdeya aura AcaraNIya hai / gurusthApanA-zataka namirasuramauDamANikkateyavicchuriyapayanahaM sammaM / namiUNa vaddhamANaM vucchaM guruThAvaNA-sayagaM // 1 // hINamaI appasuo anANasiriseharo tahA dhaNiyaM / gaMbhIrAgamasAyara - pAraM pAveumasamattho // 2 // juggohamajuggo vi hu jAo gurusevaNAi taM juttaM / jaM sUrasevaNAe caMdo vi kalANihI jAo // 3 // guruAgarAo suttattha-rayaNANaM gAhagA ya tinneva / rAgeNa ya doseNa ya majjhatthatteNa NeyavvA // 4 // paDhamo bIo'Nariho taio suttattharayaNajuggu tti / diTuMto Ayario aMbehi paoyaNaM jassa // 5 // dhammaM viNayapahANaM je(jaM?) bhaNiyaM ittha satthagArehiM / so kAyavvo cauvihasaMgho samaNAie sammaM // 6 / / jaM viNao taM mukhaM(kkhaM?) chaMDijjA paMDiehiM no kahavi / jaM suyarahio vi naro viNaeNa khaveya(i) kammAI // 7 // jiNasAsaNakappatarumUlaM sAhU susAvayA sAhA / mUlammi gae tattha ya avaraM sAhAiyaM vihalaM // 8 // siripuMDarIyapamuho duppasaho jAva cauviho saMgho / bhaNio jiNehi jamhA na hu teNa viNA havai titthaM // 9 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-38 yataH na viNA titthaM niyaMThehiM nAtitthA ya niyaMThayA / chakkAyasaMjamo jAva tAva aNusajjaNA doNhaM // 10 // tamhA AyariyA vi hu saMti natthi tti je viyAraMti / taM micchA jao jaNe tecciya suttatthadAyAro // 11 // bahumuMDe appasamaNe ya iya vayaNAo ya saMti aayriyaa| jesi pasAyA saDDhA dhammAdhamma viyANaMti // 12 // jaha diNarattiM samma micchaM punnaM taheva pAvaM ca / taha ceva suguru kuguru mannaha mA kuNaha maya(i)mohaM // 13 / / caraNassa nava ya ThANA iha ya pamattApamattaahigAro / tattha apamattavisayaM kaha lambei ittha egavihaM // 14 // hoi pamattammi muNI caukkasAyANa tivvaudayammi / sa pamatto tesiM ciya apamatto hoi maMdudae // 15 // pamatte nokasAyANa udaeNaM ittha caraNajutto vi / aTTajjhANovagao teNa viNA hoi apamatte // 15 // nANaMtarAyakammaM lambei tivihaM pamatta-apamatte / bIyaM chaccau paNa nava-bheehiM baMdhudayasaMte // 16 / / terikArasa jogA heuNo puNa havaMti cha cauvIsA / lesAo chacca tine ya huMti pamattApamattesu // 17 / / aviraya virayAviraesu sahasapuhuttaM havaMti AgarisA / virae ya sayapuhuttaM labbheti pamAyavasageNa // 19 // yataH ThiiThANe ThiiThANe kasAyaudayA asaMkhalogasamA / aNubhAgabaMdhaThANA iya ikkikke kasAudae // 20 // kammassa ya puNa udae avarAho hoi neva tavvirahe / iya jANiUNa sammaM mA kujjA saMjame aruiM // 21 // apamattapamatte suM aMtamuhuttaM jahakkama kAlo / samaNANa puvvakoDI tA labbhai kaha Na egavihaM // 22 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 paDhame ya paMcamaMge ya viyArie ittha hoi suhabuddhI / tA AlaMbiya bhAuya ! egapayaM gaccha mA micchaM // 23 // sAhUNaM viNaeNaM vayaNapareNaM ca taha ya sevAe / samaNovAsaganAmaM labbhai na hu annahA kahavi // 24 // jo suNai suguruvayaNaM atthaM vAvei sattakhittesu / kuNai ya sadaNuTTA(TThA)NaM bhannai so sAvao teNa // 25 / / jaM nijjai jiNadhammaM jaM labbhai sutta-atthapeyAlaM / so puNa sAhupasAo tA mA hohisi kayaggheNa // 26 // savvA sAmAyArI uvaesavaseNa labbhai muNINaM / sA puNa suMdarabuddhI kIrai jaM aNuvaeseNa // 27|| saMbhinnasuyassa'tthaM susaMjao vi hu na tIrae kahiuM / tA tucchamaI saDDho kaha hoi viyAraNasamattho // 28 // kevalamabhinnasuyaM mannijjai vivaraNAsamatthehiM / taM puNa micchattapayaM jaha bhaNiyaM puvvasUrIhiM // 29 / / aparicchiyasuyanihassa kevalamabhinnasuttacArissa / savvujjameNa vi kayaM annANatave bahuM paDai // 30 // keI bhaNaMti iNhi susAvayA saMti ittha no sAhU / taM puNa vitahaM jamhA na hu koI kAmadevapae // 31 // siri suhamasAmiNA jaM suttammi parUviyaM tahacceva / sAhuparaMparaeNaM ajja vi bhAsaMti bhavabhIrU // 32 // "jaM annANI kammaM khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM nANI tihiM gutto khavei UsAsamitteNa // 33 // " taM puNa viNayANuguNaM sappurisANaM havei suhaheU / aviNIyassa paNassai ahavA vi vivaDDae kumaI // 34|| AyariyANa sagAse suttaM atthaM gahittu nIsesaM / tesiM puNa paDiNIo vaccai risighAyagANa gaiM // 35 // jANaMtA vi ya viNayaM keI kammANubhAvadoseNaM / necchaMti pauMjittA abhibhUyA rAgadosehiM // 36 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-38 saMpai ke I saDDhA aladdhaguruNo vayAiuccAraM / kAriMti parajaNANaM hIhI dhiTThattaNaM tesiM // 37 / / dhammo duvAlasaviho susAvayANaM jiNehi pannatto / sAhu-abhAvA so puNa ikkArasahA havai tesiM // 38 / / iha atihisaMvibhAgo susAhUNaM ceva hoi kAyavvo / sAmananANadaMsaNavuDDikae paramasaDDhehiM // 39 / / je puNa saDDANa cciya bArasamavayaM puNo parUviti / kAriMti ya appecchA te NeyavvA ahAcchaMdA // 40 // keI subuddhinAyaM paribhAviya pannAviti uccAraM / kAraMti ya sA suMdarabuddhI na hu hoi niuNamaI // 41 // jaM puNa sugurusamIve subuddhiNA gahiya-desiyaM dhammaM / heNa samaM samasIsI aladdhaguruNo na te hoi // 42 / / je puNa aladdhaguruNo jahA tahA kAraviMti uccAraM / te jiNamai(ya)paDiNIyA na huMti ArAhagA kahavi // 43 / / sAhINe sAhujaNe gihINa gihiNo vayAiM jo dei / sAhuavatrAkaraNA so hoi aNaMtasaMsArI / / 44 / / gihiNo gihatthamUle vayAiM paDivajjao mahAdoso / paMceva sakkhiNo jaM paccakkhANe ime bhaNiyA // 45 / / arihaMta siddha sAhU devo taha ceva paMcamo appA / tamhA gihatthamUle vayagahaNaM neya kAyavvaM // 46 / / jaM sacchaMdamaIe raesu uccAriesu puNa tesiM / jai kahavi hoi khalaNA tA kaha suddhI gurUhi viNA // 47 // lajjAi gAraveNa i bahussuyamaeNa vAvi duccariyaM / je na kahaMti gurUNaM na hu te ArAhagA huMti // 48 // kacchamAIkiriyA saDDANaM jAva aNasaNaM bhaNiyA / sAhuvayaNeNa kijjai anno puNa kiM vahai gavvaM ? // 49 // saMpai bhaNaMti keI jIvA pAvaMti assuyaM dhammaM / saccaM puNa te mUDhA suyaparamatthaM na yANaMti // 50 // A
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 patteyabuddhilAbheNa jAIsaraNeNa ohinANeNa / daTThaNa puvvasUriM to pacchA lahai jiNadhammaM // 51 // tattha ya sAhupasAo neyavvo ittha satthagArehiM / sacchaMdamaINaM puNa vaDDai kumaI na saMdeho // 52 / / saMpai keI saDDhA gADhaM kiriyaM kuNaMti gururahiyA / na nissAI kuNate hIlaMtA huMti aimUDhA // 53 // kugurUNaM parihAre sugurusamIve kiyAi kiriyAe / jAyai sivasuhaheU susAvayANaM na saMdeho // 54 / / sUreNa viNA divasaM abbheNa viNA na hoi jalavuTThI / bIeNa viNA dhannaM na tahA dhammaM gurUhi viNA // 55 / / chasu araesuM jai vi hu savvagaIsuM pi labbhae samma / dhammaM tu virairUvaM labbhai gurupArataM tehiM // 56 / / jaha AhAro jAyai maNasA kiriyAi devamaNuyANaM / sammattacaraNadhammANa paropparaM esa diTuMto // 57 / / AvassayAi muttuM keI kuvvaMti niccalaM jhANaM / te jiNamayavaraloyaNarahiyA maggaMti sivamaggaM // 58 // sayalapamAyavimukkA je muNiNo sattamAiThANesu / tesiM havei niccalajhANaM iyarANa paDiseho // 59 / / dhammajjhANaM cauvvihabheyaM pakuNaMtu bhAvao bhaviyA / AvassayAijuttaM jaha sulaho hoi sivamaggo // 60 // vihiavihisaMsaeNaM keI giNhittu kiM pi na(no?)vAyaM / kiriyaM no bhavabhIrU kuNaMti tesi pi annANaM // 61 / / jai natthi cciya guruNo tA teNa viNA kahaM vahai titthaM / araehiM bahuehiM tuMbeNa viNA jahA cakkaM // 62 / / aha davvakhettakAlaM viyAriUNaM gurUsu aNurAyaM / kujjA caittu mANaM sudhammakusalA jahA hoha // 63 / / niyagacche paragacche je saMviggA bahussuyA sAhU / tesiM aNurAgamaI mA muMcasu macchareNa hao // 64 / /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 saMviggamacchareNaM micchaddiTThI muNI vi nAyavvo / micchattammi na caraNaM tatto ya viDaMbaNA dikkhA ||65 // vesaM pamANayaMtA keI mannaMti sAhuNo savve / keI savvanisehaM tattha ya duhaM pi mUDhamaI ||66 || jaha nAila - sumaIhiM suhaguru-kugurUNa mannaNaM vihiyaM / nA (tA?) ajja vi bheyadugaM giNhasu suddhaM parikkhittA // 67 // sAhUhiM viNA dhammo vucchinno Asi dusamasusamAe / saGgRhi samatthehi vi na rakkhio ajja kA vattA ? // 68 // samaNasamaNIhi sAvaya- susAviyAhiM ca pavayaNaM asthi / mannasu causamavAyaM jai icchasi suddhasammattaM // 69 // saMghe titthayarammI sUrIsuM sUriguNamahagghesu / appaccao na jesi tesiM ciya daMsaNaM suddhaM // 70 // je uNa iya vivarIyA pallavagAhI subohasaMtuTThA / subahu pi ujjamaMtA te daMsaNabAhirA neyA // 71 // jahavi hu pamAyabahulA muNiNo dIsaMti taha vi no heyA / jesiM sAmAyArI suvisuddhA te hu namaNijjA // 72 // jai evaM pi hu bhaNie mantrissaha neya sAhuNo tubbhe / tA ubhao bhaTThANaM na suggaI neya paralogo // 73 // jamhA gurUNa sikkhaM sikkhaMta cciya havaMti hu susIsA / tesiM puNa paDiNIyA jammaNamaraNANi pAvaMti // 74 // haMtUNa sa ( se?) vamANaM sIse hoUNa tAva sikkha / sIsassa huMti sIsA na huMti sIsA asIsassa // 75 // jai guruANAbhaTTo suciraM pi tavaM tavei jo tivvaM / so kUlavAlayaM piva paNaTTadhammo lahai kugaI // 76 // aNamantraMto niyaguruvayaNaM jANaMtao vi suttatthaM / ikkArasaMganiuNo vi bhave jamAlivva lahai duhaM // 77 // saMpai sugurUhi viNA chaumatthANaM na koI AhAro / sAhUNa jao virahe saDDhA vi hu micchagA jAyA // 78 // anusandhAna- 38
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 "maibheyA'saccaggaha 2 saMsaggIe 3[ya] abhiNiveseNaM 4 / cauhA khalu micchattaM sAhUNamadaMsaNeNa'havA // 79 // " jiNavayaNaM dunneyaM aisayanANIhiM najjae samma / vavahAro puNa balavaM na niseho atthi sAhUNaM // 8 // mannijja caraNadhamma mA gavijjA guNehi niyaehi / na ya vimhao vahijjai bahurayaNA jeNa mahapuDhavI // 81 / / yataHmA vahau koi gavvaM ittha jae paMDio ahaM ceva / AsavvatrumayAo taratamajogeNa maivihavA // 82 / / bhattIsu abhattIsu ya guruninhavaNe ya ittha diTuMtA / siriiMdabhUi - maMkhaliputtoragasUyaro ya tahA // 83 / / guruninhavaNe vijjA gahiyA vi bahujjameNa purisANaM / jAyai aNatthaheU rayane urapavaramalluvva // 84 / / "viNaovayAra mANassa bhaMjaNA pUyaNA gurujaNassa / titthayarANaM ANA suyadhammArAhaNA kiriyA // 85 // " ee chacceva guNA sAhUNaM vaMdaNe puNa havaMti / saggA'pavaggasukkhaM paesirAuvva lahai jaNo // 86 / / ego jANai bhAsai bahuyapayaM kiMtu egamussuttaM / ego egaMtaM pi hu suddhaM jaha chaluya mAsatuso // 87 / / ege ussuyavayaNe jaMpie jaM havei bahu pAvaM / taM sayajIho vi naro na tIrae kahiu vAsasae // 88 // paDhamamiha musAvAyaM diTThIrAgaM taheva micchattaM / ANAbhaMgaM mANaM parao mAyA vi merusamA // 89 // sammattacaraNabheo tassa ya vayaNeNa hoi saMghammi / kalaho vi tao jAyai appA u aNaMtasaMsArI // 10 // je puNa paDhaMti suttaM chajjIvaNiyAo sAvayA uvari / so tesimaNAyAro cauddasapuvvIhiM jaM bhaNiyaM // 91 // sikkhAviya sAhuvihA uvavAyagaI ThiI kasAyA ya / baMdhatA ve yaMtA paDivajjAikka me paMca / / 92 / /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 anusandhAna-38 chajjIvaNiyA uvari bhaNaMti ke vi kammarogiNo suttaM / appattha aMbarasaluddhanivamiva taM tesi'NatthakaraM // 93 // deve gurummi saMghe bhattIe sAsaNammi jaM mahimaM / kIrai so AyAro cautthaThANammi saDDANaM // 94 / / vajjijjA uDDAhaM annesiM hi vi. sAvayANa kiM cujjaM / ciMtai puNa uDDAhaM sAsaNe hujja sA kahavi // 95 / / khuddattaNapariharaNaM parovayAre taheva Autto / arihaMtAI eso neyavvo paMcamo puriso // 95 / / jai chattIsa guNacciya guruNo tAi vIsa guNajuttA(?) / gihiNo vi hu joijjA iyava[ya? ]NAo pariniseho // 16 // jattha ya chattIsa guNA miliyA labbhaMti neya gacchammi / dohiM ceva guNehiM so vi pamANIkao hoI // 97 / / jai gacchammi sukajje sAraNA vAraNA akajjammi / tA vavahAranaeNaM vavahArarau cciya susaDDho // 98 / / eeNaM bhaNieNaM gurubhattI hoi paruvayAraM ca / tA eesi duNha vi mA hujjA kaha vi maha viraho // 99 / / keI uvaesamimaM souM dummati sAvayA hiyae / taM annANaM jamhA karaNijjamiNaM tu saDDANaM // 100 / sirivIrasAsaNe satta ninhavA Asi je purA tesiM / cauro saDDehiM ciya vibohiyA pavarajuttIhiM // 101 / / ittha ya jaM puNa bhaNie ussuyavayaNaM havijja jai kahavi / sohiMtu taM bahusuyA maha uvarimaNuggahaM kAuM // 102 // jiNapavayaNassa sAraM saMgahiUNaM gurUvaeseNa / iya sIdhareNa raiyaM naMdau guruThAvaNAsayagaM // 103 / / ithi zrIgurusthApanAzatakasUtraM samAptam // yAdRzaM pustake dRSTaM tAdRzaM likhitaM mayA / / yadi zuddhamazuddhaM vA mama doSo na dIyate // li0 ratnabhadrena //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jAnyuArI-2007 pAdamUrtimayaM stotrapaJcakam amRta paTelaH paramapUjya kAvyamarmajJa vidvadvarya munivara zrIdhurandharavijayajI pAsethI prApta thayela hastapratonI jherokSa kopIne AdhAre prastuta pAdapUrti stotro- sampAdana thayuM che. temAM raghuvaMza mahAkAvya, bhaktAmarastotra, "saMsAradAvA0" stuti tathA "AnandAnamra"0 stutinAM alaga alaga caraNanI pUrtirUpe A stotro racAyAM che. prastuta stotronA upajIvya sAhityanA aitihAsika kramane mukhya mAnIne, sampAdanamAM-sau prathama raghuvaMzapAdapUrtirUpa (1) zrI RSabhadeva stotra (2) zrIvItarAgastotra, (3) bhaktAmara stotranAM prathamapAdanI pUrtirUpa zrI RSabhadevastotra (4) 'saMsAradAvA'. stutinI pAdapUrtirUpa mahAvIrajinastotra (5) 'AnandAnamra'. stutinI pAdapUrtirUpa zrIzAntijina stotra-krama rAkhyo che. paraMtu pAdapUrtikAronA samayAnusAre nahIM. pratiparicaya - pAMceya stotro lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya vidyAmandira amadAvAdanAM hastapratabhaNDAranI hastapratonI jherokSakopIo rUpe che. 'raghuvaMzapAdapUrtistotro (1,2)nI ha.pra. naMbara-lA.da.bhe.sU. 22256 che. te paMcapATha che, (3) bhaktA. pA. stotranI ha.pra.-lA.da.bhe.sU. 30050 che. akSara suvAcya ane sundara che. (4) saMsAradAvA0 pA. stotranI ha.pra. lA.da. bhe. sU 41-10 che. paM. dAnasAragaNio vi.saM. 1563mAM lakhI che. (5) 'AnandAnamra' pA. stotranI ha.pra.-lA.da. bhe.sU. 29997 che. badhI pratonAM be-be patro che. pAMcamAMthI mAtra 'saMsAradAvA' pAdapUrtistotrano ja ullekha maLe che. ane te paNa achaDato ja. bAkInAM stotrono ullekha maLato nathI. sampAdanamA bhaktA pA. stotranI TippaNI jarUra mujaba ApI che. - raghuvaMza pA.stotramA pratyeka pAda pachI ( )mAM raghuvaMzanA sarga-zloka ane caraNano aMka zodhIne aMgrejImAM Apela che, paraMtu (1) RSabha devastotramAM 18mA padyamAM ane (2) vItarAgastotramA rajA padyamAM BnuM sthAna maLyuM nathI. stotra/stotrakAra-raghuvaMza mahAkAvya badhA sargamAMthI bhinna bhinna padyonAM be-be caraNo laIne pAdapUrtirUpa RSabhadeva stotra ane eja mahAkAvyanAM prathama
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-38 sarganAM bhinna-bhinna padyomAMthI traNa traNa caraNo laIne zrIvItarAgastotranI racanA thaI che. temAM raghuvaMzanAM te te padonAM varNya viSayane badale zrIRSabhadeva tathA zrIvItarAgaparamAtmAnAM sandarbhamAM arthaghaTana avacUri dvArA rajU thayela che. stotrakAra (zrI saMghaharSa-dharmasiMha ziSya) munirAja zrIratnasiMha (18mo vikramazataka pUrvArdha) pAdapUrtikAra tarIke prasthApita che. temaNe bhaktAmarastotranAM caturtha caraNane AdhAre "prANapriyaM nRpasutaH"thI zaru thatuM nemibhaktAmara (lekhana saMvat 21730)nI racanA karI che. bhaktAmarastotra (vikrama 7mo zataka)nA prathamacaraNanI pAdapUrtirUpa zrIRSabhadevastotra, bhaktA.pA.stotro (24)mAM sambhavataH prAcInatama che. kAraNa ke vikramasaMvat 1680mAM lipikRta 'bhaktA.pA.stotra je samayasundarakRta che, teno ja bhaktA.pA.stotromAM sauthI prathama ullekha che. jyAre prastuta bhaktA.pA.stotranA kartA paM. mahIsAgara gaNino samaya vikramanA 16mA zatakanA pUrvArdhano che. prastuta stotramA antima padyamA tapA. lakSmIsAgarasUrino ullekha che, te (vi.saM. 1464-1541) prabhAvaka AcArya hatA. amaNe 6 varSanI laghuvayamA vi.saM. 1470-udayapuramA munisundarasUri pAse pravrajyA svIkArI hatI. lakSmIsAgarasUrisantAnIya somajayasUrio (prAyaH 1525-1533) amadAvAdamAM mahIsamudra tathA labdhisamudra, amaranandi ane jinamANikyane vAcakapada ApyuM hatuM, paNDita mahIsamudra paNDitapadanI prApti pachI stotranI racanA karI haze. saMsAradAvA0 pA.stotra ane 'AnandAnamra0' pA.stotranAM kartA jJAnasAgarasUri che. be jJAnasAgarasUrinI mAhitI upalabdha che. (1) tapA. devasundarasUriziSya (2) bR.ta. ratnasiMhasUriziSya. (1) candragacchIya somatilakasUri-ziSya devasundarasUrinA jJAnasAgarasUri ziSya hatA. jJAnasAgarasUrio vi.saM.1440mAM Avazyaka avacUrNi, 1441mAM uttarAdhyayana avacUri ane oghaniyukti avacUNinI racanA karI che. tathA munisuvratastava, ghanaugha navakhaNDapArzvanAthastavana vagere stotronI paNa racanA karI che. (2) saiddhAntika municandrasUrinA ziSya bR.ta.ratnasiMhasUrinA ziSya jJAnasAgarasUrio vi.saM. 15177mAM stambhatIrthamAM vimalanAthacaritranI racanA karI che.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 13 devasundarasUri ane ratnasiMhasUrino ziSyagaNa vidvAna che. baneno samaya joke lagabhaga samAna zatakamAM che, paraMtu prastuta stotranA kartA jJAnasAgarasUri o devasundarasUrinAM ziSya hovA vadhu sambhava che. kAraNa ke ratnasiMha-ziSya karatAM devasundarasUri-ziSya vadhu prAcIna che. tathA stotra, avacUrNi vagere grantho emanI racanAo che. ratnasiMhasUriziSya jJAnasAgarasUrijInA nAme mAtra vimalanAtha caritra che. chatAM 'vimalanAtha caritra' joIne nirNaya karavo yogya che. saMsAradAvA.ane vItarAgastotra A banne stotromAM mAtra kartAnAM sAMketikanAmo - 'jJAnAmbhaHsAgarAbha:' tathA 'zrIjJAnasindhuH' che. sAkSAt nAmo nathI ane gurunAma paNa nathI. tathA banne stotronA kartA koNa ? eka ja jJAnasAgarasUri ke alaga alaga jJAnasAgarasUri ? A bAbatamA banne stotronA Antarasambandha khAsa karIne sragdharAchandanA padyamAM keTalIka samAnatA banne stotronA kartA eka ja hovA viSe saMketa kare che. jemake banne stotromAM racanA prauDha che. tathA saMsAra0pA.stotranuM 13muM padya tathA AnandA0pA.stotranuM 15muM padya, saMsAra0pA.stotranuM 14 muM padya tathA AnandA0pA.stotranuM 4thu padya, racanAnI keTalIka samAnatA dharAve che. potAnAM upajIvya mujaba 'AnandA' pA.stotramA ojasagaNanI prauDhi che. to 'saMsAradAvA'. pA. stotramA prAsAdikatA che. bannemAM tIrthaMkaranAM zarIranI uMcAI mATe eka ja zabda 'pramitatanuH' che. lAJchana mATe paNa 'eka ja zabda 'aGkaH' che, antima padyomAM evaM zabda che, potA nAma saMketamAM apAyuM che. mATe banne stotronA kartA eka ja hovA vadhu sambhava che. ane te devasundarasUriziSya hovA joIo. -xTippaNI : 1. (4) 'saMsAradAvA. pUrti- AnA kartA jJAnasAgara che' (hI.ra.kApaDiyA jaina saMskRta sAhityano itihAsa. khaMDa 2, pRSTha 258, sampA. A. zrI municandra sUrijI I.sa. 2004) 2. (4) nemibhaktAmara, ejana, pR. 264 3. bhaktAmarapAdapUrtirUpa kAvyo, ejana, pR. 253
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ - anusandhAna-38 OM I .) guruguNaratnAkara, jai.sAhityano saMkSipta itihAsa, mo.da.desAI saM. A.zrI municandrasUri, I.sa. 2006, perA 7 mo, pR. 327 "iti zrIRSabhadevastotraM zrI paNDitamahIsamudragaNipAdaviracitam" lA.da. bhe. sU. 30050 nI jherokSa kopI. stambhatIrthamAM zANarAje vi.saM. 1508 mAM vimalajinaprAsAda baMdhAvyo. zrIratnasiMha sUrie pratiSThA karAvI. vi.saM. 1517 mAM zANarAje vinaMtI karavAthI vimalanAtha caritranI racanA karI-vimalanAtha caritra bhASAMtara, mo.da. desAI, jai.sA.no saMkSipta itihAsa saM. A.zrI municandrasUri. I.sa. 2006, perA 719. raghuvaMzapadadvayasamasyAnibaddhaM yugAdijinastavanam, tadavacUrizca athAbhyarcya vidhAtAraM, zarmaNastvatpadAmbujam / [A 1-25-1] snigdhagambhIranirghoSaM racayAmi tava stavam // 1 // [B 1-35-2) athaH prajAnAmadhipaH prabhAte / [A 2-1-1] _ yaste saparyAM vidhivat tanoti // ekA tapatraM jagataH prabhutvaM prApnotyAvadbhutabhAgyasindhuH(?) // 2 // nidAnamikSvAkukulasya santate- [A 3-1-1] ryastvAM nayed dRSTipathaM gariSThadhIH // dineSu gacchatsu nitAntapIvaraM [B 3-8-1] zreyo nivAsaM vidadhAti tadgRhe // 3 // stutyaM stutibhirarthyAbhi-ryastvAM stauti prazastagIH // [A 4-6-3] sa hi sarvasya lokasya mAnyatAmeti mAnavaH // 4 // [B 4-8-1] kalyena vAcA manasA ca zazvat [A 4-4-1] prabhorupAsti tava yastanoti // kaoNlopapannAtithibhAgadheyaM tanmanyire na kSayameti pRtam / / 5 / /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 parArdhyavarNA staraNopapannaM [A 6-4-1] na ke zrayante bhavino bhavantam // taM prApya sarvAvayavAnavadyaM [B 6-69-1] yadIzo'haM jina ! kA gatirme (?) // 6 // udbhAsitaM maGgalasaMvidhAbhi: [A 7-16-3] svargaM samAsAdya sukhAni bhuGkte // mahArhasiMhAsanasaMsthito'sau [B7-18-1] kramAcchivaM yAti tavArcanena // 7 // anapAyapadopalabdhaye [A 8-17-1] hRdA(di) ye tvAM dadhate purAvidaH // bhagavan ! paravAnayaM jano [B 8-81-2] bhavabhogaikaratiH karomi kim // 8 // prauDhapriyAnayanavibhramaceSTitAni [A 9-58-4] dhyAnAni cetasi tavApi puraH sthitena // 23 24 provAca ! kozalapatiprathamAparAdhaH [B 1-19-4] kSantavya eSa karuNAmbunidhiryato'si // 9 // kiJcidUnamanUnaddhe ! svAminnadyApi varttate // [A 10-1-3] udadheriva ratnAni trINi' prAptAni yat prabhoH ||10|| [B 10-30-7] gaindhavad rudhiracandanokSitAM [A 11-20-3] mUrtimIza ! tava pazyatAM nRNAm // pakSmapAtamapi vaJcanAM mano [B 11-36-4] manyate nalinanetra ! netrayoH // 11 // sA paurAna paurakAntasya punAti tava gIriyam // [A 12-3-3] nabho - nabhasyayorvRSTiM yA jigAya tvadIritA // 12 // [B 12-29-3] sevAvicakSaNaharIzvara ! dattahasta ! zreyo'rpaNe sukRtinAM zaraNaM zraye te // ikSvAkuvaMzagurave prayataH praNamya [B 13-70-1] tubhyaM vibho ! paramahaM naiM bhajAmi kiJcit // 13 // vipAkavisphUrjathuraprasahyaH [A 14-62-4] 15
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-38 svakarmaNAM zarmada ! kiM karomi // sampatsyate te manasaH prasAdo [B 14-76-4] yadA tadA siddhisukhaM na dUre // 14 // kRtazItAparityAgastApo'pi na virAgavAn // [A 15-1-1] AdiSTavarmA munibhiH kadA tvaccaraNaM zraye // 15 // [B 15-10-1] puraH prodhy pratimA'gRhAyA [A 16-39-2] sthitasya yAte mama nAtha ! tuSTiH // sA maiMndurA saMzrayibhisturaGgainajairnavA vArivihAravadbhiH // 16 / / duritaM darzanena ghnan vandanenehitapradaH // [A 17-74-1] dUrApavarjitacchatraiH surendrastvamupAsyase // 17 // [B 17-19-1] damAnvitaH padmadalAbhadRSTi- [A ?] rguNAmbunidhirbuddhinidhividhijJaH // patiH pRthivyAH kulakairavendu- [B ?] yugAdinAtho jayatAjjinendraH // 18 // evamindriyasukhAni niviza- [19-47-1] nnapyadhIzvaranutiM tanoti yaH // taM pramattamapi na prabhAvato [B 19-48-3] durNatiH spRzati sAtameti ca // 19 // zrIsaGghaharSasuvineya[ka]dharmasiMhapAdAravindamadhuliNmuniratnasiMhaH / zrImayugAdijinavarNanavarNyavarNaM stotraM cakAra raghuvaMzapadapradhAnam // 20 // .
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 jAnyuArI-2007 raghuvaMzapadatrayasamasyAnibaddhaM __ zrIvItarAgastavanam raghuvaMzAdisargasya padatrayasamasyayA / kurve stotraM jagadbhartuH samIhitaphalapradam // 1 // lokAntarasukhaM puNyaM smRtvA sapadi satvaraH / A 1-69-1] [B ?] snigdhagambhIranirghoSaM vitanomi vibhoH stavam // 2 // [C 1-36-1] bhImakAntairnRpa ! guNaistanuvAgvibhavo'pi san / [A 1-16-1 ___B 1-9-2] [C 1-13-3] AtmakarmakSama dehaM stavaM kRtvA punAmyaham // 3 // anindyA nandinI nAma vAgarthapratipattaye / [A 1-82-3 _B 1-1-2] [A 1-61-1] tava mantrakRto mantrai-duHsAdhairalameva ca // 4 // so hamijyAvizuddhAtmA prArthanAsiddhizaMsinaH / [A 1-68-1] B1-42-3] [C 1-2-3] titIpurdustaraM modA-paMgamAt te. zraye kramau // 5 // auM samudrakSitIzAnAM mAnanIyo manISiNAm / [A 1-5-1] [B 1-12-2] adUravartinI siddhi vidhehi bhagavan ! mama // 6 // [A 1-87-1] sarasISvaravindAnAM yarthI kAlaprabodhinAm / [A 1-43-1] B 1-6-4] sohamAjanmazuddhAnAM gamyo'si jJAnabhAskaraH // 7 // [C 1-5-11
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-38 sarvAtiriktasAreNa vidyAnAM pAradRzvanaH / [A 1-42-2] ___B 1-23-2] AdezaM dezakAlajJaH maulau bibhrati te prabho ! // 8 // [C 1-92-3] jJAne maunaM kSamA zaktau dvayamevArthasAdhanam / A [A 1-22-1] ___B 1-19-2] [A 1-37-3] anubhAvavizeSAt tu tvagye vAstyapare nahi ? // 9 // AkArasadRzaprajJa paratreha ca zarmaNe / [A 1-15-1] B1-69-4] upasthiteyaM kalyANI-bhaktirmanasi te satAm // 10 // [A 1-87-3] - B tayA~ hInaM vidhAtAM prArambhasadRzodayam / asahyapIDaM bhagavan ! navakarmakadarthitam // 11 // [A 1-70-1] B 1-15-4] [C 1-11-1] namAmavati sadvIpA ratnasUrapi medinI // [A 1-91-1] B1-65-2] [A 1-23-1] anAkRSTasya viSayairbodhirme'stu bhave bhave // 12 // ityAprasAdAdaisyAstvaM paricaryAparo bhava / [A 1-91-1] B1-91-2] avighnamastu te bhUyAH re jIva ! zivasaukhyabhAk // 13 / / [C 1-92-3] zrIsaGghaharSa suvineyaka dharmasiMha pAdAravindamadhuliNmuniratnasiMhaH / zrImajjinendraguNavarNanavarNyavarNaM stotraM cakAra raghuvaMzapadapradhAnam // 14 / / iti zrIraghuvaMzapadatrayasamasyAnibaddhaM zrIvItarAgastavanam //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 mahIsamudragaNiracitaM 'bhaktAmara pAdapUrtimayaM Adijinastotram bhaktAmaraprabhuziromaNimaulimAlA mandArasAramakarandakadambakAcyau~ / nAbheyadeva ! 1bhavato bhavadIyapAdA vAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm // 1 // yasya stutirmatimatAmapi gocaraH syA tro yoginAM guNamahAgarimA'marAdreH // zAlInatA'timahatIyamaho yadeSA stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram // 2 // tvAmeva devamapasantamasaM zrayante santaH kaSAyakaluSAnaparAnupekSya / / kAcaM vimucya maNimAtmahitAya vijJaM manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum // 3 // zaknoti no tava jina ! stavanAya dhIra __dhImAn pumAn ka iha mandamatistu mAdRg // padbhyAM hi gantumagazRGgamivAGga ! paGgaH ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm // 4 // deva ! tvadekazaraNaM karuNAguNAbdhe ! mAmIza ! mocaya mahAripumoharuddham // kaSTe kalivyasanata: savitA samartho __nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham // 5 // granthi vibhidya jina ! mohamayaM babhUva tvaddarzane rucirasau zivasaukhyahetuH // mUleSu yat pariNamatyudakaM ghanasya taccArucUtakalikAnikaraikahetuH // 6 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 anusandhAna-38 bAhyAntarAribalamapyakhilaM vizAlaM tvaddhyAnasannidhividhAyidhiyAmadhIza ! | bhUriprabhAva ! bhajate vizarArubhAvaM sUryAMzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // tvatpAdapaGkajayugapraNidhAnayogA nAbheya ! nAzamupayAti mahAntyaghAni // vAtoddhataH kila kiyacciramabjapatre muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH // 8 // lakSmIvilAsavasati vidurA vidantu nAmaiva te smaraNato'sya yadApyate zrIH // mithyendumaNDalamathAtapavAraNaM vA padmAkareSu jalajAni vikAzabhAJji // 9 // tvAMmaSTakarmamalamuktamupAsya naSTa karmASTako hi bhajatIti bhaje bhavantam // kiM sarvatomukhasukhaiSibhiriSyate sa / bhUtyAzritaM ya iha nAtmasamaM karoti // 10 // zrotuM surAH samupayanti giraM guro ! te deveza ! divyamapi gItarasaM nirasya // svAdhInasau dharasasArasarAH pipAsuH kSAraM jalaM jalanidherasituM ka icchet // 11 // utpAdyate kathamadhIza ! tavAtmatattva mAgdRzAmanupamAnamatIndriyaM ca // AlokitaM kvacidapi zrutapUrvakaM vA yatte samAnamaparaM nahi rUpamasti // 12 // vAgaucitIM vrajati sA kimu kovidAnAM yat te tvadIyayazasAmatinirmalAnAm // netas ! tadapyupamayanti zazAGkabimbaM yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 jAnyuArI-2007 krodhaM nirudhya parimathya madaM nihatya mohaM pramuSya nikhilAnapi zeSadoSAn // ye tvAM zritAH zivapathe pathikA jinendra ! kastAnnivArayati saJcarato yatheSTam // 14 // karmakSayotthamiha vIryamanantamarhan ! ___ yAdRk tava tribhuvane'pi parasya nedRk // kenApyapazcimajinezvaramantareNa kiM mandarAdizikharaM calitaM kadAcit // 15 // pUrNaH zazI nizi divA ca divAkaraH syAt gehe tathA gRhamaNIti jagatpratItaH // dIpAH kiyad viyati dIptikRtastatastu dIpo'parastvamasi nAtha ! jagatprakAzaH // 16 // udbodhayan kumudamabhyudayena nAnA padmAlikAM mukulayaMzca tamograeNhasya / grAsaM vidhazca(?) dadhadAtapavAraNAni sUryAtizAyimahimA'si munIndra ! loke // 17 // yannityamastarahitaM parivardhamAna . tejazca naikakalamujjvalamapyakhaNDam // jAgrad yazastava jigAya jinendracandra ! vidyotayajjagadapUrvazazAGkabimbam // 18 // yadyasti no bhavati bhaktirasastadAnIM na syussudustapatapAMsyapi satphalAni / / saJjAyate sapadi bIjamRte hi sasya- . . kArya kiyajjaladharairjalabhArananaiH // 19 // zrutvA zrutopaniSadaM paradarzanAnAM tva[cchA]zane sukRtinaH kati no ramante // vidvanmano maNiSu mohamupaiti yadvan naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 kiM vizvamohanamimAmuta kArmaNaM te mUrti kimuttamavazIkaraNaM vadAmaH // tarna yat sakRdapIkSitapUrviNAM tAM devAH pare'pi dadate diviSatsukhAni kazcinmano harati nAtha ! bhavAntarepi // 21 // kuryAt pratIcyapi kaverudayaM ravestu zaivaM tvanantasukhamarpayasi tvamekaH // prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam ||22|| jJAnakriyAdvayamayaM yamapAyamukta 14 mAkhyaH sukhAzraya ! mahodayamArgamIza : . sarvAtmasaMyamavatAM sugamaM vitAnaM tvAM zabda-rUpa- 2 -rasa- gandhaguNavyapetaM anusandhAna- 38 nAnyaH zivaH zivapadasya munIndra ! panthAH ||23|| vyAghAtavarjitamamUrttamasaGgamekam // nAnAbhidhAbhavadupAdhibhidaM na ke ke vizve vibho ! paramamaGgalamaGginAM tvA jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH ||24|| zrIvItarAga ! vigatAntaravairivAra ! mekaH zaraNyazaraNaM zaraNArthinAM ca // vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si ||25|| zaktirna me tapasi nApi jape paTutvaM dhyAne na dhairyamamalaM ca mano'pi no me // kiM tvekameva bhavatAraNakAri kurve tubhyaM namo jina ! bhavodadhizoSaNAya // 26 // nAdyApi me matirupaiti tavopadeze prItiM prayAti viSayeSu na yad virAgam // manye mayA kvacana pUrvabhaveSu tat tvaM svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 lokasthitiprathitapAtakapArzvavartI(tti-) niHzeSakarmapaTalApagamAt tavAtmA // dhatte maho'dhikamahobhramadabhramuktaM bimbaM raveriva payodharapArzvavati // 28 // siMhAsane sthitavatastava hemaratna ___ ramye sphuratyuru vizeSavatIva dIptiH // prAtaH prabhA pracuradhAturasairupetA / __tuGgodayAdizirasIva sahasrarazmeH // 29|| netarvibhUSati bhRzaM bhavadaMsadezaM hemopamaM marakatadyutikA'lakA''lI // kalpadrukAnanatati: paritaH prakAma muccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // doSatrayIvijayinaM trisuparvasAla saMsthaM trikAlavidamIza ! bhavantamAzu // ratnatrayIguruguNA nRpatitrizaktiH prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // atrocitaH kavikRto'styupamopameya bhAvo na vedamavadhArayituM dhareyam // yatrAdadhAsi caraNau tadadhaH suvarNa padmAni tatra bibudhAH parikalpayanti // 32 // tIrthAdhipatyapadavI bhuvanopakAra sArA yathA tava tathA na bhavet pareSAm // saukhyAvaha: saviturastyudayastu yAdRk tAdRk kuto grahagaNasya vikAzito'pi // 33 // durvAra vairi-kari-kesari-vAri-mAri cauroragaprabhRtisambhavamAbhavaM te / niHzeSabhItiharaNau caraNau zaraNyau dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 anusandhAna-38 yat tiSThati grahagaNastava pAdapIThe sevAparo mukulitAgrakaraH svamaulau / krUro'pi yuktamiha sa pratikUlabhAvA nA''kAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // bhUyo bhavabhramabhavaM zramamaGgabhAjAM tRSNAbhavaM paramanirvRtinAzanaM ca // antaH parItamupatApamalaM malaM ca tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // naivAhita: sphurati kopi paropatApo ___ mUrchA ca no saviSayA prakRtA'pakRtyA / no bhogibhaGgijanitA vikRtizca tasya tvannAmanAgadamanI hRdi yasya puMsaH // 37 // kalyANakeSu bhagavan ! bhavataH prabhUto dbhUtaprabhAvavibhavairyadi nArakANAm // nazyatyazeSamasukhaM tadihocyate kiM tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti // 38 // satpuNyacaJcucaritA guNipakSadakSAH prItyA parAgarasaraGgabhRto marAlIH / / garjadguNaiH paramahaMsapadaM pRNanta stvadpAdapaGkajavanAyiNo labhante // 39 // ruddhA virodhibhiradhIza ! dhRtI dharezaiH baddhAzca bandhanazataizcalitAzca cauraiH // prAptA paraM vyasanamapyabhayaM padaM hi trAsaM vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // 40 // rUpaM nirUpayitumIza ! tadIzate te ke'nuttarA jagadanuttararUpiNo'pi // yasyAgrato'JjanamivApagatAGgabhAso mA bhavanti makaradhvajatulyarUpAH // 41 // prAga . For Private &Personal Use.Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 jAnyuArI-2007 tvannAmamantramiva nAtha ! pavitrapAtra - matra zriyAmasamamuktikaraM smarantaH // bAhyAntaradvividhabandhabhRto'pi bADhaM sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 / / taM sarvatomukhamupaiti sukhaM samagra zrIbhiH samaM zamitadurmatiduHsthatAbhiH // mantraM mahAntamiva tatra niyantritAtmA yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // yaste stuti prathamatIrthapate ! prathIyaH puNyodayAM prathayati prathamAnabhAvaH // zrIsUrasundaramahAmahasA lasantaM taM mAnatuGgamavazA samupaiti lakSmIH // 44 // itthaM zrIjinanAbhinandanavibho(bhu)rbhaktyAttabhaktAmarastotrAntyAMhisamasyayA stutapadaH, stutyAlpamatyA mayA // tattvAtattvapathaprakAzanaravermAhAtmyamAlAlasallakSmIsAgarasArvasomajayadaH stAdAptadivyo rayaH(rathaH) // 45 // iti zrIRSabhadevastotraM zrIpaNDitamahIsamudragaNipAdaviracitam ||ch|| zrIjJAnasAgarasUri vinirmitaM saMsAradAvA0 pAdapUrtimayaM mahAvIrastotram / kalyANavallIvanavArivAhaM zreyaHpurIsatpathasArthavAham // harSaprakarSeNa nuvAmi vIraM saMsAradAvAnaladAhanIram // 1 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 anusandhAna-38 vibho ! janAste jagati pradhAnAH ye tvAM bhajante dalitAbhimAnAH / samprAptasaMsArasamudratIraM sammohadhUlIharaNe samIram // 2 // kenA'pi jigye nahi moha-bhUpaH prakAmamuddAmatamaHsvarUpaH // vinA bhavantaM bhuvanaikavIraM mAyArasAdAraNasArasIram // 3|| suvarNasadvarNalasaccharIraM __ siddhArthabhUpAlakulAmrakIram / audArya-dhairyAdiguNairgabhIram namAmi vIraM girisAradhIram // 4 // anyAM vihAya mahilAM mahimAbhirAmA bheje jineza ! bhavatA kila muktirAmA // kaivalyanirmalaramAsuSamAnavena bhAvAvanAmasuradAnavamAnavena // 5 // sannAkinAyakanikAyazirAMsi yAni brahmAdidaivatagaNena manAg natAni / tvatpAdanIrajarajaH spRhayanti tAni cUlAvilolakamalAvalimAlitAni // 6 // tApApahA bhavikabhRGgavirAjamAnA mUrtistava pravarakalpalatopamAnA // datte jagattrayapate ! sumanaHsamUhai: sampUritAbhimatalokasamIhitAni // 7 // yeSAmadho navasuvarNasamudbhavAni ___ saJcArayanti vibudhA navapaGkajAni // bhUpAvakAni rajasA kila tAvakAni kAmaM namAmi jinarAja ! padAni tAni // 8 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 tAvat tRSNAkulitamatayaH pApatApopagUDhA duHkhIyante navanavabhava [ ] grISmakAle karAle // yAvallokA ghanamiva bhavacchAsanaM no labhante bodhAgAdhaM supadapadavInIrapUrAbhirAmam // 9 // pIyUSAbhaM tava suvacanaM varyamAdhuryayuktaM svAdaM svAdaM vipulahRdayakSIrasindhoH samuttham // kSAraM nIraM kusamayamayaM kAmayante na bhavyA jIvA hiMsA viralalaharIsaGgamAgAhadeham // 10 // niH puNyAnAM na sulabhamiha zrImadAnandahetuM vijJairdhanyaistava jinapate ! zAstrarUpaM nidhAnam // cittA''vAse lasadacalanA nirjitA'martyabhUbhRc cUlAvelaM gurugamamaNIsaGkalaM dUrapAram // 11 // avyAbAdhArassapadi vibudhAssaccidAnandalInAH puNyApInA ajaramamaraM saMzrayaM saMzrayante // yasmAt pItvA'samazamasudhAM taM jinendra ! tvadIyaM sAraM vIragamajalanidhi sAdaraM sAdhu seve // 12 // ye durgAzcopasargA bhavati kumatinA saGgame vA hatAste tasyApat saGgamAyA'janiSata tadanu dhyAnasandhAnahRSTaiH // daivairdivyA samodaM tava zirasi tadA puSpavRSTirvicakre AmUlAloladhUlIbahalaparimalAlIDhalolAlimAlA ||13|| zAntaM kAntaM nitAntaM nirupamasuSamAlAbhavantaM bhavantaM dRSTvA lInA svayaM sA jinavara ! kamalA caJcalApi svabhAvAt / vinyastA zauriNA yA vidhisavidhagatA saMsthitA SaTpadAlI 27 jhaGkArArAvasArA'maladalakamalA''gArabhUmInivAse ||14|| kecid gAyanti devAH pramadabharabhRto nAtha ! nRtyanti kecit nAte jAte sumerau tvayi janisamaye ratnasiMhAsanasthe // ramyakSaumAvRtAGge mRdutaracaraNe bhAsurasphAramaulicchAyAsambhArasAre varakamalakare tArahArAbhirAme // 15 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 anusandhAna-38 siMhAGkaH saptahastapramitatanurayaM sampadaH sarvabhavyAH deyA deyA yadIyAnanakamalabhavA dvAdazAGgImayAGgI // dakSo mokSopayogI vadati bhagavatIM bhAratI nityamevaM vANIsandohadehe bhavavirahavaraM dehi me devi ! sAram // 16 // evaM devAdhidevaH sadatizayacayaiH sarvataH zobhamAnaH kAvyaiH 'saMsAradAvA' stutipadakalitaiH kovidairvarNyamAnaH // saddhyeyastraizaleyaH sa bhavatu bhavinAM bhUtaye vardhamAnaH jJAnAmbhaHsAgarAbhaH sakalasukhakaraH zrIjino vardhamAnaH // 17|| // iti mahAvIrastavanaM paM. dAnasAragaNinA likhitaM samvat 1563 phAlguna zudi 1 // zrIjJAnasAgarasUrivinirmitaM 'AnandAnamra'.... pAdapUrtirUpaM zrIzAntijinastavanam / [stragdharAvRttam] caJcaccAmIkarAbhapravaravaratanudyotirudyotitAzaH zrIzAntiH zAntidAtA sa bhavatu bhavinAM bhAvinAM tIrthanAthaH / yatpAdau saprasAdau jagati natavatAmullasanti[?]prabhutA(prabhutva)mAnandAnamrakamratridazapatiziraHsphArakoTIrakoTI // 1 // naumi zrIvizvasenakSitipatitanayaM vizvavizvAdhipaM taM zizrAya zreyasI yaM svayamapi sukRtArjitA cakrilakSmIH // bhaktiprAgbhArabhArapraNamadavikalAkSoNibhanmaulimolipreDamANikyamAlAzucirucilaharIdhautapAdAravindam // 2 // bhogAn rogAnivAho(he)viSamiva viSayAn zastrikAvad varastrIH prauDhaM tatyAja rAjyaM raja iva rabhasA dUSaNAnIva bhUSAH // vandadhvaM muktirAmAvilasanamanasaM taM janAstyAginaM bho ! AdyaM tIrthAdhirAjaM bhuvanabhavabhRtAM karmamarmApahAram // 3 // bhIto haryakSabhIto vanadavadaratastyaktaraGgaH kuraGgo dIno lIno yadIye sucaraNazaraNe nirbhayaM prApa saukhyam //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 zobhAvantaM bhavantaM tamiha jinapate ! sarvajIvAnavantaM vande zatruJjayAkhyakSitidharakamalAkaNThazRGgArahAram // 4 // siddhAntAste tvadIyA aparamata aho vAdivAde kRtAntAH zrIzAnte ! bhAnti zAntA madhuratarasudhAsvAdataH zrAntikAntAH / siMhAyante dharAyAM nakharacitamahADambarAH sphUrjayanto mAdyanmohadvipendrasphuTakaraTataTIpATane pATavaM yete] // 5 // vidvadvandairameyAstribhuvanamakhilaM lavayantaH svazaktyA doSArINAmajeyAH sakalasuranarAdhIzvaraizcApi geyAH // sandohAstvadguNAnAM vikaTasubhaTavad bhejire sajjayitvaM bibhrANAzzauryasArA ruciratararucAM bhUSaNAyocitAnAm // 6 // prodyatkaivalyalakSmIvipulakucataTasphArazRGgArakArAH sArAH pIyUSadhArAdharabahalagalabinduvRndAnukArAH // tvadvyAhArAH suhArA iva guNanicitA lokamudyotayante savRttAnAM zucInAM prakaTanapaTavo mauktikAnAM phalAnAm // 7 // pUrvaM yaistatkAtyakta]garvaM bhavazubhavidhinA vizvamAnyA tvadAjJA bhAvA''virbhUtaharSaprakarapulakitau(taM)pAlitAkSAlitAdyA(ghA) // muktau rAgAdimuktA asamasukharatAH karmakumbhiprabhede te'mI kaNThIravAbhA jagati jinavarA vizvavandyA jayanti // 8 // bhogo rogo'pi teSAM bhavanamiva vanaM havyavAho'mbuvAho pUtAyante ca bhUtAH sthalamiva salilaM durjanA: sajjanA''bhAH // japto yaiH kaNThapIThe luThita iva bhavannAmajApastrisandhyaM sadbodhA'vandhyabIjaM sugatipatharathaH zrIsamAkRSTividyA // 9 // teSAmeSA vizeSAd viSayaviSabhavA vAsanA bhAsate vA / dhatte citte nivAsaM viSamatamamahAmohamithyAtvavAsaH // dharmaH zarmapradaste zravaNapaTayugairna zruto vizruto yaiH| rAgadveSAhimantraH smaradavadavathuH prAvRSeNyAmbuvAraH // 10 // keciccAritraratnaM kati laghu viratiM tvavihAreNa labdhvA lokAstattvAvalokAd bahusukRtadharAH sammadAdevamAhuH //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 yasmAdasmAdRzAnAmupalasamadhiyAM dharmitA'bhUdakasmAjjIyAjjainAgamo'yaM nibiDatamatamaH stomatigmAMzubimbam // 11 // niHzaGkA vItapaGkA yadi hRdi bhavatAM saccidAnandavAJcchA vijJAH sajjJAtadRSTyA parihari (ra) ta tadA'nalpasaGkalpajAlam / sevadhvaM devadevaM jinavaramacirAnandanaM sarvadA yo dvIpaH saMsArasindhau tribhuvanabhavanajJeyavastupradIpaH // 12 // so'pi svAmin ! svabhAvAt sakRdapi bhavataH pUjayan pAdapadmaM prAjyaM prApnoti rAjyaM nirupamakamalAM nirmalAM cApa(pi) kIrttim // vipro vA kSatriyo vA vaNigapi ghaTakRllohakAro'pi yad vA yaH pUrvaM tantuvAyaH kRtasukRtalavairdUritaH pUrito'ghaiH // 13 // ArUDho rUpalakSmIM guNatatiSu tathA prauDhimAnaM bhavAn bhoH ! pUrvaM prauDhaM trilokI- parivRDha ! sudRDhaM tIrthakRtkarmabandhAt / nRNAM strINAM surANAM nayanapathi yathA viMzatisthAnakAdipratyAkhyAnaprabhAvAdamaramRgadRzAmAtitheyaM prapede // 14 // durgaM duSTopasarga vidalayati satAmArhatAnAM samUlaM / lakSmImukhyaM ca saukhyaM racayati ruciraM svIyacittAnukUlam // nirvANI yakSiNIyaM garuDa iti suraH zAsane te munInAM sevAhevAkazAlI prathamajinapadAmbhojayostIrtharakSaH ||15|| anusandhAna- 38 raGgagaurAGgakAntirvizadavRSagatirniSkalaGkaM mRgAGkaM dhatte nityaM bhavAnIhitakaraNarato. brahmacArizrito yaH // sarvajJaH zAntinAthaH prabalabahulasaddarpakandarpaghAte dakSaH zrIyakSarAjaH sa bhavatu bhavatAM vighnamardI kapardI ||16|| evaM zrIjJAnasindhuprasarazazadharaH sadguNaughaiH gaMbhIrazcatvAriMzatsucApapramitatanuvibhAbhAsuro vizvamitram / zrIzAnte ! pItakAnte trijagadabhimate cArucintAmaNistvaM khyAtaH zuddhAvadAtaH stuta iha mayakA sampadAM sadma jIyAH // 17 // 'iti zrIzAntinAthastavanam /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 31 avacUri (1) - raghuvaMzasamasyAstotrasyAdimasya 1 'atha' iti stotrasyArambhe maGgalArthamavyayam / 2 niSpAdakam / 3 sukhasya / 4 snigdhagambhIranirghoSaM yathA syAt tathA iti kriyAvizeSaNaM bhakti prAgalbhyavazAdutkRSTatAsUcakam // 1 // 5 'athaH' iti kartRvizeSaNaM, "tho mithyAvAcake zrAnte zoke ca [('thA]'rabdhavastuni". [vizvazambhukRtaikAkSaranAmamAlikA 64] ityAdyekAkSarAbhidhAnavAkyAt, 'athaH sUnRtavAk, etena dharmitvoktiH, azrAntaH iti pUjAparatvoktiH, azokaH iti harSotkarSoktiH / evaM hi pUjA vidhiiymaanaa| bahuphalA bhavati / 6 prajAnAmadhipaH kuTambavAn putra-pautrAdiparikaraparivRtaH nRpatirapi vaa| 7 ekAtapatramiti bhUpatipakSe svalparAjyo rAjA bahu rAjyaM prApnoti, anyatra tIrthakRccakripadavIm // 2 // ___B ikSvAkuvaMzasya santateratrotpannatvAd hetubhUtam / 9 krameNAdhikataram // 3 // 10 stutiyogyaM, / 11 arthamuktAbhiH / 12 tIrthakRttvamApnoti ityarthaH // 4 // 13 trikaraNazuddhyA / 14 arthiprApyaM, kRpaNasya hi dhanamarthinAmaprApyaM bhavati, bhagavadupAstiprAptaM dhanaM satpAtrasuprApyaM bhavati / 15 pRktaM dhanaM [abhidhAna ciMtAmaNo" devakANDa 192 tema padye 'pRkthaM' asti] // 5 // 16 parAAH prakRSTAH varNA guNA yazo vA yeSAM [varNAH... guNe / / yazastAla0 haima. anekArthasaGgraha 154] | 17 saMsArAmbhodhitaraNArthaM prAptaM / 18 dharmAnuSThAnaparAGmukhaH, tvadupAstirahitaH // 6 // 19 maGgalopacArakalitam // 7 // 20 mokSapadaprAptyartham / 21 bhUta-bhAvi-bhAvAvabodhino maharSayaH, "purApUrva-bhaviSyArthayoH'' [-] ityuktatvAt / 22 bhogaikaratatvAt tadAyattaH // 8 // 23 provAca iti he prova! he aca! prakarSeNa u: rakSakaH [rakSArtha vAcakAvetau... vi-kA 11]vo vadanaM [-]yasya saH provaH, tasya sambodhanam - he prova ! | 24 aH candraH, ca: cArudarzanaH [tasya sambodhana] he aca ! 1 25 kauzalAH dezAH, teSAM patayo rAjAnaH, teSAM prathamaH, "paDhamarAe va" [ ] ityukteH // 9 // ____ 26 anUnA-pUrNA Rddhiryasya sa anUddhiH, tasya sambodhanam / 27 jJAnadarzanacAritralakSaNAni // 10 // 28 sugandhi rudhiraM kuGkumaM, candanaM zrIkhaNDaH, tAbhyAM carcitAm / 29
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 he kamalalocana ! // 11 // 30 zrAvaNa-bhAdrapadayoH // 12 // 31 paricaryAparAyaNA harayo devendrA dhaninazca yasya saH, tasya sambodhanam / 32 he sukRtinAM zreyo'rpaNe dattahasta: [ ityanvayaH ] | 33 nu iti vitarke tubhyaM praNamya paramanyaM kaJcidapi devaM ahaM na bhajAmi ||13|| 34 pUrvodhAjitaduHkarmArijRmbhitam / 35 kRtaH zItasya aparityAgo yena saH tatparISahasahatvAt // 14 // 36 parArdhyA prakRSTA pratimA AkRtiryasya saH, tasya sambodhanam ] | 37 he agRha ! anagAra ! he aya ! " yo'tikutsane [ yo'tikusite - iti vizva. nAmamAlA 98] ityanekArthavacanAt / 38 vAjizAlA // 15 // 39 stutimAhAtmyAt / 40 mokSasukham ||19| 41 yugAdijinavarNanena varNya varNanIyA varNA akSarANi yatra ||20|| anusandhAna- 38 avacUri : ( 2 ) raghuvaMzasamasyAstotrasya dvitIyasya 1 paralokeSu kena puNyena sukhaM bhavatIti vicArya || 2 || 2 bhImAni mitAM stokAM (?) karotIti bhImaH bhayavinAzakaH ityarthaH, tasya sambodhanaM he bhIma ! | 3 he nRpa ! | 4 [guNairiti ] "audAryaM samatA kAnti:" [vAgbhaTTAlaGkAra. 3.2] ityAdibhiH dazabhiH kAvyaguNaistanuvAgvibhavo'pi san / 5 AtmanaH karmANi sAMsArikA vyApArAH, tatkaraNe samarthAm // 3 // | 7 he jina ! tava nAmavAk 'zrIvItarAga' ityevaMrUpA / 7 arthapratipattaye abhimatArthasiddhaye bhavet cet, tarhi tava mantraiH alaM pUryatAm, kIdRzaiH ? sAdhayitumazakyaiH / 8 mantraM dharmavicAraM karoti iti, tasya // 4 // 9 [ijyA]"yaja devapUjAsaGgatikaraNa- dAneSu " [-] iti vacanAt, devapUjAdibhi: sukRtairvizuddhaH AtmA yasya saH / 10 kevalAvabodhAt / 11 taritumazakyaM saMsArasAgaramityarthAd jJeyam // 5 // 12 AsamudrakSitIzAM cakripramukhANAM, manISiNAM buddhimatAM maharSINAM mAnanIya: / 13 samIpavartinIM mukti ||6|| 14 he sohama ! saha Uhena mayA ca varttate iti [sa+Uha+ +ma] sohama: tatsambodhanaM / Uho doSaparijJAnaM mA lakSmIH zobhA, [mA mAtari tathA lakSyAM sudhAkalaza-ekAkSaranAmamAlA 35 ] 15 kAle vAda[rdha] kyAdau prabodho jJAnaM yeSAM te / 16 janmaprabhRti nirdoSANAM sattvAnAM iti zeSaH ] | 17 tvaM gamyo'si,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 18 jJAnena kevalAvabodhena bhAskara iva bhAskaraH / 19 yathA kAle sUryodayasamaye vikAzavatAM padmAnAM bhAskaro gamyo bhavati / [tathA] // 7 // ____ 20 sarvebhya: vidvadbhyo'dhikaM buddhibalaM nyAyo vA prema [-] ||8|| 21 'nahi' ityekamavyayaM niSedhavAcakaM [ ] // 9 // 22 de[va]! tava bhaktiH kalyANakAriNI, satAM manasi samAgatA satI paratreha ca loke sukhAya bhavati // 10 // 23 'tA lakSmIH zobhA vA, [tA zriyAm - sudhA kalaza-mAlA 23] // 11 // 24 asya / AH / tvaM / iti padacchedaH, AH iti avyayaM, santApaprakopasUcakaM, jIvaM prati santApaprakopapUrvakaM vakti [AH santApe'vyaye kudhyA.... sudhAkalaza-mAlA 3] // 13 // bhaktAmarapAdapUrtistotraTippaNa 1. 'bhUdhAtoH prathamagaNasya parasmaipadinaH vartamAnAyAM tRtIyapuruSasya dvivacanasya rUpam / 2. 'aGga' iti komalAmantraNe'vyayam 3. pitA / 4 'asya' iti nAmnaH / 5 svAdhInaM saudharaseNa pIyUSaraseNa sAraM zreSThaM saraH yasya sa-iti vigrahaH kAryaH / 6 carmacakSuSAM chadmasthAnAm iti yAvat 17 'te' iti kovidAH / 8 'tataH' iti tebhyo dIpebhyaH / 7 'kumudaM' iti zazivikasi jalajaM, atha ca kau pRthivyAM mud harSaH iti kumud, tAM iti dvitIyo'rthopyUhyaH / 10 padmAnAM AlikA zreNiH tAM, athavA padasya mAlikA padmAlikA, tAM padapadavIm ityarthaH / 11 tamaH ajJAnaM, tasya grahaH grahaNaM bandhanam ajJAnabandhanaM ityarthaH, atha vA tamo rAhuH ["tamo rAhuH saiMhikeyo"... iti abhidhAna cintAmaNi-devakANDe 121] tasya grahaH, yaH parvaNi jAyate saH, tasya // 12. 'vidhan'-vidhat vidhAne [haimadhAtupAThe 1372 tamasya] dhAtoH vartamAnakRdantasya zatRpratyayAntasya puMliGge prathamAyA ekavacanarUpam / 13 'Rte' iti 'vinA'rthakamavyayam / 14 'AkhyaH' iti ApUrvakasya 'khyAMk' adAderdhAtoradyatanabhUtakAlasya dvitIyapuruSaikavacanarUpam / 15 'trizaktiH' iti gajAzvapadAtirUpA nRpANAM tisraH zaktayo bhavanti / The. 203, B. ekatA evanyU, bereja roDa, vAsaNA, amadAvAda-7
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 zrI zreyAMsajina stavana saM. upAdhyAya bhuvanacandra A dIrgha stavanakRtinI hastaprati rAdhanapuranA vijayagacchanA jJAnabhaNDAramAM che. phoTokopI karAvatI vakhate pothI - pratakramAMka noMdhavAnuM rahI gayuM che. racanAvarSa 1794 che. racayitA paNDita athavA paMnyAsa vizeSasAgara che. temanI guruparamparA kRtinA antabhAgamAM ApelI che : vijayakSamAsUrivijayadayAsUri-vAcaka kuzalasAgara paNDita uttarasAgara- caturasAgara paNDita lAlasAgara - vizeSasAgara. hastapratamAM 'vijayakSemasUri' lakheluM che, parantu tapAgacchanI paTTAvalImAM 'vijayakSamAsUri' jovA maLe che. anusandhAna- 38 sAMtalapuranA mArge kaccha - vAgaDamAM praveza karatAM sarvaprathama gAma ADIsara Ave che. ahIM zrI zreyAMsanAtha bhagavAnanuM derAsara hatuM. mUlanAyaka zrI zreyAMsanAtha bhagavAnanI pratimA ane pratiSThA vize prastuta racanA sundara prakAza pADe che. pATaNanA sonI rAyamalle zrI vijayasenasUrinA haste A pratimAnI pratiSThA saM. 1668mAM karAvelI., A bimba pATaNamAM ekaso cauda varSa rahyuM. ADIsaranA saMghe navaM derAsara baMdhAvyuM. mUlanAyakanI pratimAnI jarUra hatI, te mATe seTha rAyamallanI bharAvelI pratimA pATaNathI lAvavAmAM AvI. saM. 1782 mAM moTI dhAmadhUma sAthai pratiSThA karavAmAM AvI. stavanamAM A pratiSThA utsavanuM varNana nathI ApavAmAM AvyuM paraMtu bimba bharAvanAra zreSThino paricaya vizeSarUpe apAyo che : osavAla vaMza, bUhaDa zAkhA, goThi gotra, sonI rAyamalla ThAkarasI, bhAryA nagAI. stavanamAM zrI zreyAMsanAtha prabhunA jIvananA prasaMgonuM kAvyamaya varNana che. eka-be sthale paMktio sudhArIne lakhavAmAM AvI che, tethI kadAca A prati mUlAdarza prati hoya. zrI zreyAMsanAtha bhagavAnanuM derAsara bhUkampamAM dhvasta thayuM che, pratimAjI salAmata che ane nUtana mandiramAM have punaH pratiSThA thaI che. jo ke mukhya jinAlaya ghaNA samayathI zrIAdIzvara bhagavAnanuM gaNAya che.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 // zrImat sadgurubhyo namaH // // dahA // RSabha jina maMgala karaNa parama saukhya dAtAra / prathama teha jinavara namo jagaguru jagadAdhAra // 1 // tuM varadAI sAradA tujha mukhaDu iMdu samAna / vINA pustaka sohatI yeM mujha vacana rasAna // 2 // mujha guru caraNakamala namuM je zrutajJAna dAtAra / zrIzreyAMsa prabhune stavaM jasa guNa parama apAra // 3 // ___DhAla - 1 mathurAnagarInI mAlaNI - e dezI puSkaravara nagga dIpato e to pUrvavara dIva majhAra ho jI(ji)na olaguM zubha bhAvasuM // e AMkaNI // zItA nadI dakSaNa dize e to ramaNija vijaya sukhakAra ho // 1 // jI0 tihAM nagarI zubhApurI, e to mAnUM laMka samAna ho ji0 rAja kare vasudhApati, nalanIgulma nRpa abhidhAna ho // 2 // jI0 te rAjana saveM sukha bhogaveM e to jogave mana vayarAga ho / ji0 tihAM vajradatta gurU AvyA suNI e to vAMdavA jAiM mahAbhAga ho // 3 // ji0 amRtamaya suNi dezanA e to lIdho saMyamabhAra ho / ji0 zubha bhAveM tapa kareM AkarA igyAra aMga pAThaka dhAra ho // 4 // jI0 eNi vidhe cAritra pAlIne tihAM katicita gotre karI kAla ho| ji0 acyuta devalokeM UpanA tihAM bAvIsa sAgara Ayu pAla ho // 5 // ji0 bAramA suralokathI caveM e to devasthitino kareM aMta ho / ji0 jeTha vadi chaThi dine zravaNa nakSatraiM zubha zaMta ho // 6 // ji0 makara rAzi Avye kaumudI madhyAhna nizi sameM tAma ho / ji0 dezavizeSameM dIpatI siMhapurI kaMcanamaya dhAma ho // 7 // ji0 teha nagarIno rAjIo e to viSNu bhupati kRpAla ho / ji0 / tasa ghari sUralalanA jisi kAI viSNudevI pativratApAla ho // 8 // ji0
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 anusandhAna-38 daMpati viSayaka sukha bhogaveM kAMI jogaveM rAma jima zIta ho / jI0 eka dina parama AnaMdasuM sukha sejeM poDhyAM nahi bhi(bhI)ta ho // 9 // ji0 cauda supana dekheM bhalA e to viSNudevI mahAmantra ho / ji0 tehavi sUralokathI cavI prabhu viSNumAtA kukheM Utapanna ho // 10 // lIlAI supana dekhI karI saMbhalAveM nija pati pAsa ho / ji0 nijamati anusAreM kahe suta hose trilokI prakAza ho // 11 // ji0 anukrame garbha vadhateM thakeM purNa huA zubha nava mAsa ho / ji0 upari SaT dina vyatikramyaI phAguNa vadi dvAdazI khAsa ho // 12 // ji0 addha nizi zravaNa nakhatteM makare sthita rohiNI kaMta ho / ji0 tehaveM jinajI janamIyA tihAM varatyA zubha virataMta ho // 13 // ji0 janma kalyANaka sura kareM sohaMmAdi cosaThi iMda ho / ji0 tima nija pUrI ziNagArine janmotsava karaiM nareMda ho // 14 // ji0 asUci TAlIneM nAma ThaveM zreyAMsa kumara dayAla ho / ji0 budha caturasAgara guru sevathI ziza kaheM jinaguNa rasAla ho // 15 // ji0 // sarvagAthA-18 // // dUhA // avinAsI igyAramo matizrutaavadhi nidhAna / ___ janmajAta traya jJAnamaya tAraNa bhavanidhi sopAna // 1 // paMca dhAvi lAlijatAM vadhe jima sUratarU choDi / dina dina koDi vadhAmaNI sUranara kareM mana koDi // 2 // ikSA vaMzeM upanA kAzyapa gotraM sadaiva / sovanavAna deha jalahaleM laMchana khaDagI ativa // 3 // eka sahasa naI aDa adhika lakSaNa aMgeM jagIza / ucheha aMgula iMsI dhanuSa AtmaMgula ekaso vIsa // 4 // anaMta bala lakSaNa adhika jovana vaya jaba lIdha / ___ mAtapitA ati nehasuM vivAha sAmagri kIdha // 5 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 37 DhAla - 2 madhu mAdananI dezI jIre viSNu mahIdhara tAMma josI teDi lagana thapAviyA jIre jI0 jIre atimoTe maMDANa zreyAMsakumara paraNAvIyA jI0 // 1 // jIre sukha vilaseM dinarAta kei dina harakhameM jogavI jIre jI0 jIre ekavIsa lAkha varSa kumAra padavI bhogavI jI0 // 2 // jIre ekadina viSNu nareMda manameM saMvega Upano jI0 jIre thApI jInane rAja bhaya jANi bhavajala kUpano jI0 // 3 // jIre sU gurU pAseM jAya cAritra cokhyu AdayoM jI0 jIre strI bhAra be sAtha tapeM karI pApa bhaya kSaya ko jI0 // 4 // jIre mAtapitAiM karI kAla sanatakumAreM be sUra thayA jI0 jIre haveM zreyAMzakumAra rAja kare prajA upara dayA jI0 // 5 // jIre ima ekavIsa lAkha varSa rAja karatAM dina thayA valI jI0 jIre tehaveM lokAMtika deva prabhuneM sIsa namAveM lalI lalI jI0 / / 6 / / jIre jaya jaya tuM jinadeva zAsana dharma varatAviiM jI0 jIre tuma pUrve jIna thayA daza teha pari jaya patAkA baMdhAviiM jI0 // 7 // jIre ehavaM suNI nijakarNa dharma dhurAI mana ullasyuM jI0 jIre dina prateM varaseM dAMna eka koDi ATha lAkhasuM jI0 // 8 // jIre eka varasano savi dAMna tehani bhavi saMkhyA suNo jI0 jIre tinase koDi aThyAsI koDi eMsI lAkha upari gaNo jI0 // 9 // jIre ima dei saMvatsarI dAna phAguNa vadi terasa dine jI0 jIre zravaNa makareM sthita caMdra saMyama Adare mahAmane jI0 // 10 // jIre chaTha tapeM jina deva sUra vimalaprabhA zibikA dhareM jI0 jIre paherAvI bhUSaNasAra pAlakhI beMsI siddha kareM jI0 // 11 // jIre cihuM dizi ubhA. iMdra chatra dhareM cAmara vijhateM jI0 jIre sAtheM caturaMgI sena madhureM svareM mAdala guMjateM jI // 12 // jIre siMhapurI nagarI madhya lalanA lye uvAraNA jI0 jIre sahasAmra vaneM , azoka zibikA Thave zubhadhAraNA jI0 // 13 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-38 jIre paMcamuSTI kare loca iMdra kacolo Agala dhare jI0 jIre eka sahasa nara sAtha purvAhna sameM dIkSA vareM jI0 // 14 // jIre tehaveM caunANa upanna devaduSya eka lAkhano bhalo jI0 jIre siddhArathapureM pahuta naMda nAme te ibhya guNanIlo jI0 // 15 / / jIre khIre pAraNuM tasa geha paMca dIvya pragaTa thayA jI0 jIre sADIbAra koDisovana vRSTi trIje bhaveM naMda mokSaM gayo jI0 // 16 / / jIre mAsa aDano ukkosa tapamAna vihAra kareM Arija dezamAM jI0 jIre pramAda naheM lavaleza upasagga nahiM upazamA jI0 // 17 // jIre chadmastha kAla be mAsa mAgha vadi-naSTacaMdra' vAsare jI0 jIre 'siMhapurI vana sahasAmra tindUka taru bAra guNo Asare jI0 // 18 // jIre teha taruvariM dhyAna dharaMta chaTha purvAhna caMdra vahe jI0 jIre te dina kevala lahaMta budha caturasAgara sIsa ima kaheM jI0 // 19 // ||srvgaathaa-42 // // dahA // karma haNI kevala lahyo ekAdazama arihaMta / iMdrAdika Avi tihAM prabhu pada sIsa ThavaMta // 1 // vAMdi sUrapati iMdra kahe prabhune nANa upanna / te mATe trigaDuM raco nava nava bhakti nippanna // 2 // ehavaM sura sahu sAMbhalI prathama tava vAyakumAra / joyaNa eka mahI sAraveM TAleM tRNa raja aMdhAra // 3 // meghakumAra mana harSasyuM surabhAdika jaladhAra / te upari SaT Rtu taNA varaseM phula apAra // 4 // tava vyaMtara sUrapati raceM maNikanaka ratnamai pITha / te upari paMca varNa kusuma jAnupramANa sUpaiSTa // 5 / / uMdhaI beTe kUzama dhareM vANavyaMtara tihAM deva / cosaThi iMdra prabhune stavI lalita vacana kahe tatakheva // 6 // Rddhi anaMtI tuma taNI meM kima vaNi jAya / jJAna divAkara sAhibA dyo mujha nijara pasAya // 7 // 1. amAvAsyAdine ityarthaH //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 DhAla - 3 aMbarI Ubhe gAjeM ho bhaTIANI rANI vaDacuiM - e dezI bhuvanapati tihAM sUrapati ho tava paheMlo gaDha racanA kareM rUpAno pAyAra / kozisAM sovanamaya ho tihAM phalake suvRttAkArameM bhavi suNo eha viyAra // 1 // caMda sUraya gaha pamuhA ho prabhu samuhA sUra joisa milI kaMcanamaya bIjo duurNg| rayaNa kozisAM sarisAM ho samazreNiM soheM cihuM dizeM trIjo ratnamaya sUraMga // 2 // caMda sUraya gaha pamuhA ho prabhu samUhA sUra joisa milI - e AMkaNI // vemANiya sUrarAya vara ho bahu maNInAM kozIsAM kareM uMcI bhiMta dhaNuzata pNc| vitthArapaNe tetIsa dhaNuM ho aneM upara batrIsa aMgula deva kareM zubha saMca // 3 // caMda0 SaTzata dhanUSaneM mAne ho eka kozano triNa gaDha vice aMtaro ratnamaya poli tihAM cyAra / dharatIthI pAvaDIyAM ho dasa sahasa olaMghI AvatAM tihAM rUpyagaDhanI pola dvAra // 4 // caMda0 rUpAnA gaDhanI polithI ho samIbhUI paMcAsa dhaNUM AgeM paMca sahassa sopAna / kaMcana gaDhanI dvArathI ho avakamIiM paMcAsa dhaNUM valI tihAM paMca sahasa nidAna // 5 // caMda0 ratnagaDhanA dvAra mukhathI ho mAMhiM jAtAM tinni __ saya dhaNU e pharatI samI bhUmi / te Age gAu ekano ho manohara maNIpITha kahyo te vici devachaMdo somya // 6 // caMda0 nava nava meM dhaNuM purva para chaMDI ho dila maMDI pITha bIjo kareM beseM dhaNuM laMba poholo tema / uMco jinadehaneM mAneM ho te beMsavAno maNIpITha huMiM valI suNo bhavi ema // 7 // caMda0 tihAM cAra dvAra udArA ho ati soheM triNa triNa pagathAlIyAM cAra dizeM siMhAsana cAra /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 anusandhAna-38 teha vici devacaM(cha)do ho tihAM vRkSa azoka bAra gUNo jina dehathI UMco sAra // 8 // caMda0 joyaNa eka jhAjhoro ho samosaraNa upari chAi rahyo eha azoka taleM devapITha / cAra dizeM siMhAsana phiratA ho tihAM jInanI beThaka ralIAmaNI valI cAra niMcA pAdapITha // 9 // caMda0 cAra siMhAsana upari ho virAjIta chatra triNa jhalakatA jinarUpa sama triNa biMba / zveta cAmara vijAtA ho prabhu cihaM pAseM beM beM zobhatA bhAmaMDala cAra pUThiM avilaMba // 10 // caMda0 dharmacakra cihuM dizeM jina Age ho sovana kamala meM gaganeM phareM dhajachatrAdi maMgalIka ATha / maNImeM thaMbhe pUtalIuM ho nRtya karatI varadAma vedikA cihuM dvAreM maMgala pATha // 11 // caMda0 maNime dvAre cAre ho te toraNa triNa triNa huMiM dhUpa vyaMtarIka ughAhaMta / joyaNa eka sahasa pramANa ho iMdra dhvaja daMDa upari lahakato cAra dhajA cihuM dizi sohaMta // 12 // caMda0 samabhUtala dharaNIthI ho ati uMco aDhI koza bhaNyo e samosaraNano mAna / RSabhAdi vIra paryaMta ho e saghalo nija nija ____ kareM jANavo trIhuM gaDhaI vAsa sahasa sopAna // 13 // caMda0 ratnagaDha bAhya IzAne ho devachaMdo maNIno sUreM kareM tihAM jinane vIsAmA ThAma / thalayara tiryaMca khayarA ho valI jalacara bIjeM gaDha nisUNe dezanA caupaya beMseM hita kAma // 14 // caMda0 __ (bIjeM gar3heM bese abhirAma) vAhana sukhAsana pAlakhI ho paheleM gaDha ThaviM raMgasyUM cokhuNe do do vAvi /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 41 . anaiM vATaleM samosaraNe ho cihuM khuNeM vAvi ekekI huI valI suNo sUrabhAva // 15 // caMda0 bhavaNA vyaMtara vemANiya ho e sUra ratnagaDhanA poliyA varNe pIta dhavalA rata syAma / dhanUM daMDa pAsa aneM gadA ho e hasteM / Ayudha sUra dhareM somayamavaruNAdinAma // 16 / / caMda0 e cAra yakSa paheMlA gaDhanA ho anukrame dvArapAla kahyA bIjeM cAra devI rkhvaal| sUrA deva trIjA gaDha bAhira ho purvAdika dvAranA polIyA tuMbaruM nAme deva mayAla // 17 // caMda0 sAmAnya samosaraNeM ho ehavI vidha saghalI jANavI jo Ave ko mahaddhika deva / to svayameva ekAkI ho samosaraNa eha vidha suM kare e vigata kahI saMkheva // 18 // caMda0 haveM iMdrAdika AgrahathI ho zrI zreyAMza mahI ___pAvana kareM AveM deva caMdA samIpa / samosaraNe purva dizathI ho te mAMDi pradikSaNa triNa diiM pUrva mukheM tribhUvanIpa // 19 // caMda0 namo tiththassa mukha bhASaI ho jina dAkheM amRta dezanA suNe devamaNU tiryaMca / jojana pramANa jiNaMdanI ho bhajI vANI guharI gAjati saMdeha na rAkheM eka raMca // 20 // caMda0 sAdhu vaimAnika devI ho valI sAdhavI e triNa . parSadA agni kUNe besaI vinita / joisa bhavaNA vyaMtara ho e trihuMnI devI naiRte kUNe beMseM sU pravIta // 21 // caMda0 bhavaNA vyaMtara joisa ho e trika sUra vAya . kuNe sAMbhalaI ityAdika sabhA hui nava /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-38 vaimAnika sUra manuSya ja ho valI maNu strI IzAMne beMsIne saphala kareM maNu bhava // 22 // caMda0 cAra nikAyanI devI ho jina sevI ane valI sAdhavI e ubhI sUNe paraSadA paMca / nara aneM nara lalanA ho valI cAra nikAyanA devatA sAtameM sAdhu dUkha na he raMca ? ||23|| caMda0 ityAdika sAta parSada ho ratnagaDhe besI sAMbhale e Avazyaka vRtti adhikAra / haveM Avazyaka cUrNe ho mana pUrNe bhaviAM / sAMbhalo ajjA-vimANadevI udAra // 24 // caMda0 e beM paraSada ubhI ho nita sAMbhaleM prabhunI dezanA zeSa gaNadharAdi parSadA daza / beThI sAMbhaleM vANI ho hIta ANI prANI cittameM na he vayara meM bhUkha tarasa // 25 // caMda0 vAjiMtra koDAkoDi ho gayaNameM aNavAyAM vAjeM dAnazIlAdi ye upadeza / kaI samakita pAmI ho ziranAmI prabhU vAMdI vale bAre paraSadA jinane Adeza // 26|| caMda0 cotrIsa atizaya zobhita ho jina aDhAra doSa rahitapaNe pAMtrIsa vANI guNasAra / aSTa mahAprAtihArija ho virAjita jANe dInamaNI sUNo gaNadhara parivAra // 27 // caMda0 prabhune chautera 76 gaNadhara ho kaustubhanAmA Adi karI caurAsI sahasa sAdhu parivAra / dhAraNI nAmA sAdhavI ho eka lAkhane triNa sahasa kahI tRpUSTa nAmA vAsudeva nRpa sAra // 28 // caMda0 zrAvaka saMkhyA be lAkha ne ho ugaNyAsI sahasa te bhaNyA zrAvisaMkhyA sUNo dharI neha / cAra lAkha ne upari ho aDatAlIsa sahasa ima kahI chauMtara 76 gacha saMkhyA eha // 29 // caMda0 .
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 zAsana sAnidhakAri ho vratadhArI yakSa manukhezvara ityAdika guNadhAmI ho tama vAmI jina igyAramo // dUhA // gRhasthAvAsa bhagavaMta taNo trisa dvi lAkha te varSa zrIvatsAdevI saMgha rakhavAla / vizeSa kahe prabhUjI dayAla ||30|| caMda0 // sarvagAthA 79 // lAkha ekavIsa kevala paNeM baiM mAsa uNeM utkarSa // 1 // varSa lAkha corAsi AukhuM pUrNa thaye jinarAja / aNasaNa kare mana ujameM ziva vadhU varavA kAja // 2 // zrAvaNa vadi tRtIyA dineM zrI zreyAMza jinavIra / eka sahasa sAdhu sahita mAsa bhakta vaDa vIra // 3 // sameta zikhara nagga upari kAusagga mudrAiM deva / zukladhyAne mokSe gayA nirvANotsava sUra kare heva // 4 // jina pratimA nita pUjatAM sijheM vAMchita kAma / iMma jANi kei bhavi janA biMba bharAveM tuma nAma // 5 // gurjaradeze pattana nayara tihAM vaNika vase osavAla / buhaDa sAkhA dIpati goThi gotra rasAla // 6 // sonI ThAkarasI tasa priyA nagAI sUta rAyamalla / biMba bharAveM abhinavuM bhAvanA bhAve bhalla // 7 // 43 DhAla ArA mAhiM oraDI lalanA tihAM kiNa ho bAjoTha DhalAva haraNI java careM lalanA e dezI vicaraMtA mahimaMDale lalanA, paudhAryA ho pIrANa paTaNa majhAri, kareM bhavi vaMdanA lalanA / sonI rAyamalla nehathI lalanA, nijadhara teDI ho tapagacha gaNadhAra, pUjeM pada arivRMdanA lalanA // 1 // saMvata sola aDasaThi lalanA, vaizAkha vada ho chaTha guruvAra, ka0 / - 4
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 anusandhAna-38 zrIvijayasenasUri nija kare lalanA, biMba pratiSThe ho zrIzreyAMsa AdhAra, pU0 // 2 // tihAM prabhU biMba bahu dina rahyaM lalanA, mahimAvaMta ho pUjA sattara prakAra, ka0 / ekaso caudau ho varSa abhirAma, tehaveM vAgaDa dezamAM, ADisara nayara ho sukhaThAma, pU0 // 3 // navo devala saMghe tihAM ko lalanA, ___ mUlanAyaka ho pratimA naheM eka, ka0 / ima vicArI pATaNathI lalanA, padharAvo ho saMgha rAkhevA Teka, pU0 // 4 // saMvata satara byAsIiM lalanA, __ zrAvaNa sUdi ho paMcamI vAra soma, ka0 / zubha dina mahurata thApIuM lalanA, khelA rasa ho nRtya karatA bhUmi, pU0 // 5 // Dhola nisAMNa te vAjateM lalanA, gAve gorI ho madhU svaragIta, ka0 / ima aneka ADaMbareM lalanA, besAryA ho dehareM subha rIta, pU0 // 6 // bAvanA caMdana ghana ghasI lalanA, kezara sUkaDa ho mAhi raMgarola, ka0 / ghAlI kacoleM pUjA kareM lalanA, bhAveM bhAvanA ho pharati olAoli, pU0 // 7 // tuM mAtA tuM hI pItA lalanA, tu hI baMdhu ho jagapAlaka nAma, ka0 / bhavasAyarathI muja udharo lalanA, avinAzI ho sukha dIjeM dhAma, pU0 ||8|| muja aparAdhI sama janA lalanA, tiM tAra(ri)yA ho naranArinA koDi, ka0 / hiva rAkhI sevaka bhaNI lalanA,
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 45 lakhacorAsi ho avataraNa choDi, pU0 // 9 // sitaraso ThANA bola joIne lalanA, deveMdrasUri ho carita aviloya, ka0 / Avazyaka vRtti anusArathI lalanA, mi guMthyA ho bola nirabuddhi hoya, pU0 // 10 // ehamA ochu adhikuM kaDaM lalanA, vicArI ho zuddha karayo vidvAna, ka0 / zrIzreyAMza zAsana pratapayo lalanA, ___ maMdiragiri ho valI gaganeM bhANa, pU0 // 11 // paMDita caturasAgara guru zobhatA lalanA, tasa zizu ho lAlasAgara vinita, ka0 / tasa padakamala ..... ..... sama lalanA, vizeSa kahe ho..... pU0 // 12 // vedAMka saMyama saMvate lalanA, Aso sita ho dazamI rahiya comAsa, ka0 / ADIsaranA saMghanI lalanA, zrIvatsAdevI ho tuma pureyo Asa, pU0 // 13 // // kalaza // ima thuNyo jinavara bhakti nirbhara ekAdazama arihaMta e / ADisara maMDaNa bhayavihaMDaNa sidharaMjana bhagavaMta e // tasa(pa) gacchanAyaka sumatidAyaka zrIvijayakSemasUrIsa e / tasa paTTa prabhakara teja dinakara zrIvijayadayAsUri Iza e // 1 // tasa gaccha rAjeM atisakAneM zrIkUzalasAgara vAcakavaro / tasa zisa paMDita saguNa maMDita uttamasAgara zrutadharo // . tasa caraNa seva buddhi catura guNa nidhi tasa ziza paMDita lAla e| tasa ziza ema vizeSa jaMpeM prabhu guNa bhaNe te maMgala mAla e // 2 // ||srvgaathaa - 101 // // iti zreyAMza jinastavana samApta //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 anusandhAna-38 cotrIza atizayavarNana garbhita zrIsImaMdharajina stavana saM. : paM. mahAbodhivijayajI bhUmikA : mahAvidehakSetramA vartamAnamA vicaratA bhagavAna zrIsImaMdharasvAmInA 34 atizayonA varNanathI yukta prastuta stavana 41 kaDI yukta pAMca DhALamAM racAyekheM kartAparicaya : vikramanA sattaramA saikAmAM racAyelA prastuta kRtinA kartA tapAgacchIya zrIvijayadAnasUri mahArAjanA ziSya zrIharSasAgaraupAdhyAyanA ziSya zrIkamalasAgarajI mahArAja che. jaina gUrjarakavio jevA jaitihAsika granthomAM saghana tapAsa karavA chatAM kartA aMgeno vizeSa paricaya ke kartAnI anya kRtio aMgenI vizeSa mAhitI sAMpaDI nathI. pratiparicaya : zrI lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmandiranA jJAnabhaNDAramAMthI prastuta hastapratinI pratikRti prApta thayela che. traNa patrAtmaka A kRti prAyaH sattaramA saikAmAM racAyI hoya tema jaNAya che. prati bahudhA zuddha che. kyAMka kyAMka azuddhi che. ala.DI.insTITyUTanA jJAnabhaNDAramAM A pratinI bIjI kopI mATe tapAsa karavA chatAM te amane maLI zakI nathI. temaja kobAnA vizALa jJAnabhaNDAramAthI paNa A katinI anya hastaprata saMprApta thaI zakI nathI. kRtiparicaya : pAMca DhALamAM racAyelI A kRtimAM paramAtmAnA 34 atizayonuM khUbaja sundara zailImA varNana thayuM che. prathama DhALanI prathama pAMca kaDImAM bhagavAna sImaMdharasvAmI- keTaluka varNana karyA bAda pachInI traNa kaDImAM prabhunA cAra sahaja atizayanuM varNana karAyuM che. bIjI DhALanI AThamI kaDImAM karmakSayathI prApta thatA 11 atizayonuM varNana karavAmAM AvyuM che. trIjI ane cothI DhALanI kula 16 kaDImAM devatAkRta 19 atizayonuM varNana thayuM che. pAMcamI DhALanI prathama sAta kaDImAM
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 paramAtmAne bhAvabharI prArthanAo karavAmAM AvI che. chellI be kaDImAM kRtinI racanAsaMvata, tithi temaja kartAnI guruparamparAno ullekha thayo che. kRtisampAdana : 'jai nagUrjarakavio' nA bIjA bhAgamA 454mA kavi tarIke zrIkamalasAgarajI ma.nA nAmano ullekha che. temaja 933mI kRti tarIke 34 atizayastavanano ullekha thayela che. jo ke jai.gU.ka.nA saMgrAhaka mohanabhAI desAIne A kRti adhUrI maLI hoya tema jaNAya che. kAraNa ke onA AdibhAgamAM prathama be DhALa chUTI gaI che. kRtino prArambha sIdho trIjI DhALathI thAya che. jyAre kRtinA antabhAgamAM paNa mahattvano pharaka jovA maLyo. amane prApta thayela hastapratamAM kRtinI racanA saMvata 'induSaD-rasa-lezA' dvArA 1662 batAvI che. jyAre jai.gU.ka.nA dvitIyabhAgamA 'iMdu rasa biMdu lesA' dvArA 1606 batAvI che. Ama 60 varasano pharaka paDe che. kartA zrI dAnasUrimahArAjanA praziSya hoi 1666ne badale 1606 vadhu yogya Thare che. vadhu sAdhananA abhAve A carcAne AgaLa laMbAvatA nathI. A kRtinI pratikRti karI ApavAmAM paM. amRtabhAI paTelano sahayoga sAMpaDyo che. cotrIzaatizayavarNanagarbhita zrIsImaMdharajinastavana // 8 // OM paramaguruzrIharSasAgaraupAdhyAyagurubhyo namaH // (DhAla - 1) sadAnaMdi vaMdu jugAdIsa deva, jehanI ahinisi suranara karai seva / / paramaguru pAsi mai nirmala buddhi mAgI, hivaI huM thuguM zrImaMdhira pAya lAgI // 1 // prabho maI suNyA tumhe pUrava mAhAvideha, tihAM achai puSkalAvatI vijaya nAma jeha /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 prabho nayarI puMDaragiNI atirasAla, tihAM upanA zrImaMdhira guNa vizAla ||2|| prabho paMcasaI dhanuSa tanu sovarNa vAna, prabho pAe laMchana vRSabha sohai pradhAna / prabho tumha pUrava lakhya caurAsI Aya, prabho dhinna te rAjakuli upanA jinarAya // 3 // prabho anukami bhogavyAM viSayasukha rAjabhoga, prabho mani karI jANIu athira e saMyoga / prabho munisuvrata vArai huA cAritracArI, tava tumhe karmaripu bhAvaThi dUri vArI ||4|| prabho maI jANIiM tumhe chaMDIu sayala saMga, paNi hajI tAharai mani saMyama ramaNi raMga / prabho teNar3a bahuta tumha pAsi ThakurAI dIsai, prabho eNai kAraNi cautIsa atizaya kahIsi ||5|| ( 4 sahaja atizaya ) prabho tAharu rUpa mujha mani ati suhAi, isyu ko nahI samavaDi ji anupama divAi / prabho janma lagai atizaya achai tumha cyAra, prabho maMsanai rudhira hoiya syuM dugdhavAra // 6 // bIja nirmalu deha tumha sveda nahIM rogabaMdha, trIjai sAsa nisvAsa kamala utpala sugaMdha / cuthai AhAra nIhAra navi chadamastha dekhai, prabho tAharA guNa mUrakha kavaNa lekhai // 7 // prabho kevalataNA hivai kahuM atizaya igyAra, prabho dhinna te deza jihAM jina kara vihAra / prabho tAharI cAturI maI hivaraM jANI, zivaramaNi varavA kAji e Rddhi ANI // 8 // anusandhAna- 38
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 DhAla - 2 vasaMtaphAga (karmakSayakRta 11 atizaya) sura-tiri-nara koDAkoDI, joaNamAMhi samAi / e atizaya kahiu pAMcamuM, hivaI chuTuM kahivAi // 9 // dAna-sIyala-tapa-bhAvanA, cihuM pari dharma kahati / joaNa lagaI sura-nara-tiri, bhASA sahuM prIchaMti // 10 // hivai sAtamuM atizaya ruaDu, bhAmaMDala jhalakaMti / prabhu pUThiiMthI sAMvarai, tejaI ati sohaMti // 11 // paNavIsa joaNa duha(daha)dasi, saMkaTa-roga-zamaMti / e ThakurAI jina ! tumha taNI, jovAnI mana khaMti // 12 // e atizaya kahiu AThamu, mani dharI nuamu joi / jihAM vihAra karai jina cihu-dasi taNI dasi vaira na hoi // 13 // jihAM samosarai jina, dasamai tihAM sAtai Iti na huti / maragI mAMda(gI) nu hai igyAramai, jihAM jinavara vicaraMti // 14 // ativRSTi nu hai bAramai, teramaI nahI laghUvRSTi / / durbhikhya na hai valI caudamai, jihAM jinanI hui dRSTi // 15|| sva-paracakrabhaya nu havai, panaramai jihAM jina vAsa / e agyAra atizaya karmakhaya, cyAra sahaji tumha pAsa // 16 // DhAla - 3 nAbhinariMdanI (devakRta 19 atizaya) suranA kIdhA joi, ugaNIsa atizaya, jinajInAM tumhe sAMbhalu e / dharmacakra AkAza, prabhU Agali thAya, cAlai atizaya solamai e // 17 // sataramai cAmara doi, DhAlai devatA, bihuM pAse rahI harSasyu e /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 siMhAsaNa pAyapITha, rayaNe jaDiuM a, cAlai sAthi aThAramaie || 18 || zira Upari trahi chatra, dharI rahai devatA, rayaNadaMDa ugaNIsamai e / indradhaja AkAza, rayaNe jaDIya, paMcavarNI sohai vIsamae e // 19 // ekavIsamai surarAya, jina pAe Thavai, rUDAM nava sovana kamala / bAvIsamai gaDha traNi, rayaNa rUpamaya, gaDha trIju sovana vimala // 20 // maddhibhAga maNipITha, baisI zaMhAsani, de dezana jinavara bhalI e / zrI pahilA kUNi IzANi, dasa indra - devatA, nara-nArI rahI sAMbhalai e ||21|| agani kUNi rahai, trihi sAdhu-sAdhvI, vaimAnika devI suNai e / nairati kuNi vicAra, trihuMnI devIya bhavanapati - viMtara - jotiSI e // 22 // cuthI vAyanI kUNi, e trihuM devatA, bhavanapati - viMtara - joisIyA e / ima kahI paraSadha bAra, gaDha bIjai valI tarIya save sahu tihAM rahyA e ||23|| ratha- pAlakhI vAhanna, hastI turaMgama, zastre save gaDha trIjai rahai e / maNi kosIsAMuli, cihuM dasi trAhitrihi rakhavAlA poli achai e // 24 // anusandhAna- 38
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 jinanai rahivA kAji, gaDha bIjA mAMhi, devachaMdo deviiM kariu e / e samosaraNa adhikAra, sahiji kahiue saMyama, sukha bhogavavA e // 25 // cihuM dasi cyArai rUpa, jinavara ! tumha taNA, di dezana trevIsamai e| joaNa eka vistAra, azoka uMco e, bAra guNo, cuvIsamai e // 26 // ___ DhAla - 4 aDhIyA kAMTA UMdhA thAi, jeNai paMthi jinavara jAi, bhaviyaNa jina namo e, atizaya paMcavIsamo e / chavIsamai tarujAti, abU jaMbU bahu bhAti, te(ta)ru, saghalA namaie bhavIyaNa mana gamai e // 27 // devaduMdabhi vAjai pAsi, satAvIsamai rahI AkAza, vAyA vihuNI e, te zravaNe sahu sahuNA e // aThAvIsamai cihuM dasi vAya, sItala save suhAi, managamatA valI e gayA tApa save TalIe // 28 // zakuna save AkAza, Avai prabhUnai pAMsi, phiratAM dAhiNAe, atizaya guNatIsamo e // gaMdhodaka varasaMti, jihAM prabhU dezaNa diti, tihAM raja-reNu na haie, atizaya tIsamo e // 29 // paMcavarNa phUla jAti, jalaya-thalaya doya bhAti atizaya ekatIsamae, phUlapagara jaMghA lagai e / navi vAdhai naha-roma, java lAdhu saMyama yoga, iMdrI nitu damo e, atizaya battIsamo e // 30 // samosaraNa karajoDi aNahuMtai sura koDi, atizaya tetIsamaie, tuhai niraMjana ! kimai e //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-38 chai rati bArai mAsa, iMdrI paMca vilAsa, managamatA hivai e, atizaya cutIsamai e // 31 // kahiyA atizaya cutIsa, puhatI manaha jagIsa, suNatA mana rulIe, dhina dekhai. te valI e // gAma-nagara te deza, jihAM svAmI karai niveza, tumha nirayaya khiNa khiNu e, dhinna jIvI teha taNu e // 32 // ___ DhAla - 5 bharatha ulaMbhAnI dhina nara-nArI - devatA, ahini (zi) tumha pAi sevatA, managamatA phala pAmai tumha sevatA e // mujha mana alaju ati ghaNuM, jovA darizana tumha taNu / amha taNu saMdezu avadhArayuM e // 33 // mata pAkhaMDa jagamAhi ghaNA, te vacana na mAnai tumha taNA / tumha taNA zAsanamAMhi te nahIi e // sUtra aratha sUdhAM kahai, te upari mujha muni rahai, mana rahai Aja lagai guru jabUdhikA(?) e // 34 // isI ANa tumhArI vAlahI, te sahi guruvayaNe maI grahI / mai grahI bhavi, bhavi ANa tumhAraDI e huM kuguru kudevi bholaviu, karamai iNI pari rolaviu / rolaviu tujha viNa svAmI cihu gatii e // 35 // dayAsAgara jina ! tumha kahIi, sevaka upari hita vahIi, tumha kahIi di savaka (sevaka) zarIkhI sUkhaDI e / hivaI sevaka hIiM saMbhArayu, mugati jAtA vaci rayu, tArayu tArayu SevarAsu mani dharu e // 36 / / jina ! ANa tumhArI sira vahuM, tujha jAmali huM kuNa kahuM, huM kahuM tribhUvananu tuM rAjIu e / gagana kAgala koi mani dharai, te SA(SI)ra samu khaDIu kri| te karai merugiri sarIsI lekhaNI e // 37 / /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 jAnyuArI-2007 sarasati likhai saMdesaDAM, tumha milavA amha mani evaDAM, likhatAM pAra na (pA)mIi e // ju hu tamAharai pAkhaDI, tumha darizana joata eNI AMkhaDI, e AMkhaDI saphala karata hu mAharI e // 38 // hivai di darizana jina tAharUM, yama gami rahai mana mAharu, mana mAharu caraNa tumhAre thira rahiyu e / bIya caMdA tumhe suNayu e, vaMdana mAharI kahiyu e, kahiyu e sevakanai hivai tArayu e // 39 / / (kalaza) Indu-SaD-rasa-lezI kahI, e saMvachara saMkhyA kahI saMkhyA kahI phAguNa sudi ekAdazI e / e tavana kIu harSi karI, zrI guru caraNa hIi dharI, mani dharI bhagatirAga zrImadhira taNue // 40 // tapagachanAyaka sukhadAyaka, zrI vijayadAnasUrIzvara, uvajhAya munivara harSasAgara, tAsu gacchi dinakaru / tasa sIsa kahai, jinavadana tAharu kamalasAgara sohai e tumha caraNi mujha mani, atihi lINu yuM bhamara mAlatI mohai e // 41 // iti cotrIza atizayastavanaM saMpUrNa / / // samApta // C/0. kirITa grAphiksa ratanapoLa, amadAvAda-1
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 anusandhAna-38 patra carcA (1) jasarAja hI jinaharSagaNi haiM ma. vinayasAgara anusandhAna ke aMka 35, pRSTha-53 se 58 taka kavi jazarAjakRta doghakabAvanI prakAzita huI hai| isakI sampAdikA sAdhvI zrI dIptiprajJAzrIjI haiM / isa dodhakabAvanI ke prArambha meM kavi-paricaya ke sambandha meM sampAdikA ne likhA hai :- saM. 1730 mA aSADha zudi nomane dine mUla nakSatramA a, dodhaka bAvanI temaNe banAvI che tevaM temaNe chelA-52mAM dohAmAM lakhyu che. paNa pote kyAMnA che tathA sAdhu hatA ke gRhastha, tevI koI vAta temaNe lakhaM nathI, eTale temanA viSe vadhu vIgato maLavA- muzkela che. vastutaH jasarAja unakA bAlyAvasthA kA nAma thA / dIkSA grahaNa karane para jinaharSagaNi bane the / kharataragaccha kI paramparA ke anusAra jaba bhI koI AcArya paTTadhara banatA thA to apane kAryakAla meM 84 dIkSA nandiyoM meM se eka se adhika nandiyoM kA prayoga karatA thA / dIkSA nandI meM 2025 yA adhika dIkSAeM hone ke pazcAt vaha nandI parivartana kara detA thA / jaise bAlyAvasthA kA nAma jasarAja thA ora dIkSA kA nAma jinaharSa bnaa| bAlyAvasthA kA nAma lokajihvA para pratiSThita hone ke kAraNa vaha nAma anta taka calatA rahA / jasarAja, jinaharSa banane para bhI svayaM kI kRtiyoM meM donoM nAmoM kA prayoga karate the / ye kharataragacchIya zrIjinakuzalasUri kI paramparA meM kSemakIrti zAkhA meM u. zAntiharSagaNi ke ziSya the / inakI prathama racanA candana malayAgiri caupaI 1704 meM racita hai| ataH ApakA janma samaya lagabhaga 1685 aura dIkSA samaya 1695 se 1699 ke madhya mAnA jA sakatA hai| yaha bhI sambhava hai ki inakI dIkSA jinarAjasUri ke kara-kamaloM se huI ho / kavi kA prArambhika jIvana rAjasthAna meM hI bItA / vikrama saMvat 1736 meM kavi pATaNa gaye aura vahIM ke ho gaye / 1736 se lekara 1763 taka pATaNa meM hI rahe / yahI kAraNa hai ki prArambhika racanAoM meM rAjasthAnI kA adhika
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 55 prabhAva hai, bAda kI racanAoM meM gujarAtI kA prabhAva dRSTigocara hotA hai / ye apane viSaya ke niSNAta vidvAn the / bhASA kaviyoM meM samayasundaropAdhyAya ke bAda inako sthAna diyA jA sakatA hai| hameM jo dIkSA nandI sUcI prApta huI hai vaha vikrama saMvat 1707 se hai / jinaharSagaNi kI dIkSA isake pUrva hI ho cukI thI isalie prApta dIkSA nandI sUcI meM isakA ullekha nahIM hai / prazna upasthita hotA hai ki zAntiharSa aura jinaharSa guru ziSyoM kI harSanandI kaise sthApita huI ? sambhAvanA hai ki zAntiharSa aura jinaharSa pUrva meM pitA-putra raheM hoM, dIkSA eka sAtha huI ho athavA putra kI dIkSA kucha samaya ke bhItara hI huI ho to donoM kI harSanandI ho sakatI hai / inakI anekoM kRtiyA~ prApta hotI hai / rAsa sAhitya para to inakA ekAdhikAra thA / kumArapAla rAsa (racanA saMvat 1742) yaha rAsa Ananda kAvya mahodadhi meM prakAzita ho cukA hai| inakI rAsa saMjJaka racanAe~ 70 ke lagabhaga haiM / sphuTa racanAe~ lagabhaga 400 haiM / sphuTa racanAoM kA saMgraha bhI agaracandajI nAhaTA dvArA sampAdita jinaharSa granthAvalI meM prApta hai / isakA prakAzana vikrama saMvat 2018 meM sAdUla rAjasthAnI risarca insTITyUTa, bIkAnera se haA thA / inakI samasta kRtiyoM ke nAma kI jAnakArI ke liye dekheM kharataragaccha sAhitya koza / yaha dodhaka bAvanI jinaharSa granthAvalI meM dUhA bAvanI ke nAma se pRSTha 94 se 99 taka prakAzita hai / dodhaka saMskRta kA rUpa hai jaba ki dohA bhASA kA rUpa hai| __ ataH yaha kahA jA sakatA hai ki dodhaka bAvanI ke kartA jasarAja kharataragacchIya kSemakIrti paramparA ke u. zAntiharSagaNi ke ziSya the, aura inakI ziSya paramparA kucha varSoM pUrva hI niHzeSa huI hai / bhaviSya meM sampAdikA saMzodhana karane kA kaSTa kareMgI /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 anusandhAna-38 (2) u. caritranandI kI guruparamparA evaM racanAeM anusandhAna ke aMka 35, san 2006 meM pRSTha 31 se 48 taka mahopAdhyAya cAritranandI viracita caturdaza pUrva pUjA prakAzita huI hai| isake sampAdaka haiM AcArya zrIvijayazIlacandrasUrijI ma. / durlabha evaM mahattvapUrNa pUjA kA sampAdana kara AcAryazrI ne sAhityika jagat para upakAra kiyA hai| pUjA ke pUrva meM kavi kI guru paramparA dete hue sampAdaka ne likhA hai :- 'kharataragacchanA jinarAjasUri, temanA pAThaka rAmavijaya, temanI paramparA kramazaH sukhaharSa (?)-padamaharSa-kanakaharSa-mahimaharSa-citrakumAra-nidhiudaya (ke udayanidhi ?)-cAritranandI Ama paMktio parathI ukale che. AmAM kSati hoya to sudhArI zakAya ! saMvata 1895 mAM A pUjA kavie racI che te temaNe ja nodhyu che.' isa vAkyAvalI meM prayukta AmAM kSati hoya to sudhArI zakAya ! zabdoM ne hI mujhe prerita kiyA hai / . kharataragaccha ke gaNanAyaka jinasiMhasUri ke paTTadhara jinarAjasUri hue| jinarAjasUri kI hI ziSyaparamparA meM upAdhyAya nidhiudaya hue / sambhava hai inakA bAlyAvasthA kA nAma navanidhi ho / inhIM ke ziSya upAdhyAya cAritranandI hue jo cunnIjI mahArAja ke nAma se prasiddha the / cAritranandI jaina nyAyadarzana, kAvya, vyAkaraNa aura pUjA sAhitya ke udbhaTa vidvAn the / unake samaya meM kAzI meM jaina vidvAnoM meM inakA agragaNya sthAna thA / inakA sAhitya sRjana kAla 1890 se lekara 1915 taka hai / kharataragaccha sAhitya koza ke anusAra cAritranandI kI nimna racanAeM prApta hotI haiM :1. syAdvAdapuSpakalikAprakAza svopajJa TIkAsaha, nyAyadarzana, saMskRta, 1914, aprakAzita, hasta. siddhakSetra sAhityamandira, pAlItANA, jinayazasUrijJAna bhaM., jodhapura pradezI caritra, bhASA-saMskRta, sarga 9, racanA saMvat 1913, sthAna stambhatIrtha / aprakAzita, zrI puNyavijayajI saMgraha, ela.DI. insTITyUTa, 2.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 57 3. ahamadAbAda, kramAGka 4593 sadratnasArddhazataka, praznottara, saMskRta, 1909 indaura, a., ha. AcAryazAkhA jJAna bhaM., bIkAnera, kAntisAgarajI saMgraha zrIpAlacaritra, kathA caritra, saMskRta, 1908, aprakAzita, hasta. kAntivijaya saMgraha, bar3audA 1910, svayaM li. caturviMzati jina stotra, stotra, saMskRta, 19vIM, aprakAzita, hasta. kharataragaccha jJAna bhaM., jayapura praznottararatna, praznottara, hindI, 20vIM, aprakAzita, hasta. sadAgama TrasTa, koDAya 7. cauvIsI-jina stavana cauvIsI, cauvIsI sAhitya, hindI, 20vIM aprakAzita, hasta. khajAMcI saMgraha rA.prA.vi.pra., jayapura ikkIsaprakArI pUjA, pUjA, prAcIna hindI, 1895 banArasa, aprakAzita, hasta. vinaya. pratilipi, harisAgarasUri jJAna bhaM., pAlItANA ekAdaza aGgapUjA, pUjA, hindI, 1895, aprakAzita (anu. 35 meM prakAzita), hasta. nAhara saMgraha, kalakattA caudaha pUrva pUjA, pUjA, hindI, 1895, aprakAzita, (anusaM. 35 meM prakAzita) hasta. nAhara saMgraha, kalakattA 11. navapada pUjA, pUjA, rAjasthAnI, 20vIM, aprakAzita, ullekha, jaina gurjara kavio bhAga-3, pR. 336 . 12. paMca kalyANaka pUjA, bhASA-prAcIna hindI, racanA saMvat 1889 kalakattA, mahatAbacanda ke Agraha se / aprakAzita, vinaya pratilipi 14. paJca jJAna pUjA, pUjA, hindI, 19vIM, mudrita, jina pUjA mahodadhi, hasta., vinaya. pratilipi / 15. samavasaraNa pUjA, prAcIna hindI, 191...khambhAta, aprakAzita, hasta. nAhara saMgraha, kalakattA 16. navapada caityavandana stavana stuti, gIta stavana, prAcIna hindI, 20vIM, mu., harisAgarasUrijJAna bhaM., pAlItANA
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 anusandhAna- 38 mere samakSa pradezI caritra, paJcakalyANa pUjA, paJcajJAna pUjA aura ikkIsa prakArI pUjA- cAra kRtiyA~ hai / ata: ina cAroM kRtiyoM ke AdhAra para hI unakI guru paramparA aura unake dIkSAnta nAmoM para vicAra kiyA jAegA / kavi ne apanI pUrva guru paramparA dete hue pradezI caritra meM likhA zrImatkoTikasadguNendudukula zrIvajra zAkhAntare mArttaNDarSabhasannibhaH kharataravyomAGgaNe sUrirAT / zrImacchrIjinarAjasUrirabhavacchrIsiMhapaTTAdhipaH zrIjainAgamatattvabhAsanapaTuH syAdvAdabhAvAnvitaH // 33 // tatpAdAmbujahaMsarAmavijaya: saMvignasadvAcako'bhUjjainAgamasAgarapramathanaistattvAmRtasvIkRtaH / tadvaineyasuvAcako guNanidhiH zrIpadmaharSo'bhavat yaH saMvignavicArasArakuzalaH padmopamo bhUtale ||34|| tacchiSyaH sukhanandano matipaTuH sadvAcako vizrutastattvAtattvavicAraNe paTutaro'bhUttattvaratnodadhiH / tadvaineyasuvAcako'bdhijanakAd vAdIndracUDAmaNijJAnadhyAnasuraGgaraGgatadRzo'bhUdAtmasaMsAdhakaH ||35|| tatpaTTe mahimAbhighastilakayuk sadvAcako'bhUdvara: ziSyANAM hitakArako munijanAcchikSApravRttau paTuH / tatpaTTe kumarottaro munivaropAdhyAyacitrAbhidhaH khyAto'bhUddharaNItale zamayuto brahmakriyAyAM rataH // 36 // tatpAdAmbujabhRGgasevanaparopAdhyAyaniddhayudayo mithyAvAdavinirjitena vihito'rhacchAsanoddyotakam / tacchiSyaH sarahaMsakiGkarasamopAdhyAyacAritrakaH cakre'haM caritaM pradezinRpaterjenAgamAbdhermudA ||37||
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 jAnyuArI-2007 isake anusAra pUrva guru paramparA isa prakAra banatI hai : jinasiMhasUri (yuga. jinacandrasUri ke paTTadhara) jinarAjasUri u. rAmavijaya u. padmaharSa (saMvigna) u. sukhanandana u. mahimatilaka u. citrakumAra u. nidhiudaya u. cAritranandI isa caturdaza pUrva pUjA meM ullekhita sukhanandana aura mahimatilaka ke bIca meM kanakakumAra kA nAma nahIM milatA hai| paMcakalyANa pUjA rajanA prazasti meM isa prakAra ullekha hai :- . tasu AjJAyeM bhagati udAra stuti kalyANaka saMgha hitakAra / bha0 10 gyAnanidhiguNamaNibhaMDAra mahimatilaka pAThaka sukhakAra / bha0 11 tatapaMkaja madhukara sukhapIna citrakumara labadhI guNalIna / bha0 12 tatapada nidhiudayaja bhAMna jinaAjJApratipAlaka jAMna / bha0 13 bhAvanandI gurupadaanurakta bhrAtR cAritranaMda kIdhI jinabhakti / bha0 14 isameM mahimatilaka ke bAda kI hI guru paramparA dI hai aura bhAvanandI ko apanA gurubhrAtA batalAyA hai /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 anusandhAna-38 paMcajJAna pUjA racanA prazasti meM likhA hai :kharatarapati jinasiMhapaTadhAra zrI jinarAjasUriMda sukhakAra / bha0 6 tasu padapaMkaja madhupa suziSya pAThaka rAmavijaya guNamukhya / bha0 7 tasu ziSya varavAcakazrI padma-harakha harakhadhara zivasukhasadma / bha0 8 tasu vaineya pAThakapadadhAra sukhanaMdana guNamaNibhaMDAra / bha0 9 tasupada kanakasAgara abhidhAna pAThakapadadhAraka suvihAna / bha0 10 tasupada sarakajahaMsasamAna pAThaka mahimatilaka guNakhAna / bha0 11 kumaruttara tasu ubhaya suziSya citralabadhi paMDitajanamukhya / bha0 12 tasRziSya nidhiudayagaNi jANi gurupadakajamakaraM samAna / bha0 13 tAsuziSya vara cAritrananda paNanANastuti raci AnaMda / bha0 14 isameM apanI paramparA jinasiMhasUri se hI prArambha kI hai / sukhanandana ke bAda kanakasAgara kA nAma diyA hai aura citrakumAra tathA labdhikumAra ko guru bhrAtA likhA hai / ikkIsa prakArI pUjA kI racanA prazasti meM likhA hai :gacchezasatkharatarAhvayagacchasiddhaH bhavyAnjakAnanamalaMkRtabhAnurUpaH / AcArapaJcazubhapAlanasAvadhAno sUrIndrarAjajinarAjamabhUtprasiddhaH // 2 // vAdIndravRndaghaTamugaratulyabhAvaM tacchiSyarAmavijayo varavAcako'bhUt / siddhAntatattvasadbhAvitadhIpracaNDastacchiSyavAcakavaro'bhUtpAharSaH // 3 // jainendrazAsanaprakAzakacandratulyastacchiSyavAcakavaro sukhanandano'bhUt / zrIpAThakaH kanakasAgara tasya ziSyo'bhUdravyapaGkajasamUhavibodhabhAnuH / / 4 / / sadvAcako'gratilako mahimAbhidhAno'bhUddIkSitau prvcnaassttsumaatRcaariH| jainendrazAsanavibhAsakacandratulyau ziSyAvabhUtsukumaruttaralabdhicitrau / / 5 / / zauNDIryadhairyaguNaratnakaraNDakeyastacchiSyaniddhiudayAhvayabhU jayantu / cAritranandivinayena vinirmiteyaM arhatsunemidivaseSu dhRtigraheSuH // 6 // __isa prazasti meM jinarAjasUri se apanI paramparA prArambha kI hai / isameM bhI sukhanandana ke bAda kanakasAgara kA nAma diyA gayA hai / citrakumAra aura labdhikumAra ko gurubhrAtA likhatA hai /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 kharataragaccha dIkSA nandI sUcI meM (jo ki bIkAnera bar3I gaddI, AcArya zAkhA aura jinamahendrasUri maNDovarI zAkhA kA) ina nAmoM kA ullekha na hone se svayaM saMdehagrasta thA ki yaha paramparA jinarAjasUri paramparA, jinasAgarasUri paramparA aura jinamahendrasUri kI paramparA meM nahIM the kintu kisa paramparA ke anuyAyI the yaha mere lie prazna thA / kintu paMcakalyANaka pUjA meM kavi ne svayaM yaha ullekha kiyA hai : zrI akSayajinacandraM paMcakalyANayuktaM sunidhiudayavRddhi bhAvacAritranandI | bhavajaladhitaraNDaM bhaktibhAraiH stuvaMti avicalanidhidhAmaM dhyAyayanprApnuvanti // 1 // gaNAdhIzaudAryo guNamaNigaNAnAM jalanidhiH gabhIrobhUcchrImAnpravarajinarAjAkSagaNabhRt surindrastatpaTTe dhumaNijinaraMga: surataruH bRhadracchAdhIzo kharataragaNaikAmbujapatiH // 2 // kramAdAyAtaM zrIjinaakhayasUrIndragaNabhRdabhUnnRNAM tApaM tadupazamanaM pUrNazazibhRt gabhastistatpaTTe bhavikajasubodhaikarasiko bhuvau vikhyAtaM zrIpravarajinacandro vijayate // 3 // 61 arthAt jinarAjasUri ke pazcAt zAkhAbheda hokara jinaraGgasUri zAkhA kA udbhava huA / jinaraGgasUri paramparA meM zrIjinAkSayasUri ke paTTadhara zrIjinacandrasUri ke vijayarAjya meM yaha pUjA racI gaI / cAritranandI kI paramparA jinaraGgasUri zAkhA kI AdezAnuyAyinI rhii| isa zAkhA kI daphtara bahI prApta na hone se isa paramparA ke upAdhyAyoM kA dIkSA kAla kA nirNaya nahIM kara sakA / 19vIM zatAbdI ke anta meM aura 20vIM zatAbdI ke prArambha meM kAzI meM cAritranandI aura jinamahendrasUri anuyAyI nemicandrAcArya aura bAlacandrAcArya kuzalapazyati, jaina vidvAnoM meM vikhyAta the arthAt inakA bolabAlA thA / isI samaya ke vijayagacchIya upAdhyAya hemacandrajI kA
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-38 kalakattA meM praur3ha vidvAnoM meM sthAna thA / cAritranandI ke ziSya cidAnanda prathama the / jinakA prasiddha nAma kapUracanda thA / ve kriyoddhAra para saMvignapakSIya sAdhu bana gae the aura unakA vicaraNa kSetra adhikAMzataH gujarAta hI rahA / cidAnandajI prathama acche vidvAn the adhyAtma jJAnI the aura unhIM para unakI racanAeM hotI thii| unakI laghu racanAoM bahotarI kA saMgraha bhI cidAnanda (karpUracandrajI) kRta pada saMgraha (sarva saMgraha) bhAga 1 evaM 2 jo ki zrI buddhi-vRddhi karpUragranthamAlA kI ora se zA. kuMvarajI AnaMdajI bhAvanagara vAloM kI ora se saMvat 1992 meM prakAzita huA hai / cidAnandajI prathama dvArA nirmita sAhitya ke lie dekheM kharataragaccha sAhitya koza / cAritranandI kA bAlyAvasthA kA nAma cunnIlAla honA cAhie / kAzI meM inakA upAzraya jJAnabhaNDAra bhI thA / jo cunnIjI ke nAma se cunnIjI mahArAja kA upAzraya evaM bhaNDAra kahalAtA thA / cAritranandI ke pazcAt paramparA na calane se usa cunnIjI ke bhaNDAra ko tapAgacchAcArya zrIvijayadharmasUrijI mahArAja kAzI vAloM ne prApta kiyA aura use AgarA meM vijayadharmalakSmI jJAna mandira ke nAma se sthApita kiyaa| prasiddha tapAgacchAcArya zrI padmasAgarasUrijI mahArAja ne prayatnoM se usa vijayadharmalakSmI jJAna mandira, AgarA kI zAstrIya sampatti ko bhI prApta kara liyA jo Aja zrI kailAzasAgarasUri jJAna mandira, kobA ko suzobhita kara rahA hai / (3) kalyANacandragaNi ___ muni zrI kalyANakIrtivijayajI ne anusandhAna aMka 37, pRSTha 10 se 15 taka zrI navaphaNApArzvanAthastava ke nAma se eka durlabha evaM aprakAzita kRti kA sampAdana kara prazasya kArya kiyA hai / isa kRti se sambandhita mandira, stava, kIrtiratna aura kalyANacandra ke sambandha meM jo bhI aitihya sAmagrI prApta hai, vaha nimna hai :
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 jAnyuArI-2007 1. navakhaNDA pArzvanAtha mandira - saMghapati maNDalika ne isa mandira kA nirmANa karAyA thA aura isakI pratiSThA vikrama saMvat 1515 ASAr3ha vadi 1 ko zrI jinabhadrasUri ke paTTadhara bhI jinacandrasUri ne karavAI thI / saMghapati maNDalika jayasAgaropAdhyAya ke bRhadbhrAtA the / vartamAna meM ye mandira AbU meM caumukhajI ke mandira ke nAma se prasiddha hai / vastutaH yaha maNDalika dvArA nirmApita mandira kharataravasahI hI hai / mandirastha mUrtiyoM ke lekha kharataragaccha pratiSThA lekha saMgraha, lekhAGka 537 se 556 taka prakAzita haiM / 2. stotra meM chanda - anusandhAna ke pRSTha 10 meM isa stotra ke 22 se 24 padya vastu chanda meM likhe haiM, kintu yati kA ullekha nahIM kiyA hai| vastutaH vastu chanda prasiddha nAma hai / isI chanda ke bhedoM meM cArusenA-raDDA chanda hai| yaha chanda 9 caraNoM kA hotA hai, prArambha ke pA~ca caraNa cArusenA raDDA ke aura antima 4. caraNa dohA ke hote haiM / ina caraNoM kI yati 15, 11, 15, 11, 15 hotI hai aura zeSa dohe ke cAra caraNa hote haiM / isake prathama caraNa kI prathama paMkti meM 8 akSaroM kI punarukti / punarAvartana hotA hai : vaMsu uttamu vaMsu uttamu puhavisupasiddha, ghaNa-kaMcaNa-ghaNa-rayaNa, sayaNavaggu u maggamuttau bahu mannai dhuri naraha, naravariMdu ANaMdajuttau / sAmisalAhaNa-ma(bha?)tti idha phalu ittalau lahaMti / bhaviyaNa jiNa ! mAhappu tuha kaha mArisa jANaMti ? // 22 // padyAMka 22-23-24 isI chanda meM haiM / prazasti saMskRta kA chanda harigIta likhA hai / yaha mAtrikA chanda harigItA hai, catuSpadI hai, pratyeka chanda meM 28 mAtrAe~ hotI hai aura yati 9, 7, 12 para hotI hai / (dekheM mahopAdhyAya vinayasAgara sampAdita vRttimauktika) 3. kIrtiratna - neminAtha mahAkAvya aura lakSmaNavihAraprazasti jaisalamera ke praNetA kIrtirAja hI kIrtiratnasUri haiM / inakA atisaMkSipta paricaya isa prakAra hai : zaMkhavAlecA gotrIya depamalla ke ye putra the / vikrama saMvat 1449 For Private & Personal-Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 anusandhAna-38 meM inakA janma huA thA / 1463 meM jinavardhanasUri ke kara-kamaloM se inakI dIkSA huI thI / jinavardhanasUri ne 1470 meM inheM vAcaka pada pradAna kiyA thA / 1480 meM jinabhadrasUri ne inako upAdhyAya pada pradAna kiyA thA / 1497 meM jinabhadrasUri ne hI inako AcArya pada pradAna kara kIrtiratnasUri nAmakaraNa kiyA thA / saMvat 1512 meM nAkor3A pArzvanAtha mandira kI sthApanA / pratiSThA bhI inake varada hastoM se huI thii| inakA svargavAsa 1525 vIramapura meM huA thA / isakI 1536 kI pratiSThita mUrti nAkor3A pArzvanAtha mandira ke mUla garbhagRha ke bAhara hI nAkor3A bhairavadeva ke sAmane hI sthApita hai / inake dvArA nirmita sAhitya ke lie dekheM ma. vinayasAgara likhitakharataragaccha sAhitya koza / kalyANacandra - sampAdaka ne pRSTha 11 para likhA hai :- "kIrtiratnanA ziSya kalyANacandre A stavanI racanA karI haze" stava ke 25veM padya meM kavi ne likhA hai "zrIkIrtiratnasukhAni dizatAdiha paratra padaM paraM / kalyANacandravitandravadanAkRtirayaM bhavatAM varam // 25 // " kalyANacandragaNi kIrtiratnasUri ke hI ziSya the / saMskRta aura bhASA sAhitya ke prauDha vidvAn the / inake dvArA nirmita kaI kRtiyA~ prApta hotI hai| svargIya zrI agaracandajI bhaMvaralAlajI nAhaTA dvArA sampAdita aitihAsika jaina kAvya saMgraha ke pRSTha 51 para zrIkIrtiratnasUri caupaI prakAzita huI hai / usake padya 18 meM likhA hai : 'zrI kIrtiratana sUri caupai, praha uThI je nizcala thaI / bhaNai guNai tihi kAja saraMti, kalyANacandra gaNi bhagatibhaNaMti // 18 // ' inake paricaya ke sambandha meM kharataragaccha kA bRhad itihAsa pRSTha 351 aura sAhitya nirmANa ke lie dekheM kharataragaccha sAhitya koza /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 65 (4) sampAdakIya TippaNI : cintana / anusandhAna aMka 36 san 2006 ke aMka meM parayogIrAja zrI AnandaghanajI aSTasahastrI par3hAte the zIrSaka lekha prakAzita huA hai usa vidvAn sampAdaka AcArya zrI vijayazIlacandrasUrijI mahArAja ne nimna TippaNI likhI hai :sampAdakanI noMdha : eka bIjI viziSTa vAta e noMdhavI che ke amArA paramaguru zAsanasamrATa vijayanemisUri mahArAja, caritralekhana karavAno prasaMga Avyo, tyAre temanA jIvananI dastAvejI noMdhanAM pRSTho pheravatAM eka vilakSaNa vAta noMdhAyelI maLI AvI. te vAta AvI che : "tapagacchanA dhurandhara ane udbhaTa vidvAn upAdhyAyazrI dharmasAgarajI mahArAja, AnandaghanajI pAse bhagavatIsUtranI vAcanA letA hatA. pote dIkSA tathA vayamAM vaDIla ane Anandaghana ghaNA nAnA, chatAM temane pATalA para besADI pote vinayapUrvaka sAme besIne vAcanA letA hatA." alabatta, A vAta dantakathA che ke hakIkata, teno nirNaya karavAnuM koI sAdhana nathI ja. parantu nemisUrimahArAja pAse paramparAgata A vAta AvI hoI te sAva nirAdhAra hoya tema paNa mAnavU ThIka nathI. dharmasAgarajIne bhagavatIsUtra na AvaDatuM hoya te to zakya ja nathI; paNa AnandaghanajI pAse koI vilakSaNa rahasyabodha haze, ane te kAraNe ja AvA vRddha puruSa paNa temano lAbha levA prerAyA haze ema banavAjoga che. asta. -zI.] yaha saubhAgya kI bAta ho sakatI thI ki kalpasUtra TIkA kiraNAvalIkAra zrI dharmasAgaropAdhyAya jaise vidvAn lAbhAnanda / AnandaghanajI ke pAsa bhagavatIsUtra kI vAcanA lete the / kintu isa kathana meM sabase bar3A bAdhaka samaya bana rahA hai kyoMki diggaja vidvAn upAdhyAya zrI dharmasAgarajI kA sAhitya sarjanAkAla 17vIM zatAbdI ke prathama dazaka se 1650 taka mAnA gayA hai aura inakA svargavAsa kAla saMvat 1653 / sva. zrI mohanalAla dalIcanda desAI likhita jaina
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-38 sAhityano saMkSipta itihAsa pRSTha 563 pairA naM. 821 meM likhA hai :'dharmasAgarajI khaMbhAta mA saMvat 1653 kArtika suda 9 ne dine svargavAsa pAmyA / ' jabaki yoganiSTha sva. zrI buddhisAgarasUrijI mahArAja, sva. zrI motIcanda giradhara kApar3iyA tathA sva. zrI nAhaTA jI ne AnandaghanajI kA samaya 1650 se 1731 taka kA mAnA hai / ata: donoM ke samaya meM vyavadhAna paidA hotA yadi hama pUjya zAsana samrATa ke kathana ko svIkAra kareM taba kisI anya dharmasAgara kI khoja karanI hogI jo ki usa samaya meM upalabdha nahIM the / ataH sampAdaka ke lekhAnusAra ise dantakathA yA zruti-paramparAgata svIkAra karanA hI adhika upayukta hogA, pAThaka svayaM nirNaya kareM / tattvaM tu gItArthagamyam athavA sujJeSu kiM bahunA / Thi. prAkRta bhAratI 13-A, mena mAlavIya nagara jayapura (rAjasthAna)
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 vihaMgAvalokana - upA. bhuvanacandra 'anusandhAna'nA 37mA aMkamAM jaina zramaNonI prAyazcittavidhinA sArasaMkSepa jevI be prAkRta racanAo prasiddha thaI che. zramaNasaMghamAM prAyazcittavidhi kevI dRDhamUla ane suprathita hatI tenuM pratibimba A racanAomAM joI zakAya che. prathama kRti'paJcakaparihANi'-nA kartA gacchapati AcArya che. viSaya ane bhASA para- prabhutva to noMdhapAtra che ja, vizeSa dhyAnArha to che kartAnI nirbhAra abhivyakti, praphulla rasadRSTi, prAyazcitta jevA viSaMyanI kAvyAtmaka rajuAta je rIte AmAM thaI che temAM sAdhuhRdaya ane kavihRdayano manohara saMyoga ApaNane jovA maLe che. vidhiniSedhothI rasikatA murajhAI ja jAya evo niyama nathI e Ano sArAMza. 'paJcakaparihANi'mAM gA. 2mAM 'paMcagaNa0' chapAyuM che tyAM Na vadhArAno che - lipikAra athavA sampAdakanA haste anavadhAnavaza pravezyo jaNAya che. gA. 11mAM 'parihANI'ne badale 'paNihANI' lakhAyuM che. varNasAdRzyanA kAraNe AvI garabar3o bolavAmAM thatI hoya che tema, lakhavAmAM paNa thAya che, tenuM A sarasa udAharaNa che. gA. 8mAM 'samayarakaTA' presadoSathI thayuM che, mULa zabda 'samayakkhaya' hovAno sambhava. 'paJcakaparihANi' gocarInA doSonI prAyazcittavidhi jaNAve che. 'AlocaNAvihANa' hareka prakAranI AloyaNA-prAyazcitta-aMgenI sAmAnya vidhi batAve che. sampAdake noMdhyuM che ke hastapratamAM A be kRtinI sAthe prAyazcittonI chUTaka noMdho paNa che. AnA parathI kalpanA evI paNa Ave ke koI vidvAna gItArtha munivare AlocanA sambandhita sAhitya ekatra karya hoya. .. ___ATha bhASAomAM racAyela navaphaNA pArzvanAtha stotra bhaktirasa ane kAvyarasa bannethI paripUrNa ane vidvattAthI vibhUSita racanA che. mAgadhIbhASAnA zlokono chanda mAlinI ja che, mAtra temAM eka yagaNanA chellA guruvarNanI jagyAe be husva-laghu varNa prayojAyA che. mAtrA meLa chandonI paramparA A rIte ja zarU thaI haze ne ? zloka 9 nuM cothu caraNa A rIte vAMcavAthI artha besI zake che: dukkhA u kiM na bhujagaM va samuddharesi. zloka. 24 mAM 'kaTThau' mAM u vadhArAno jaNAya che. 'hayATAkhATa' kAvya kautuka UpajAvanAruM che. saMskRta bhASAnI zabdasarjanakSamatAno zreSTha namUno gaNAvI zakAya evaM kAvya che. 'sUktidvAtriMzikA' eka rasaprada kRti che. sampAdake AnI bhASA apabhraMzapradhAna
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-38 lokabolI gaNAvI che kiMtu A racanA prAdezikabhASAo sthApita thayA pachInA samayanI che, uccArabhedavALI avadhI ke vrajabhASA hoI zake. kavi jaina muni che tethI saMskRta-prAkRtano prabhAva paNa temAM jovA maLe e sahaja che, uparAMta arabI-phArasI suddhAMno prabhAva paNa AmAM che : garIbanivAja, cIja, rukha jevA zabdo anya bhASAnAM che. kartAe 'sudaMtabatrIsI' paNa racI che-ema 33mA dohAnI vRttimAM kartAe jaNAvyuM che. zabdonI sUcimA sampAdake 'ruSi' kRpA evo artha nodhyo che. racanAmAM A zabda 3-8, 10 dohAmAM vaparAyo che. "ruSa' rukha ema vAMcavAnaM che. do. 10nI vRttimAM kartAe 'rukha'no artha Apyo ja che : 'rukhazabdena manaHpariNatiH citteccheti.' arthAt rukha eTale manobhAva, valaNa, lAgaNI evo sAmAnya artha levAno che. pachI kRpA jevo vizeSArtha lakSaNA dvArA laI zakAya - jema do. 4 nI vRttimAM lIdho che. do. 13nI vRttimAM 'tathA'nuktamapi' chapAyuM che. anukta zabda ahIM arthasaMgata nathI. 'tathA'vakramapi' evo pATha saMgata bane. 14nI utthAnikAmAM '0Thantaradodhake' ne sthAne 'nantaradodhake' ThIka lAge che. do. 17nI vRttimA 'paraM kAJcid' pATha che paNa sandarbha anusAra 'paraM na kAJcid' joie. do 24mAM 'samaduhu' che tyAM 'sama duhu' ema chUTuM samajavU. vRttimAM 'sanaH' chapAyuM che te mudraNadoSa che, 'samaH' vAMcaq. do. 32mAM 'sudhAsada bhAu' eya chapAyuM che, te vAcanabhUla lAge che. arthAnusAra 'sudhAsubhAu' zabda ahIM hovo ghaTe. _ 'medapATatIrthamAla'nA sampAdake lekhanI bhUmikAmAM mevADanAM tIrthonI kRtigata vigatonI sAthe sAthe te te tIrthonI vartamAna vigato paNa ApI che - A temanA zrama ane prema, phala che. bhavya bhUtakAlanI sAme vartamAna mevADanI tulanA karatAM sampAdaka bhAvuka banyA vinA rahI zakyA nathI. zlo. 19mAM eka tIrthanuM nAma nacepura (?) kalpyu che paraMtu zlokamAM evaM nAma nathI. 'nAmnArthena ca yA pare0' evo pATha che saMskRtamA 'yA'no artha | thAya che te jovAnuM sAdhana hamaNAM hAthavaguM nathI. 'yA'no artha lakSmI thato hoya to 'yApura' nAma kalpI zakAya ane nAmathI tathA arthathI paNa e nAma bese. yApura-jApura-jAura-jAvarA evI kalpanA paNa karI zakIe. zlo. 6mAM 'zrI IzapallIpuranizcalAsanam' pATha sambhavita che. A aMkamAM gItAnA vizvarUpadarzana ane jaina tattvajJAnanI talanAtmaka carcA karato eka abhyAsalekha paNa chapAyo che. lekhikAe jainadarzanano dRSTikoNa sArI rIte rajU ko che. jaina derAsara, nAnI khAkhara, kaccha : 370435
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 69 mAhitI-1 bhAratIya yoga paramparA ke pariprekSya meM jaina yoga viSayaka tridivasIya antararASTrIya saMgoSThI kA pahalI bAra Ayojana bhogIlAla laheracaMda bhAratIya saMskRti vidyAmandira tathA zrI jaina zvetAmbara nAkoDA pArzvanAtha tIrtha TrasTa ke saMyukta tattvAvadhAna meM 7, 8 va 9 disambara 2006 ko naI dillI sthita iNDiyA inTaranezanala senTara meM bhAratIya yoga paramparA ke pariprekSya meM jaina yoga viSayaka tridivasIya antarASTrIya saMgoSThI kA Ayojana huA, isameM deza-videza ke 60 se adhika vidvAna sammilita hue tathA 26 vidvAnoM ne apane zodhapatra prastuta kie. 7 disambara ko kAryakrama kA prArambha suzrI dIpazikhA ke dvArA navakAra mantra tathA maGgalAcaraNa se huA. mukhya atithi svAmI vedabhAratI ne apane adhyakSIya pravacana meM kahA ki jaina yoga bhArata kI anya paramparAoM meM alpazruta hai ataH jaina yoga kI gauravamayI paramparA se isa saMgoSThI ke dvArA hama paricita ho sakeMge. suprasiddha samAlocaka evaM sAhityakAra pro. nAmavara siMha ne kahA ki prAkRta bhASA kI hamAre deza meM bar3I upekSA huI hai jaba ki videzoM meM logoM kA isa ora bar3A rujhAna haiM. bhArata kI bhASA ko hI bhArata meM Aja lokapriya banAne kI AvazyakatA khar3I huI hai| saMsthAna ke adhyakSa zrI nirmala bhogIlAla ne Adhunika vizva meM vyavasAya ke kSetra meM bhI yoga ke mahattva para bala diyA. upAdhyakSa zrI narendraprakAzajI jaina ne abhyAgata vidvAnoM kA svAgata kiyA tathA zrI prakAzacaMda vaDerA, adhyakSa, nAkoDA tIrtha ne nAkoDAjI TrasTa dvArA ho rahe zaikSaNika tathA sAmAjika kAryoM kA vRttAnta prastuta kiyA. Atmavallabha jaina smAraka zikSaNa nidhi ke mahAsaciva zrIrAjakumAra jaina ne vallabha smAraka parisara meM nidhi dvArA saMcAlita ho rahI pravRttiyoM se upasthita mahemAnoM ko paricita karavAyA. pro. krisTophara ke. caipela ne apane cAbIrUpa pravacana meM bhAratIya yoga paramparA ke pariprekSya meM jaina yoga kA vistRta sarvekSaNa prastuta kiyA. sarvaprathama Ayojita isa prakAra kI viziSTa saMgoSThI kA kendrabindu jaina yoga tathA isakA anya paramparAoM ke sAtha tulanAtmaka adhyayana thA. isa saMgoSThI meM pramukha rUpa
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 anusandhAna- 38 se pro. krisTophara caipala, pro. laoNrA kArnela, pro. piotra balkovija, samaNI kusumaprajJAjI, samaNI malliprajJAjI, pro. mulkarAja mehatA, pro. vimalA karNATaka, pro. kokilA zAha, pro. zaziprabhAkumAra, pro. dayAnanda bhArgava Adi ne vizeSa rUpa se apane zodhapatra prastuta kie. isa kAryakrama meM yuvA jaina muni vidvAna gaNivarya zrI yazovijayajI ma.sA., svAmInArAyaNa sampradAya ke SaDdarzanAcArya sAdhu zrI zrutiprakAzasvAmI tathA jaina vizvabhAratI kI vAIsacAnsalara samaNI zrImaGgalaprajJAjI kI ora se bhI zodhapatra preSita kiye gae the jo unake pratinidhiyoM dvArA par3he gayeM. antima dina saMgoSThI kA samApana ahamadAbAda sthita lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRtividyAmandira ke nidezaka DaoN. je.bI. zAha ke udbodhana se huA. ApazrI ne jaina yoga para Ayojita vidvAnoM kI isa saMgoSThI kI upalabdhiyoM para vistAra se prakAza DAlA tathA ise Ayojita karane hetu saMsthAna kI anumodanA kI. dhanyavAda pradAna karate hue upAdhyakSa zrI narendraprakAza jaina ne kahA ki yaha eka acchI zuruAta hai tathA Age hameM abhI taka jaina yoga ke jina kSetroM meM kArya nahIM huA hai unakI khoja karanI hai. pro. dayAnanda bhArgava Adi vidvAnoM ne isa prakAra ke prathama Ayojana kI sarAhanA karate hue saMsthAna kI pragati kI kAmanA kI. 11vAM AcArya hemacandrasUri puraskAra pradAna samAroha sampanna : bhogIlAla laheracaMda insTiTyUTa oNpha iNDolaoNjI tathA jasavaMtA dharmArtha TrasTa ke saMyukta tattvAvadhAna meM pro. madhukara ananta mahendale (pUnA) ko gyAharaveM AcArya hemacandrasUri puraskAra se sammAnita kiyA gayA. yaha puraskAra prativarSa prAkRta bhASA ke samarpita vidvAna ko usake advitIya yogadAna ke lie jasavaMtA dharmArtha TrasTa dvArA diyA jAtA hai. isa puraskAra meM rU. 51,000/- kI nagada rAzi, AcArya hemacandra kI svarNa maNDita pratimA tathA prazastipatra tathA zAla Adi sammilita hai. varSa 2005 ke lie isa puraskAra se pro. madhukara ananta mahendale ko svAmI zrI vedabhAratIjI dvArA sanmAnita kiyA gayA. isa avasara para bhASAvid pro. nAmavara siMha ne pro. mahendale kI upalabdhiyoM tathA guNoM para prakAza DAlA. pro. madhukara mahendale bhANDArakara oriyanTala rIsarca insTiTyUTa, pUnA meM 89 varSa kI Ayu meM Aja bhI kAryarata haiM. prAkRta bhASA ke lie apanA jIvana samarpita kara diyA hai.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnyuArI-2007 mAhitI - 2 navAM prakAzano (1) upadezamAlA kartA : zrIdharmadAsagaNi; TIkA : heyopAdeyA kartA : zrIsiddharSigaNi; saM. A. vijayapradyumnasUri; sampAdanasahayoga : sAdhvI candanabAlAzrI; pra. zrutajJAna prasAraka sabhA, amadAvAda, saM. 2062; mUlya rU. 150/ vibhinna 6 hAthapothIonA AdhAre punaH sampAdita karIne A TIkA prakAzita karavAmAM AvI che. A grantha (TIkAgrantha) pUrve prakAzita thayela hovAno 'sampAdakIya' lakhANamA ullekha che, paNa koNe ane kyAre te sampAdana/ prakAzana karela che, teno nirdeza nathI. te prakAzanamAM rahI gayela truTio-azuddha athavA truTita pATho-nuM saMzodhana A sampAdanamA karavAmAM AvyuM che, te A prakAzananI mahattvapUrNa vizeSatA che. jo AvA pAThasaMzodhananAM eka-be udAharaNo sampAdakIya nivedanamA kyAMka darzAvAyAM hota to vizeSa pratItikara banata. pAchaLa mUkelA 4 pariziSTo granthanI upayogitA vadhArI de tevAM che. temAM cothA pariziSTamAM AnA pUrva-prakAzananI mAhitI noMdhI che. (2) Catalogue of the Jain Manuscripts of the British Library : Vol. 1,2,3. by Nalini Balgir, K.V.Sheth, K.K.Sheth, C.B. Tripathi. prakA. The British Library & The Institute of Jainology, London, 2006. briTiza lAyabrerI, briTiza myUjiyama tathA vikToriyA enDa albarTa myUjiyama, laNDana-sthita A badhI saMsthAomAM saMgrahAyela jaina granthonI hasta-prationuM vistRta ane varNanAtmaka sUcipatra A traNa granthomAM upalabdha thayela che. 254 pRSThano prathama bhAga, sUcipatragata pratio viSenI dastAvejI jANakArI pUrI pADe che. temAM prArambhe 16 pleTsa paNa Apela che, jemAM te saMgrahagata sacitra pratomAMthI pasaMda karela citro chApela che. uttama mudraNa kevu hoya teno A jotAM khyAla Ave. A bhAgamA hastaprato, saMkSipta sUcipatra paNa ApyuM che ane tenAM vividha vargIkaraNo, Tables vagere paNa che. koI kuzala abhyAsI dvArA AnI samIkSA karAvavAnuM mana thAya che. bhAga 2 mA 491 bhAga 3 mAM 532 pAnAM che. bIjo bhAga Akho tathA bhAga 3nAM 332 pAnAM zvetAmbara sAhitya mATe rokAyAM che. tyAra pachIno aMza digambara sAhitya mATe rokAyela che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 anusandhAna-38 pratyeka pratanuM vistRta bhautika varNana, pratinI lakhAvaTanuM tathA temAM upayukta raMgo vagerenuM varNana, granthano prArambha bhAga (romana akSaromAM tathA DAyAkriTikala mArksa sAthe), TIkA hoya to teno prArambhAga, granthanI prazasti tathA puSpikA, granthano srota, granthanA anya sandarbha tathA vizeSa noMdha - lagabhaga A rIte sUcIkaraNa thayuM che, je . abhyAsI jano mATe sandarbhanuM jabalaM bhAtuM pUruM pADe tema che. __ majabUta pAkA bAinDigavALA A 3 grantho eka majabUta Box mAM upalabdha che. bhAratamAM tenuM mUlya pAMceka hajAra che, tema jANavA maLe che. __ A granthono jhINavaTabharyo abhyAsa karavAthI e khyAla Ave ke ApaNaM keTaluM badhuM mUlyavAna sAMskRtika dhana videzIo laI gayA che ! ane temanA kabajAmAM te adyAvadhi keTaluM surakSita paNa rahyaM che ! maLelI jANakArI mujaba, A aMgreja loko, potAne tyAMnA granthonI jheroksa nakala kadApi karatA nathI ke karI ApatA nathI, karavA detA nathI. 'tenAthI kRtine nukasAna thAya ja' tema teo mAne che. uparAMta, evAM koI paNa upakaraNano upayoga teo pothIo paratve karavA taiyAra nathI thatA, jenAthI pothIone jarAka paNa nukasAna thavAnI zakyatA hoya. DijiTAija nakalo karavA mATe paNa teo jhAjhA utsAhita na hovAnuM jANavA maLe che. ___ AnI sAthe ApaNe tyAM je cAle che - aMdhAdhuMdha, te to DaghAvI ja muke tevU che. tADapatra pratanI paNa jheroksa kADhIe chIe ApaNe ! kAgalanI pratanuM to pUchavaM ja nahi ! keTalIye pratone kevU akalpya nukasAna thatuM haze A badhAMthI ? kemerAnI Heat paNa keTalI badhI lAgatI haze ? chatAM A badhaM karI-karAvIne ApaNe ema mAnIe ke ame to zAstrarakSA karIe chIe ! astu. videzIo pAsethI ApaNe ghaj ghaNuM zIkhavAnuM che hajI, ema kahevAmA atyukti nathI. 3. kUrmazatakadvayaM kartA : rAjA bhojadeva; saM. Ara. pizela; iMgliza anuvAdAdi : DaoN. vI.ema.kulakarNI; pra.lA.da. bhA.saM. vidyAmandira, amadAvAda; I. 2003 prAkRta bhASAmAM gAthAbaddha A be zatakono viSaya kUrmAvatAra che. sarala, sarasa, prAJjala padyaracanA eka rAjavInI sarjanakSamatA paratve mAna upajAve tevI che. sundara prakAzana.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19mA jaina tIrthakara mallinAthanI strIsvarUpa pratimAno pRSThabhAga saTHvata: 27mI zatava : punA (ma.pra.) El Education tema For private & Personal Use Only www.jainelibrary