Book Title: Agam Sutra Satik 37 Dasashrutskandh ChhedSutra 4
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003373/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नमो नमो निम्मल सणस्स आगमसुवाणि (सटीक) भागः - २३ :संशोधक सम्पादकश्च: मुनि दीपरत्नसागर Fig Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बालब्रह्मचारी श्री नेमिनाथाय नमः नमो नमो निम्मल दंसणस्स श्री आनंद - क्षमा- ललित सुशील सुधर्मसागर गुरूभ्योनमः आगम सुत्ताणि (सटीक) ३७ ३८ ३९ -: संशोधकः सम्पादकश्चः मुनि दीपरत्नसागर रविवार २०५६ ता. १४/४/२००० भाग-२३ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् जीतकल्प-छेदसूत्रम् महानिशीथ-छेदसूत्रम् ४५- आगम सुत्ताणि-सटीकं मूल्य रू. ११०००/ 5 आगम श्रुत प्रकाशन 5 - संपर्क स्थल : " आगम आराधना केन्द्र" शीतलनाथ सोसायटी विभाग-१, फ्लेट नं- १३, ४ थी मंझिल, व्हायसेन्टर, खानपुर, अहमदाबाद (गुजरात) चैत्र सुद ११ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् विषयानुक्रमः दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् | पृष्ठाङ्कः मूलाङ्कः | विषयः मूलाङ्क | विषयः पृष्ठाङ्कः १-२ | असमाधि स्थानं । -३ |शबलदशा ४२ | ३ | -४७ उपाशक प्रतिमा . | -५२| भिक्षु प्रतिमा | -५३] पर्युषणा १८/ -९३/ मोहनिय स्थान | २६ /-११४ निदान-आदि । १३ -४ |आशातनाम् -~१५/गणिसम्पदा -३४ | चित समाधिस्थानं ५१ ७२ ७८ पृष्टाङ्क: १०३ ११७ मूलाङ्कः । विषयः १-४ | मंगलं-आदि -७ | आलोचना प्रयश्चितं -१२/ प्रतिक्रमण प्रायश्चितं -१५ तदुभय प्रायश्चितं -१७| विवकाह प्रायश्चित | -२२ | कायोत्सर्ग प्रायश्चितं जीतकल्प - छेदसूत्रम् | पृष्ठाङ्क मूलाङ्क:| विषयः ९१ / -७३/ तप प्रायश्चितं ९६ | -७९ प्रति सेवना ९८] -८२, छेद-प्रायश्चित १०० -८६) मूल प्रायश्चितं १०११-१०श पाराश्चित प्रायश्चितं | १०१-१०३ उपसंहारः ११२ १२० १२३ पृष्ठाङ्कः १८८ मूलाङ्कः | विषयः 1१-२२५/शल्यउद्धरणं 1-४६६/कर्मविवाद |-६५३ कुल-लक्षणं |-६८३ कुशील-संसर्ग महानिशीथ - छेदसूत्रम् पृष्ठाङ्कः मूलाङ्कः । विषयः १२५/-८४४ नवनत-सारं १४०-१३५६ | गीतार्थविहारं १५९/-१४८३ | एकांतनिर्जरा १८०|-१५२८, सुषढ अनगारकथा २११ । २३८ | १५६ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ આર્થિક અનુદાતા -પ.પૂ, માલવભુષણ તપસ્વી આચાર્યદેવ શ્રી નવરત્નસાગર સૂરીશ્વરજી || મ. સા.ની પ્રેરણાથી શ્રી લાલભાઈ દેવચંદ શાહ તરફથી - નકલ એક. -પ.પૂ. સરળ સ્વભાવી-શ્રીમદ્ ભગવતીસૂત્ર વ્યાખ્યાન પણ્ આચાર્યદેવ શ્રી નારદેવસાગરસૂરીશ્વરજી મ. સા. તથા પૂજ્યશ્રીના શિષ્યરત્ન તપસ્વી ગણિવર્યશ્રી ચંદ્રકીર્તિસાગરજી મ.સા.ની પ્રેરણાથી શ્રી પુરુષાદાનીય પાર્શ્વનાથ હૈ. મૂર્તિ. જૈન સંઘ, દેવકીનંદન સોસાયટી, અમદાવાદ તરફથી નકલ એક. પ.પૂ. શાસન પ્રભાવક-કિયારાગી આચાર્યદેવશ્રી વિજય ચકચંદ્ર II સૂરીશ્વરજી મ.સા.ની પ્રેરણાથી એક સગૃહસ્થ તરફચી નકલ એક. -પ.પૂ. સાહિત્યપ્રેમી મુનિરાજ શ્રી સર્વોદય સાગરજી મ.સા.ની પ્રેરણાથી-“અચલગચ્છાધિપતિ પ.પૂ. આ. ભ. શ્રી ગુણસાગરસૂરીશ્વરજી મ.સા.ના શિષ્યરત્ન પ.પૂ. મુનિરાજ શ્રી ચારિત્રરત્નસાગરજી મ. ની ૧લ્મી અઢાઇ નિમિત્તે-શ્રી ચારિત્રરત્ન ફા.ચે. ટ્રસ્ટ તરફથી નકલ એક. -પ.પૂવૈચાવૃત્યકારિકા સાધ્વી શ્રી મલયાશ્રીજી મ.સા.ના શિષ્યા | વ્યવહાર વિચક્ષણા પૂ. સાધ્વી શ્રી હિતજ્ઞાશ્રીજી મ.ની પ્રેરણાથી જૈન આરાધના મંદિર-“જ્ઞાનખાતા” તરફથી નકલ એફ. -પ.પૂ, સખ્યમૂર્તિ સાધ્વી શ્રી સોમ્યગુણાશ્રીજી મ.ની પ્રેરણાથી પ.પૂ. ગુરુમાતા-વાત્સલ્યમૂર્તિ સા. શ્રી રત્નત્રયાશ્રીજી મ.ની પંચમી પુન્યતિથિ નિમિત્તે શ્રીમતી લીલમબેન પ્રાણલાલ પી. દામાણી તરફથી નકલ એક. પ.પૂસ્વનામધન્યા સા. શ્રી સીખ્યગુણાશ્રીજી તથા તેઓના શિષ્યા ! સા. શ્રી સમજ્ઞાશ્રીજીની પ્રેરણાથી-૨૦૫૩ના ચશસ્વી ચાતુમાસ નિમિત્તે શ્રી પાર્શ્વપદ્માવતી જૈન સંઘ, પારૂલનગર, અમદાવાદ તરફથી નકલ બૈ. -પ.પૂ. રત્નસચારાધકો સાધ્વીશ્રી સમ્યગુણાશ્રીજી તથા તેઓશ્રીના શિષ્યા સા. શ્રી સમજ્ઞાશ્રીજીની પ્રેરણાથી સંવત ૨૦૫૪ના નિર્મળ આરાધનામય ચાતુમસની સ્મૃતિમાં-ઘાટઊંડિયા (પાવાપુરી) જેન જે. મૂર્તિ. સંઘ, અમદાવાદ તરફથી નકલ એક. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -૫.પૂ. સાધ્વી શ્રી રત્નત્રયાશ્રીજી મ.ના પરમ વિનેયા સા.શ્રી સૌમ્યગુણાશ્રીજીની પ્રેરણાથી તેઓના સંસારીભાઈશ્રી ઇન્દ્રવદનભાઈ દામાણીના અનુમોદનીય પુરુષાર્થથી “આગમ દીપ-સંપુટ"ના બદલામાં પ્રાપ્ત રકમમાંથી-નફલ ચાર. -૫.પૂ. પ્રશમરસનિમગ્ના સાધ્વીશ્રી પ્રશમશીલાશ્રીજી મ.ની પ્રેરણાથીસમ્મેતશિખર તિર્થોદ્ધારિકા પ.પૂ. સાધ્વીશ્રી રંજનશ્રીજી મ.સા.ના શિષ્યા અપ્રતિમ વૈયાવૃત્ત્વકારિકા સા.શ્રી મલયાશ્રીજી તત્ શિષ્યા સા. શ્રી નરેન્દ્રશ્રીજી-તત્ શિષ્યા સા. શ્રી પ્રગુણાશ્રીજી મ.ના. આત્મશ્રેયાર્થેઅરિહંત ટાવર, જૈન સંઘ, મુંબઇ તરફથી નકલ એક. -૫.પૂ. આગોદ્ધારક આચાર્યદેવશ્રી ના સમુદાયવર્તી ૫.પૂજ્ય વૈયાવૃત્ત્વકાર્રિકા સા.શ્રી મલયાશ્રીજી મ.ના શિષ્યા પૂ.સા. શ્રી કૈવલ્યશ્રીજી મ.ના શિષ્યા પૂ.સા.શ્રી ભવ્યાનંદશ્રીજી મ.સા.ના સુશિષ્યા મિષ્ટભાષી સાધ્વીશ્રી પૂર્ણપ્રજ્ઞાશ્રીજી મ.સા. તથા તેમના વિનિત શિષ્યા સા. શ્રી પૂર્ણદર્શિતાશ્રીજી તથા સા. પૂર્ણનંદીતાશ્રીજીની પ્રેરણાથી-સૌંદય પાર્શ્વનાથ ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ, મુલુન્ડ મુંબઈ તરફથી નકલ એક. -૫.પૂ. વૈયાવૃત્ત્વકારિકા સાધ્વીશ્રી મલયાશ્રીજી મ.ના પ્રશિષ્યા સા. શ્રી ભવ્યાનંદશ્રીજીમ.ના સુવિનિતા સા.શ્રી કલ્પપ્રજ્ઞાશ્રીજી તથા કોકીલકંઠી સા. શ્રી કૈરવપ્રજ્ઞામ્રજી ની પ્રેરણાથી -મેહુલ સોસાયટી, આરાધનાભવન, સુભાષનગર, વર્ડોદરાની બહેનો તરફથી નકલ એક -શ્રી વિશાશ્રીમાળી તપગચ્છજ્ઞાતિ-જ્ઞાનખાતું, જૈન પાઠશાળા, જામનગર તરફથી નકલ બે. -શ્રી મંગળ પારેખનો ખાંચો-જૈન શ્વે. મૂર્તિ. સંઘ, અમદાવાદ. તરફથી ૨૦૫૪ના ચાતુર્માસ નિમિત્તે નકલ બે. • શ્રી આકોટા જૈન સંઘ, વડોદરાની બહેનો તરફથી નકલ એક. D -શ્રીમતી નયનાબેન રમેશચંદ્ર શાહ, વડોદરાની પ્રેરણાથી આગમોના સેટના બદલામાં પ્રાપ્ત રકમમાંથી નકલ પાંચ. શેષ સર્વે રકમ “અમારા”આજ પર્યન્ત પ્રકાશનોના બદલામાં પ્રાપ્ત થયેલી છે. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ उपोद्घात् नियुक्तिः -१ नमो नमोनिमत सणस्त पंच गणपर श्री सुभास्वामिने नमः ३७ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रं (सटीक) धतुर्य छेवसूत्र] (मूलम् + भद्रबाहुस्वामि रचिता नियुक्ति + जिनदास महत्तर रचिता चूर्णिः) (दसा-१-असमाधिस्थान) घू. मंगलादीनि सत्याणि मंगलमन्झाणि मंगलावसानानि । मंगलपरिग्गहीता य सिस्सा अवग्गहेहाषायधारणासमत्था अविग्घेण सत्याणं पारगा भवंति तानिय सत्याणि लोगे वियरंति वित्यारंच गच्छंति । तत्यादिमंगलेण निविग्घेणसिस्सा सत्थस्सपारंगच्छंति। मन्झमंगलेणं सत्यं थिरपरिचिअंभवइ । अवसानमंगलेन सत्यं सिस्सपसिस्सेसु परिचयं गच्छति। तत्थादि मंगल'सुतंमेआउसंतेण भगवयाएवमक्खायंइह खलु थेरेहि भगवंतेहि विसहि असमाहिट्ठाणापन्नत्ता।' मज्झमंगल- ‘पञ्जोसवणाकप्पे पढमसुत्तादारम जाव थेरावलिया य सम्मत्ता । अवसानमंगलं. 'तेणं कालेणं तेणं समएणं समणे भगवं महावीरे रायगिहे नगरे गुणसिलए चेइए बहूणं समणाण जाव आयातिहाणं नाम अजोअन्झयणं सअईसहेतुअंसकारणं भुजो भुजो उवदंसमित्तिबेमि । तं पुन मंगलं नामादिचतुर्विधं आवस्सगानुक्कमेण परुवेयव्व । तत्थ भावमंगलं आहनि.[9] वंदामि भद्दबाहुं पाईणं चरिमसयलसुयनाणिं सुत्तस्स कारगमिसि दसासु कप्पे य ववहारे चू. भद्दबाहुनामेणं पाईणो गोत्तेण चरिमो-अपच्छिमो सगलाई चोद्दसपुव्वाइं । कि निमित्तं नमोक्कारोतस्स कज्जति ? उच्यते-जेणं सुत्तस्स कारओ न अत्थस्स । अत्यो तित्थगरातो पसूतो। जेणं भन्नति-अत्थं भासति अरहा० गाथा । कतरं सुत्तं ? दसाउ कप्पाओ ववहारो या कतरातो उद्धृत? उच्यते-पच्चक्खानुब्बाओ।अहवाभावमंगलंनंदी।सातहेवचउविहारातत्यपि भावनंदी पंचविहं नाणं । तं सवित्थरोदाहरणप्पसंगेणं परवेतुं नियमिजत्ति । इहं सुतनाणेणं अधिकारो तम्हा सुतनाणस उद्देसो समुद्देसो अनुन्ना अनुओगो य पवत्तति । उद्दिड सुमद्दिट्ट-अनुन्नायस्स अनुओ भवति तेन अधिकारो । सो चउविहो-तं जहा-चरणकरणानुओगो धम्मानुओगो गणियानुओगो दव्वानुओगो । तत्य चरणकरणानुओगो कालिअ-सुतादि । धम्मानुओगो इसिभासितादि । गणिआनुओगो सूरपन्नत्ति आदि । दव्वानुओगो दिढिवातो। स एव समासतो दुविहो-पुहुत्तानुओगोअपुहुत्तानुओगोय।जएकतरंमिपट्टवितेचत्तारिविभासिजंति एतं अपुहुत्तं, तं पुन भट्टारगातो जाव अजवइरा। ततोआरेण पुहुत्तं जातं जत्यं जत्य पत्तेअंपत्तेअंभासिजंति भासणाविधेः पुहुतं करणं अज्ञरक्खिअपूसमित्ततियगविंझादि विसेसेत्ता भन्नति । इहं चरणकर Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध छेदसूत्रम् -१/णानुओगेनअधिकारो।सोअइमेहिअनुओगद्दारेहि अनुगंतव्यो।तंजहा-निक्खेवेगट्टनिरुत्तविधिः पवत्ती अकेन वा कस्स । तद्दारभेदलक्खणतदरिहपरिसा य सुत्तत्थे। इत्थंकेनवा कस्सतिएएणपसंगणकपेजहोववत्रियगुणेणआयरिएणसव्वस्ससुतनाणस्स अनुओगो भाणियब्बो । इमं पुन च्छेयसुत्तपमुहभूतंति विसेसेणं दसाणं ततो इमे पट्टवणं पडुन तासि पत्युतो । जति दसाणं अनुओगो, दसाओणं किं ? नि.[२] आउ विवागज्झयणाणि भावओदव्वओ उ वत्यदसा। दसआओ विवागदसा वाससयाओ दसहच्छेत्ता ॥ धू. अंगअंगाइंसुतक्खंधो सुतखंधा अज्झयणं अज्झयणा उद्देसो, उद्देसा । दसाओनोअंगं नोअंगाई, सुतक्खंधो नो सुतखंधा, नो अल्झयणं अज्झयणा, नो उद्देसा, तम्हा दसा निस्खिविस्सामि, अज्झयणाणिं (सुय) निक्खिविस्सामि, खंधंनिक्खिविस्सामि,अज्झयणाणि निक्खिविस्सामि।तत्थपढमंदारंदसाएपुन एक्कादिसंकलनाए निष्फनति तम्हाएक्कस्स निक्खेवो कायब्बो ततो दसन्नं । एगस्स दारगाथा नामं ठवण दविए मातुगपदसंगहेक्कए चेव । पञ्जयभावे यतहा सत्तेते एकगाहोति। नामठवणातोजधा आवस्सए । एव्वेकगंजधा एकंदव्वं सचित्तं अचित्तं मीसगंवा, सचित्तं जहा-एको मानुसो, अचित्तंजहा कारिसावणो, मीसो पुरिसोवत्यामभरणविभूसितोमातुपदेक्कगंउप्पन्नेति वा धुवेति वा विगतेति वा, एते दिहिवाए मातुगा पदा, अहवा इमे माउगा पदाअआएवमादि । संगहेक्कगंजधा दव्वंपदत्यमुद्दिस एको सालिकणो साली मन्नति, जातिपदत्यमुद्दिस्स बहवो सालयो साली भन्नति, जधा निष्फन्नो साली, नय एगम्मि कणे निष्फणे निष्फन्नं भवति, तं संगहेक्कगं दुविहं, आदिट्ठमनादिटुं च । आदिटुं नाम विसेसितं । अनादिलु जहा साली आदिट्ठो कलमो । पञविक्कगंपि दुविधं आदिटुं अनाइटुं च । पञ्जातो गुणादी परिणती । तत्य अनादिद्वंगुणोत्तिआदिलुवन्नादि। भावेश्वगंपि आदिट्ठमनाइटुंच।अनाइटुंभावो, आइटुंओदयितो उवसमितोखइओखओवसमितो परिणामतो।उदईयभावेक्कगंदुविधं-आइटमनाइट्टच। अनाइट्ट उदइओ भावोआइटुं पसत्थो अपसत्यो या पसत्यो तित्थगरनामोदयाइ।अप्पसत्थो कोहोदयाइ। उपसमियस्स खइयस्स व अनादिवादिट्ठमेदो सामन्नस्स विसेसस्स य अभावेणं संभवति, केति खतोवसमियंपि एवं चेव इच्छंति तं न भवति, जेन सम्मद्दिट्ठीणं मिच्छादिट्ठीणं खओवसमओ लद्धीओ बहु-विधाउ संभवंति तम्हा दुविहत्तणं चेव । पारिणामियभावेक्कगं सामणविसेसमावेन तहेव जं आइटं तं साइयपरिणामियं अनादियपरिणामियं च । तत्य सादिअपारिणामियं एक्कगं कसायपरिणओ जीवो किसाओ । अनाइयपारिणामिय एक्कगं जीवो-जीवभावपरिणओ सदा एवमादी । इह कयरेण एक्कगेणअधिकारो? उच्यते-भिन्नरूवा एक्कगा दससद्देण संगहिया भवंति, तेन संगहेक्कगेण अधिकारो, अहवासुतनाणं खओवसमिए भावेचिट्ठतित्तिभावेक्कएणअधिकारो उभयमविरुद्धं भावो, एवं विसेसिजति दुगादिपरूवणावसरे दस परूविअंति। एवं सेसं परूविअं भवति तम्हा दसगणिक्खेवो । सो चउब्विहो -नामदसाई नामढवणाओ तहेव गाथा पच्छद्धेण, दब्वदसा जानगसरीरभविअसरीखतिरित्ता वस्थस्स दसाओ, पढमं बंधानुलोभेणं भाव-दसाओ भणियाओ जिओ आउविवागज्झयणा गाथा । भावदसा दुविहा-आगमतो नोआगमतो य । Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ उपोद्घात् नियुक्ति : -२ नोआगमतो दुविधा- आउविवागदसा अज्झयणदसा य। आयुषो विपाकः विपचनमित्यर्थः । विभागो बा दसधा विभज्यते, वाससवाउस्स दसहा आउगं विभज्यते । दस दस वासाणि कचंति ताणं नामानि इमानि - नि. [३] नि. [४] चू. एताई नामाई आउविवागदसाणं दस बालादीनि एयाणी चेव लकखणानिवि । कहमेयं जे चेवाभिधानं तं चेच लक्खणं ? उच्यते जहा खमती खमणो तवती तचणो एवमादि, एवमिहापि, द्वाभ्यां कलितो बालः, कार्याकार्यानभिज्ञो वा बाल; तस्स जा दसा सा बाला भन्नति । मंदमस्यां वाऽल्पं योवनं विज्ञानं भोत्रादिविज्ञानं वा तेन मंदा । कीडनमस्यां क्रीडाविसएसु सद्दादिसु नाऽबलमस्यां जायतीति चला वीर्यमित्यर्थः । प्रज्ञा अस्यां जायत इति पन्ना । हायत्यस्यां बाहुबलं चक्षुर्वा हायनी, प्रपंच्यतेऽस्यामिति प्रपंचा । भाषिते चेष्टिते वा भारेन नत इव चिट्ठए पब्भारा । विनओवक्कमंतो मूक इव भाषते मुंमुही । सयने चिट्ठदि नं चंकमणादि समत्यो भवति । एता दस आउविवागगाथा । दस नामतो लक्षणतश्चोक्ता । एत्तोत्ति अस्मादुत्तरं अज्झयणदसा 'अहक्क' ति जहक्कमं जह भगवया भणियाओ कित्तइस्सामि वन्निस्सामि कहेस्सामि । दुविधातो अज्झयणदसाओ नि. [५] बाला मंदा किड्डा बला य पन्ना य हायनिपवंचा । पब्मारमुम्मुही सयणी नामेहि य लक्खणेहिंदसा ।। दस आओ विवागदसा नामेहि य लक्खणेहिं एहिंति । एतो अज्झयणदसा अहक्कमं कित्तइस्सामि ।। डहरीओ उ इमाओ अज्झयणेसु महईओ अंगेसु । छसुनायादीएसुं वत्यवि भूसावसाणमिव ।। चू. डहरीतो इमातो आयारदसातो । आयारो साहूण सावयाण य संखेवेण वणिज्जत्ति । अतो आयारदसातो असमाहिट्ठाणादि । महल्लीओ पुन अंगेसु छसु नायादिसु नायाणं धम्मकहातो जाव विवागदसातो जहा वत्थस्स विभूसणनिमित्तं मंगलनिमित्तं च अवसानदसाण दसाओ भवंति । एवं इमाओवि अज्झयणदसातो मंगल्लातो। एताओ केन कताओ ? उच्यते-सव्वाण वि दसाण अत्थो भगवया भासितो, सुत्तं गणधरेहि कतं । नि. [६] डहरीओ उ इमाओ निज्जूढाओ अनुग्गहट्ठाए । थेरेहिं तु दसाओ जो दसा जाणओ जीवो ॥ चू. दिट्ठिवायातो नवमातो पुव्वातो असमाधिट्ठाणपाहुयातो असमाधिड्डाणं एवं सेसाओवि सरिसनामेहि पाहुडेहि निज्जूढाओ । केन ? भद्दबाहूहि । नित्यमात्मनि गुरुषु च बहुवचनम् । तेहिं थेरेहिं । कि निमित्तं निज्जूढाओ ? उच्यते-उस्सप्पिणि समगाणं परिहायंताण आयुगबलेसु होहितुवग्गहकरा पुव्यगतम्मि पहीणम्मि ओसप्पिणीए अनंतेहि वन्नादिपज्जवेहि परिहायमानीए समणाणं ओग्गहधारणा परिहार्यंति । बलधितिविरिउच्छाह- सत्तसंघयणं च सरीरबलविरियस्स अभावा पढिउं सद्धा नत्थि संघयणाभावा उच्छाहो न भवति । अतो तेन भगवता परानुकंपिएण भो अनगदारगरायदिट्ठ- तेन मा वोछिज्जिस्संति एते अत्थपदा अतो अनुग्गहत्थं, न आहरुवधिसेज्जादिकित्तिसद्दनिमित्तं वा निज्जूढातो आगमतो, जो दसा जाणतो उववुत्तो जीवो सो भावदसातो Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध- छेदसूत्रम् -१/ भन्नत्ति, एत्थ सुत्तं खंधो य विभासितव्यो जहा आवस्सए एसो दसाणतोहो पिडत्थो वन्नितो समासेण । एत्तो एक्केकंपुन अज्झयणं कित्तइस्सामि । एसि दसहं अझयणाण इमे अत्यहिगारा भवंति । तं जहानि. [७] असमाहि य सबलत्तं अनसादनगणिगुणा मनसमाही । सावगभिक्खूपडिमा कप्पो मोहो नियाणं च ॥ दसाणं पिंडत्यो एसो मे वन्निओ समासेणं । एत्तो एक्केक्कंपि य अज्झयणं कित्तइस्सामि ।। नि. [८] धू असमाहि य सबलत्तं अनसादगणणिगुणा मनसमाही । सावगभिक्खुपडिमा कप्पो मोहो निदानं च ।। तत्थ पढमं अज्झयनं असमाहिट्ठाणंति तस्स चत्तारि अनुओगद्दारा भवंति । तं जहाउवक्कमो निक्खेवो अनुगमो नओ । तत्थोवक्कमो नामादि छव्विहो । तं परूवेतुं पुव्वानुपुवीए पढमं, पश्चानुपुवीए दसमं, अनानुपुवीए एताए चैव एगादियाए एगुत्तरियाए दसगच्छगताए सेढीए अन्नमन्नमब्मासो दुरुवुणो अत्याहिगारो, से समाहीए तस्सेव रक्खणट्ठा असमाहिट्ठाणा परिहरिज गतो उवक्कमो । निक्खेवो तिविहो- ओहनिप्फन्नो नामनिप्पन्नो सुत्तालावगनिप्फन्नो । ओहनिष्पन्नो अज्झयणं अज्झीणं अउज्झवणा सव्वं परूवेऊणं नामनिष्फन्ने निक्खेवे असमाधिट्ठाणा दुपदं नाम असमाधी द्वाणं च । अमानोनाः प्रतिषेधे णं समाही असमाही, असमाधीए द्वाणं, असमाधि द्वाणं, जेनाऽऽ सेवितेन आतपरोभयस्स वा इह परत्र उभयत्र वा असमाधी होति तं असमाधिद्वाणं असमाधिपदमित्यर्थः । तथा समाधी दुविहा नि. [९] दव्वं जेन व दव्वेण समाही आहियं च जं दव्वं । भावो सुसमाहितया जीवस्स पसत्यजोगेहिं ॥ चू. दव्वे भावे य, दव्वसमाध-दव्वं जेनेव दव्वेण समाही आहियं जं दव्वं । भावो सुसमाहितया जीवरस पसत्यजोगेहि ॥ दव्वसमाधी समाधिमत्तादि, अहवा यस्य ययोर्येषां वा द्रव्याणां समाही अविरोध इत्यर्थः । जेनेव दव्वेण भुत्तेण समाही भवति । आहितं च जं दव्वं आधितमारोवितं जेन दव्वेण तुलारोवितेण न कतो वि नमति समतुलं भवति सा दव्वसमाही । भावसाधी गाथा पच्छद्वेण एत्थ भन्नइ - भावो सुसमाहिता पच्छद्धं भाव-समाधी नाणदंसणचरित्ताणं परोप्परतो समाही अविरोध इत्यार्थः । तेहि वा उप्पन्नेहि तेसु वा अप्पाहितो जधा सुटु आधितो सुसमाहितो तानि वा नाणादीनि अत्तणि गाहिताणि । भावसमाही- भावो जीवस्स जा सुसमाहितता नाणादिसु ३ । केसु ? सु समाहितता जीवस्य उच्यते पसत्थजीएसु । के पसत्यजोगा ? नाणादीसंगहिया मनोजोगादी ३ अथवा अक्रोधता ४ गया समाधी । इदानिं ठाणं तत्थगाथा नि. [१०] नामं ठवणा दविए खेत्तद्धा उड्ड ओवरई वसही । संजमपग्गहजोहे अचलगणणसंधणा भावे ॥ चू. नामठवणाओ गताओ दव्वद्वाणं जाणगरीरभवियसरीरवतिरित्तं सचित्तादि ३ । सचित्तं - दुपदादि दुपदट्ठाणं दिने दिने जत्थ मनूसो उवविसति तत्थ ट्ठाणं जायति, चउप्पदट्ठाणंपि एमेव । अपदडाणं गुरुय फलं जत्थ निक्खिव्वति तत्थ ठाणं जायति । अचित्तं जत्थ फलगमिस्सय जंतादीनि निक्खिव्वंति तत्थ द्वाणं जायति, मिस्सट्ठाणं समाभरित्ताणं घडगस्स वा जलभरियस्स । खेत्तट्ठाणं Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ उपोद्घात् नियुक्ति : १० गामादीनं निव्विद्वाणं उवविसताण विद्वाणं दीसति, अद्धाकाल इत्यर्थः, तं दुविधं भवट्ठिती कायद्विती य । भवट्ठिती नेरइयदेवाण य संचिट्ठणा-कायट्ठिती । तिरिक्खजोणियमणूसाणं जा संचिट्टणा, उट्ठाणति । तज्जातीयग्रहणात् निसी अनतुयट्टणाट्ठाणं एतेसि उद्धठाणं आदी तं पुन कायोत्सर्ग इत्यर्थः । निसीयणा उवविसणा तुअट्टणा संपिहणा, उवरतिट्ठाणं देसे सव्वे य देसे अनुव्वता पंच, सव्वे महव्वतानि पंच, वसधिद्वाणं-उवस्सओ, संजमट्ठाणं असंखेज्जा संजमट्ठाणा । पग्गहट्ठाणं दुविधं - लोइयं लोउत्तरियं च । लोइयं पंचविधं तं जधा-राया जुवराया सेनावती महत्तरा कुमाराऽमच्चो उ । लोउत्तरियं पंचविधं -आयरिय उवज्झाय पवत्ति थेर गणावच्छेइया । जोधट्ठाणं - आलीढादि पंचविधं तत्थालीढं दाहिणपादं अग्गहुत्तं काउं वामं पादं पच्छत्तो हु त्तं उसारेत्तिं, अंतरं दोन्नवि पायाणं पंचपादा, एवं चैव विवरीतं पञ्चालीढं २ । वइसाहं पहिओ अमितराहुत्तीओ समसेढीए करेति, अग्गिमतलो बाहिराहुत्तो । मंडलं-दोवि पादे समे दाहिणवामा हुत्ते ओसरिता उरूणोवि आउंटावेइ जधा मंडलं भवति अंतरं च चत्तारि पादा ४ । समपदं दोवि पादे समनिरंतरं द्ववेति ५ अचलट्ठाणं "परमानुपोग्गलेणं भंते निरेए कालतो केवि चिरं होंतिं ? जहन्त्रेणं एवं समयं उक्कोसेणं असंखेज्जं कालं ।” गणणट्ठाणं एवं दस सयसहस्समित्यादि । इदानिं संधणा भावेत्ति । संधणा दुविधा दव्वे भावे य । दव्वसंधणा दुविहा- छिन्नसंधणा अछिन्नसंधणा य । रज्जुं चलंतो अच्छिन्नं चलेइ, कंबुगाईणं छिन्नसंधणा। भावसंघणा दुविहा- छिन्नसंधणा अच्छिन्नसंधणाय । उवसामगखवगसेढीए पविट्ठो जाव सव्वो लोभो उवसामितो एसा अच्छिन्नसंधणा । अथवा पसत्येसु भावेसु चट्टमाणो जं अपुव्वं भावं संधेइ एसा अच्छिन्नसंधणा । भावे इमा छिन्नसंधणा खतोवसमियातो उदइयं संकमंतस्स छिन्ना, ओदइयाओ विमिसं संकमतस्स छिन्नसंघणा अप्पसत्थातो, पसत्यभावं संकमंतस्स छिन्ना । पसत्यातोवि अपसत्थं संकमंतस्स छिन्ना अपसत्था, पसत्यभावसंघणाए अधिगारो । गतो नामनिष्फन्नो । सुत्तालावयनिप्फन्नो पत्तलक्खणो वि न निखिप्पत्ति । इतो अस्थि ततियमनु-ओगदारं अनुगामोत्ति । इह तत्थ य समाणत्यो निक्खेवोत्ति । तहि निखिप्पिहित्ति । एवं लहुं सत्थं भवति । असंमोहगारगं च । अनुगमोत्ति सो दुविधो-सुत्तानुगमो निज्जुत्तिअनुगमो य, निज्जुत्ती अनुगमो तिविधो, तंजहा-निक्खेवनिज्जुत्ति अनुगमो ओवुग्धातनिज्जुत्तिअनुगमो फासियनिज्जुत्ति अनुगमो । निक्खेव-निज्जुत्ति अनुगमो दसगनिकखेदप्पभिई भणितो । ओवुग्धायनिज्जुत्ति अनुगमो उद्देसे निद्देसियनिग्गमे खेत्ते कालपुरिसे य । कारय पचयलक्खण नए समोवारणानुमते ॥ कि कतिविधं कस्स कहि केसु कहं किञ्चिरं हवइ कालं । कति संतरमवि रहितं भवागरि सफासणनिरुत्ती । तित्थकरस्स सामाइयक्कमेण उवग्घातो कतो । अजसुधम्मं जंबुप्पभवं सिजंभवं च जसभद्दाण य । ततो भद्दबाहुस्स ओसप्पिणीए पुरिसाणं आयुबल परिहाणि जाणिऊण चिता समुप्पन्ना । पुव्वगते वोच्छिन्ने मा साहूविसोधि न याणिस्संतित्ति काउं अतो दसाकप्पववहारा निज्जूढा पच्चक्खाणपच्वातो । एस ओवग्घातो । सुत्तप्फासियनिजत्ती सुत्तं संगहितत्ति सुत्ते उच्चारिते तदत्थवित्थारिणी भविस्सइ । इदानिं सुत्तानुगमे सुतप्फासियनिज्जुत्ती सुत्तालावयनिप्फन्ननिक्खेवणं पढमसन्नत्थाणं पडिसमाणणत्थमत्थवित्थाराधारभूतं सुत्तमुच्चारेतव्वं अक्खलितादिअनुओगदारविधिणा जावणा दसपदं वा । मू. (१) नमो अरिहंताणं, नमो सिद्धाणं, नमो आयरियाणं, नमो उवज्झायाणं, नमो लोए ७ Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -१/१ सब्ब साहूणं, एसोपंच नमुक्कारो, सव्वपावप्पणासणो, मंगलाणंच सव्वेसि, पढमहवइ मंगलं। सूर्य मे आउसं तेणं भगवता एवमक्खातं खू. तं च इमं मंगलनिहाणभूतं दसापढमसुत्तं- "सुतं मे आउसंतेणं०।" एतस्स वक्खाणमुवदिस्सति-संहिता य पदं चेव, पदत्यो पदविगहो । चालणा य पसिद्धी य, छविधं विद्धि लक्खणं ।। संहिता अविच्छेदेन पाठो जधा सुतं मे आउसंतेणं भगवता एवमकखायं । इह खलु थेरेहि भगवंतेहि वीसं असमाहिवाणा पन्नत्ता इदानिं पदपविभागो-सुतंति पदं, मया इति पदं, आउसंतेणंति पदं, भगवता इतिपदं । एवं अक्खातंइह खलु धेरेहिं भगवंतेहिं वीसं असमाहिट्ठाणा पन्नता । पदविभागानंतरं पदत्थो-सुतं मया इति वयणं को वा भन्नति- “अत्यं भासति अरहा, सुत्तं गंथंति गणधरा निउणं । सासनस्स हितहाए, तत्तोसुत्तंपवत्तती॥"तंभगवंतोसव्वातिसयसंपन्नं वयणं सोऊण गणधरा सत्तीकतंपत्तेयमप्पणो सीसेहि जिनवयणामतसवणपानमुस्सुएहिं सविनयं के असमाधिट्ठाणेत्ति नोदित्ता? । ततो भगवंतो गोखमुडमाविता एवमुक्तवन्तः-सुतं मे आउसंतेण भगवता ।अहवासुधम्म-सामी जंबूनामं पुच्छमाणं एवं भन्नत्ति तहा भद्दबाहू वा । सुतं मेआउसंतेणं भगवता, सुतमिति तित्थकरवयणं । तं दरिसेति मया इति अप्पणो निद्देसं करेति । खंधखणियवातपडिसेहणत्थं,जेनसुतं स एवाह ।नखंधसुत्ताऽनादि मोहरूवमिदं ।आयुष्मन्निति आयुष्मद्ग्रहणेन जातिकुला-दयोऽपि गुणा अधिकृता भवन्ति गुणवति सत्यं पडिवातितं सफलं भवति ते य अव्वोच्छित्तिकरा भवंतित्ति । आयुष्पधाना गुणा अतो आयुष्मन् भणंति, जेणं एतं समुप्पाइयं सव्वन्नुतापञ्चयंभगवंतं तित्थगरमाह ।अहवाऽयं बितिओसुत्तत्थो-सुतं मे आउसंतेणं भगवता, सुयं मया आयुषिसं तेन भगवता एवमक्खातं, ततिओ सुतत्थो पाढविसेसेण भन्नतिसुअंमेआवसंतेणंगुरुकुलमिति वाक्यशेषः। चउत्यो सुत्तत्थोपादविकप्पेणेव । सुतं मेआउसंतेणं चरणजुयलमितिवाक्यशेषः आमुसंतेणछिवंतेण हत्थेहि सिरसा वा। एयंमिसुत्तत्थे विनयपुवाया गुरुसिस्ससंबंधस्स दरिसिज्जइ। भगवता इतिभगो जस्स अस्थि भगवान् । अत्थ जस्स धम्मलच्छी पयत्तविभवाणंछन्नंएतेसिभगइति नाम, तेजस्स संति सोभन्नई-भगवंतेन भगवताएवमक्खातं। एवंसद्दो प्रकाराभिधायी। एतेन प्रकारेणजोय भन्निहित्ति असमाहिट्ठाणप्रकारोतं हितए काऊण भन्नत्ति, अक्खायं-कहितं. मू. (२) इह खलु थेरेहि भगवंतेहि वीसं असमाहिट्ठाणा पन्नत्ता । कयरे खलु तेथेरेहि भगवंतेहिं वीसं असमाहिट्ठाणा पन्नत्ता, तं जहा - दवदवचारियावि भवति ।।१।। अपमजिय-चारियावि भवति ॥२॥दुपमज्जियचारियाविभवति ॥३॥ अतिरित्तसेज्जासणिए ॥रातिनियपरिभासी 1141 थेरोवघाए ॥६॥ भूतोवघातिए।।७।। संजलणे || कोहणे ॥९॥ पिट्टी मंसेयावि भवइ 1900 अभिक्खणं अभिक्खणं ओहारित्ता भवइ ॥११॥ नवाइं अधिकरणाई अनुप्पन्नाइ उप्पादइत्ता भवइ ॥१२॥ पोराणाइंअधिकरणाईखामियाई विउसमियाइंउदीरेत्ता भवइ ॥१३॥ अकाले सज्झायकारियावि भवति ॥१४॥ससरखपाणिपादे ||१५|| सद्दकरे ।।१६॥ झंझकरे ॥१७॥ कलहकरे ।।१८।। असमाहिकारए ॥१९॥ सूरप्पमाणभोई एसणाए असमाहिएयावि भवइ ॥२०॥ एते खलु ते थेरेहि भगवंतेहि वीसं असमाहिट्ठाणा ॥ घू. 'इह खलु' इह आरहते सासने, खलुस्सद्दो विसेसणो अतीतानागतथेराणविएवं पन्नवणा Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा - १, मूलं - २, [नि १० ] विसेसणत्ये । थेरा पुन गणधरा भद्दबाहू वा । भगवंत इति अतिसयप्राप्ताः । 'वीसं असमाधिट्ठाणा पन्नत्ता' । वीसं इति संख्या असमाधिट्ठाणं व पुव्वभणियं, पन्नत्ता - परूविता । इदानिं पदविग्गहो सोवि छिन्नपदे भवति, यत्र वा भवति, तत्र वाच्यः । इदानिं चालना । सीसो भणति, कि ? वीसं एव असमाहिट्ठाणा ? आयरिओ प्रसिद्धि दरिसंतो भणति नि. [११] वीसं तु नवरि नेम्मं अइरेगाई तु तेहि सरिसाई । नायव्वा एएसु य अत्रेसु य एवभाईसु ।। घू. निभमात्रं नेम्मं आधार - मात्रं, अतिरेकाइंति अधियाई, तेसि वीसाए सरिसाणि समाणाणि नायव्वाणि असमाहिद्वाणाणि । तानि कहिं उच्यते एतेसु वीसाए असमाहिट्ठाणेसु अन्नेसु य एवमादिसुत्ति एतसरिसेसु एतेसुत्ति, न केवलं दव्वदवचारिस्स असमाही, दव्वदवभासिस्सावि दवद्दवपडिलेहिस्सावि एवं विभासा आओजा । अन्नेसुत्ति- इंदियविसयकसाय० गाथा | अहवा जत्तिया असंजयममाणा, तत्तिया असमाधिद्वाणावि । तेय असंखेज्जा । अहवा मिच्छतं अविरति अत्राणा असमाहिट्टाणा | अहवा एतेसुत्ति दवद्दवचारितं सयं परेण वा कारवेति योगत्रयकरणत्रयेण । एवं सेसेसु विभासा । अन्नेसुत्ति सबल आसादना सु य जाई पदानि भणियाणि । तेहि असमाधि भवति । आसेवितेसु एतानिवि तेसु पच्छितव्वामि, एवं परोप्परस्स समोतारेतव्वाणि । तेहिंपि एक्कवीसंति नवरि नेम्मं, तेत्तिसत्ति नवरि नेम्मं मोहनीयट्ठाणेहिं तीसत्ति नवरि नेम्मं । इदानिं तेसिं विभापुच्छणत्थमाह सिस्सो - कतरे खलु ते जाव पन्नत्ता । वक्ष्यमाणं विभागमङ्गीकरेऊण आयरिओ आह-इमे खलु जाव पन्नत्ता, तं जहा दवद्दवचारीया विभावति-दुद्रुगती दवद्दवचारी तुरितगमनो भन्नति, सो दवद्दवचारी निरवेक्खो वच्चंतो अत्ताणं परं च इह परत्र च असमाधीए जोएतिं । अत्ताणं ताव इह भवे आतविराहणं पावति आवडण- पडणादिसु, परलोगे सत्तवहाए पार्व कम्मं बंधइ । परं संघट्टण परितावणउद्दवणं करेंतो असमाहीए जोएत्ति । च शब्दाद् द्रुतं ब्रुवतो भुंजतो भासतो पडिलेहणं च करेंतो आतविराधनं च पावति, संजमविराधनं च पावति । अपि ग्रहणात् चिट्टंतो वि आकुंचणप्रसारणं दवद्दवस्स करेंतो अप्पडिलेहिंते आतविराधनं संजमविराधनं च पावति, संजमविराधनां संचारि कुंथुउद्देहियादि जेसिच उवरिं पडेति ते असमाधीए जोएति । आतविराधना विंछुगादिना खइतस्स । किं निमित्तं पुव्वं गमणं भणितं ? उच्यते-जेन पढमं इरियासमीतो पच्छा सेसियाओ समितीओ तेन पढमं गमनं भणितंत्ति । 'अप्पमज्जितचारीयावि' भवति, अपिसद्दो द्वाणनिसीयणसुयट्टणउवगरणगहणनिक्खेवउच्चारादिसु य अपमजिओ आयरति । एवं दुपमज्जितेवि, अपमज्जियदुप मज्जियगहणेण सत्तभंगा सूचिता तं न पडिलेहिंति नं पमञ्जति चउभंगो न पडिलेहेति पमज्जति तं दुप्पडिलेहितं दुपमजितं करेति चभंगी । तत्थंतिमो सुद्धो सेसा छ असुद्धा । अतिरित्तसेज आसणिए अतिरित्ताए सेज्जाए आसनेन य धंधसालाए द्वियाणं अन्ने वि आगंतूण तत्थ आवासेंति । अधिकरणादि असमाधी असंखडादि दोसा च । अथवा संथाराउ सेज्जा तत्थ अयंत्रितत्वात् पप्फंदमाणो सत्तोवरोहे वट्टमाणो इह परत्र च अप्पाणं परं च असमाधीए जोएत्ति । 'रातिनिया पारिभासी' रातिनिओ-आयरिणो अन्नो वा जो महल्लो जातिसुयपरियाएहिं परिभासतित्ति-परिभवति अवभन्नति जच्चादिएहिं अट्ठहिं मदट्ठाणेहिं परिभवति | अहवा डहरो अकुलीणोत्ति य दुम्मेघो दमगमंदबुद्धित्ति अवियप्पलाभलद्धी सीसो Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् - १/२ परिभवति आयरियं । इदानिं परिभवमाणो आणाओववाते य अवट्टंतो पडिनोदितो असंखडेजा, तत्थ य संजम आतविराधना, तंमि वट्टंतो अप्पाणं परं च असमाधीए जोएति । 'थेरावधाती'थेरा-आयरिआ गुरवो ते आयारदोसेण वा सीलदोसेण वा उवहणेति नाणातीहिं वा । भूतोवधातिएभूतानि - एगिंदियानि उवहणति अनट्ठाए सायागारवेण रसगारवेण विभूसावडियाए वा आधाकम्मादीनि वा गिण्हति तारिसं वा करेति भासति य जेन भूतोवधातो भवति । 'संजलणे' -संजलणो नाम पुनो पुनो रुस्सति । पच्छा चरितसस्सं हणति डहइ वा अग्गिवत् । 'कोहणे'- कोहणोत्ति सइ कुद्धो अचंतं कुद्धो भवति अनुवसंतवेर इत्यर्थः । पिट्ठिमंसियाएवि भवति पिट्ठिमंसितो- परमुहस्स अवन्नं बोल्लेइ अगुणे भासति नाणादिसु । एवं कुप्पमाणो अप्पणो परेसिं च इह परत्र च असमाधिमुप्पाएति । अपिशब्दात् समक्खं चेव भणति जं भाणियव्वं ओधारयित्ता अभिक्खणं २ पुनो पुनो ओधारणिं भासं भासति । तुमं दोसो चोरो पारिदारिओ वा जं चासंकितं तं नीसंकितं भणति । 'नवाइ अधिगरणाई अनुपन्नाई उप्पाइत्ता भवति ।' नवाइंति न चिराणाई अनुष्पन्नाई अनुप्पन्नाई न कदाइ तारिसं उप्पन्नपुव्वा अहिकरेति भावं अधिकरणं अद्धितिकरणं वा कलह इत्यर्थः । तं उप्पायंतो अप्पाणं परंच असमाहीए जोएति । जम्हा तावो भेदो अयसो हानी दंसणचरित्तनाणाणं । साधुपदोसो संसारवद्धणा साहिकरणस्स ।। अतिभणित अभणिते वा तावो भेदो चरित्तं जीवाणं । रूवसरिसं न सीलं, जिम्हंति अयसो चरति लोए । चत्तकलहोदि न पढति, अवच्छलतेय दंसणे हानी । जहा कोधादिविवड्डी, तह हानी होति चरणेवि ॥ अजितं समीखल्लएहिं तवनियमबंभमइएहिं माहुतयं छड्डेहि बहुं तयं सागपत्तेहि ॥ १० अहवा नवानि अधिकरणाणि जं तानि उप्पाएति जोतिसनिमित्तानि वा पोत्तमत्तीउ वा ॥ पोराणाई कहं उदीरेति ? भन्नति मम तइया किं सवसि ? प्रत्याह-इदानिं ते किं मरिसेमि ? माते पित्तं सुहं भवतु । 'अकालसज्झायकारएयावि' त्ति-अकालित्ति-कालियसुत्तं ओग्घोडाए पोरिसीए सज्झायं करेति संझासु वा ततो पडिबोहितो मा करेहिं, भंडणं करेति देवताच्छलिज्जा । 'ससरक्खपाणिपादे' - ससरक्खेण पाणिपादेण थंडिलातो अथंडिलं संकमतो अथंडिलाओ वा थंडिलं, न पडिलेहिति न पमञ्जति भंगा सत्त । एवं कण्हभोम्मादिसु वि विभासा । 'ससरक्खपाणी' ससरक्खेहिं हत्थेहि भिक्खं गिण्हति । स एवं कुव्वंतो संजमो असमाधीए अप्पाणं जोएति नोदितो वा असंक्खड करेति । सद्दकरे संतप्पसंते महता सद्देण उल्लावेति वेरत्तिअं वा करेंतो । 'भेदकरे' त्ति-जेन जेन गणस्स भेदो भवति तं तं आचेट्ठति, झंज्झं करेति, जेन सव्वो गणो झंज्झइंतो अच्छति एरिसं करेति भासति वा । कलहकरेत्ति - अक्कोसमादीहिं जेन कलहो भवति तं करेति स एवंगुणजुत्तो असमाहीए ठाणं भवतित्ति वाक्यशेषः । तस्य च एवं कुर्वतः असमाहिट्ठाणं भवति । सूरप्पमाणभोईसूर एवं प्रमाणं तस्य उदिते सूरे आरद्धा जाव न अत्थमेइ ताव भुंजति सज्झायमादी न करेति, पडिनोदितो रुस्सति अजीरंते वा असमाधी भवति । एसणाए असमिते यावि भवति अनेसनं न परिहरति पडिनोदितो साहूहिं समं भंडति अपरिहरंतो छक्कायावराधे वट्टति स जीवावरा हे वट्टंतो अप्पाणं असमाधीए जोएति । चशब्दातो एसणा च तिविधा- गवेसणा गहणेसणा घासेसणा । अपिसद्दातो सेसमिति । असमितस्सवि त एव दोसा भवंति । एते खलु ते वीसं असमाधिद्वाणा Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११ दशा-१, मूलं-२, [नि-११] थेरेहिं भगवंतेहिं पन्नत्तेत्तिबेमि।बेमित्ति-ब्रवीमि । अज्जमहबाहुस्स वयणमिदं, भगवतासव्वविदा उवदिटुंतं अहमवि बेमि, नया जहा हेट्ठिमसुत्तेसु । दसा-१-समाप्ता मुनि दीपरत्नसागरेण संशोधिता सम्पादित्ता दशाश्रुतस्कन्धे प्रथमा वसायाः सनियुक्तिः सथूर्णिकः परिसमाप्ता (दसा-२-शवला) चू. असमाधिट्ठाणेसु वट्टमाणो सबली भवति, सबलहाणेसु य असमाधी भवति । तेन असमाधिपरिहरणत्यं सबलट्ठाणाणि परिहरियव्वाणि । एतेनाभिसंबंधेण सबलज्झयणमुपागतं तस्सुवकमादिचत्तारिदारापरवेऊणं अधिकारोअसबलेन, तस्स परूवणत्थं सबला वन्निजति। नामनिष्फलो निक्लेवो सबलत्ति सबलं नामादिचउविधं, नामट्ठवणाउ तहेव, दव्वभावसुनि.[१२] दवे चित्तलगोणाइ एसु भावसबलो खुतायारो। वतिक्कम अइक्कमे अतियारे भावसबलोउ। धू. सबलं चित्तमित्यर्थः । जं दव्वं सबलं तं दव्वंसबलं भन्नति । तं च गोणादि आदिग्रहणात् गोणसमियादि । भावसबलो खुत्तायारो खुतं भिन्नमित्यर्थः । न सर्वशः ईषत् उसन्नो खुतायारो सबलायारो तु होति पासत्थो भिन्नायारो कुसीलो संकिलिट्ठो नु भिन्नायारमित्यर्थः । अहवा इमो भावसबलो, बंधानुलोमेन वतिक्कमणेपच्छद्धंएकेअवराहपदे मूलगुण-वजेसुअहकम्पादिसुअतिक्कमे वइक्कम्मे अतियारे अनायारे य । सव्वेसु सबलो भवति । तत्थ पडिसुणणे अतिक्कमो, पदभेदे वतिक्कमो, गहणे अतियारो, परिभोगेअनायारो, मूलगुणेसुआदिमेसुतिसुभंगेसुसबलो भवति, चउत्थभंगे सव्वभंगो। तत्थ अचरित्तीचेवभवति शुक्लपट्टष्टान्तात्।देसमइले पडि माधाउतित्तिं जता मइलो चोप्पडो वा एगदेसे पडो तदा तन्मात्र-मेव सोइज्जत्ति । जदा सव्यो मइलितो भवति, तदा खारादीहिंसमुदितुंधोव्वति। न यमइलितो सो भवति सीतत्राणं वा भवति । एवं चरित्तपडो विदेसे सब्वे य मइलितो न मोक्खकजसाधतो भवति । अथवा सबलो अवराधम्मि पतनुएनि.[१३] अवराहम्मिय पयनुए जेणउ मूलं न वच्चए साहू। सबलेई तं चरित्तं तम्हा सबलत्तणं बिंति ।। घू. तनुओ अवराहो दुव्मासितादि सुमहल्लावराधेसु मलिन एव । अहवा दसविहे पायच्छित्ते आलोयणादिजाव छेदो ताव सबलो, मूलादिसुमलिन एव चरित्रपटः, के के ते अवराहपदा जेहिं भावसबलो भवति, ते इमे आचारमधिकृत्योपदिश्यन्ते। नि.[१४] वालेराई दाली खंडो बोडे खुत्ते य भिन्ने य। कम्मासपट्ट सबले सव्वावि विराधना भणिआ।। चू.घडस्स वालमात्राच्छिराईसमाणो न गलइ केवलंतु बालराई दाली गलई।अपुब्वित्ताखंडो एगदेसेन, वोडो नत्थि से एगोवि कन्नो, खुतं-ईसि छिंद्रं भिन्नसुभिन्न एव आधेयामयदिश्यते कम्मासपट्टसबलो वक्कयरदंडगो पट्टसबलं वित्तपट्टसाडिया इह एवं प्रकारस्य घटद्रव्यस्य देसे सब्वे य विराधना वुत्ता । एवं घटस्थानीयस्यात्मनो देसे सव्वे य विराधना पट्टटष्टान्तेन वा । गतो Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -२/२ नामनिप्फनो । सुत्तानुगमे सुत्तं उचारेतव्वं मू. (३) सुतं मे आउसंतेण भगवता एवमक्खातं, इह खलु थेरेहिं भगवंतेहिं एकवीसं सबला पन्नत्ता कयरे खलु ते थेरेहिं भगवंतेहिं एकवीसंसबला पन्नत्ता? इमे खलु ते धेरेहिं भगवंतेहिं एकवीसं सबला पन्नत्ता तं जहा - हत्यकम्मं करेमाणे सबले 190 मेहुणं पडिसेवमाणे सबले ॥शा रातीभोयणं भुंजमाणे सबले ॥३।। आहाकम्मं भुंजमाणे सबले ॥४॥रायपिंडं जमाणे सबले ॥५॥कीयं पामिचं अछेजं अनिसटुं आहड दिजमाणं जमाणे सबले ॥६॥ अभिक्खणं पडियाइक्खित्ताणं भुंजमाणे सबले 11७11 अंतो छण्हं मासाणं गणातो गणं संकममाणे सबले tell अंतो मासस्स तयो दगलवे करेमाणे सबले ||९|| अंतो मासस्स ततो माइहाणे करेमाणे सबले ॥१०॥ सागारियपिंडं भुंजमाणे सबले ॥११॥ आउट्टियाए पाणाइवायं करेमाणे सबले ||१२|| आउट्टियाए मुसावाए वदमाणे सबले ॥१३॥ आउट्टियाए अद्दिन्नादानं गेण्हमाणे सबले ||१४||आउट्टियाए अनंतरहियाए पुठवीए द्वाणंवा सेझंवा निसीहियं वाचेतेमाणे सबले ॥१५॥ एवं ससणिद्धाए पुढवीओ ससरक्खए पुढवीए ॥१६॥ एवं आउट्टियाए चित्तमंताए सिालए चित्तमंताए लेलूए कोलावासंसि वा दारुए जीवपइहिए सअंडे सयासपाणे सबीए सहरिए सउस्से सउत्तिंगे पणगदगमट्टियमक्कडसंताणए तहप्पगारं द्वाणं वा सिजं वा निसीहियं वा चेतेमाणे सबले ||१७|| आउट्टियाए मूलभोयणं वा कंदभोयणं वा खंधभोयणं वा तयाभोयणं वा पवालभोयणण वा पत्तभोयणं वा पुप्फभोयणं वा फलभोयणं वा बीयभोयणं वा हरियभोयणं वा भुंजमाणे सबले ||१८||अंतो संवच्छरस्स दस उदगलेवे करेमाणे सबले ॥१९॥ अंतो संवच्छरस्स दस माइट्ठाणाई करेमाणे सबले ॥२०॥ आउट्टियाए सीतोदगवग्धारिएणं हत्येण वा मत्तेण वा दयिएभायणेण वा असनं वा पानं वा खाइमं वा साइमं वा पडिग्गाहेत्ता भुंजमाणे सबले ॥२१॥ एते खलु थेरेहिं भगवंतेहिं एकवीसं सबल पन्नत्ता तिबेमि ।। घू. सूर्य मे आउसंतेणं भगवता थेरा गणहरा पुव्वधरा भद्दबाहू वा अजथूलभदाईंण सीसाण कथेति । हत्थकम्मदारब्भजावरायपिंडंताव कालगाअनुग्घातियाअवराधपदा, हत्थकम्मं करेंति। सयं परेणवा मेहुणं दिव्वमानुसतिरिक्खजोणिय अतिक्कममवतिक्कम्प अतियारेतिवि, अनायारे सव्वभंग एव, सालंबो वा जयणाए सेवंतो सबलो भवति, आतसंजमविराधना विभासितव्वा एक्केके । राईंभोयणं चउव्विह, दिया गेण्हंति दिया मुंजति चउभंगो अतिक्कमवतिक्कमअइयारअनायारेसुचउसुविसालंवोवा जयणाए अपडिसेवगएव सन्निहिमादीसु। रायपिंडदोसावि भासियव्वा । आवाकम्म भंजुति अतिकमादिसु ४ कीतादि जाव आहटु दिजमाणं एक्को सबलो अभिहडमानीतं अभिहडं आटु आहत्य दिजमाणं, अभिक्खणं पडियाइखेत्ता सुत्तं-अभिक्खणो पुनो पुनो पुव्वण्हे अवरण्हे पच्चक्खाइत्ता पडियाइखेत्ता मुंजति । ____ अंतो छण्हं मासाणं' सुत्तं-अत्र गाणंगणियदोसा नाणदंसणचरित्तटुं वा संकमज्जा | ‘अंतो मासस्स सुत्तं । अंतो-अभितरतो तता माइट्टाणाइंदोन्निसियअमाई तत्तिया गाथा।अंतो मासस्स सुत्तं-दगलेवो संघट्टोवरि । आउट्टियाए पाणातिवात करेमाणे सबले आउट्टिया नाम जाणतो विनावतीए वा दव्वादिसु जं करेति जधा गिलाणो लोणं गिण्हइति पुढविक्कायमक्खित्तेण वा हत्यमत्तेणंभिक्खंगिण्हइ आउट्टियाए उदगंगेण्हइउदउल्लसंसिणद्धेहि वा हत्थमत्तेहिंअपरिणएहिं Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - दशा-२, मूलं-३, [नि-१४] भिखं गिण्हइ । तेअनिक्खित्तं गिण्हइ दितावेइ वा, अप्पाणं परं वा चीअति अभिसंधारेइ वा कंदाइ गिण्हइ संघट्टेणं वा भिक्खं गेण्हइ, बेइंदिएहिं पंथो संसत्तो तेन वच्चति आहारं व संसत्तं गिण्हति। एवं तेइंदिय-चउरिदिय-पंचेदियाभंडुक्किलियाईपंथे ववरोवेज । सुसावातो पयलाउल्ले मरुएपञ्चक्खाणेय गमनपरियाए समुद्देससंखडीखुड्डएय परिहारियमुहीउअवस्स गमनं, दिसासु एगकुले चेव एगदव्वे पडियाक्खेित्ता गमणं, पडियाइखित्ता य भुंजणं, सव्वत्य सुहुममुसावादो। ___ अदिन्नादानंलोइयलोउत्तरसुहुमबादरसवत्य अतिकमादि।आउट्टियाएअनंतरहिताएपुढवीए सुत्तं-तिरोऽन्तर्धाने न अंतरिता अनंतरिता सचेतना इत्यर्थः । अनमि थंडिल्ले वेजमाणे हाणं काउस्सग्गो शयनं वा निसीयणंवा चेतमाणे करेमाणे, ससिणद्धा हेहितो दगवालुयाए ससरक्खा अचित्ता-सचित्तरएणं अभिग्धत्था अभिन्नोपुढवी भेदो, आउट्टियाए चित्तमंताए सुतं उच्चारेतव्वं, चित्तमंता-सचेतना सिला सवित्थारोपाहाणविसेसोलेल्लु-मट्टियापिंडो कोला-धुणातेसिं आवासो कोलावासो । दारुए जीवपतिट्टितेजीवा तदंतर्गता जीवेहिं पइहिते पुढवादिसु, सह अंडेहिं सांडा लुता, पुडगंडगादि सह पाणेहिं सपाणा पाणा बेइंदियादि, सह वीएहिं सबीए बीया सालिमादि, सह हरितेहिं सहरिते, सहओस्साएसतोस्से, सह उदगेण सउदगेओत्तिगा गद्दभगााकीडियानगरं वापणओउल्ली दगण मिस्सामडिया दयमट्टिया, मक्कडगा-लूतापुडगासंताणओकीडिआसंचारतो द्वाणं काउस्सग्गादी सेज्जासयणीयं निसीहियां जत्थ निविसति चेतेमाणे-करेमाणे । आउट्टिआए मूलभोयणं वा सुत्तं उचारेव्वं । मूलामूलगअल्लयादि, कंदा-उप्पल-कंदगादि, पत्ता-तंबोलपत्तादि, पुप्फा-मधुगपुष्पादि, फला-अंबफलादी, बीया-सालिभादि, हरिता-भतूणगादि।अंतो संवच्छरस्स सुत्ता दोन्नि-अंतो अभितरतो संवत्सरस्स दसगलेवा माइट्ठाणाणि वा करेति तो सबलो भवति, आरेण न होति । आउट्टियाए सीतोदगवग्धारिएण सुत्तं-वग्धारितो-गलंतो एवं ताव चरित्रं प्रति सबला भणिता दरिसणं प्रति संकादि शृणाणे काले विनये बहुमाणे गाथा । एकवीसत्ति । दसा-२ समाप्ता मुनिदीपरत्नसागरेण संशोधिता सम्पादिता द्वितीयादसा सनियुक्तिः सचूर्णिक समाप्ता। (दसा-३-आशातना) घू. आसादनाए सबलो भवति । एतेनाभिसंबंधेण आसादज्ञयणं पन्नतं, तस्स उवकमादि चत्तारिदारा वन्नेउंअधिगारोसेअनासादनाए,तप्परिहरणस्थं आसादनाओवन्निजंति।नामनिप्फसे निक्खेवेआसादनत्ति, षड् विसरण-गत्यवसादनेषु।आयंसादयति आसादना। अहवा स्वादखई आस्वादने इत्येतस्य धातो रूपं वेति आस्वादना तत्थ गाहा - नि.[१५] आसायणाओ दुविहा मिच्छा पडिवञ्जणा य लाभे अ । लाभे छक्कंतं पुनं इट्ठमनिटुंदुहेक्केकं ।। चू. आसादना दुविधा मिच्छापडिवत्तित्तो य लाभे य । तस्थ लाभे छक्कनामादी । नामट्ठवणाए पूर्ववत् । दव्वक्खेत्तकालभावा एक्केक्का दुविधा-इट्ठा य अनिट्ठा य । तत्थ द्रव्यं प्रति निजराए लाभो इड्रो अनिट्ठो अनिट्ठो तधा नि. [१६] साहू तेने ओग्गह कंत्तारविआल विसममुहवाही । Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -३/३ जेलद्धा ते ताणं भणति आसायणाउ जगे। धू. साधूस्स चोरेहिं उवधिम्मि हीरमाणे जं आचरति तत्य निझरालाभो सो पुन अनिट्ठो द्रव्यं प्रति । जंपुन हिंडतो साधू आहारोवधि सुद्धं उप्पाएइ सोइट्टो द्रव्य प्रति । खेतं प्रतिजं कांतारे पलंबादि पडिसेवति सोअनिट्ठो, जंगमादिसु विहीए विहरतो निअरेतिसोइट्ठो, कालंप्रति अनिट्ठो जंदुमिक्खादिसुजतणाएपडिसेवंतोपि निजरतोहोति।इट्ठो रतिंदियावाजंचक्कवालसमायारिं अहीनमतिरित्तं करेति भावं प्रति अनिट्ठोजं गिलानस्स पेजाती करेति । इड्रोजं सत्थावत्थो साधू तवसा अप्पाणं भावेति । अहवा आसादना दव्वादिचउव्विहा । तत्थ गाथा- साहुणो तेनाहडस्स उवधिस्स जो पुनरवि लंभो सा अनिट्ठा दब्बासादना । जो पुनओ मासितअनोभासियस्स वा उग्गमुप्पादनाएसणासुद्धस्स उवधिस्स लंभो, साइट्ठादव्वासादना।अहवा दव्वासादनातिविधा, सचित्तादि । अनिट्ठा असोभणाणं एतेसिं चेव । खेत्ते कंतारेज लज्मंति अफासुयं सा अनिड्डा, फासुगं इंट्ठा, गामानुगामं वा दुईज्जमाणाणं मासकप्पपाओगाणं खेत्ताणं लंभो इट्टा अजोग्गाणं अनिका । कालेजंओमोदरियाएविसमदुमिक्खे वा अन्नलिंगणकालियाएजंआहारादिओप्पायति साअनिट्ठा, सुभिक्खे इट्ठा दिवसतोसलिगणं, भावे अनिट्ठागिलाणसं अहिंडक्केविसविसूइगादिसु सुसहनिमित्तं अनेसणिज्जं घेप्पति, एसणिजा इट्टा, जेन लद्धा इटाणिट्ठदव्वादि ४ तेन भन्नति । आसादनातुजगे पढ़तिच कुलट्ठादव्यादी इहानिहा, केन? तेन साधुणा मंग्गंतेण, तेन कारणेनेति वाक्यशेषः । आसादना जगेत्ति लोगे अहवा अयमन्यो विकल्पेः । नि. [१७] दव्वं मानुम्मानं हीनाहिअंजंमि खेतेज कालं । ___ एमेव छव्विहंमि मावे पगयं तु भावेन ॥ चू.जंजव्वं मानुजुत्तं लब्मति साइट्ठा हीनाहियं जंलब्मति सा अनिट्ठा, अहवाउनाहियं दव्वं दितस्स असमाही समं देंतस्स समाधी तं जंमि खेते देइ, जम्मिवि खेत्ते वन्निजति, आसादना इटानिट्ठा। जंवा लब्भति खेतंइट्ठानिटुं, जंमि वा काले वन्नेजति इटानिट्ठा, एवं भवति इटानिट्ठा, एवमेव छव्विधमिवि भाविति-छविहे भाव उदइयादि । एमेव इटानिट्ठा भाणियव्वा । तत्थोदइए तित्थगरसरीरगं आहारगंच इट्टा, अनिट्ठा हुंडादि।अथवा उच्चागोत्तं सुमनामंव इट्ठा इतराणं जो लाभो सा अनिट्ठा, अहवा सातं च वेदणिज्जे गाधा सेसा अनिट्ठा । उवसामियाई सम्मत्तचरित्ताई इठ्ठा, रवइए नाणादिइट्ठा, तहिपि नाणंसव्विद्धं केवलंखओवसमियं नाणादि ३इट्ठा, अनाणादि ३ अनिट्ठा । पारिणामियं भव्यत्वं कर्तुत्वं च इट्टा । अभव्यत्वां अनिट्ठा । सन्निवाते सोमणेसुइट्ठा, असोभनेसु अनिट्ठा पगयं अधिगारो भावलंभेण, अनिढे न सुत्तपडिकुढे वा अकरितो पसत्थो भावलंभो । आङ् मर्यादाभिविध्योः । ईषदर्थे क्रियायोगे मर्यादाभिविधौ च यः । एतमाडंडितं विद्याद्याक्यस्मरणयोरडित् । ईषदर्थे तावत्आउष्णं ।उष्ण अहवाआकदुकंइषत्कदुकंक्रियायोगे आएति एतिअथवाआगच्छस्व मर्यादार्याआउदकांतातप्रियमनुव्रजेत्, अथवा आपाटलिपुत्राद्वृष्टो मेघः, आरतोपाटलिपुत्रस्येति । अभिविधिरभिव्याप्तिः । तत्राभिविधौ आऔद्र औद्रयशः पाणिनेः, आचंडालं वा यशः पाणिनेरिति । अथवा आपर्वतो परिक्षेत्राणि वाक्ये, आ एवं तु मन्यसे, स्मरणे आएवं किलैतत् । एष आदुपसर्गः कुत्र वर्ण्यत ? उच्यतेनि. [१८] छट्टट्ठमपुव्वेसुंआउवसग्गोत्ति सव्वजुत्तिकओ। Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-३, मूलं-३, [नि-१८] पयअत्थविसोहिकरो दितो आसायणा तम्हा ।। चू. सच्चपवायपुब्वेअक्खरपाहुडेतत्रादुपसर्गोवर्ण्यते । अट्ठमेकम्मापवायपुबेअट्ठमंमहानिमित्तं तत्थ स्वरचिता, तत्रापि आदुपसर्गो वर्ण्यते स्वेनार्थेन युक्ति कृतः सव्वजुतिकतो पदस्य अर्थः पदार्थः ।प्रदार्थस्य विशोधिकारः। उक्त -उपसर्गविशेषात्पदार्थविशोधिर्भवति ।उपसर्गेणयुक्तो न केवलमर्थः । दीति नानाभावे विविधं सोधयति विशोधयति, दिन्ना कतो अकस्मात्कारणात् आसादनाभवति लाभातोआसातना भणिता।इदानि मिच्छापडिवत्तितोभन्नति। नि. [१९] मिच्छा पडिवत्तीए जे भावा जत्थ होति सब्मूआ। तेंसि तु वितह पडिवचणाए आसायणा तम्हा ॥ घू. मिच्छापडिवत्तिति-मिथ्या न सम्यक्, पडिवज्जति, मिच्छापडिवत्तितो, नैतदेवं, यथा भावनामाह-कताइतेन अन्नत्थपदाणि उवलद्धपुव्वाणि होज्जा । तानियआयरितोअन्नहापन्नवेति, सो महायणमझेण वत्तव्यो । जथा तुमन थाणसिजे अत्था जहा होति । सब्भूता, जत्थतिसुत्ते समए वा उस्सग्गेअववातेवा, एवं कथयतामन्यथाकथयति, एवं वुत्त लोगेअवन्नो।गुरुस्स, न यगिण्हतिअप्पसागारिए वुच्चति एसोअथोएवं । अहवासीसेण न सुटुमुबलद्धो तत्थ न वि तथा पडिवज्जितव्वं । अहवा आयं सादयति नाणादि ३१ किंच स एवं कुर्वन् । नि. [२०] न करेइ दुक्खमोक्खं उन्जममाणोवि संजमतवेसुं। तम्हा अत्तुकरिसो वजेअव्वो पयत्तेणं ॥ घू. सु(वि संजमतवेसु उज्जमंतो किं निमित्तं? अत्तुक्कोसदोसा आत्मानं उत्कर्षति शेषेभ्यः । अहं बहुस्सुतो विसुद्धतवोवाजात्यादिगुणयुक्तोवाअट्ठहि यमदट्ठाणेहिं जम्हा एवं, तम्हाअत्तुक्कोसो परिहरितव्यो, अपवादापेक्ष वा जाणि भणिताणि इमानिय अन्नाणि य कायव्याणि, नि. [२१] जानि भणिआणि सुत्ते तानि जो कुणइ अकारणजाए। सो खलु भारियकम्मो न गणेइ गुरुं गुरुवाणे ।। चू. पुरतो गमनादीणि अकारणे तानि न वदंति काउं, अधकरेति आसादना होति, जहा पुन कारणं होज्ज भयं वा, परिकट्टियव्यो । अडविविसमेसु दुचक्खुगो वा पंथं न याणति अनेसुवा कारणेसु तदा सव्वाणि करेजा - जो पुन निकारणतो अत्तुक्कोसेण करेइ सो खलु भारियकम्मो गोसालो वा बहुकम्मो, किं ? करेति सो भारियकम्मो, उच्यते-जो न गणेति गुरुं, गुरुद्वाणे न करेति वा, किंच गुरुस्सजंकायव्वं, किंच कायव्वं? अब्भुट्टाणपादपमञ्जणआहारोवधिविस्सामण पज्जुवासणता तेरसपदानि ववहारे भणिताणि । को गुरू? उच्यते नि. [२२] सणनाणधरित्तं तवो य विनओ अहुंति गुरुमूले। विनओ गुरुमूलेत्ति अगुरुणं आसायणा तम्हा ।। नि. [२३] जाइं भणिआई सुत्ते ताईजो कुणइ कारणजाए। सो न हुभारियकम्मो न गणेइ गुरू गुरुट्ठाणे॥ घू. दंसणनाणचरित्ताणि गुरु, जतो वा तानि पसूतानि जो वा तेसिं उवदेसयिता गुरुणि अनतिक्कमणिज्जाणि-अनलंघणिज्जाणि । विनओ गुरुण मूलेत्ति य विनयमूलाणि एताणि गुणानि नाणदंसणादीणि विनयादेतानीत्यर्थः । स चविनय आचार्यमूलकःगुरु यतस्सोवदेसओ नाणादीण Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाgतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -३/३ १६ य, जेन य गुरु आसादितो तेन तानि आसादितान्येव, कथं ? यतोऽपदिश्यते । सो गुरुमासा यंतो दंसणनाणचरणेसु सयमेव । सीयति कत्तो आराधना से तो तानि वज्रेज्जा ।। नि. [२४] चू. भावे दंसणनाणचरणेहिं सव्वमेव सीदति वीसरति तेभ्यः ज्ञानादिभ्यः शङ् वितरणे । कत्तोत्ति-कतो आराधना से नाणा दीनं ३ जती एवं ततो ताइं वज्रेज अस्मात्कारणात् तो ताहंति जेहिं गुरुं आसादिति वज्रेज्ज न कुञ्जा कानि ? तानि ऊच्यते-सुतं मे आउसंतेनेत्यादि भू. (४) सुयं मे आउसंतेण भगवया एवमक्ख्यायं-इह खलु थेरेहिं भगवंतेहिं तेत्तीसं आसायणाओ पन्त्रत्ताओ, कतराओ खलु० इमा खलु ताओ थरेहिं भगवंतेहिं तेत्तीसं आसायणाओ पन्नत्ताओ, तं जहा सेहे रातिणियस्स पुरतो गंता भवति आसादना सेहस्स ॥१ ॥ सेहे रायनियरस सपक्खं गंता भवति आसायना सेहस्स ॥२॥ सेहे रायनियस्स आसन्नं गंता भवति आसदना सेहस्स || ३ || एवं एएणं अभिलावेणं सेहे रातिनियस्स पुरओ चिट्ठित्ता भवति आसादना सेहस्स ||४|| सेहे राइनियस्स सपक्खं चिट्ठित्ता भवति आसादना सेहस्स ॥५॥ सेहे रायनियस्स आसन्नं चिट्ठिता भवति आसादना सेहस्स ॥६॥ सेहे रायनिस्स पुरतो निसिइत्ता भवति आसादना सेहस्स ॥७॥ सेहे रायनियस्स सपक्खं निसीयत्ता भवति आसादना सेहस्स ||८|| सेहे रायनिस्स आसनं निसीइत्ता भवति आसादना सेहस्स ॥ ९ ॥ सेहे रायनियेणं सद्धिं बहिया विहारभूमिं वा वियारभूमिं वा निक्खते समाणे पुव्वामेव सेहतराए आयामइ पच्छा रायनिए आसादना सेहस्स ॥१०॥ सेहे रायनिएण सद्धिं बहिया विहारभूमि वा विद्यारभूमि वा निक्खते समाणे तत्थ पुव्वामेव सेहतराए आलोएति पच्छा रायनिए आसादना सेहस्स ||११|| केइ रायनियस्स पुव्वं संलवत्तए सिया ते पुव्वामेव सेहतरए आलवेति पच्छा रातिणिए आसादना सेहस्स ।।१२।। सेहे रातिनियस्स रातो वा बिआले वा वाहरमाणस्स अज्झो केइ सुत्ते ? के जागरे ? तत्य सेहे जागरमाणे रातिनियस्स 'अपडिसुणेत्ता भवति आसादना सेहस्स ||१३|| सेहे असनं वा ४ पडिग्गहित्ता पुव्वामेव सेहतरागस्स आलोएइ पच्छा रायनियरस आसादना सेहस्स ||१४|| सेहे असनं वा पानं वा खाइमं वा साइमं वा पडिगाहेत्ता पुव्वामेव सेहेतरागस्स पडिदंसेति पच्छा रायनियस्स आसादना सेहस्स ||१५|| सेहे असनं वा ४पडिग्गाहेत्ता तं पूव्यामेव सेहतरागं उवनिमंतेत्ति पच्छा रायनियस्स आसादना सेहस्स ||१६|| सेहे रायनिएण सद्धिं असनं वा ४ पडिग्गाहेत्ता तं रायनियस्स अनापुच्छिता जस्स जस्स इच्छइ तस्स तस्स खद्धं खद्धं दलयइ आसादना सेहस्स ||१७|| सेहे असनं वा ४ पडिग्गाहित्ता राइनिएण सद्धिं आहारेमाणे तत्थ सेहे खद्धं खद्धं डाअं डाअं रसितं रसियं ऊसढं ऊसढं मनुन्नं मनुन्नं मणामं मणामं निद्धं निद्धं लुक्खं लुक्खं आहरेत्ता भवइ आसादना सेहस्स ||१८|| सेहे रायनियस्स वाहरमाणस्स अपडिसुणित्ता भवइ आसादना सेहस्स ||१९|| सेहे रायनियस्स वाहरमाणस्स तत्थगते चेव पडिसुणेत्ता भवति आसायणा सेहस्स ||२०|| सेहे रायनियस्स किंत्ती वइत्ता भवति आसादना सेहस्स ||२१|| सेहे रायनियं तुमति वत्ता भवति आसादना सेहस्स ||२२|| सेहे रायनियस्स खद्धं खद्धं वत्ता भवति आसादना सेहस्स ||२३|| सेहे रायनियं तज्जाएण तज्जाएण पडिभणित्ता भवइ आसादना सेहस्स ||२४|| सेहे रातिनियस्स कहं कहेमाणस्स इति अवंति वत्ता न भवति आसादना सेहस्स ।। २५॥ सेहे रायनियरस Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-३, मूलं- ४, [ नि-२४] कहं कहेमाणस्स नो सुमरसीतिवत्ता भवति आसादना सेहस्स ||२६|| सेहे रायनियस्स कह कहेमाणस्स नो सुमनसे भवति आसादना सेहस्स ॥। २७।। सेहे रायनियस्स कह कहेमाणस्स परिसं भेत्ता भवति आसादना सेहस्स ||२८|| सेहे रायनियस्स कहं कहेमाणस्स कहं आच्छिंदित्ता भवति आसादना सेहस्स ॥ २९ ॥ सेहे रायनियस्स कहं कहेमाणस्स तीए परिसाए अनुट्ठिताए अभिन्नाए अवुच्छिन्नाए अव्योगडाए दोघंपि तमेव कहं कथिता भवति आसादना सेहस्स ||३०|| सेहे रायनियस्स सेज्जासंधारगं पाएणं संघटित्ता हत्येणं अननुन्नवेता गच्छत्ति आसादना० ||३१|| सेहे रायनियस्स सेज्जासंधारए चिट्ठिता वा निसीइत्ता वा तुयट्टि वा भवइ आसादना० ॥३२॥ सेहे रायनियस्स उच्चासने वा समासणंसि वा चिट्ठिता वा निसीयित्ता वा तुयट्टित्ता वा भवति आसा० ||३३|| एताओ खलु ताओ थेरेहिं भगवंतेहिं तेत्तीसं आसादनाओ पन्नत्ताओ तिबेमि ।। चू. किमाख्यातं- 'सेहे रातिनियस्स पुरो गंता भवति आसातना सेहस्स' ओमरातिनितो सिक्खगो वा अगीतत्थो वा आयरिय उवज्झाए मोत्तुं सेसा सव्वे सेहा, रायनिओ आयरितो महत्तरगो वा परियाए । गच्छतीति गंता, दोसा पुरतो अविणओ वाओक्काएजा धरंते आतविराधना । सपक्खं जुवलिता मग्गतो, आसन्ने चलणधूलिछियादी । एवं चिट्ठण-निसीयणेवि । उक्तं च-न पक्खतो न पुरतो, कारणे पुन पंथमयाणमाणस्स अचक्खुगस्स वा पुरतो गच्छेजा, पडंतस्स विसमे रत्तिं वा जुवलितो गच्छेज्जा, गिलाणस्स वा साणाइभए वा मग्गतो आसत्रे गच्छिजा । सेहो रायनिये न सद्धिं सूत्तं सद्धिं एगट्ठा आयमनं निल्लेवणं अविनयदौसा अपवादो विरवोसिरणे वासे भये वा अनुन्नाए आयामति सेहो, रातिणिएण सद्धिं सुत्त एत्थवि अपवादी, गिलाणादिकारणे वा पुव्वमालोएज्जावि, केति राइणियस्स पुव्वं संलत्तए सुत्ते केइत्ति न पासंडगिही इत्थी पुरिसो वा सपक्खपरपक्खो वा साहू सावगो वा पुव्वसंलत्तउत्ति दिट्ठामट्टा पुव्वमालत्तो वा अत्यर्थ लवणं आलवणं, किं? भो केरिसं करेति कत्तोसि आगतो ?, अविनतो । सर्वा हि क्रिया पूर्व रातिणियस्स, कालासादना सेहे रायनियस्स, रातो वा सुत्तं संज्झा राती भणिया गाथा वाहरमाणस्स दोसा अविणतो परिभूतो य आयरिओ भवति । इमे वा अत्रे दोसा अहिडक्कविसविसूइय आलीवणमत्तगगिलानुवत्तणादि विराधना आउज्जोवणादि दोसा य । भवे कारणं न पडिसुणेज्जावि, सागारियसन्नायगादिसु, सेहे असनं वा सुत्तं वा आलोएति पिंडदंसेति अवनिमंतेति तिन्निसुत्तादि सुविअ विनतो गिलाणादिकारणे वा करेज्जावि, असनं वा सुत्तं अनामंतेत्ता अनापुच्छित्ता जस्स जस्सत्ति-संजतरस असंजयस्स वा इच्छतित्ति । जस्स रुच्चतित्ति खंद्धति- बहुगं दलइत्ति-देइ एत्थवि अविनयदोसा अगुरुस्स सन्निहित करिज्जावि । सेहे रातिनिएण सद्धिं असनं ४ आहारेमाणे तत्थ- सेहसूत्रं खंद्धं खद्धंति वडुवड्डेहिं लंबणेहिं डागं-पत्तसागं- वाइंगण - चिभिडवत्तिगादि ओसढंति-वन्नगंधरसफरिसोववेतं, रसालं- रसितं, दालिभं मंज्झितादि, मनसा इट्ठे मणुन्नं मन्यते मणामंति निद्धं नेहापगाढं, लुखस्सं नेहेण भत्थिओ, अवणिउ गेही य, अगारगं वा भुंजमाणस्स सव्वाणिवि करेज्जा । सेहे रातिणियस्स वाहरमाणस्स दो सुत्ता उच्चातव्या । दिवसतो अपडिसुणणे । तत्थ गतो चेट्ठतो चेव उट्ठित्ता चेव सोतव्वं । सनातगभायणहत्थगतो चा भुंजतो वा भुंजंतो वा भावासादणं किंतिवत्ता किं एवं भणसि तुमंति तुम्हारिसेहिं 23 2 १७ Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -३/४ कस्सण वट्टति खद्धंति-बृहत्शब्दोच्चारणं महता शब्देन कुद्धो भासति । तजातेणंति-कीस अज्जो गिलाणस नकरेसि, भणतितुमंकीसनकरेसि? तुमंआलसितो, सोविमणति-तुमंआलसिओ, माएवं कुरुपादादिधोवणंभणिते किं करेति? प्रत्याहणति आयरियवयणं, ता हे आयरिया पुनो न चेव भणंति उसने सव्वपदाणिवि करेज य नय आसादना भवति । कथा अनुओगकथा वा धम्मकहा वा कहेमाणस्सत्ति-अक्खायमाणस्स, इति उप प्रदर्शने, एतंति-जंतुमं कधिसि, जधा एतं एवं न भवति, एतं एवं भवति जधाहं भणामि, अविनयदोसा, आयरिए अपचओ भवति, धम्मंच जणो न गेण्हति । पासत्यो भणिज्ज नडपढितं किंतुहे तेणंतिन सुमरसीति न स्मरसि त्वं एतमर्थ ? न एस एवं भवति । नो सुमनसे ओहयमनसंकप्पो अच्छतिन अनुवूहति अहो सोमनं कर्यकथेति।आयरिया परिसंभेत्ताभवति, मणति-उडेहि भिक्खवेलासमुद्दिसणवेला सुत्तपोरिसिअत्थपोरिसिवेला वा, भिंदति वा परिसं कन्नमूले एस पासत्यादि, केवलं भणति, सयं न करेति । तत्थ य केइ धम्मं गेण्हता पव्वयंता वा रायाती सावगो वा अहाभद्दगो वा होता पव्वयणस्स उवग्गहकरो कहिं अच्छेदति । भणति उद्धेहि वियालो इमं वा करेहि । भावदोसा समंता दीसति, परिसति । अनुट्टिताएनिविट्ठाएचेवअभिन्ना ताव विसरति, अव्वोच्छिन्नाजावएक्कोवि अच्छति, तुमेवति-जा आयरिएण अत्यो कहितो दोहिं तेहिं चउहिं वा जहा सिद्धसेनायरितो तमेवाधिकार विकल्पयति । अयमपिप्रकारो तस्यैवैकस्य सूत्रस्य एवं विकल्पयतः आसादना भवति । सेज्जा सव्वंगिया, संथारो अड्वाइजहत्थो, अथवा सेजा जत्थ भूमीए ठाणं, संथारो विदलकट्ठमओ वा, अथवा सेज्जा एवं संथारो सेज्जासंथारो सेझाया वा संथारको सेज्जासंथारगो तं पाएण संघठूत्ता नानुजाणेति न क्खमावेत्ति । उक्तं च-संघट्टइत्ता काएणं जधा उवहिणामवि । खमेज अवराहो मे वदेजा न पुनोत्तिय ।। अविनतो उसेहादी परिभवंति । जंचन भणियं तं कंठं॥ दसा-३-समाप्ता (दसा-४-गणिसंपदम् । घू.सोरातिनितो केरिसो? जो इमाए अट्ठविधाए गणिसंपदाए उववितो। एतीसे उवक्कमादी चत्तारिदारा वन्नेउ न अधिगारो गणिसंपदाए, नामनिफनो निक्खेवो, गणि संपदा दुपदं नाम, गणीसंपदा च गणि, संपदा, गणी गुणेहिं संपन्नो उववेतो युक्त इति । तत्थ गणिस्स निक्लेवो नामादिचउव्विहो । नामट्ठवणातो तथैव-- नि. [२५] दव्वं सरीरभविओ भावगणी गुणसमनिओ दुविहो । गणसंगहुवग्गहकारओ अधम्मजाणतो॥ चू. दव्वगणी जाणग-सरीरभवियवतिरित्तोतिविधोएगभवितोबद्धाउतोअमि-मुहनामगोत्तो भावगणी गुणसमंतित्तो गुणोपेतो अट्ठविधाए गणिसंपदाए।सो दुविधो-आगमतो नोआगमतो याआगमतो जाणयओववत्ती। नोआगमतो गणसंगहकारतो उवग्गहकारतोय । संगृह्णातीति संग्रहः । संग्रह करोतीति संग्रहकारकः सयं परेण वा । दव्वसंगहो वत्थादीहिं सिस्से संगिण्हति भावे नाणादीहिं उपगलातीति उपग्रहः उपग्रहं करोति।सिस्सपतिच्छयाणंसयंपरेणवा, दव्वुवगहो अहारादीहिं,भावुवग्गहोगिलाणादीणसारखणं, धम्मंचजाणंतो कतरंधम्मंगणिस्वभावमित्यर्थः। Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-४, मूलं-४, [नि-२५] १९ अट्ठविहा गणिसंपदा, येन चासौ गणिसंपदा एवं भवति, तं जाणति चशब्दात्तदुणोपेतच, गणगुणसंख्याने तस्सेगट्टियाणितं० नि. [२६] नायंगणिअंगुणिअंगयंच एगट्ठएवमाईअं। नाणी गणित्ति तम्हा धम्मस्स विआणओ भणिओ॥ चू.नातं गणितंगुणितंगतंचएगढएवमादीयोअभिधाणतोविसेसो, नतुअत्थतो, आदिग्रहणात् विदितं आगमितं उपलब्धमित्यर्थः । नाणी गणित्ति तम्हातस्मात् कारणात् । नि. [२७] आयारंमि अहीए जनाओ होइ समणधम्मोउ। तम्हा आयारधरो भन्नइ पढमंगनिट्ठाणं चू.आयारोपढमं अंग, तंमिअधीते, पढिते उपलद्धे । समणधम्मो दसप्पगारो नातो भवति। तम्हा कारणा आयारं जो धरेति सो आयारधरो पढमं गणीटाणं, उवन्झायट्ठाणं बितीयं कप्पव्ववहारसूतगडं वा, अंगं प्रति। नि. [२८] गणसंगहुवग्गहकारओ गणी जो पहू गणण धरिउं। तेन णओ छक्कं संपयाए पगयं चउसु तत्य॥ चू. गणसंग्रहकारओ नाम एगो नो उवग्गहकारतो भंगा ४ गणी-आयरियो पभू-समत्थो, दव्वंगणो गच्छो भावगणो नाणादि ३धारेउं परियट्टितुंपभू, तेनेति-जो पुव्वद्धेण वनितो नउत्तिनीतिर्नयः अहिगार इत्यर्थः । संपदा इदानिं सा छविध नामादि, जेन भणितं-छक्कंसंपदाए, नाम संपदा-संपदा जस्स नामं जीवादीणं ३ । ठवणासंपदा चित्रकर्मादिषु पगतं अधिकारः चउसु दव्बखेत्तकालमावेसुनामठवणासु नाऽधिकारो। नि. [२९] दव्वे भावे यसरीरसंपया छब्बिहा य भावंमि । . दब्वे खेते काले भावम्मिय संगहपरिन्ना ।। घू.अथवा दुविहा संपदा-दव्वे य भावे या दव्वे सरीरसंपदा भावे छव्विहायभावम्मिाच सद्दा खेत्तकालसंपदादि भासितव्वा । सरीरेण-ओरालिय आहारग वेउविएण नोदतिएण । उक्तं चमूलं दव्वपलित्ययस्स तहाआरोहपरिणाहा ।अथवादव्वसंपदा तिविधा-सचित्ता-छन्नउर्तिमनुस्स कोडीओ चक्किस्स तेहिं संपदा चउरासीति हत्यिसयसहस्सा, कुइकन्नस्स गावीओ । अचितानंदस्स नवनउति हरिन्नकोडीउ। खेत्तसंपदाछन्नउतिंगामकोडीउएवंदोणमुहनगरादि-विभासा। कालसंपदाचउरासीतिपुब्बसयसहस्साणिभरहस्सआउगं, जम्मिवाकाले वत्रिजति। भावसंपदा छविधाओदयियादि। तत्थोदयिगोएगवीसतिभेदोगतिकषायलिंगमिथ्यादर्शन अज्ञानअसंयता सिद्ध लेश्याश्चतुत्येकैकैकैकषड्भेदाः ।गतिर्नरकादिः४,कषायाः क्रोधादिकाः४लिंगंइथिवेदादि ३मिच्छत्तअन्नाणं असंजमो असिद्धत्तेणंचएगेगभेदं। लेस्साकण्हलेस्सादि । एसएगवीसतिभेदो उदयितोभावो।उवप्समितो दुविहो सम्मत्तचरित्ताणि।खाइतो नवभेदो।तं केवलनाणं केवलदंसणं दानंलाभो भोगोउपभोगवीरियाणि सम्मत्तंचरित्तंच।खातोवसमितोअट्ठारसभेदो-ज्ञानाज्ञानदर्शनदान-लब्ध्यादयश्चतुत्रित्रिपंचभेदाः सम्यक्त्वचारित्रसंयमासंयमाश्च। नाणं चउविहं-मतिसुताओधिमनपज्जवाणि ।अन्नाणंतिविध-मतिअन्नाणंसुतअन्नाणं विभंगनाणीदरिसणंतिविध-चक्खू अबक्खू ओधिदंसणंचालद्धी पंच भेदा-दानलद्धी लाभ-भोगउवभोग-विरीयलद्धी खतोबसमियं Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् - ४/४ सम्मत्तं चरितं च संजमासंजमो च । एस अट्ठारसविधो मिस्सो भावो । परिणामितो तिविधोजीवमव्याभव्यत्वादीनि च । जीवत्वं भव्यत्वं अभव्यत्वं च । आदिग्रहणात् अस्तित्वं अन्यत्वं कर्तृत्वां भोक्तृत्वं गुणवत्त्वं असर्वगत्वं अनादिकर्मसंतानत्वं प्रदेशवत्वं अरूपित्वं नित्यत्वं इत्येवमादयोऽप्यनादिपरिणामिका जीवस्स भावा भवंति । सन्निवातिओ एतेसिं चेव पंचण्हवि भावाणं संजोगेण भवति । एत्थ खतोवसमियभावसंपदातो अधिगारो, उदईओ वि उरालिय • वेउव्वियाहारगसरीरसंपदाए सेसुवि जधासंभवं जोएतव्वं । सुतसंपदा जहन्त्रेण कप्पववहारा, उक्कोसेण चोद्दसपुव्वाणि, संगहपरिन्ना नाम अट्ठमत्ति, तीसे विभासा-सा छव्विहा- संगहपरिन्नामादि ६ नामठवणातो तहेव दव्वसंगपरिन्ना जाणति । काले ओमोदरियासु विधिं जाणति । भावे गिलाणादिसु । दव्वेण वा चेतणाचेतणेण परि जाणति । जधा गो हितो मितो हिरन्नेण हेरन्नितो दव्यं वा जो परिजाणति जीवादि-सोभणासोभणं वा दव्वं । खेत्तेण वा खेत्तस्स वा जम्मि वा खेत्ते वन्निज्जति । कालेण वा कालस्स वा जम्मि वा काले वन्निजति । भावस्स वा परिन्ना भावेण परिनाजधा एरिसो उदयिओ उदीरणालक्खणो वेदनालक्खण इत्यर्थः । उवसमलक्खणो उवसमिओ खयलक्खणो खाइतो, किंची खीणं किंचि उवसंतं खतोवसमिओ तांस्तान् भावान् परिणमतीति पारिणामिकः । समवायलक्खणो-सन्निवातितो, एवं जो परिजाणति तेनायरिएणं संगहपरिन्नेणं गच्छो परिट्टियव्वो । कथं ? नि. [३०] २० जह गयकुलभूओ गिरिकंदरकडगविसमदुग्गेसु । परिवहइ अपरितंतो निअयसरीरुग्गए दंते ॥ चू. जहा तस्स गयकुलस्स अप्पणो य बाध न भवति तथ गच्छति । उवसंहारोनि. [३१] तह पवयणभत्तिगओ साहम्मियवच्छलो असढ भावो । परिवहइ असहुवग्गं खेत्तविसमकालदुग्गेसु ॥ चू. तेन पगारेण तथा, पवयणं दुवालसंगं साधम्मियवच्छल्लो जधा वइरसामी असढभावो मायाविउत्तो दव्यखेत्तकालाभावावतीसु परिवट्टति असुहवग्गं खेत्तं विसमं अद्धाणे खलु खेत्तेसु वा, काले अशिवोमोदरिया दुब्भिक्खेसु भावे गिलाणातिसु वा नाणादिसु या दव्वादिसंगहेण वा अट्ठपगाराए गणसंपदाए उववेतो भवति गणिजोग्गो वा भवति । - मू. (५) सुयं मे आउसंतेन भगवया एवमक्खातं, इह खलु थेरेहिं भगवंतेहिं अट्ठ-विहा गणि संपदा पत्रत्ता, कयरा० ? इमा खलु अड्डाविहा गणि-संपदा पत्रत्ता तं जधा- आयारसंपदा सुतसंपदा वयणसंपदा वायणसंपदा मतिसंपदा पओग-संपदा संग्गहपरिन्ना नामं अट्ठमा । चू. कतरा सा संपदा ? - उच्यते "सुत्तं मे० जाव आयारसंपदा । किं पढमं आयारसंपदा ?, उच्यते-जेन पढमं पव्याविज्अंतस्स चेव उवदेसो । एवं गंतव्वं चिट्टितव्वां निसीयणतुयट्टणपडिलेहणरयहरणगहो य उवदिस्सिद्धंति । एतासिं आयारसंप- दादीणं दुग-तिग-च-पंच-छ सत्तअट्ठगसंजोगेण भंगा कातव्वा, दुगसंजोगो आयारसंपन्ने नामेगे नो सुतसंपन्ने ४ एवायारसरीरेणवि ४ जोवा आयारसंगहपरिन्नाएवि ४ । एवं सुतेनवि उवरील्लाणि पदानि भाणितव्वाणि जाव पओगमतिसंपदाए संगहपरिन्नाए य चउभंगो एवेते अट्ठावीसं दुगसंजोगा, एकेक चउभंगो। तियसंजोगेन आयारसंपन्ने सुयसंपन्ने सरीरसंपन्ने अट्ठभंगो एवं छपन्नं तियसंजोगा कातव्वा, - Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-४, मूलं-५, [नि-३१] अक्कक्केअट्ठभंगा । आयारसंपन्ने सुयसंपन्ने सरीरसंपन्ने वयणसंपन्ने सोलसभंगा एवं सत्तरि चउक्का संजोगा कायव्वा । सवत्थ सोलसभंगा । छप्पन्नं पंच संजोगा, सव्वत्थ बत्तसीं बतीसं भंगा। अट्ठावीसं छक्कसंजोगो । सव्वट्ठ चउसटिभंगा । अट्ठसंजोगा सव्वत्थ अट्ठावीसुत्तरं २ भंगसतं । एक्को अट्ठसंजोगो तत्थ बे सताणि छप्पन्नाणि भवंति । एत्थ पढमो अट्टभंगो पसत्थो। मू. (६) से किं तं आयारसंपदा वउविहा पनत्ता तं जहा-संयम-धुवयोगजुत्ते यावि भवति असंगहियप्पा अनियत्तवित्ती वडसीले यावि भवति सेतं आयार-संपदा। चू. आयारसंपदा चउविधा-संजयधुवजोगजुत्तेयावि भवति, पडिलेहणपप्फोडणादिसु, सतरस्सप्पगारो वा संजमो सो दुविधो, बाहिरो अभितरो य। बाहिरो चोद्दसविधो । अभितरो मनवयणकायजोगो ३एतेसुधुवोजोगोजस्स नित्योपयोगोवा। चशब्दाद्नाणादीसुवनित्योपयोगः। अषिग्रहणात्परंपि योजयति, संजमधूवजोगेण जुत्तोजस्सअप्पा, सभवति, संजमधुवजोगत्तो। असंपग्गहितप्पति-अनुत्सेकः ।अहमाचार्योबहुश्रुतस्तपस्वी वा सामायारिकुसलो वा ।जात्यादिमदेहि वा। अम्मत्त अनितवत्तित्ति गामे एगरातिरू नगरे पंचरातिरू अन्नअनाए भिक्खयरियाए अडति गिहं वा निकेतं, तं जस्स नत्थि सो अनिकेतो अगृह इत्यर्थः चउत्थादीहि वा एषणाविसेसेहि वा जतति विसुद्धसीलो निहुतसीलो, अबालसीलो अचंचलसीलो मज्झत्यसील इत्यर्थः । एतेसिंपि चउण्हं पदाणं दुगतिगचउसंजोगा भाणियव्वा । अपिग्रहणाद् वुट्टसीलो तरुणसीलो जंकिं चि कातव्वे संजमाहि कारिके गिलाणादिसु वा तप्पति । तस्सायारसंपन्नस्स सुतं दिज्जति मू (७) से किं तं सुयं-संपदा ? चउव्विहा पं० तं-बहुसुते यावि भवइ, परिचियसुते यावि भवति विचित्तसुये यावि भवइ घोसविशुद्धिकरे यावि भवइ से तं सुयंसंपदा। चू. सा सुत्तस्संपदा चउविधा- बहुस्सुते या विभवति । बहुस्सुतो जुगे जुगे पहाणो सुतेण, अहवा बहुस्सुतो अमितरबाहिरएहि चशब्दाद् बहुचारित्ती अपिशब्दाद् बहुपरियाए जहन्नेण पंचवरिसो, उक्कोसेणं एगूनवीसो, परियागंप्रति परिजितसुतणेतसणासमिता विचित्तसुत्तो-बहूहिं परियाएहिं जाणति अत्थेन वा विचित्तं सुत्तं । अहवा ससमयपरसमएहिं उस्सग्गाववातेहिं वा । उक्तं च-चित्रंबहुर्थयुक्तं ते घोषाओदात्तादी, तेहिं घोषानामेव विशुद्धी घोसविसुद्धी, घोसहिं वा जस्स सुद्धं सुतं सो परस्सवि घोसविसुद्धि करेति । एत्थवि दुगतिगचउकसंजोगा विभासियव्या। मू. (८) से किं तं सरीरसंपदा ? चउब्विहा पं० २० आरोहपरिन्नाहसंपन्ने यावि भवति, अनोतप्पसरीरे थिरसंघयणे बहुपडिपुन्नेदिए यावि भवइ, से तं सरीरसंपदा। चू. से किंतं सरीरसंपदा सुत्तं-आरोहो दीर्घत्वं परिणाहोवितत्तितो चेव ! यत्राकृतिस्तत्र गुणा वसन्ति । अनोतप्पसरीरे, त्रपूषलझायांनहीनसरीरोअलजणिज्जसरीरो।थिरसंघयणोदढसंघयणो बलितसरीर इत्यर्थः । बहुपडिपुन्निदिओ-संपुनिदओन काणोबहिरोवा, एस्थ दुगादिसंजोगा तहेव मू. (९) से किं तं वयण-संपदा? चउविहा पं० तं-आदिजवयणे यावि भवइ, महुरवयणे यावि भवइ, अनिसियवयणे यावि भवइ, फुडवयणे यावि भवइ, से तं वयणसंपदा । __ चू. से किंतं वयणसंपया सुत्तं-वचनसंपदा वचनोपेतता इत्यार्थः ।आदिज्जवयणो ग्राह्यवाक्य अर्थावगाढं वा मधुरं अपरुषवोक्यः । खीरासवादिलद्धिजुत्तो वा । निस्सितं कहं ? निस्सितो जधा कोवनिस्सितो।अहवा रागदोसादीहिं णिस्सितो।असंदिद्धभासा सव्वभासाविसारदः सुहं Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -४ / ९ ग्राहयिष्यति, स्वयं च गृह्णाति । असंदिग्धत्वं अमंमणवचनमित्यर्थः । अहवा जहासूयं त्वं सिंधवमानय संदेहो भवति । अश्वपुरुषवत्रलक्षणं वा सोउण एरिसवयणं ब्रुवते, एत्यवि दुगादिसंयोगा भाणियव्वा, तेनैव आयारसुयसरीरवयणसंपन्नेणं सीसापरिक्खित्तुं वाएतव्वा । मू. (१०) से किं तं वायणासंपदा ? वायणासंपदा चउव्विहा पं० तं उद्दिसति विजयं वाएति, परिनिव्वावियं वाएति, अत्थनिजावए यावि वाएइ, से तं वायणासंपदा । चू. से किं तं वायणासंपदा २ सुत्तं विजयं उद्दिसत्ति - विचिन्त्य २ जो जस्स जोगो तं तस्स उद्दिसति सुत्तमत्थं वा, परिणामिगादि परिक्खत्ति अभायणं न वाएति जहा अपक्कमट्टियभायणे अंबभायणे वा खीरं न छुमति - जइ छुडमइ विनस्सति । एवं अतिपरिणामे अपरिणामे य, उद्दिसति । छेदसुत्तं विनियं वाएति । जत्तियं तरति सो गिण्हितुं परिनिव्वविया जाधे से परिजितं जायं ताहे से अन्नं उद्दिसति, जाहकवत् । अत्थणिज्जवए-अर्थामिज्ञो अत्येण वा तं सुत्तं निव्वाहेति । अत्यंपि तस्स कधेति, गीतत्यत्ति भणितं भवति । इत्यवि तहेव दुगाइसंजोगा । जतियमतीयउववेतो - उत्पन्नप्रतिभ इत्यर्थः । इति इतरथा हि- अन्यतीर्थिकैराक्षिप्तः प्रत्युत्तरासमर्थ दृष्टा शिष्या विप्रतिपत्ति गच्छेयुः | अभिनवसो वा । मू (११) से किं तं मतिसंपदा ? मतिसंपदा चउव्विहा पं० तं उग्गहमतिसंपदा, इहा अवायमती धारणामती, से किं तं उग्गहमती ? २ छव्विहा पं० तं खिष्पं उगिण्हति, बहु उगिण्हति, बहुविहं उaves, धुवं उगिues, अनिसिवं उगिण्हइ, असंदिद्ध उगिण्हइ, से तं उग्गहमती, एवं इहा मतीवि, एवं अवायमती, से किं तं धारणामती ? २ छव्विहा पं० तं बहु धरेति, बहुविधं धरेइ पोराणं धरेति, दुद्धरं धरेति, अनिस्सियं धरेइ, असंदिद्धं धरेति, सेतं धारणामति, से तं मतिसंपदा ? चू. से किं तं मतिसंपदा सुतं मन ज्ञाने, मननं मतिः, मत्या संपदा मतिसंपदा सा चउविधा ते ओहमती इहामती अवायमती धारणामती य । से किं तं उग्गहमती ? उग्गहमती छच्विधा पत्रत्ता, तं जधा-खिष्पं उगिण्हंति उच्चारितमात्रमेव सिस्से पुच्छंते परपवादीण वा, उच्चारितमात्रं उगिन्हति । बहूगं पंचछग्गंथसयाणि । बहुविधं नाम लिहति पहारेइ गणेति । अक्खाणयं कहेति अनेगेहि वा उच्चारितं उवगेण्हति । धुवं न विसारेति । अनिस्सियं न पोत्थयलिहियं अहवा सोउं as कोइ अनुभासति ताधे गिण्हति । असंदिग्धं न संकितं उग्गहितस्स ईहा, ईहितस्स अवायः, अवगतस्य धारणा । पोराणं पुरा पढितं, दुद्धरं भंगगुविलं, शेष कण्ठयं । संजोगा तहेव । मू. (१२) से किं तं योगसंपदा ? २ चउव्विधा पं० तं-आतं विदाय वादं पयुंजित्ता भवइ, परिसं विदाय वादं पयुंजिता भवइ, खेत्तं विदाय वादं पयुंजिता भवइ, वत्युं विदाय वादं पयुंजित्ता भवइ, से तं पयोगसंपदा । २२ चू. से किं तं पतोगमती सुत्तं - जानात्येव वैद्यः, तत्प्रयोगं येनाऽऽतुरस्य व्याधी छिद्यते । आतं विदाय विज्ञाने धम्मं कथेतु वाद वा कातुं आत्मानं विदाय जानीते आत्मसामर्थ्यं । पक्षप्रतिपक्षपरिग्रहो - वादः । परिसा उवासगादि जाणिया अजाणिया पुव्वं परिसं गमेति । खेत्तं मालवादि पुरी वा । वत्युं वा परवादिनो बह्नागमा न वा, राजा राजामात्यो दारुणो भद्दओ वा सभावेन । उक्तं च-दव्यं खेत्तं कालं तहा आतं विदाय समायारिं पयुंजित्ता समत्थो वा न वा । छट्ठादीन वा मासकप्पस्स वा । परिसा गीतत्था अगीतत्थ वा । खेत्तं अट्ठाणमनद्वाणं वा वत्युं बालगिलाणदुब्बलखमगायरियादी Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-४, मूल-१२, [नि-३१] रायादि पव्वइतो वा वसमाइ गीता अगीता। मू. (१३) से किं तं संगहपरिन्ना २ चउब्विहा पं० तं-बहुजन-पायोग्गताए वासावासासुखेत्तं पडिलेहिता भवइ, बहुजनपायोग्गताए पाडिहारियपीढफलग-सेज्जासंधारयं ओगेण्हित्ता भवइ, कालेणं कालं समाणइत्ता भवइ, अहागुरुं संपूएत्ता भवति, से तं संगहपरिन्ना संपदा। घू. से किंतं संगहपरिन्ना सुतं? संगहपरिन्नाचउविधा-दब्वादि, खेत्तातो बहुजणपायोग्गं बहुजनजोग्गं गच्छजोग्गं च वित्थिनं, अहवा बालवुद्धदुब्बलक्खमगायरीयादीणं जोगवाही अजोगवाहीण य असंगहिया खेत्तादीएहिं गछंति अत्रत्थ पीढएण विना निसिज्जा मइलिजति विवरेण वा वासासु अन्न कालं अन्नत्थवि गम्मति अतो वासग्रहणं प्रतिहरणीयं प्रतिहार्य फलगं एगंगियं, पीढफलगादीणं असतीए वासासु पाणा सीतलं कुंथु गाथा । काले जं जंमि कृत्यं तं तस्मिन्नेव समानयितव्यं भवति । तं जहा-अज्झयणपडिलेहणाए उवधिउप्पादनाए वा पढितुं सोतुं वा भिक्खस्स वा चउक्कवाल-सामायारी विभासितव्वा । एत्थ भावसंगहो । अधा गुरुं-जेन पव्याविओ जस्स वा पढति मूले जधा गुरवो अधागुरु जे तेसि रातिनियतरगा तेसि विनतो अब्मुट्ठाणडंडगआहारउवधि पंथविस्सामणादिसु संपूयणा भवति स एवं पगारो आयरितो। मू (१४) आयरितो अंतेवासी इमाए चउविधाए विनयपडिवत्तीए विनयेत्तानिरिणतंगच्छइ, तं०आयारविणयेन सुयविनयेन विक्खेवणाविणयेणं दोसनिग्घायणाविनएणं से किंतं आयारविनए । २ चउविहे पन्नत्तो तं-संजमसामायारीयावि भवति, तवसामायारयिावि भवति, गणसामायारीयाविभवति, एगल्लविहारसामायारीयाविभवति, सेतंआयारविनए।से किंतंसुयविनये। २ चउबिहे पं० तं-सुतं वाएति, अत्यं वाएति, हियं वाएति, निस्सेसं वाएति, से तं सुतविनए। से किं तं विस्खेवणाविनये ? २ चउबिहे पं० तं-अदिट्ठधम्म दिट्ठ-पूव्वगत्ताए विनएइत्ता भवति, दिट्ठ-पूव्वगं साहम्मियत्ताए विणएइत्ता भवति, चुयधम्माओधम्मे ठावइत्ता भवति, तस्सेव धम्मस्स हियाए सुहाए खमाए निस्सेसाए अनुगामियत्ताए अब्भुटेत्ता भवइ, से तं विक्खेवणाविनये। से किं तं दोसनिग्धायणाविनए ? २ चउब्विहं पं० तं-कूद्धस्स कोहं विनएत्ता भवइ, दुट्ठस्स दोसं निगिहितत्ता भवइ, कंखियस्स कंखं छिंदइत्ता भवति, आया सुप्पणिहिए भवति, से तं० घू. अंतेवासी चउव्विहाए चउप्पयाराए जता तेन अन्नो गाहितो होति तदा निरिन्नो भवति आयरितो, सरिणो लोगेवि ताव गरहितो किमु लोउत्तरे ?। सिसस्स वा विनयादिजुत्तस्स दितो निरिणो भवति, विनतो संजम एव पडिवत्तिपगारो, विनएत्ता गाहेत्ता इत्यर्थः निरिणत्वं गच्छतिप्राप्नोति, आयारसुयविक्खेवणदोसनिग्घायणादी-आयारमंतस्स सुयं दिज्जति, तेनायारो पढमं । आयारविनओचउविधो-संजमं समायरतिस्वयं, परंचगाहेति, समाचारयतिसीतंतंपर, उज्जमंतं च अनुवूहति । सोय सत्तरसविधो-पुढविकायसंजमादि । पुढविसंघट्टनपरितावणतोद्द-वणादि परिहरितव्वं,तयोपक्खियपोसधिएसुतवंकारवेतिपरं, सयंच करेति, बारसविहोतवो भाणितब्बो। भिक्खयरियाए निउजंति परं, सयं च सव्वंमि तवे परं सयं च निगँजति । गणसामायारीगणं सीतंतं पडिलेहणपष्फोडणवालदुब्बलगिलाणादिसुवेतावच्चे य सीतंतं गाहेति उज्जमावेति, सयंच करेति । एगल्लविहारपडिमादिषु सयमन्नं वा पडिवजावेति । आयारेणं चउप्पगारेणं आत्मानं परं च विनयति, आयारमंतस्स सुतं दिनति, सुतेण विनयति अप्पाणं परं च, सुत्तं वाएति पाढेति, Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -४/१४ अत्यं सुणावेति, गेण्हावेति हिंत, वाएति हितं नाम जं तस्स जोग्गं, परिणामगंवाएति दोण्ह वि हितं भवति । अपरिणामगं अतिपरिणामगं वा न वाएति तं अहितं तेसिं भवति, परलोगेइहलोगे य, निस्सेसं नाम-अपरिसेसं जाव संमत्तं सूत्रं ।। विनानाभावे, क्षिपप्रेरणे, परसमयातो विक्खेक्यतिसमयंतेनगाहिति अदिट्ठधमंदिट्टधम्मताए तत् धर्मः स्वभावः, सम्मदंसणमित्यर्थः । अदृष्टं दृष्टवत्-पुव्वंति पढमं न दिट्टो दिट्ठपुव्वताए जधा-भ्रातरं पितरं वा मिच्छादिविपि होंतगं, दिट्ठपुव्वगो सावग इत्यर्थः । तं समानधर्म कारयति पब्वावेति, चुतं-धम्मातो चुतो मट्ठो चरित्तधम्मातोवादंसणधम्मातोवा, तंमिचेवधम्मे ठावयति। तस्सेवत्ति-कस्स चारित्तधम्मस्स हिताए जधा तस्स वृद्धिर्भवति, अनेसणादी न गेण्हति गिण्हतं वारेति । अहवाजंइध परेय हितं सुधाए जधतस्स वृद्धिर्भवति जंहितं खमंनिस्सेसाय मोखाय आनुगामियं अवितहकारी, जहा इध भवति भंते नाणे एतानि अनुढेति धम्मस्स हितादीणि । दोसा कसायादी बंधहेतवो अथवा पगडीतो नियतं निश्चितं वा घातयति विनाशयतीत्यर्थः । कुद्धस्स सीतप्परसमाणो वंजुलवृक्षवत् । दुट्ठो कसायविसएसु मानदुट्टस्स वा आयारसीलभावदोसा वा विनएति, तं दोसं उवसमेति विनाशयतीर्थः । कंखा भत्तपाने परसमए वा संखडिए नदीजत्ताए या अनस्स य सन्नायगातहिं एहिति ताहे तेन सद्धिं अप्पन्नावदेसेण पत्यविनति । उक्तं च-संपुन्नमेवं तु भवे गणिन्नं जं कंखिताणंपि-पवणातिहणेति कंखं । आता सुप्पणिहिते याविभवति आता-आत्मा स कहं ? सुप्पणिहितो होति । उच्यते जदा सयं तेसु कोहदोसकंखासु न वट्टति, तदा सुप्पिणिहितो भवति पणिधानं वा । सोभणा पणिधी सुप्पिणिधी, एवायरिएण सिस्सो गाहितो सिस्सेणवि आयरियस्स विनतो पउंजितव्यो। मू (१५) तस्सणं एवं गुणजातीयस्स अंतेवासिस्स इमा चउब्विहा विनयपडिवत्ती भवइ, तं जहा-उवगरणउप्पायणा साहिल्लया वन्नसंजलता भारपचोरुहणता। से किंतंउवगरणउप्पायणा? २ चउविहा पं० तं-अनुप्पन्नाइंउवकरणाइं उप्पाएता भवइ, पोराणाइं उपकरणाई सारखित्ता भवइ संगोवित्ता भवइ, परित्तं जाणित्ता पच्युद्धरित्ता भवति, से तं उवकरणउप्पाणयता । से किं तं साहिल्लया?२ चउव्विहा पं० तं-अनुलोमवइसहिते यावि भवति, अनुलोमकायकिरिवत्ता, पडिरुवकायसंफासणया, सव्वत्थेसुअपरिलोमया, सेतं साहिल्लया। से किं तं वन्नसंजलणता? २ चउव्विहा पं० २०-अधातचाणं वन्नवाई भवति, अवन्नवातं पडिहणित्ता भवइ, वन्नवाति अनुवूहइत्ता भवति, आयावुडसेवीयावि भवति, सेतंवन्नसंजलणता । से किंतंभारपचोरुहणता? चविहा पं० तं-असंगहियपरिजनं संगिण्हिता भवति, सेहं आयारगोयरं गाहेत्ता भवति, साहम्मियस्स गिलायमाणस्स अधाथामं वेतावच्छे अब्भुढेत्ता भवति, साहम्मियाणं अधिकरणंसि उप्पत्रंसि तत्थ अनिस्सतोवस्सिए अपक्खगाही मज्झत्थभावभूते सम्मं ववहारमाणे तस्स अधिकरणस्स खामणविओसमणताएसयासमियं अब्भुटेताभवइ, कहन? साहम्मिया अप्पसद्दा अप्पझंज्झा अप्पकलहा अप्पतुमंतुमा संजमबहुला संवरबहुला समाहिबहुला अपमत्ता संजमेण तवसा अप्पाणं भावेमाणाणं एवं च न विहरेजा, से तं भारपञ्चोरुहणताए। एसा खलु थेरेहिं भगवंतेहि अट्टविहा गणि-संपया पत्रत्ता ति बेमि ।। चू. तत्थिमं सुत्तं तस्सणं एवं गुणजातीयस्स अंतेवासिस्स इमा चउब्विहा विनयपडिक्त्ती F Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-४, मूलं- १५, [नि- ३१] २५ भवति । उवगरण उप्पातणया ४, उवगरण उप्पादना ताव चउव्विधा पन्नत्ता । तं जधा - अनुप्पन्नाई उवगरणाई उप्पाइत्ता भवति । जति आयरितो सयमेव उवगरणं उप्पाएइ तो वायणादि न तरति दातुं, अतो सिस्सेण उपाए तव्वं उवगरणं वत्थपत्तसंथारगादि पोराणाई उवकरणाई सारक्खित्तासंगवित्ता भवति सा रक्खति । काले पाउणति जुत्तं च सिव्वति विधीए पाओणति । वासत्ताणं कालादीए संगोवत्ति । जहा सेहादी न हरंति परित्तं जाणित्ता पच्चुद्धरित्ता भवति । परित्तो अप्पोव्यहितो सुद्धोवा, सगणिचं अन्नगणिच्चं वा साधुं आगतं उवगरणेण उद्धरति आहाविधि संविभत्ता भवति । अहाविधी जहा रातिणियाए जस्स वा जो जोग्गो । अहवा उवसंपज्ञ्जति । गिलाणे० गाहा । सहायकृत्यं साहल्लता । सा चउव्विधा- अनुलोमवइसहिएतावि भवति । आयरिएण वृत्ते एवमेत्तं, अथवा गुरवोजं पभासंति तत्थ खेप्पं समुज्जमो, न हि सच्छंदता सेया लोए किमुत उत्तरे । अनुलोभ्कायकिरिया सीसं पढमं विस्सामेति । ततो सेसं गाणिज्जं वा भणति । पडिरूपकाय-संफासणता-जहा सहति तहा विश्रामेति सव्वत्थेसु जोग्गाजोग्गेसु, भिणगोण संगुलेहिं० गाथा से तं साहल्लया । वन्नसंजलता वर्ण क्रियागुणवचनविस्तारेषु, आयरितो जातीकुलेण सुत्तेण भंगा अट्ठ । पढमे भंगे याधातध्यानां वर्ण वदति जो अवर्ण वदति ते पडिहणति वर्नवादिं अनुवूहति गुणवानेव जानीते वक्तुं । आता वुडसेवीया भवति । बुड्डो-आयरिओ तं निच्चमेवं पजुवासत्ति अविरहितं करेति आसनट्ठितो य इंगितागारेहिं जाणित्ता करेति । भारपच्चरुहणता जधा-राया अमात्यादीनां भारं न्यस्य भोगान् भुंक्ते जधा वा आयरिएण अन्नस्स आयरियस्स भारो पञ्चोभितो, एवं आयरियस्स सुतत्थगणचित्तणाभारो तं सीसो चेव जं जं कायव्वं गच्छस्स तं तं करेति । सा चउव्विहा- असंगहितं परियणं संगेण्हित्ता भवति । असंगहितो रुट्टो बाहिरं भावं वच्चति तं संगेण्हति । सेहं आयारगोयरं गाहित्ता भवति, आयारस्स गोयरो आयारगोयरो विषय इत्यर्थः । पडिलेहण आवस्सगभिक्खपाढादि गाहेति समानधम्मिओ साधम्मिओ गिलाणो असुहिओ आगाढानागाढेणं अधाथामं जधासत्तीए वेतावच्चं उव्वत्तणमत्त-गवज्जा सहाहारे य अहाथामं अब्भुट्टेति । साहम्मियाणं अहिगरणंसि सुत्तं उच्चारेतव्यं । समानधम्मितो सरिसधम्मो वा साधम्मिओ अधिकरणं पुव्वं भणितं । तत्थ अनिस्सितोवस्सेतेतिं- निस्सा रागो ओवस्सा दोसो, अहवाऽऽहारोव हिमादी निस्सा मम सिस्सो कुलिञ्चगो वा उवस्सा, अहवा सिस्सो निस्सा, पडिच्छगो उवस्सा ताहिं निस्सोपस्साहिं पक्खं न वहति, मज्झत्थभूते तुलासमेत्ति भणितं होति । तस्स अहिगरणस्स खामणविओसमणट्ठताए सदा समितत्ति । सदा नित्यकालं समितं स दिवसे दिवसे उट्ठा उडाए सब्भुता भवति । कहं नु-केन प्रकारेण साहम्मिया अप्पसद्दा न महता सद्देण बोलं करेज, अप्पज्झंझा न कोहाभिभूता झंझइत्ता अच्छंति । अप्पकलहा न अक्कोसमादीहिं कलहेत्ति, अथ तुमुतुमत्ति न पुनो अप्पं तु अहंति, संजमबहुलत्ति मनोवाक्कायगुप्ता अथवा सत्तरसविधेणं संजमेण संवरबहुलंति । दुविधो संवरो इंदियसंवरो नोइंदियसंवरो य । इंदियसंवरो सोइंदियादिना । नोइंदियसंवरो को धनिग्गहादि । समाधिबहुलत्ति नाणदंसणचरित्तसमाधी सेसं । दसा-४ समाप्ता मुनि दीपरत्नसागरेण संशोधिता सम्पादिता दृशान् सुत्रस्य चतुर्थ वसी सनियुक्तिः संचूर्णिकः समाप्त। Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् - ५/१५ दसा-५ चित्त समाधिस्थान धू. समाधिबहुला इत्युक्तं इमा समाही चेव चित्तस्य समाही चित्तसमाधी चित्तसमाधी ते ठाणा चित्तसमाहिठाणा तस्स दारा उवक्कमादि चत्तारिवि वन्नेऊण अधिगारो चित्तसमाधीए, नामनिफन्नो निक्खेवो चित्तसमाहिट्ठाणा । समीहितस्स चित्तस्य स्थानं चित्तसमाधिस्थानं त्रिपदं नाम-चित्तं समाधी द्वाणं च । तत्य चित्ते समाधीए य इमा गाथा नि. [३२] नामं ठावणा चित्तं दव्वे भावे य होइ बोधव्वं । एमेव समाहीए निक्खेवो चउविहो होइ ॥ चू. चित्तं नामादि चउव्विहं । नामं जहा चित्तो साधू । ठवणा अक्खनिक्खेवो । नि. [३३] जीवो उ दव्वचित्तं जेहिं च दव्वे जम्मि वा दव्वे । नाणादिसु सुसमाही य धुवजोगी भावओ चित्तं ॥ धू. दव्वचित्तं जीव एव चित्तं न जीवद्रव्यादन्यत्वे वर्त्तते वा चित्तात् जीवोऽर्थान्तरभूतः । अथवा जीवो हि द्रव्यं सचेतनाभिसंबन्धाद् गुणपर्ययोपगमादनुपयोगाद्वा दव्वचित्तं । येन वा चित्तमुत्पद्यते तद्द्द्रव्यचित्तं । यदा उष्णेन दुक्खमुत्पादितं उष्णमेव दुःखं । एवं सीतेनापि अन्नेन सुखमुत्पादितं अन्नमेव सुखं । क्षुधितस्यान्नेन पिपासितस्योदकेन येन वाभ्यवहृतेन मद्यादिना । अधवा मेध्येन घृतादिना । यान्येव चित्तोत्पादकानि द्रव्याणि तान्येव चित्तं भवन्ति । जंमि वायथा स्त्रियां पुरुषस्य, जंमि वा दव्वे अवस्थितश्च चित्तोद्भवो भवति चित्तउद्भूतिरित्यर्थः । जधा तीसे कम्भकारियाए घुसलेतीए महत्तरधूयं जायति अनत्यट्ठिआ न जायति गतं दव्वचित्तं । भावचित्तं ज्ञानाद्युपयोगः । नाणं मनवइकातसहगतं । एवं दरिसणंपि ३ चरितंपि ३ । नाणादिसु समाहितो जोगो जस्स सो भवति नाणादिसुसमाहितजोगो । आदिग्रहणाद्दंसणे चरित्ते य । सो जीवो भावतो चित्तं । नि. [३४] अकुसलजोगनिरोहो कुसलाणं उदीरणं च जोगाणं । एवं तु भावचित्तं, होइ समाही इमा चउहा ।। चू. समाहिट्ठाणं जहा असमाधिट्ठाणेसु भणियाणि तहा भाणियव्वाणि । भावचिंत्तेन भावसमाधीए य अधिकारो । नि. [३५] भावसमाधी चित्ते द्वि-तस्स ठाणा इमे विसिद्वतरा होइ । जओ पुनचित्ते चित्तसमाहीए जइयव्वं ॥ घू. जता एतेसु अप्पा आहितो जुत्तो ट्ठवितो य भवति तदा इमे द्वाणा विसुद्धा विसुद्धतरा भवंति । इमे - जेइदानिं सुत्ते भणिहामि धम्मचितादि जाव केवलनाणेवा से असमुप्पन्नपुचे समुप्पजेजा। अहवा गिहत्थातो विसुद्धतरा भवंति, होंति पुन जातोति होंति यस्मात्कारणात् चित्ते तेन चित्तसमाधौ यतितव्यं घटितव्यं परिक्कमितव्वं गतो नामनिफन्नो । इदानिं सुत्तानुगमे सुत्तं उच्चारेतव्वं । अक्खलितादि तं च इमं सुत्तं तेनं । मू. (१६) सुयं मे आउसंतेणं भगवया एवमक्खायं इह खलु थेरेहिं भगवंतेहिं दस चित्तसमाहिठाणा पत्रत्ता, कतराई खलु ताई थेरेहिं भगवंतेहिं दस चित्तसमाहिट्ठाणाई पत्रत्ताई २ इमाई खलु थेरेहिं Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-५, मूलं - १६, [नि-३५] २७ भगवंतेहि दस चित्तसमाहिठ्ठाणाई पत्रत्ताइं तं० तेणं कालेणं-तेणं समयेणं वाणियगामे नगरे होत्या, एत्यं नगरवन्नओ भाणियव्वो तस्स न वाणियग्गामनगरस्स बहिया उत्तरपुरच्छिमे दिसीभागे दूतिपलासए चेइए होत्था, चेइयवन्त्रतो भाणियव्वो, जितसत्तु राया तस्सणं धारणी देवी, एवं सव्यं समोसरणं भाणितव्वं जाव पुढवीसिलापट्टए सामी समोसढ़े परिसा निग्गया धम्मो कहिओ परिसा पडिगया । चू. तेणं कालेणं २ सत्त उच्चारेतव्वां । इहति इहलोगे प्रवचने यथा-खलु विशेषणे निर्गन्धानामेव नान्येषां । पू. (१७) अज्जो इति समणे भगवं महावीरे समणा निग्गंथा य निग्गंधीओ य आमंत्तेता एवं वयासी । इह खलु अज्जो निग्गंथाण वा निग्गंथिण वा इरियासमियाणं भासासमियां एसणासमियाणं आयाणभंडमत्तनिक्खेवणासमियाणं उच्चार- पासवणखेलसिंघाणजल्लपारिट्ठावणितासमितानां मनसमिताणं वयसमियाणं कायसमियाणं मनगुत्ताणं वयगुत्ताणं कायगुत्ताणं गुत्ताणं गुत्तिदियाणं गुत्तबंभयारीणं आयट्ठीगं आयहिताणं आयजोतीणं आयपरक्कमाणं पक्खियपोसहिएसु समाधिपत्ताणं झियायमाणाणं इमाई दस चित्त-समाहिडाणाइं असमुप्पन्नपुव्वाइं समुप्पञ्जिञ्जा तं जहा-१धम्मचिंता वा से असमुप्पन्नपुव्वा समुप्पज्जेज्जा-२- सव्वं धम्मंजाणित्तए सन्निनाणेवा से असमुप्पन्नपुव्वे समुपजिजा अहं सरामि -३- सुमनदसंने वा से असमुप्पन्नपुळे समुप्पज्जिज्जा अहातचं सुमिणं पासित्तए, जाईसरणे वा से असमुप्पत्रपुव्वे समुष्पजेज्जा, अप्पणी पोराणियं जाई सुमरित्तए-४देवदसने वा से असमुप्पन्नपुच्वे समुप्पज्जेज्जा दिव्वं देवट्ठि दिव्वं देवजांइ दिव्वं देवानुभावं पासित्तए -५- ओहिनाणे वा से असमुप्पन्नपुचे समुप्पज्जेज्जा ओहिणा लोयं जाणित्तए - ६- ओहिदंसणे वा से असमुष्पत्रपुळे समुपज्जिज्जा ओहिणा लोयं पासित्तए -७ मनपजवनाणे वा से असमुप्पन्नपुचे समुप्पा अंतो मनुस्सखेत्ते अड्डातिज्ञ्जेसु दीवसमुद्देसु सन्नीणं पंचेदियाणं पञ्जत्तगाणं मणोगते भावे जाणित्तए-८- केवलनाणे वा से असमुप्पन्नपुव्ये समुप्पज्जेज्जा केवलकप्पं लोयालोयं जाणित्तए - ९ - केवलदंसणे वा से असमुप्पन्नपुव्वे समुप्पज्जेज्जा केवलकप्पं लोयालोयं पासित्तए-१०- केवलमरणे वा से असमुप्पन्नपुव्वे समुप्पज्जेज्जा सव्वदुक्खपधानाए । चू. अजोति आमन्त्रणे । निर्गता ग्रन्थाद् निर्गन्याग्रः । स बाह्याभ्यन्तरतो ग्रन्थातो निर्गताः, इरियासमिताणं जाव कायगुत्ताणं । एतानि कंठ्यानि । गुत्ताणं किं पुनो गुत्तग्रहणं करोति ? | उच्यते-एएहिं अहि विट्ठाणेहिं गुत्तो भवति जावंतिअगुत्तट्टाणाणि तेहिं सव्वेहिं गुत्तो गुत्तिंदियसोतिंदियविसयपयारनिरोधो वा सोतिंदियप्पत्तेसु वा अत्थेसु रागदोसनिग्गहो एवं पंचण्हवि । अथवा जहा कच्छपो स्वजीवितपरिपालनार्थ अप्पणी अंगाणि स एकभल्ले गोवेति, गमनादिकारणे पुन सणियं पसारेति, तथ साधूवि संजमकडाहे इंदियपयारं कायचेट्टं च निरुंभति, गुत्तबंभचारीणंति न केवलं इंदियएस गुत्ता, सेसेसुवि पाणवद्दादीसु गुत्ता अट्ठारसेसु वा सीलंगसहस्सेसु द्विता गुत्तबंभचारी भवति । आतट्ठितीति- आत्मार्थी आयतार्थी वा । निगृहीतात्मानः न परित्यक्तात्मानः । आतहिताणंति हितं हितं अहितं च शरीरे आत्मनि च भवति । शरीरे पथ्यापथ्याहारः, आत्मनि तु हिंसादि-प्रवृत्तिर्निवृत्तिर्वा | अथवा आत्मानः अहिता तिन्नितिसट्टा बावादुसयता । कहं ते आत्मानः अहिता ? उच्यते-जेन हिंसादिसु अट्ठारससु ट्ठाणेसु पवतंत्ति, अपथ्याहारे रोगिवत् । कतराणि Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् - ५ /१७ अट्ठारसट्ठाणाणि ? उच्यते पाणातिवातो ५ कोधो पेज्जो दोसो कलहे अब्भक्खाणे पेसुन्ने परिपरिवाते अरती रती मायामोसे मिच्छादंसणसल्ले । आतजोगीणंति-जस्स जोगा बसे वट्टति आप्ता वा यस्य जोगा ३ आप्ता इट्ठा कंता पिया । आतपरकम्माणंति- आत्मार्थ परक्कमंति न परार्थ परव्वसो वा चोरपालवत् । पक्खियं पक्खियमेव, पक्खिए पोसहो पक्खियपोसहो चाउद्दसि अट्ठमीसु वा । समाधिपत्ताणंति-नाणदंसणचरित्तसमाधि- पत्ताणंति । झाणे वट्टमाणाणं झियायमाणाणं इमाई दस चित्तसमाधिट्ठाणाणि । असमुप्पन्नपुव्वाणि समुपज्जेज्जा । इमानीति वक्ष्यमाणानि । दसत्ति संख्या । चित्तसमाधिद्वाणाई न कदाइ समुप्पन्नपुव्वाइंति अतीते काले । तं जधा धम्मचिंता वा से सुत्तं - सेत्तिं निद्देसे तरस एवं गुणजातीयस्स निर्ग्रथस्स धर्म्मः स्वभावः जीवद्रव्याणां अजीवद्रव्याणां | अहवा सव्वे कुसमया असोभणा अनिर्वाहकाः, सर्वधर्मेषु शाभनतरोऽयं धर्म्मो जिनप्रणीतः एवं नायं भवति । 'सन्निनाणे वा से' सुत्तं संजानाति संज्ञा, यथा- पूर्वाह्न गां दृष्ट्वा पुनरपराह्ने प्रत्यभिजानीते असौ गौरिति अहं सरामीति । असुगोऽहं पुव्वभवे आसि, सुदंसणादिवत् । 'सुमिणदंसणे वा से' सुत्तं सुमिणदंसणं- जधा भगवतो वद्धमाणसामिस्स पन्नत्तीए दससुमिणगविभासा । अथवा इत्थी वा पुरिसो वा सुमिणंते एवं महहयपत्तिं वा तहेव सव्वं विभासितव्वं । अहा तच्चेति यथा तथा फलं । 'देवदंसणे वा से' सुत्तं तवस्सित्ति कातुं देवा से दंसंति अप्पाणं आउट्टा क्षपकवत् । 'आहिनाणे वा से' सुत्तं- ओहिनाणओहिदंसणाणं युगपत्कालोत्पत्तित्वाद् एकत्वं ? नेत्युच्यते यथा सम्यग्ज्ञानदर्शनानां पृथक्त्वम् । शेषं कण्ठ्यम् । गद्योक्तोऽयं पुनः श्लोकैरर्थः । मू. (१८) ओयं चित्तं समादाय, झाणं समनुपस्सति । धम्मे द्विओ अविमनो, निव्वाण-मभिगच्छइ ।। २८ चू. ओयंचित्तं समादाय सिलोगो-रागद्दोसविरहितं चित्तं ओअंति भन्नति सुद्धं, एकमेव सम्यग् आदाय समादाय गृहीत्वा झाणं धम्मं पस्सति करेतित्ति भणियं होइ । दिट्ठमन्ने हि पस्सति, पुनो पुनो वा पस्सति समनुपस्सति । धम्मे ट्ठितो कयरंमि ? धर्मे, यथार्थोपलंभके, अथवा आरुहते धम्मेट्ठितो अविमणो न कुसमएहिं मणो गच्छति संकादि वा जिनवयणे न करेति । स एवं प्रकारो निव्वाणं सिद्धिं अभिगच्छति याति । पू. (१९) इमं चितं समादाए भुज्जो लोयंसि जायति । अप्पणी उत्तिमं द्वाणं सन्नीनाणेण जाणइ ॥ चू. 'न इमं चित्तं समादाय' सिलोगो अमानोना प्रतिषेधे न इमं चित्तं आदाय गृहीत्वा कतरं जातस्मरणादि भुञ्जो पुनो लोगंसि संसारे जायति उप्पज्जति । आत्मनं उत्तमंति जायइ उप्पञ्जई, जोऽहं परभवे आसि, अहवा उत्तमो संजमो मोक्खो वा, यत्र तमो अन्नाणं कम्पं वा न विजति । अथवा श्रेष्ठं- निर्वाहकं हितं वा आत्मनः तज्जानीते । मू. (२०) अधातचं तु सुविणं खिप्पं पासइ संबुडे । सव्वं च ओहं तरती दुक्खदोयवि मुच्चइ । चू. 'अहातचं' सिलोगो - अहातच्चं जहा चरिमतित्थकरेणं दससुमिणा दिट्ठा तथा क्खिप्पं फलदं पासति । संवृतात्मा संवुडः आसवदारेहि । ओहो नरगादि संसारो सव्वो अपरिसेसेणं पुनो संसारी Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा - ५, मूलं - २०, [नि ३५ ] भवति दुक्खति वा कम्मति वा एगहं । सारीरमानसं वा दुक्खं संसारिगं वा विविधमनेकप्रकारं मुच्चति विमुच्चति । मू. (२१) २९ पंताइं भयमाणस्स विचित्तं सयनासनं । अप्पाहारस्स दंतस्स देवा दंसेति तातिणो । चू. पंताणि आहारादीनि ३ । भज सेवायां विवित्त इति पसु-पंडगविरहितानि जीवेहिं वा विवित्तं, विचिर्पृथग्भावे विवित्तानि सयणासणानि । अप्पाहारो दंतो-इंदियणोईदिएहिं । कतरे देवा, जेहिं तेनैव प्रकारेण देवत्तं लद्धं, तातिणो- आत्मत्राती परत्राती उभयत्राती । सव्वकामविरत्तस्स खमतो भयभेरवं । पू. (२२) तओ से ओहिनाणं भवति संजतस्स तवस्सिणो ।। धू. सर्वे कामाः शब्दादयः इह - लोगिका पारलोगिका य विरत्तो-ण तेसु रागं गच्छति । खमति मरिसेति सहतीत्यर्थः । भयमेव भैरवं भयमेरवं । अहवा भयं जं किंचित् भेरवा सीहवग्घपिसायादी खमति-सहति । उवसग्गा चउव्विधा वि । ततो तस्सेवं गुणजातीयस्स ओहिनाणं भवति । केरिसस्स? संजतस्स | पुढवादि १७ बारसविहे य तवे आसि तस्स । पू. (२३) तवसा अवहडऽच्चिस्स दंसणं परिसुञ्जति । उड्डमहेतिरियं च सव्वं समनुपस्सति ॥ चू. 'तवसा अवहट्टुलेसस्स' सिलोगो । द्वादशप्रकारेण तपेण तपसा अपहृता असोभना लेसा कण्हलेस्सादि ३ द्रव्यार्चिर्वाह्नशिखा, दंसण - ओहिदंसणं परिसुज्झति । विसुज्झति तेन किं पस्सति ? उच्यते-उड्डलोगं अहो लोगं तिरियलोगं च परसति, जे तत्थ भावा जीवादि कम्पाणि वा । जेहिं तत्थ गम्मति सर्वात्मना सव्वदिसं वा । मू. (२४) सुसमाहितलेसरस अवितक्कस्स भिक्खुणो । सव्वओ लोगमलोगं च जिनो जानति केवली ॥ चू. सुसमाहडलेसस्स सिलोगो । सुदुसमाहितातो लेस्सातो जस्स स भवति सुसमाहडलेसो ते उपम्हसुक्कतो । अक्तिक्कस्स तक्का वीमंसा जहा भिक्खुणसीलो भिक्खू, सव्वतो विष्पभुक्कस्स अब्भिंतरसंजोगा बाहिरसंजोगा य तेन सव्वेण विप्पमुक्कस्स । अज्ञानमेव पञ्चवेति भावान् जानीते। केरिसस्स केवलनाणं भवति ? उच्यते मू. (२५) जता से नाणावरणं सव्वं होति खतं गयं । तदा लोगमलोगं च जिनो जानति केवली ॥ चू. 'जता से नाणावरण ० ' सिलोगो कंठो। केरिसस्स केवलदंसण उप्पज्जति । उच्यतेमू. (२६) जया से दंसणावरणं सव्वं होइ खयं गतं । तया लोगमलोगं च जिनो पासइ केवली ॥ घू. जता से दंसणावरणं० सिलोगो कंठो । पू. (२७) पडिमाए विसुद्धाए मोहनिजे खयं गते । असेसं लोगमलोगं च पासति सुसमाहिए। चू. 'पडिमाए विसुद्धाए० ' सिलोगो । पडिमत्ति- जाओ मासिगादिबारस भिक्खूपडिमातो। Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३० दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् - ५/२७ अहवा इमातो चेव रयहरणगोच्छगपडग्गहधारगा पडिमा | अहवा मोहनिकम्मविवज्जितो अप्पा | अहवा विशुद्धा प्रतिज्ञा न इहलोगपरलोगनिमित्तं असेसं निरवसेसं जाणंति अक्षयं तत् ज्ञानं सुसमाहिता सुट्ठा आहिता समाधिता मू. (२८) मू. (२९) मू. (३०) पू. (३१) मू. (३२) चू. ' सेसा सिलोगो' कंठो । मू. (३३) जहा मत्थयसूयीए हताए हम्मती तले। एवं कम्माणि हम्मंते मोहणिजे खयं गते ।। सेनावतिम्मि निहते जधा सेना पनस्सती । एवं कम्मा पनस्संति मोहणीजे खयं गते ।। धूमहीणे जधा अग्गी खीयति से निरंधणे । एवं कम्माणि खीयंति मोहणिजे खयं गते ॥ सुक्कमूले जधा रुक्खे सिच्चमाणे न रोहति । एवं कम्मा न रोहंति मोहणिजे खयं गते ।। जधा दड्डाण बीयाण न जायंति पुनकुरा । कम्मबीयेसु दसु न जायंति भवांकुरा ॥ चित्रा ओरालितं बोदिं नामागोतं च केवली । आउयं वेयणिचं चित्रा भवति नीरजे ।। चू. 'चिच्चा ओरालिया बोदिं ० ' सिलोगो । केवलिमरणं चेच्चा छेदेत्ता उरालियं बोंदिति सरीरं नामं गोत्तं च । चशब्दात् तेयगं कम्मगं च । उक्तं च- उरालिय तेया कम्मगाई सव्वाइ विप्पजहति आउयं वेदनिज्जं च चिच्चा भवति नीरतो । अरजा अकर्मा । मू. (३४) एवं अभिसमागम्म चित्तमादाय आउसो सेणिसोधि-मुवागम्म आतसोधिमुवेहइत्ति बेमि ॥ चू. एवं अभिसमागमं सिलोगो । एवमवधारणे। अभिरभिमुख्ये सं एगीभावे आङ्मर्यादाभिविध्योः । गमृसृपृगती सर्व एव गत्यर्था धातवो ज्ञानार्था ज्ञेयाः । आभिमुख्यं सम्यग् ज्ञात्वेत्यर्थः । किं ? कायव्वं ? सोभनं चित्तं आदाय, करतं चित्तं गेण्हितव्वं रागादिविरहितं आउसोत्ति आमंतणं । एतानि वा दस चित्त समाधिट्टाणाणि आदाय किं कातव्वं ? उच्यते-सेणि सोधिमुवागम्म । सेणी दुविधा दव्वसेणी भावसेणी य दव्वसेणी जीए पासादादि आरुभिजति, भावसेणी दुविधा विसुद्धा अविसुद्धा य | अविसुद्धा संसाराय इयरा मोक्खाय । उक्तं च- दव्व तदट्ठो वा सकमोहे भावे उवसाका चउरो । दव्यसरीरभविओ तदडिओ उयणाइंसु ॥१॥ सोधयति कम्मं तेन सोही भन्नति । सोधिग्रहणादेव संजमसेढी गहिता । उक्तं च-अकलेवरसेणि मुस्सिया उपागम्य ज्ञात्वा कृत्वा वा । उप सामीप्ये, तं प्राप्य किं भवति ? उच्यते-आत्तसोधी आत्मनः सोही आत्मसोधी । कर्माणि सोधयति तवसा संजमेण य । उंवेहेति पेक्खति जो एवं करेति एवं गणधरतीर्थकर आह। जं न भणितं तं कंठ्यम् । दसा - ५- समाप्ता मुनि दीपरत्नसागरेण संशोधिता सम्यादिता पञ्चमा दसा सनिर्युक्तिः सचूर्णिः परिसमाप्ता Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-६, मूलं-३४, [नि-३६] (दसा-६-उपाशकप्रतिमा ) चू.एवं सम्मइंसणंलद्धंकापिपव्वाति, काइउवासगीभवति। एतनाभिसबधणउवसागपडिमाओ संपत्ताओ। तासि दारा उवक्रमादि । अहिगारो उवासगपडिमाहिं, नामनिप्फन्नो निक्खेवो उवासगपडिमातो, उवासगाणपडिमाउवासगपडिमा।दुपदं नामंउवासगापडिमाय। उवासगपडिमा उप-सामीप्ये आस-उपवेसने सो उवासातो चउविधो। नि. [३६] दव्वतदट्ठो वा स कमोहे भावे उवासका चउरो। . दने सरीरभविउं तदडिओओयणाईसु॥ चू.दव्योवासगोतदट्ठोवासगो मोहोवासगो भावोवासगो।दव्वे सरीरभविउत्ति-जाणगसरीरभवियसरीरवतिरित्तो दव्योवासगोतिविधो-एगभवितो बद्धाउतो अभिमुहनामगोत्तो, दब्वभूतो वा तदट्टितो उदन्नादिसुत्ति-दव्वं जो उवासति सो तदट्टितो, सो तिविधो-सचित्तादि ३ सचित्ते दुपदचतुष्पदअपदेसु।दुपदेपुत्तभञ्जदासादि।चतुष्पदे गवाश्वादि।अपदे आरामपुप्पफलनिमित्तं। तदपिजदा पक्कंमिस्सं एतानिचेवसभंडमत्तोवगरणाणिवा अचित्ते-ओदनादि आमंत्रणंउवासति। दव्वनिमित्तं वा राजादि उवासति। नि. [३७) कुप्पवयणं कुधम्म उवसाए मोहुवासको सोउ ! हंदि तहिं सो सेयंति मन्नती सेयं नयि तहिं ।। घू. कुप्पवयण तित्रि तिसट्ठा कुधम्मसता । जो तेहिं पन्नवितो उवासतित्ति मोधं तत्र फलं नास्ति । यदुक्तं भवति किं निमित्तं तान्युपासति ?। उच्यते-हंदि संप्रेषे अनुमतार्थे वा । तेहिं कुप्पवयणेण से यो सग्गोअप्पवग्गोय। सोउं तंजो उवासति मन्यते वा चिंतयति उपलभति वा। तानिय तहिं नत्थि तेन मोहुवासगो। नि. [३८] भावे उ सम्मद्दिट्टी असमणो जं उवासए समणे । तेन सो गोन्नं नाम उवासगो सावगो वेत्ति॥ चू.भावुवासतोसम्पद्दिडी गुणेभ्योजातंगोणंसोनिर्देशेजा सम्मदिट्ठी सम्ममणो समणे उवासति तेन कारणेन उवासतो श्रावयतीति श्रावकः । यद्येवं तेन गणधरादिः तीर्थकर उवासंति श्रावयंति च तेषामपि उपासकत्वं श्रावकत्वं वाऽस्तु उच्यतेनि. [३९] कामं दुवालसंगंपवयणमनगारगारधम्मोअ। __ते केवलीहिं पसूआ पउवसग्गो पसूअंति॥ घू. काममविवृतार्थे यद्यपि तुल्यं उपासकत्वां श्रावकत्वं वा तथापि दुवालसंगं गणिपिडगं दुविधं अनगारधम्मे सावगधम्मोया तेअगारअनगारधम्मा केवलीतोपसूता प्राणिप्रसवे प्रउपसर्गः। नि. [४०] तो ते सावग तम्हा उवासगा तेसु होति भत्तिगया। अविसेसंमि विसेसो समणेसु पहाणया भणिया ।। चू.तो ते श्रावका भवंति । तम्ह त्ति-तस्मात्कारणात जे तेसु भत्तिगता ते-उवासगा सावगा य भवंति, साधू गिही वा । यद्येवमविशेषो भवति, तस्मादेकान्तेनैव गिहिणो सावगा उवासगा य Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२ दशाश्रुतस्कन्ध छेदसूत्रम् -६/४० भवंति । न भवंति साधवो सावगा, उवासगा वा इति कथ? उच्यते-प्राधान्यत्वात, साधवस्तु केवलज्ञानोत्पत्तेः कृत्स्नश्रुतत्वाच्च, चोद्दसपुवीजदातदानो उवासगा भवंति। एकान्तेनैव श्रवंति उवासिञ्जति वा, श्रावकास्तुअकृत्स्नश्रुतत्वात् नित्योपासनाच उवासगा एव भवंति, देशं श्रवंति श्रुतज्ञानस्य इतरे चोद्दसपुव्वाणि श्रवंति, उपास्यंते चान्यैः, तेन ते श्रावका एव । नि. [४१] कामं तु निरवसेसं सव्वं जो कुणइ तेन होइ कयं । तंमि ठिताओ समणा नोवासगा साक्गा गिहिणो। घू.काममेतदेवं, यदुक्तं वानसि, किन्तुनिरवशेषं न श्रवंति, न च नित्यकालं उपास्यतंते।यो हि निरवशेष श्रवति सो उवासतो भवति । दिलुतो पटकर्ता । इह हि यः पटस्य देशं करोति न तेन पटो कतो भवति । जो हि सव्वपगारेहिं करेंति न तु उक्खेवणादि । एवं गिही देसं सुतनाणस्स जाणति न निरवसेसं सुतं । समणा तु निरवसेसं सुतं करेति पढंतीत्यर्थः । तम्मि य द्वितंति-जहा केवलमुप्पत्रं तदा न उवासंति जाहेवा चोद्दसपुची जाता ताहे न श्रावयंति ठिया चेव श्रवितुं . उपासितुं वा तेन श्रावकाः । श्रावकास्तु सुनित्यं नित्यं उपासंति नित्यकालं च श्रावयन्ति तेन श्रावका भवन्ति । न तु श्रावका भणिता उपासगा। इदानि पडिमा । सा नामादि चउविधा। नि. [४२] दव्बंमि सचित्तादी संजमपडिमा तहेव जिनपडिमा। भावो संताण गुणाण धारणा जा जहिं भणिआ॥ घू. दव्वे सचित्तादि ३ संजतपडिमा दव्वालग पव्वइतुकामस्स गिहिस्स, उप्पव्वइतुकामस्स वा जिनपडिमा, तित्थगरस्स पव्वयंतस्स भावपडिमा सत्तगुणधारणा, साधुस्स साहुगुणा अट्ठारसंगसीलंगसहस्सगुणधारी साधू, तित्थगरे तित्थगरगुणा चोत्तीसंबुद्धाातिसेसा सत्यातथ्या अवितहा जाजहिं भणिया आयरिए आयरियगुणा, एवं उवज्झाएवि, सावगो सावगगुणधरेति। नि. [४३] सा दुविहा छबिगुणा भिक्खूण उवासगाण एगूणा ! उवरि भणिया भिक्खूनुवासगाणं तु वोच्छामि ।। चू. सा भावपडिमा समासतो दुविधा पन्नत्ता-भिक्खूपडिमा उवासगपडिमा य । भिक्खूणं छविगुणा बारस, उवासगाणं बारसए-गुणा एक्कारस्स भिक्खूणं उवरि भन्निहित्ति सत्तमज्झयणे। उवासगाणं ताव पभणामि किं निमित्तं पिधारंभो? उच्यतेनि. [४] . तत्वहिगारो तु सुहं नाउं आउक्खिआव गिहिं धर्म। साहूणं च तव संजमंमि इअ सुद्धनाऊणं ।। धू. जति ताव गिहत्था होंतगा उनमंति परलोगनिमित्तं सीलगुणेहिं । किमंग पुन साधुना सव्वत्थामेण तवसंजमंमि उज्जमो न कायव्वो निजरनिमित्तं ? । इयं नाऊणं सुटु आयरेण वा कातब्बो । सुत्तानुगमे सुत्तं उचारेतव्वंनि.[४५] जइ तो गिहिणो विय उज्जमंति ननु साहुणावि कायव्वं । ___ सव्वत्थो तवसंजमंमि इअसुद्धानाऊणं ॥ नि. [४६] दंसणवयसामाइयपोसहपडिमा अब भसचित्ते । ___ आरंभपेसउद्दिट्ट वज्जए समणभूए अ।। मू (३५) सुयं मे आउसंतणं भवगया एवमक्खात इह खलु थेरेहिं भगवंतेहिं एक्कारस ___ Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-६, मूलं-३५, [नि-४६] उवासगपडिमाओ पन्नताओ, कयरा खलु ताओ थेरेहिं भगवंतेहिं एकारस उवासगपडिमाआ पन्नत्ताओ? इमाओ खलु ताओ थेरेहिं भगवंतेहिं एकारस उवासग-पडिमाओ पन्नत्ताओतंजहा___ अकिरियावादीयाविभवति नाहियवायी नाहियपन्ने नाहियदिट्ठी, नोसम्मावादीनो नितियावादी न संति परलोगवादी नत्थि इहलोगे नत्थि परलोए नस्थि माता नथि पिता नस्थि अरहंता नत्यि चक्कवट्टी नथि बलदेवा नत्थि वासुदेवा नत्थि नेरइया नत्थि सुकडदुक्कडाणं फल-वित्तिविसेसे, नो सुचित्रा कम्मा सुचिन्नफला भवंति, नो दुचिन्ना कम्मा दुचित्रफला भवंति, अफले कल्लाणपावए, नो पञ्चायंतिजीवा, नस्थिनिरया नस्थिसिद्धी से एवं वादी एवंपन्ने एवं दिट्ठी एवंछंदा रागमतिनिविटे आविभवति, सेयभवति महिच्छे महारम्भे महापरिग्गही अहमिए अहम्मानुए अहम्मसेवी अहम्मिटे अधम्मक्खाई अहम्परागी अधम्मपलोई अधम्मजीवी अधम्मपलजणे अधम्मसीलसमुदाचारे अधम्मेणं चैव वित्तिं कप्पेमाणे विहरइ। __ हनछिंदभिंदवेकत्तए लोहियपाणी चेडा रुद्दाखुद्दासाहस्सियाउकंचणवंचणमायानिअडीकूडसातिसंपयोगबहुला दुस्सीला दुपरिचया दुरनुनेया दुव्बया दुष्पडियानंदा निस्सीले निग्गुणे निम्मेरे निपच्चक्खाणपोसहोववासे असाहू सव्यातो पाणाइवायातो अप्पडिविरए जावजीवाए एवं जाव सव्वाओ कोहाओसव्वातो माणातो सव्वातो मातातो सव्वातो लोभातो सव्वातो पेञातो दोसातो कलहातो अब्भक्खाणातो पेसुन्नपरपरिवादातो अरतिरतिमायामोसातो मिच्छादसणसल्लातो अपडिविरताजावजीवाए सव्वातो कसायदंतकट्ठण्हानुमद्दणविलेवणसद्दफरिसरसस्त्वगंधमल्लालंकारातो अपडिविरता जावज्जीवाए सव्वातो सगड-रह-जाणजुग गिल्लि थिल्लि सीया संदमाणिय सयनासन जान वाहन भोयण पवित्थरविधीतो अपडिबिरता जावजीवाए असमिक्खियकारी सव्वातो आस-हत्थि-गो-महिस-गवेलय-दासी-दास-कम्मकरपोरुसातोअपडिविरया जावजीवाए सव्वातो कयविक्कयमासद्धमासरूवगसंववहारातो अपडिविरया जावजीवाए हिरन्न-सुवन्नधनधनमणि मोत्तियसंखसिलपवालाओ अप्पडिविरयाजावजीवाएसब्बाओकूडतुलकूडमाणाओ अप्पडिविरिया सव्वाओआरंभसमारंभाओ अप्पडिविरया सव्वाओ करणकारावणाओअप्पडिविरया सब्यातो पयणपयावणाओ अप्पडिविरया सव्वातो कोट्टणपिट्टपातो तञ्जणतालणबंधवह परिकिलेसतो अपडिविरताजावजीवाए जेयावन्नातहप्पगारा सावजा अबोधिआ कम्मंताकजंति परपाण-परिआवणकडाकजंति ततोविअणं अपडिविरता जावजीवाए, से जहानामए केइपुरिसे कलमसूर-तिल-मुग्ग-मास-निष्फाव-चण-कुलत्थ-आलिसंद-हरिमंथ-जय एमाइएहिं अजते कूरे मिच्छादंड पउंजइ, एवामेव तहप्पगारे पुरिसञ्जाते तित्तिरिवट्टा लावता-कपिंजल-मिय-महिसवराह-गाह-गोधकुम्म-सिरीस वादिएहि अजते कूरे मिच्छादंडं पउंजउ, जावि य से बाहिरिया परिसा भवति तं दासेति वा पेसेति वा भतएति वा भाइलेति वा कम्मारए ति या भोगपुरिसेति वा, तेसिंपि य णं अन्नयरगंसि अधालधुसगंमि अवराधंसि सयमेव गरुयं दंडं वत्तेति, तंजहा-इमं दंडेह इमं मुंडेह इमं वजेध, इमं तालेध, इमं अंदुबधनं करेह इमं नियलबंधणं करेह इमं हडिबंधणं करेह, इमं चारवगबंधनं करेह, इमं नियलजुयलसंकोडियमोडितं करेह, इमं हत्थछित्रं करेह इमं पादछिन्नं [233] Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -६/३५ करेह, इमं कत्रं इमं नकंइमं उर्ट इमं सीसच्छित्रयं करेह, इमं मुखं इमं बेयं इमं हितओपाडियं करेह, एवं नयनदसनवयणजिब्मउप्पाडियं करेह, इमं ओलंबितं करेह, इमंसिययं इमंघोलिततं सूलायितयं इमंसूलाभिनंइमंखारवत्तियंकरेह, इमंदभवत्तियंइमसीहपुच्छतियंइमंवसधपुच्छतियं इमं कडग्गिदद्धयं इमं काकिणिमंसखाविततं इमं भत्तपाण-निरुद्धयं इमंजावजीवबंधणं करेह, इमं अनतरेणं असुभेन कुमारेणं मारेह, जाविय से अभितरिया परिसा भवति तं जहा__. माताति वा पिताति वा भायाइ वा भगिनित्ति वा भजाति वा धूयाति वा सुण्हाति वा तेसिंपि यणं अन्नयरंसि अहालहुसगंसि अवराहसि सयमेव गरुयं डंडं वत्तेति, तंजहा-सीतोदगंसिकायं तो बोलिता भवति, उसिणोदगवियडेणं कायंसिओसिंचित्ता भवति, अगनिकायने कायंओडहिता भवति, जोतेण वा वेत्तेण वा नेतेण वा कसेण वा छिवाडीए वा लताए वा पासाई उद्दालित्ता भवति, डंडेन वाअट्ठीण वा मुट्ठीण वालेलुएनवा कवालेण वा कार्य आओडेता भवति, तहप्पगारे पुरिसजाते संवसमाणे दुमणा भवंति, तहप्पगारे-पुरिसज्जाएविप्पवसमाणे सुमणाभवंति, तहप्पगारे पुरिसजाए दंडमासी दंडगुरुए दंडपुरक्खडे अहिये अस्सिलोयंसि, अहिए परंसि लोयंमिते दुक्खेत्ति तेसोयंति एवं जूतितप्पेति पिट्टेइ परितप्पंति। ते दुक्खणसोयण-झुरणतिप्पणपिट्टणपरितप्पणवहबंधपरिकिलेसाओअप्पडि विरया भवति, एवामेव तेइथिकाम-भोगेहिं मुच्छिता गिद्धा गढिया अज्झोववना जाव वासाइं चउपंचमई छदसमाणि वा अप्पतरो वा भुजतरो वा कालं भुंजित्ता भोगभोगाइं पसविता वेरायतणाईसंचिणित्ता बहुइं पावाई कम्माइं उसनं संभार-कडेण कम्मुणा से जहा नामए अय-गोलेति वा सिलागोलेइ वा उदयंसि पक्खित्ते समाणे उदगतलमतिवत्तिता अहे धरणितल-पतिहाणे भवति, एवामेव तहप्पगारे पुरिसजाए वजबहुले धुन्नबहुले पंकबहुले वेरबहुले दंभ-नियडिअयसबहुले अप्पत्तियवहुले उस्सन्नं तसपाणघाती कालमासे कालं किच्चा धरणितल-मतिवतित्ता अधे नरगतलपतिहाणे भवति। तेणं नरगाअंतो वट्टा बाहिंचउरंसाअहे खुरप्प-संहाणसंडिया निचंधकारतमसाववगयहचंदसूरनक्खत्तजोइसपहा मेदवसामसरुहिरपूयपडल-चिक्खिल्ललित्तानुलेवणतलाअसुईवीसा परमदुभिगंधा-काऊअगनिवन्नाभा कक्खडफासा दरहियासा असभा नरगाअसभा नरयस्स वेदना नो वेवणं नरएसुनेरईया निद्दायत्ति वा पयलायत्ति वा सुतिवारतिंवाधिति वामति वा उवलभंति। तेनं तत्थ उज्जलं विउलं पगाढं कक्कस कडुयं चंडं रुक्खं दुग्गं तिव्वं दुरहियासं नरएसु नेरईया निरयवेयणं पच्चनुभवमाणा विहरंति, से जहा नामते रुक्खे सिया पव्ययग्गे जाते मूलच्छिन्ने अग्गे गुरुए जतो निन्नं जतो दुग्गंजतो विसमं ततो पवडति, एवामेव तहप्पगारे पुरिसजाते गब्बतो गब्भंजम्मातोजम्मंमारातो मारंदुक्खातो दुक्खंदाहिणगामिएनेरइये किण्हपक्खिते आगमेस्साणं दुल्लभबोधि-तयावि भवति सेतं अकिरियावादी भवति । घू. सुतं मे आउसंतेणं भगवता थेरा गणधरा तेहि अक्खातं नवमे पुव्वे, भद्दबाहुसामिना निज्जूढं ततोन कयंतंसयमेव,अत्थो भगवता भणितोसुत्तंगणधरेहि कतं तंजधा-अकिरियावादीयावि भवति । अकिरियावादित्ति सम्यग्दर्शनप्रतिपक्षभूतं मिथ्यादर्शनं वन्निजति। पच्छा सम्मइंसणं । पुव्वं वा सब्बजीवाण मिच्छत्तं, पच्छा केसिंवि सम्पत्तं । अतो पुब्बं मिच्छत्तं । तं मिच्छादसणं समासतो दुविहं-अभिग्गहितं अनभिग्गहितं च । अभिग्गहितं-नस्थि मोक्खो, न Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-६, मूलं - ३५, [नि ४६ ] ३५ निच्चो, न कुव्वति, कतं न वेदेति, न निव्वाणं, नत्थि य मोक्खावातो । छ मिच्छत्तस्सद्वाणाई । अनभिग्गहितं असन्त्रीणं सन्नीगंपि केसिंचि । चशब्दाद् अन्नाणीओ वा । जो अकिरियावादी सो भवितो अभविउ वा नियमा किण्हपक्खिओ किरियावादी नियमा भव्वओ नियमा सुक्कपक्खिओ । अंतो पुग्गल परियट्टस्स नियमा सिज्झिहिति, सम्मद्दिट्ठी वा मिच्छद्दिट्ठी वा होज्ज । मिथ्यादर्शनं प्रति अमी प्रदेशा भवन्ति । नाहियवादी नत्थिन निचो न कुणति । नास्त्यात्मा एवं वदनशीलंः नाहियवादी । एव प्रज्ञा एवं दृष्टिः, न सम्मावादी, मिथ्यावादीत्यर्थः । जो जधावत्थितं भवति स संमावादी नितिउ मोक्खो, तं भणितं नत्थि, नाणादी वा ३ नत्थि, जेन मोक्खं गम्पति, संसारोवि नत्थि, नत्थि परलोगवादी इह लोगो नत्थि परलोगोवि नत्थि । लोगायतिया एतावानेव पुरुषो यावानिन्द्रियगोचरः । भद्रे वृकपदं ह्येतत् यद्वदन्त्यऽ बहुश्रुताः ॥ स नास्तिकः किमाह-नत्थि इहलोगो नत्थि परलोगो दोवि पडिसेहेति । हेतुप्रत्ययसमाग्री, पञ्चविधाए वा सुन्नताए असिद्धी अयुक्तिः । शेषं कण्ठयं । जो व नत्थि निरयादि ४ न सिद्धी वा । अहवा निरयो संसारो, स एवं वादि, सेत्ति निद्देसे, जो सो अकिरियावादी आदौ वुत्तो एवं वादित्ति । यदुक्तं नाहियवादी पडिसमाणणे आलावगाणं करोति । एवं छंदरागं- छंदो नामा-इच्छा लोभो, रागो नाम तीव्राभिनिवेशः । स एवं मिध्याष्टिर्भूत्वा इमेसु आसवदारेसु पवत्तति । से य भवति महेच्छादी सेत्ति-जो सो भणितो अकिरियावादी तस्स निर्देश: महती इच्छा जेसिं ते महिच्छा-राज्यविभवपरिवारादिषु महती इच्छा महिच्छा, महारंभो जीववह इत्यादि, महापरिग्रहा-राजानो राष्ट्रपतय इत्यादी अधर्मेणाचरतीत्यधार्मिकः । अधर्ममनुगच्छतीत्यधर्मानुगः । अधर्मिकाणि कर्माण्यासेवत्यधर्मसेवी । अधर्मोइट्ठो जस्स स भवति अधम्मिट्ठो । अधम्मं अक्खाइ ते अधम्मक्खाइ । अधम्मं पलोएतीति अधम्मपलोइ । अधम्मेसु रजतीति अधम्मरजणो । अधम्मे सीलसमुदाचारो जस्स स भवइ अधम्मसीलसमुदाचारो । अधम्मेन चेव वित्तिं कप्पेमाणो विहरति, वृत्त्यर्थमेव च हनच्छिदभिद्दवे अंतए हणेति । कम लउड लतादीहि छिंदति कन्नोट्टणासिगासीसादीनि, भिंदइ सीसपोट्टाई वि किंतति । वज्झो चंडो रोद्दो, असुरा चंडा रोद्दा, जो हिंसादीनि कम्माणि करेति । क्षुद्रो नाम सयणसहवासेवि न मुंचति । असमक्खितकारी साहसितो निच्चं मारेमाणस्स विकंतमाणस्स य, नीलीरयगस्स वा नीलीए। एवं तस्स लोहितपाणित्तिलोहितपाणी । उक्तं च ने | कुंचकौटिल्यउद्भवोर्ध्वभावपच्छेदनेषु, ईषत्कुंचनमाकुंचनं जधा कोति कंचिसुल्हगं तत्थ कोति मानुसाण विचक्खणो चिट्ठति सो जाणति मा एस वेविजंतं इमं द आइक्खिति । एतस्स राउले वा कहेहिति । ता उक्कंचेऊण अच्छति जाव सो बोलेति, वंचू- प्रलंभनेवंचनं जधा - अभयो धम्मच्छलेण वंचितो पज्जोतस्स संतियाहिं गणियाहिं। मृगो वि गीतएण वंचिज्जति । अधिकाकृतिनिः कृति अत्युपचार इत्यर्थः । यथा प्रवृत्तस्योपचारस्य निर्वृत्तिर्दुष्टलक्षणं, अत्युपचारोऽपि दुष्टलक्षणमेव । जधा कत्तिओ सेट्ठी रायाण पण अत्युपचारेण गहेतो जं अलियविकलविज्झलधम्मज्झयसीलसिट्ठिलक्खेहि वीसंभकरणमधियछलेहिंति बेंति । नियडेत्ति देसभा साविवज्जयकरणं कवडं । जधा - आसाढभूतिणा आयरितो उवज्झायसंघाडइल्लग अप्पणो य चत्तारि मोयगा निक्कालिता । कूडं कूडमेव लोकसिद्धत्वात् । जहा कूड़करिसावणकूडतुलाकूमाणमिति । सातिसयसंपउगबहुला -शोभनोऽतिशयः स्वातिशयन्यूनगुणानुभावस्य द्रव्यस्य यः सातिशयेन द्रव्येण सह संप्रयोगः क्रियते सो सातिशय संपयोगो अगुणवतश्च गुणानुशंसा गुणवदित्याह च । Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् - ६/३५ सो होति सातिजोगो दव्वं जं उवहितन्नदब्वेसु । दोसो गुणचयसु य अत्थविसंवादनं कुणति । एते पुन उक्कंचनादयो सव्वे मायाए पज्जायसद्दा, यथा इंद्रशब्दस्य शक्रपुरन्दरशतमख-शब्दाः यद्यपि क्रियाविशिष्टास्तथापि नेन्द्रशब्दं व्यभिचरन्ति । एवं यद्यपि क्रियानिमित्ते अभिधानभेदः, तथापि न माया - मतिरिच्यन्ते । एवं जीवाग्निसूर्यचन्द्रमसां अभिधानं भेदेऽपि नार्थमेदवत् । मायाया अभिधानभेदेऽपि न अर्थभेदः । दुस्सीलो दुपरिव्वते-दुटुं सीलं जस्स स भवति दुडसीलः । दुपरिचयापरिच्यजातापि खिप्पं विसंवदति, दुरनुनेया दारुणस्वभावा इत्यर्थः । दुट्टाणि व्वताणि जेसिं ते भवंति दुव्वता, जधा-जन्नदिक्खिताणं सिरमुंडनं अण्हाणगं दप्भसयणं च । एवमादीनि दुव्वतानि, तहवि छगलादीणि सताणि घातयंति । आह हि षट्शतानि नियुज्यन्ते पशूनां मध्यमेऽहनि । अश्वमेघस्य वचनान्यूनानि पशुभिस्त्रिभिः । टुनदि समृद्धी, तस्यानंदा भवति, आनन्दितः कश्चिदन्येन यस्तस्यापि प्रत्यानन्दं करोति प्रतिविजीनीते प्रतिपूजयतीत्यर्थः । स तु सर्वकृतघ्नत्वान्नैव नन्दति दुप्पडियाणंदो भवति । आह हि- प्रतिकर्तुमशक्तिष्टा नराः पूर्वोपकारिणा । दोषमुत्पाद्य गच्छन्ति मद्गूनामिव वायसाः ॥ सव्वातो पाणातिवातोत्ति-जेवि लोगे गरहिता बंभणपुरिसवहादी पाणातिवातः ततोवि अप्पडिविरता । एवं मुसावाते कूडसक्खियादी तेने सहवास तेनादी, न्यायापहार इत्थीबालतेनादी वा। मेहुणे अगम्मगमणादि । परिग्गहे जोणिपोसगादि । सव्वातो कोहातो जाव मिच्छादंसणसल्लातो । सव्वतो हानुमद्दण कामं पुव्वं अम्म्मगमनादि । परिग्गहे जोणिपोसगादि। सव्वातो कोहातो जाव मिच्छादंसणसल्लातो । सव्वतो म्हानुमद्दण कामं पुव्वं अब्भंगितो अनब्भंगितो वा उम्मदिज्जति पच्छा हाति तहावि सव्वतो हानुमद्दणं, कोइ पुन अनब्भंगितो वि निद्धेण उम्मद्दणएण उम्मदिज्जति, तेन अब्भंगणं गहितं । वन्नतो कुंकुमादिविलेवणचंदनादि सद्दादी पंचविसया तेहिंतो अप्पडिविरता। मल्लं गुच्छं अगुच्छं वा एस चेव अलंकारो अन्नोवि वत्यलंकारादि । सव्वातो आरंभसमारंभातो त्ति-विभासा-संकप्पो संरंभो परितापकरो भवे समारंभो। आरंभी उद्दवओ सव्वनयाणं विसुद्धाणं ।। सव्वातो करणं एतेसिं चेव जधुद्द्द्दिद्वाणं पाणाति वातादीण अन्नेसि सावज्जाणं कारावणमन्नहि, इस्सरादीणं पयण पयायणं च, चोरा सयं पयंति मंसादी, इस्सरा अन्नेहि पाएति मीरासु य चोरे पाइति सव्यतो कुट्टणं कोइ चोरं अहिंमरं वा नातुं पलं कोट्टेति पिट्टेति य चिंचलता कसवेत्तलउडादीहिं तर्जेति । तालिंति पादादीहिं तालिंति । तलप्पहारा खीलपण्हिमादिएहिं वधो मारेति वा । निगलादीएहिं बंधंति । एतेहिं चैव परिकिलेसं करेति । अन्नेहि य करडंडादीहिं किलेसेति परं। जेयावन्ने तहष्पगारा कित्तिया बुच्चिहिंति ? । गोग्गहणबंदिग्रहण उद्दोहणगामवहगामधातमहासमरसंगमादी सावजा अबोधिकरा कम्मयोगा कम्मत्ता इध परत्र च परेषां प्राणाः आयुः प्राणादि परेषां प्राणान् परितावेंति दृष्टान्तः - क्रियते निर्दयत्वात्तेषां । से जधा नामए केति पुरिसे कलम-सूरकलावट्टचणगामसूराचणइयातो तिलमुग्गभासा प्रतीता निष्पावा वल्ला कुलत्था चवलय सरिसा चिप्पिडया भवन्ति । आलिसिंदगा चवलया, सेतीणा- तुवरी, पलिमंथा कालचणगा एते लुणंतो वा मलंतो वा पीसंतो वामुसलेणं वा उक्खले खंडितो वा रंधेतो वा न तेसु दयं करेति । अजतणातो अजतो क्रूरो निर्घृणः मिच्छादंड इति, अनवरद्धकुद्धः एवामेव तहप्पगारे तित्तिरादिसु निरवेक्खो निर्दयो मिच्छादंडं Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-६, मूलं-३५, [नि-४६] ३७ पयुजंति । जा वितसे-तत्य बाहिरिया परिसा भवति तं जधा दासेति वा पेस्सो अदासो दासवत् तेसुतेसु नियुंजति पेस्से। उलगादिभंतओ-भतीए धेप्पति। भाइल्लगो भागहालितो, कम्माकारगा जेलोगंउवजीवंतिधरकम्पपाणियवाहगादीहिं, तेविराउले वेडिंकारिजंति।तेसि पियणंअन्नतरंसि लहुसगा काये आनत्तियाण कता। तत्थ रुद्धो गुरुं अज्झबाह्यं इमंडंडेह कंठं, प्रायो न नियलबंधो हडिबंधणो य विना विचारएन कीरति । जधा-मालवए दासो वा मा पलायहिति जूयामंकुणपिसुगादीहिं जत्थ बद्धो वारिज्जति सो पुन चारउ । अन्ने पुन चारए छोढुं नियलेहिं दोहिं तीहिं वा सत्तहिं वा नियलजोगेहिं बझंति । संकोडियमोडितो नामा जो हत्थेसु य पादेसु य गलएसुय बज्झतिचारए। अन्नत्य वा सोनियलजयलसंकोडितमोडिओ इमं हत्य-च्छिन्नयं करेह-एक्कोवा दो वा हत्था छिज्जेति। एवं पादावि चोरादीणं, कन्नन कोट्ठादि चारियदूताणं विरुद्धरजचारीण य इस्थियाणंच सीसं । अभिमरवेरियाणमुरवो मज्झे छिनति । असिमादीहिं वि अच्छतो खंधे आहेतु बंभसुत्तएणवि छिंजति, जीवंतस्स चेव हि तयं उप्पाडेति, पुरोहितादी जाव जिब्भा उंलंविजंति। कूवे पव्वतणदितडिमादिसुवाउल्लविजंति।रुक्खे जीवंतोमारेतुंवा।सूलाइतउत्ति-सूलाएपोइज्जति। अहिट्ठाणे सूलं छोढुं मुहेण निकालिज्जति, मूलाभिन्नो, मज्झे सूलाए भिञ्जति ।खाखत्तियंति सत्येण कप्पतुं २ लोणखारादिहि सिंचति । बंभवत्ति बंभा अपि कप्पिजंति पारदारिया। सीहपुच्छियंति-सीहो सीहीए तावं समं लग्गतो अच्छति जाव थामियाणं दोन्नवि कण्हवि कटुंताणंच्छिन्नणेत्तो भवति। एवं तस्स पुत्तयाच्छेतुंअप्पणए मुहे छुब्भंति । कडग्गिहट्टगा-कडएण वेदितुंपच्छा पलीविजंति । कागिणिमंसं खावितया कागिणिमित्ताइंमंसाइंकप्पेतुंकप्पेतुंखाविजंति। अन्नतरेणंति -जे अन्नेण भणिता सुणगकुंभिपागादी । कुत्सिता मारा कुमारा । एवं ताव बाहिरपरिसाए दंडं करेति । जा बिया से अमितरा परिसा भवति तंजधा-माताति वा । तेसि पि य णं अधालहुसगोत्ति वयणं वाणं कयं उवक्खरो वा कोपि नासितो हरावितो भिन्नो वा । सीतोदगंसि कायं उबोलित्ता भवति हेमंतरातीसु, उसिणोदगवियडेण वा कार्य ओसिंचित्ता भवत्ति गिम्हासु। वियडग्रहणात्उसिणतेल्लेणवाउसिणकजिएण वाअगनिक्काएणवा कायंओम्मुएणवा तत्तलोहेण वा कायउड्डहित्ता भवति, कडएण वा वेढेतुंपलीवेति, सो चेव कडग्गित्ति भन्नइ । प्राह हि शस्त्रेण वा केश्वामायया विशेषेण गोविंदकडाग्निना वा छिवत्ति सण्हतो कसो सेसं कंठं । उद्दालेतिति बंभाई लंबावेति डंडेत्ति-लइडओ अद्वित्ति-कोप्परं तेन खीलं देति, अंगुटुंगुलितलसंधातो मुट्ठी, लेलू लेढुंगालोलावयति प्रहारेणेत्तिंलेलूकपाडंबंसकप्पडं अत्यर्थकुट्टयतीति।आउंडेति तहप्पगारे पुरिसे सवमाणे दुहिता भवंति, माजरि मूषिकवत्, विप्पवसमाणे-सुहिता भवंति । तत एव यथा माजरिप्रवसितेमूषिका वीसत्था सुहंसुहेण विहरंति। एवंतंमिपवसिते वीसत्थाघरेच्चया पाडवेसिया वा नागरगा गामिल्लगा वा सव्यो वा जणवतो वीसत्यो स्वकर्मानुष्ठायी भवति । तहप्पगारे पुरिसे डेंडेनामृषयतीतिडंडमासी, लोगोविभणति-अमुगोवरातो रायकुलेछिनोडंडित इत्यर्थः । डंगुरुएतिबंधति वा रुंभति वा, सव्वस्स हरणं वा करेति, हत्थच्छिन्नगादि वा करेति निव्विसयं वा । डंडपुरेक्खडेत्ति-डंडं पुरस्कृत्य राया अयोइल्लए दुवेति । आयोइल्लागावि दंडमेव पुरस्कृत्य करणे निर्वेसंति अप्पणो चेव अहितं । अस्सिलोगंसि कहं ? उच्यते-किंचि डंडेति, सोणं मारेति, अथवा पुत्तं अन्नं वा । सेणीएल्लगं मारेति वा अथवा पुत्र अन्नं वा सेणीएल्लगं मारिति वा अवहरति वा । Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध छेदसूत्रम् -६/३५ अन्नं वा से किंचि अप्पितं करेति घरे वा डहति । सस्संवा चउप्पदं वासे किंचि गोणं वा आसं वा महिसंवा धूरेति अपहरति वा। __अहिते परलोगंसि-एवमादिएहिं पावेहिं कम्मेहिं सुबहुं पावकम्मकलिकलुसं समञ्जिणित्ता नरगतिरिक्खजोणिएसुबहुंकालं सारीरमानुसानि दुक्खानि पञ्चनुभवंति।संजलणेत्ति-भस्मावस्थाया न्यूनयोगादेव सोवि लहुसएवि अवराधे खणे खणे संजलंतीति संजलणो, परं च संजलयति दुक्खसमुत्थेण रोसेण संजलण एव कोहणो वुच्चति । एगट्टिया दोवि, परंच अवकार-समुत्येण दुकवप्पातेण कोपयति । एवं ता उरं उरेण सयं करेति कारवेति वा । अन्नो पुन सयं असमत्थो रुट्ठोवि संतो परस्स दुक्खं उप्पाएउं पच्छा सो राउले वा अन्नत्य वा तस्स पिट्ठीमंसं खायति चोपयतीत्यर्थः । पिट्ठीमंसं खायंतीति पिट्ठमंसितो । एवं ताव आधालहुसए अवराहे एरिसं डंडं वत्तेति । महंते अवराहे दारुणं डंडं वत्तेति । कथं ? सपुत्तदारस्स च यथोक्तानि दंडस्थानानि सीतोदकादीनि अतिरोसेन सयं करेंति वा कारवेइ वा सो दुक्खावेंति जाव अपडिविरते भवति । स पुन किं एवं करेति? कामवसगते - कामफरिसादिनो फरिससारा य, ते य इस्थिमादिनो तत उच्यतेएवामेव तेइथिकामेहिं मुच्छिता जाव वासाई भुंजितुंभोगायतणाइंपसवेतुंवेराणमातणणं कम्मंचेव पहूणिअट्ठकम्माणिसुबहुकालद्वितीयाणिओसन्नंति-अनेगसोएक्ककंपावायतणं हिंसादि आयरंति। संभारो नाम गरुयत्तणंगहितं, से जहानामतोअयोहि पात्रीकृतंतरति।सिलाविच्छिन्नतणेण चिरस्स निबुड्डुति, गोलतो पुन खिप्पंति बुड्डुति । एवामेव तहप्पगारे वजबहुले जेसिंच ताई बंधनहारणकन्नच्छेदमारणादीणि करेति तेसिंअपत्तियं होति।कालमासे निच्चंधकारः नित्यकालमेवान्धकारः । अन्नोवि नाम अंधकारो भवति अप्पगासेसु गब्भघरोवरगादिसु ते पुन जचंधस्स वमेहछन्नकालद्धरत्त इव तमसा, उज्जोतकराभावाच्चतमसा।तेचोजोतकराज्योतिष्कायेनोच्यन्ते। वयगयगहचंदपरोप्परंच छिंदताणंसरीरावयवेहिं मे दवसाकाउणअगनिलोहे धम्ममाणे कालिया अग्गिजालाणीति, तारिसो तेसिं वन्नो फासो य उसिणवेदनाणं कक्खडफासा से जध नामते असिपत्तेति वा दुक्खं अधियासिज्जंति । दुरहियासा असुभा नरगा, असुभा दरिससणेन सद्देण गंधेण फरिसणेन य वेदनातोवि असुभातो, नो चेवणं निद्दायंति वा, निद्दा सुहितस्स होति, निद्रा य विस्सामणा इति कृत्वा, तेन नस्थि तं उज्जलं जाव वदति एस ताव अयगोलसिलोगो दिटुंतो गुरुगपडणत्तातो कतो। इमो अन्नो रुक्खदिद्रुतो-सो सिग्घपडनत्थ कीरति सेजधा नामते रुक्ने सिया पव्वग्गे जाते । एवामेव सिग्धं कालमासे नरएसु उववञ्जति । ततो ओवट्टो गड्भववंतियतिरिएसुयमनुएसुकम्मभूमगसंखेज्जवासाउएसुउववज्जति ततो चुतेगब्भतो गब्अंजाव नरगातो नरगं दाहिणगामिए जाव दुल्लभबोहिएयावि भवति । किरियावादीयावि भवति। . मू (३६) से किं तं किरियावादी यावि भवति तं०-आहियवादी आहियपन्ने आहियदिट्ठी सम्मावादी नीयावादी संतिपरलोगवादी अस्थि इहलोगे अस्थि परलोगे अस्थि माता अस्थि पिता अस्थिअहंता अस्थि चक्कवट्टीअस्थिबलदेवा अस्थि वासुदेवा अस्थि सुक्कडदुक्कडाणंफलवित्तिविसेसे सुचिन्ना कम्मा सुचित्रफला भवंति, दुचित्रा कम्मा दुचिन्नफला, भवंति सफले कल्लाण पावए पच्चायंति जीवा अस्थि निरया अस्थि सिद्धी से एवं वादी एवं पन्ने एवं दिट्ठीच्छंदराग मतिनिविटे आवि भवति.से भवति महिच्छे जाव उत्तरगामिए नेरइये सुक्कपक्खिते आगमेस्साणं सुलभबोधिएयावि Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-६, मूलं-३६, [नि-४६) भवति, सेतं किरियावादी। चू.आहियवादीएवंचेव अस्थितेन भाणितव्जाव सेयं भवति।महिच्छेजधाअकिरियवादिस्स नवरं उत्तरगामिए सुक्कपारिखए आगामिस्सेणं सुलभबोहिए आवि भवति मू. (३७) सव्वधम्मरुइयावि भवति तस्स णं बहूई सीलगुणव्वतवेरमणपञ्चक्खाणपोसहोववासाई, नो सम्मं पट्टविताइं भवंति सेणं सामाइयं देसावकासियंनो सम्मं पट्ठवितपुव्वाइं भवति, पढमा उवासगपडिमा॥ घू. सव्वधम्मरुईयावि भवति । धर्मः स्वभाव इत्यनान्तरं जीवाजीवयोर्यस्य द्रव्यस्य गतिस्थित्यवगाहनादि अथवा सर्वधर्मा आज्ञाग्राह्याहेतु-ग्राह्याश्चते रोचति-सद्दहति । दसप्पगारो वा खमादिसमणधम्मो तस्स णं बहूणिसीलव्वया-सीलं सामाइयं देसावगासियं पोसधोववासो अधासंविभागो या वेताणि पंचानुव्वताणि । गुणा इति तिन्नि गुणव्वया । पोसहो चउव्विहोआहारपोसधो, सारीरसक्कारपोसहो, अव्वावारपोसहो, बंभचेरपोसहो । नो सम्मं पट्ठवित्ताईनोकारो पडिसेहैतो सम्मं यथोक्तं पढ़वित्तइंति प्रस्थापितानि आत्मनि, यथा प्रतिमा प्रस्थापिता देवकुले प्रतिपत्तिः प्रतिमाणं वा पडिमा दंसणसावगोत्ति पढमापडिमा॥ मू. (३८) अहावरा दोच्चा उवासगपडिमा-सव्वधाईआवि भवति तस्सणंबहूई सीलब्वयगुणव्यय वेरमणपञ्चक्खाणपोसहोववासाइंसम्मं पट्टविताइंभवंति से णं सामाइयं देसावकासियं नो सम्म अनुपालित्ता भवति दोचा उवासगपडिमा ।। चू. अथावरं दोच्चा अथेत्यानन्तर्यो।अपरा अन्या सामाइयं देसावगासियं नो सम्मे यथोक्तं न सक्केति काएणं तिविधेनावि करणेन । काएण दुक्खं अनुपालिज्जति । तेन कायग्गहणं दोच्चा पडिमा ।। मू (३९) अहावरा तच्चा उवासग-पडिमा-सव्वधम्मरुईयाविभवति, तस्सणं बहूई सीलवयगुणवेरमणपञ्चरखाणपोसहोववासाइंसम्मं पट्टवियाइं भवंति, सेणं सामाइयं देसावगासियं सम्म अनुपालित्ता भवति, सेणं चउदसि अट्ठमि उद्दिठ्ठपुन्नमासिणीसु पडिपुन्नं पोसहोववासं नो सम्म अनुपालिता भवति, तच्चा उवासग-पडिमा ।। चू. चउद्दसी अट्ठमी उद्दिवा-अमावासा पडिपुनं आहारादी ४ तच्चा पडिमा । मू. (४०) अहावरा चउत्था उवासग-पडिमा सव्वधम्मरुइयाविभवइ तस्स णं बहुइंसीलवयगुणवेरमणपञ्चक्खाणपोसहोववासाइंसम्मं पट्टवियाइं भवति से णं सामाइयं देसावगासियं सम्म अनुपालित्ता भवइ, सेणं चउदसि जावसम्म अनुपालित्ता भवई सेणं एगराइयं उवासगपडिमंनो सम्म अनुपालेत्ता भवइ चउत्था उवासग-पडिमा। चू. जद्दिवसं उववासो तद्दिवसं रत्तिं पडिमं पडिवजति । तंणं सक्केति चउत्थी पडिमा । मू. (४१) अहावरा पचंमा उवासग-पडिमा, सव्वधम्मरुईयावि भवति तस्स णं बहुई सील जाव सम्मंपडिलेहियाइंभवति, सेणं सामाइयंतहेव सेणं चाउद्दसि तहेव सेणंएगराइतंउवासगपडिमं सम्मं अनुपालेत्ता भवति सेणं असिणाणए वियडभोई मउलिकडे दिया बंभयारी रत्ति-परिमाण कडे, सेणं एयारूवेण विहारेण विहरमाणे जहन्नेन एगाहं वा दुयाहं वा दियाहं वा उक्कोसे णं पंचमासं विहरइ पंचमा उवासग-पडिमा। Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -६/४१ घू.पडिमं अनुपालेति अण्हानएनव्हाति पंचमासे वियडभोयी, प्रकाशभोई दिवसतो भुंजति न रात्री, पंचवि मासे मउलिकडो-साडगस्स दोवि अंचलातो हेट्ठा करेति । कच्छं णं बंधति जाव पडिमा पंचमासिया न समपति । ताव दिवसतो बंभचारी रत्तिं परिमाणं करेति एवं दो तिनि वा अपोसधिओ पोसधितो रत्तिपिबंभयारी सेत्ति निद्देसे जा हिट्ठा भणितो इगुलक्षणेन एतात्रवेण अह दिवसो कह? एगोहं सयं पडिवन्नो कालगतो व संजमंवा गेण्हेजा, एतेनेगाहं वा दुआई वा। इतरधा संपुन्ना पंचमासा अनुपालेतव्वा । एवंजधा भणिता । एसत्ति पंचमासिया। अधासुत्ताजहा सुत्ते भणिता कप्पोत्ति-मज्जातो यथा तथ्यो मग्गो-नाणादी ३ जधा मग्गो न विराहिन्नति, नाणादी सम्मं, अदुहट्टाणि न चिंतेइ, स्पृष्टा-पासिता, पालिता रक्खिता, सोभिता-न भग्गा, तीरिता-अंतं नीता, किट्टिता-कीर्तिता, आयरियाणं कथिता, आराहिता न विसहिता, आणासुततदुपदेसेण अन्नेहिं पालितं-पालेति अनुपालेति भवति पंचमा पडिमा । मू (४२) अहावराछट्ठा उवासग-पडिमा, सव्वधम्मजाव सेणंएगराइयं वासगपडिममनुपालेता भवति सेणं असिणाणए वियडभोई मउलियडे रातोवरातं बंभचारि सचित्ताहारे से अपरिन्नाते भवति से णं एतारूवेन विहारेन विहरमाणे जाव जहन्नेणएगाहं वा दुयाहं वा तियाहं वा उक्कोसेणं छम्मासे विहरेजा, छट्ठा उवासगपडिमा ।। चू. राउपरातित्ति-रतिंदिया य, रत्तीए उपरमो दिवसे सचितं उदगं कंदादिवा अपरिन्नाता अपच्चरखाता आधारेति अपोसधितो छट्ठा पडिमा। मू. (४३) अहावरासत्तमाउवासग-पडिमा-सेसव्वधम्मजाव रातोवरातं बह्मचारी सचित्ताहारे से परिन्नाते भवति आरंभे अपरिन्नाते भवति सेणं एतारूवेण विहारेणं विहरमाणे जहन्नेन एगाहं वा दुयाहं वा तियाहं वा उक्कोसेणं सत्तमासे विहरेजा सत्तमा उवासग-पडिमा॥ चू.आरंभं करणकारावणे वाणिज्जादिजं से कम्मंतं करेति सयं परेण विकारवेति अनुमोदेति वि अपोसाधिउ पोसहे अनुमोदति केवलं सचितं नाहारेति उदग्फलादि, सत्तमा पडिमा (४) अहावराअट्ठमाउवासग-पडिमा-सव्वधम्मरूचियाविभवति जावजाव आओवरायं बंभचारी सचित्तआरंभे से परिन्नाए भवति, पेस्सारंभे से अपरिन्नाए भवंति से एयारूवेण विहारेण विहरमाणे जाव एगाहं वा दुयाहं वा तियाहं वा उक्कोसेणं अट्ठमासे विहरेजा अट्टमा पडिमा। चू.आरंभ सयं न करेति किसिवाणिज्जादि । पेस्सा-भतगा तेहिं कारवेति, पेसग्गहणा संतं न करेति तेहिं कारवेति अट्ठमा पडिमा। मू. (४५) अहावरा नवमा उवासग-पडिमा जाव आरंभे से वा परिन्नाए भवति पेस्सारंभे से परिन्नाए भवति उद्दिट्ठभत्ते से अपरिन्नाते भवति सेणं एतारूवेण विहारेन विहरमाणे जहन्नेन एगाहं वा दुयाहं वा तियाहं वा उक्कोसेणं नवमासे विहरेज्जा नवमा उवासगपडिमा ।। चू. नवमासियाए अप्पणा परेण विन करेतिन कारवेति विजंपुन तं निमित्तं कोइ उवक्खडेइ तं भुंजति नवमा पडिमा। मू (४६) अहावरा दसमा उवासग-पडिमा सव्वधम्मजाव पेसा से परिन्नाया भवंतिउद्दिभत्ते से परिन्नाते भवति सेणं खुरमुंडए वा छिधलिधारए वा तस्स नं अभिठ्ठस्स वा समाभट्ठस्स वा कप्पंति दुवे भासातो भासित्तएतंजधा-जाणं अजाणं वा नोजाणं से एयारवेण विहारेन विहरमाणे Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-६, मूलं- ४६, [नि ४६ ] जहनेन एगाहं वा दुयाहं वा तियाहं वा उक्कोसेणं दस मासे विहरेजा दसमा उवासगपडिमा || चू. दसमाए उद्दिट्ठभत्तंपि न भुंजति सगिहे चैव अच्छति, तहिं अच्छंतो खुरमुंडतो छिहलि वा धरेमाणे छिहलीधरो, जधा परिव्वायगाण, अभिट्ठो एकंसि समामट्ठो पुनो पुनो, परितामट्ठो वा, तेन किंचि दव्वाजातं निक्खतंगंतं च से पुत्तादी न जाणंति सामाइवा उसे ताधे पुच्छंति कहिं कतं तं दवित्तं ?, जदि न कहेति, अंतरादियदोसा अचियत्तं च तेसिं, संकादि या तेसिं, नूनं एस गिहितुं कामो खइत्तं चणेन तम्हा जति जाणति तो कहेति, अध न याणति, तो भणति अहंपि न याणामि । एताउ दो भासातो दसमा पडिमा । 1 ४१ मू. (४७) अहावरा एक्कारसमा उवासग पडिमा सव्वधम्म जाव उद्दिट्टभत्ते से परिन्नाते भवति से खुरमुंडे वा लुत्तसिरए वा गहितायारभण्डगनेवत्थे जइ मे समणाणं निग्गंथाणं धम्मो तं सम्म कारण फासेमाणे पालेमाणे पुरतो जुगमायाए पेहमाणे दडूण तसे पाणे उद्घट्टमाए रीयेज्जा साहद्दु पाए रीएज्जा वितिरच्छं वा पायं कंड्डु रीयेज्जा सति परक्कमे संजयामव परिक्कमेज्जा नो उज्जुयं गच्छेजा केवलं से नातए पेजबंधणे अव्वोच्छिन्ने भवति एवं से कप्पति नायविधिं वत्तए, तत्थ से पुव्वगमणेणं पुव्वाउत्ते चाउलोदणे पच्छाउत्ते भिलंगसूवे, कप्पति से चाउलोदणे पडिगाहित्तए नो से कप्पति भिलंगसूवे पडिगाहित्तए, जे से तत्थ पुव्वागमणेण पूव्वाउते भिलिंगसूवे पच्छाउत्ते चाउलोदणे कप्पति से भिलंगसूवे पडिगाहेत्तए नो से कप्पति चाउलोदणे पड़िगाहित्तए तत्थ से पूव्वागमणेन दोवि पुव्वाउत्ताइं कप्पति से दोवि पडिगाहित्तए तत्थ से पच्छागमणेणं दोवि पच्छाउत्ताइं नो से कप्पति दोवि पडिगाहित्तए जे से तत्थ पुव्वागमणेन पच्छाउत्तं से नो कप्पति पडिगाहित्तए । तस्स णं गाहावइ - कुलं पिंडवायपडियाए अनुष्पविट्ठस्स कप्पति एवं वदित्तए समणोवासगस्स पडिमापडिवन्त्रस्स भिक्खं दलयह तं चैव एयारूवेण विहारेण विहरमाणे णं कोइ पासित्तां वदिजा “केइ आउसो तुमं वत्तव्वं सिया, समणोवासए पडिमापडिवन्नए अहमंसीति" वत्तव्वं सिया । से णं एयारूवेण विहारेण विहरमाणे जहन्नेन एगाहं वा दुयाहं वा तियाहं वा उक्कोसेणं एक्कारस मासे विहरेज्जा । एक्कारसमा उवसाग-पडिमा ।। एयाओ खलु ताओ थेरेहिं भगवंतेहिं एक्कारस उवासगपडिमाओ पन्नत्ताउ त्तिबेमि । चू. एक्कारसमीए गिहातो निक्खमति सेणं खुरमुंडए वा लुत्तसिरजो लोतो कतो सिरे जायंति शिरजा केशा इत्यर्थः । गहितायारभंडगे-गहितं आयारभंडगं साधुलिंगं-रयोहरणपात्रादि, विभासा नेवत्यं साधुरुवसरिसं तेसिं, जे इमे समणाणं धम्मं तारिसं धम्मं अनुपालेमाणा विहरंता रियासमितीए उवत्ता पुरतो जुगमात्र आदायं गृहीत्वा रीयंति विहरंति, दट्टूण चक्खूसा तसा बेइंदियादी पाणा । किं ? तेसिं मज्झेणं जाति, नेत्युच्यते-उद्धृद्ध - ओक्खिवित्ता साहेद्दु-साहरित्ता वितिरिच्छं तिरिच्छं करेति । सतित्ति-जति अन्नो मग्गो विज्जति । संजतेत्ति जतणाए उवउत्तो रियासमित्तीए परक्कमेजगच्छेजा । अविजमाणे वा तेने वा जतणाए गच्छति । अथवा सति परक्कमे संते उड्डाणकम्मवलविरियपरक्कमे परिहारेण गच्छति जतणाए उवउत्तो रियासमितिए, अन्ने वा सपरक्कमो पंथो नत्थितेना वा सावताणि वा सीहादीणि । सव्वं तेन परिचत्तं । केवलंति-तदेवेगं सन्नायगा मायादी पेज्जबंधणं राग इत्यर्थः । ताहे नाय-विधिएति तस्स णं तत्था गमनेनं पुव्वाउत्ते विभासा सो भिक्खं हिडतो न धम्मलाभेत्ति । तस्स णं गाधावति एवं वदति समणोपासयस्स पडिमा कंठा एतारुवेण Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -६/४६ एतप्पगारेणं रुवसद्दो लक्खणत्यो । केचिति इत्थी वा पुरिसो वा पासित्ता पेक्खित्ता कस्त्वं किं ब्रवीति वा ब्रवीति-समणोपासगोऽहं किं तुमंत्तिज भणध पडिमापडिवनोहमिति उपदर्शने। दसा-६-समाप्ता मुनि दीपरत्नसागरेण संशोधिता सम्पादिता दशाश्रुतस्कन्येषष्ठीदशायाः भद्रवा स्वामि रचिता नियुक्ति एवं जिनदास महत्तर रचिता धूर्णिः परिसमाप्ता (दसा-भिक्षुप्रतिमा चू. भिक्खू पडिमाण दारा ४ । अधिकारो उवधानेन ।जतो आहनि.[४७] भिक्खूणं उवहाणे पगयं तत्थ व हवन्ति निखेवा । तिनि य पुबुद्दिवा पगयं पुन भिक्खुपडिमाए ।। चू.पगयं अधिगारो नामनिष्फन्ने, भिक्खू पडिमा य दुपयं नाम, भिक्खू वन्नेयव्वोपडिमा या तत्थ भिक्खुत्ति तसि भिक्ह्युमि पडिमासु य निखेवो नामादी ४ दोसुवि तिनि नामट्टवणादब्वभिक्खू य पुबुद्दिट्टा, स भिक्खूए अधिगारो-भावभिक्खूए अधिगारो ! भावभिक्खुणो तस्स वि पडिमासु तासि नामादितिन्नि पुग्ववन्नित्ता उवासगपडिमासु। पगतं अधिगारो भावपडिमाए सा च भावपडिमा पंचविधा, तंजधा-समाधि० गाथा - नि. [४८] समाहिओवहाणे य विवेकपडिमाइय।। पदिसलीणा य तहा एगविहारे य पंचमीया ।। चू. समाधिपडिमा, उवधानपडिमा, विवेगपडिमा, पडिसंलीनपडिमा, एगविधारपडिमा । समाधिपडिमा द्विविधा-सुत्त-समाधिपडिमा चरित्तसमाधिपडिमा य, दर्शनं तदन्तर्गतमेव । सुतसमाधिपडिमा । छावढि कहिं ? उच्यते-आयारे० गाथा - नि. [४९] आयारे बायाला पडिमा सोलस य वन्निया ठाणे। चत्तारि अववहारे मोए दो दो चंदपडिमाओ॥ चू.आयारे बातालीसं कहं ? आयारग्गेहिं सत्तत्तीसं, बंभचेरेहिं पंच एवं बातालीसं आयारे, ट्ठाणे सोलस विभासितव्या, ववहारे घतारि, दो मोयपडिमाता खुड्डिगा महल्लिगा य मोयापडिमा, दो चंदपडिमा-जवमज्झा वइरमज्झाय । एवं एता सुयसमाधिपडिमा छावहि । नि. [५०] एवं च सुयसमाधिपडिमा छावडिया य पन्नत्ता। समाईयमाईया चारित्तसमाहिपडिमाओ। चू.इमापंच चारित्तसमाहिपडिमातोतंजधा-सामाइयचरितसमाधि पडिमाजावअधक्खातचरित्तसमाधिपडिमा । उवहान पडिमा दुविधानि. [५१] भिक्खूणं उवहाणे उवासगाणं च वन्निया सुते। गणकोवाइ विवेगो सब्तिरबाहिरो दुविहो ।। चू.भिक्खूणं उवहाणेबारसपडिमा सुत्ते वन्निजंति । उवासगाणं एकारस सुत्ते वन्निता विवेगा पडिमा एक्का सा पुन कोहादि, आदिग्रहणात् सरीरउवधिसंसारविवेगा । सा समासतो दुविधा अभितरगा बाहिरा य । अभितरिया कोधादीणं । आदिग्रहणात्मानमायालोभकम्मसंसाराण Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा- ७, मूलं- ४७, [नि ५१] ४३ य | बाहिरिया गणसीरभत्तपाणस्स य अनेसणिजस्स । पडिसंलीणपडिमा चउत्था । सा एक्का चेव । सा पुन समासेण दुविधा - इंदियपडिसंलीणपडिमा य नोइंदियपडिसंलीनपडिमा य । इंदियसंलीण-पडिमा पंचविधा नि. [५२] सोइंदियमादीआ पदिसंलीणया चउत्थिया दुविहा । अट्ठगुणसमग्गस्स य एगविहारिस्स पंचमिया ॥ चू. सोतिंदियविसयपयारणिसेहो वा सोतिंदियपजुत्तेसु वा अत्येसु रागद्दोसणिग्गहो । एवं पंचण्हवि । नोइंदियपडिसंलीणता तिविधा-जोगपडिसंलीनता कसायपडिसंलीनता विचित्तसयणासनसेवणता जधा पन्त्रतीए । अहवा अब्मितरिया बाहरिगा य । एगविहारिस्स एगा चैव सा य कस्स ? कप्पति आयरिस्स अट्ठगुणोववेतस्स अट्ठगुणा आयारसंपदादी समग्रो उववेतो किं सव्वरसे व नेत्युच्यते - जो सो अतिसेसं गुणेति विज्जादि पव्वेसु । उक्तं च- अंतो उवस्सगस्स एगरातं वा दुरावा निरातं वा वसभस्स वा गीतत्थस्स विज्जादिनिमित्तं । एवं छन्नउत्तिं सव्वंगेन भावपडिमा । एवं परूवितासु अधियारो भावपडिमासु । तत्थवि उवधाणपडिमासु तत्थवि भिक्खु उवधानपडिमासु अधिगारो, सेसा उच्चारियसरिच्छा । स केरिसो पडिवज्जति ताओ । उच्यते - दढसम्मत्तचरिते मेधावि बहुस्सुए य अयले य । नि. [५३] अरइरइसहे दविए खंता भयभेरवाणं च ॥ चू. दढो नाम निस्संकितादि, सइंदएहिंवि देवेहिं न सक्कति सम्मत्तातो चालेतुं, एवं चरित्तेवि । परिपठ्यते च - पढमं सम्मत्तं पडिवज्जति पच्छा चरित्तणाणो। मेहावी-तिविधो उग्गहधारणामेरामेधावी य, जताय बहुस्सुतो जाव दसपुव्वा असंपुन्ना जहन्त्रेण नवमस्स पुव्वस्स ततियमायारवत्युं कालत्राणं तत्थ वन्निज्जति । अचलोत्ति-थिरो नाणादिसु ३ थिरचित्तो, न य भजति अरतिरतीहिं अनुलोभेहिं पडिलोभेहि य उवसग्गेहिं । दव्विउत्ति-रागद्दोसरहितो हम्मंतो अक्कुस्संतो य सहति खमति य भयभेरवं, अहवा किंचि भयं न भेरवां अकस्माद्भयादि, भेरवं सीहादिजंति य इमेहिं गुणेहिं उववेतो । नि. [ ५४ ] परिचिअकालामंतणखामणतवसंजमे अ संघयणे । भत्तो बहिनिक्खेचे आवन्ने लाभगमने य ।। चू. परिचितं- अप्पाणं परिक्कमेहिंति, तवेण सत्तेण सुत्तेण एगत्तेण बलेण य । तुलणा पंचधा वृत्ता पडिमं पडिवनंती ॥ चउत्थ-भत्तेहिं जतितुं छट्ठेहिं अड्डमेहिं दसमेहिं बारसमेहिं चोद्दसमेहिं धीरा धितिमं तुलेतव्यं । जह सीहो तह साहू गिरिणदिसीहो तो वमो साधू । वेयावच्चकिलंतो, अभिन्नरोमो य आयासे । दारं ॥ पढमा उवस्सयंमि, बितिया बहिं, ततीया चउक्कम्मि । सुन्नधरंमि चउत्थी, तह पंचमिया मसाणंमि । दारं ॥ उक्कयितो दविताई सुत्ताति करेति जा तु सव्वाई । मुहत्तद्धपोरिसीए दिने य काले अहोरत्ता ।। अन्नो देहातो अहं नाणत्तं जस्स एवमुवलद्धं । सो किंचि आहिरिक्क न कणति देहस्स भंगेवि || Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -७/४७ आहिरिकं-प्रतीकारंदारं एमेव य देहबलं अभिक्खमासेवणाए तं होति। लंखगमल्ले उवमा आसकिसोरेव जोग्गविते ।। दारं । पजोतमंति-खंडकन्नसाहस्सिमल्लपारिछा। महकालपलसुरघडातालपिसाए करे मंस ।। न किलमति दीहेन वि तवेन तासितोवि बीहेति छन्नेवि द्वितो बलं साहति पुट्ठो अवि कहतु पुरपच्छसंथुतेसुन सज्जते दिद्विरागमादीसु ।। दिट्ठीमुहवन्नेहि य अज्झत्यववं समूहत्ति उभयो किसो किसदढो दढकिसो यावि दोहिंवि दढो य। बिंति य चरिमो य पसत्या धितिदेहसमास्सिता भंगा। सुत्तत्थस्सरियसारा कालं सुत्तेण सुद्धं नाऊणं । __ परिजितपरिक्कमेण य सुटु तुलेऊण अप्पाणं। ततोपडिवजंति परिजितंतिगतं ।। कालेत्ति-सरयकाले पडिवजति अमवेत्ता वा कालं जाणंति सुत्तादिना गणं आमंतेऊण खामेति । तवेविजो जहिं जोग्गोछट्ठमादि जाव सत्तमासावि, संजमे थिरो पडिलेहणपप्फोडणादीसु, पढमबितिएसु वा संजमेसु, संघयणे-पढमबितियततिएसु, भत्तं अलेवाडं अधाकडएणं उवधिणा परिक्कम करेति । पच्छा अन्नं अप्पणिहियादि दोहि एसणाहि उप्पाएंति । निक्खेवो-जति आयरितो इत्तिरियं गणनिक्खेवं करेति । उवज्झाओ उवज्झायत्तं जाव गणावच्छेइतो गणावच्छेइयत्तं निक्खिवति । जलादिसु वा उवधिं न निक्खिवति जहिं से सुरो अस्थमेत्ति । मनसावन्नेवि से अनुग्घाता । लाभे सचित्ते न पव्यावेति उपदेसं पुन देति, जो सेक्खेत्तंतो आसन्ना साधू तेहिं विसजेति जहिं वा नित्थरति । गमनेत्ति भत्तं पंथो य ततियाए पोरिसीए, सम्मत्ताए पडिमाए अब्भासगवसनग्गामे अप्पाणं दंसेति । आयरितो वि से तद्देवसितं वट्टमाणि वहति चेव, ताधे डंयिादीणं कहिज्जति, ताहे संव्विड्डीए पवेसिजति, तवबहुमाननिमित्तं सद्धानिमित्तं च । तस्स सेसाण य अतो पूया तस्स कीरति । असती दंडियादीणं पउरजनवतो, तद्भावे चाउवन्नो संधो, असतिजाव गच्छोपवेसिति॥ सत्तमासियाए पडिमाए सम्मत्ताए अट्ठहिं मासेहिं वासावासजोग्गखेत्तंपडिलेहेति उवहिं च उप्पाएतिवासजोग्गं ।सोय नियमा गच्छपडिबद्धो सव्वावि एसा अट्टहिं समप्पति । तिण्हं पडिमाणं आदिमाणं परिकम्मं पडिवजणा य एगवरिसेण चेच होज, मासियाए मासं परिकम्मं, जाव सत्तमासियाए सत्तमासा, जावतिएन वा कालेन परिकम्मितो भवति।तिन्नुवरि सेसाणंपडिमाणअन्नंमि वरिस परिक्कमणा अन्नमि पडिवजमाणा, सोभनेसु दिव्यादिसु पडिवत्ती तिन्नि सत्तरातिंदिया एक्कवीसाए रातिदिएहि अहोरातिया तिहिं पच्छा छटुं करेति । एगरातिया चउहि, पच्छा अट्ठमं करेति । नामनिप्फन्नो गतो। ___ सुत्तानुगमे सुत्तं उच्चारेतव्वं, जावमासियन्नमासोऽस्याः परिमाणं मासिया, णंकारो पूरणार्थ, भिक्खूणं पडिमा भिक्खूपडिमा । भृशं प्रपन्नः पतिपन्नः । नास्य अगारं विद्यते सोऽयमनगारः । नियंति दिया य रातोय वोसट्ठकाएत्ति वोसट्ठो व्युत्सृष्ट इति । चीयतेऽसाविति कायः । Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४५ दशा-७, मूलं-४८, [नि-५४] मू. (४८) सुयं मे आउसंतेणं भगवया एवमक्खातं, इह खलु थेरेहिं भगवंतेहिं बारस भिक्खुपडिमाओ पन्नत्ताओ कतराओखलु ? इमाओतंजधा-मासिया भिक्खुपडिमा, दोमासिया भिक्खु पडिमा, तेमासियाभिक्खुपडिमा, चउमासिया भिक्खुपडिमा, पंचमासिया भिक्खुपडिमा,छमासिया भिक्खुपडिमा, सत्तमासिया भिक्खुपडिमा, पढम सत्तरातिदियाभिक्खुपडिमा, दोच्चा सत्तरातिंदियाभिकखुपडिमा, तच्चा सत्तरातिंदियाभिक्खुपडिमा, अहोरातिन्दियाभिक्खुपडिमा, एगरातिं दियाभिक्खुपडिमा ।। मू. (४९) मासियंणं भिक्खुपडिमं पडिवनस्स, अनगारस्स निचं वोसट्टकाए चियत्तदेहे जे केइ उवस्सग्गा उववजंतितं०-दिव्वा वा मानुस्सा वा तिरिक्खजोणिया वा ते उप्पने सम्मंसहति खमतितितिक्खतिअधियासिति, मासियन्नं भिक्खुपडिमं पडिवनस्सअनगारस्सकप्पतिएगदत्ती भोयणस्स पडिगाहेत्तए एगा पानगस्स अन्नाउंछं सुद्धोवहडं निज्जूहित्ता बहवे दुपयचउप्पयसमणमाहण अतिहि किवणवणीमए कप्पति से एगस्स मुंजमाणस्स पडिग्गाहेत्तए, नो दोण्हं नो तिण्हं नो चउण्हं नो पंचण्हं नो गुम्विणीए नो बालवच्चाए नो दारगं पेजमाणीए नो अन्नो एलुयस्स दोवि पाए साहटु दलमाणीए नो बाहिं एलुयस्स दोवि पाए साहढ दलमाणीए एगंपादं अंतो किच्चा एग पादं बाहिं किच्चा एलुयं विकखंभयित्ता एवं दलयति एवं से कप्पति पडिग्गाहेत्तए, एवं से नो दलयति एवं नो कप्पति पडिग्गाहेत्तए । मासियं णं भिक्खुपडिमं पडिवत्रस्स अनगारस्स तओ गोयरकाला पत्रत्तातं जहा-आदिमज्झे चरिमे, आदि चरेज्जा नो मझे चरिज्जा नो चरिमे चरेज्जा, मझे चरिजा नो आदि चरेजा नो चरिमंचरेजा चरिमं चरेजाना आदि चरेजा नो मझे चरिजा। मासियं णं भिक्खुपडिमं पडिवनस्स अनगारस्स छविधा गोयरचरिया पन्नत्ता तं०-पेला, अद्धपेला, गोमत्तिया, पयंगविधिया, संबुक्कावट्टागंतुंपञ्चागता।मासियंणंभिक्खुपडिमंपडिवत्रस्स अनगारस्स जत्थ केति जाणति गामंसि वा जाव मंडवंसि वा कप्पति से तत्थ एगरायं वसित्तए, जत्थ केइ न जाणति कप्पति से तत्थेगरातं वा दुरायं वा वत्थए, नो से कम्पति एगरायातो वा दुगरायातो वा परं वत्थए, जे तत्थ एगरायातो वा दुगरायातो वा परं वसति से संतराछेदे वा परिहारे वा। मासियंणं भिक्खुपडिमंकप्पति चत्तारिभासातो भासित्तएतं०-जायणी पुच्छणी अनुन्नवणी पुहस्सवाकरणी।मासियंणंभिक्खु० कप्पति ततो उवस्सया पडिलेहित्तएतं० अधे आरामगिहसि चा, अधे वियडिगहंसिवा, अधे रुक्खमूलगिहंसिवा।मासियंणंकप्पंतिततोउवस्सयाअनुन्नवेत्तए तं०-अधे आरामगिहं अधे वियडगिहं अधे रुकाखमूलगिहं । मासियं णं० कप्पंति ततो उवस्सया उवाईणत्तएतं०-चेव। मासियंणं भिक्खु० कप्पंति ततो संथारगा पडिलेहेत्तएतं. पुढविसिलं वा कट्ठसिलं वा अधासंथडमेव । मासियं० कप्पंति ततो संथारगा अनुन्नवेत्तए तं चेवं । मासियं० कप्पंति ततो संथारगा उवाइणित्तए तं चेव । मासियं भि० इत्थी वा पुरिसे उवस्सयं उवागच्छेना स इथि वा पुरिसे वा नो से कप्पंति तं पडुच्च निक्खमित्तए वा पविसत्तए वा॥ ___ मासियंणं भिक्खु० केइ उवस्सयंअगनिकाएण झामेज्जा नो से कप्पति तं पडुच्च निक्खमित्तए वापविसित्तए वातत्थएणकोइ बाहाएगहाय आगासेजा नोकप्पतितंअवलंबितएवा पञ्चवलंबित्तए वा कम्पति से अहारियं रियित्तए । मासियं भि० पायंसि खानु वा कंटए वा हीरए वा सक्करए वा Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -७/४९ अनुपविसेज्जानो से कप्पति नीहरित्तए वा विसोहेत्तए वा कप्पते अहारियं रीइत्तए । मासियं भि० अच्छिसि पाणाणि वा बीयाणि वा रये वा परियावज्रेज्जा नो से कप्पति नीहरीत्तए वा विसोहित्तए वा कप्पति से अहारियं रियत्तए। मासियं भि० जत्थेव सूरिये अत्थमेज्जा तत्थेव जलंसि वा थलंसि वा दुग्गंसि वा निन्नंसि वा पव्वतंसि वा विसमंसि वा गड्ढाए वा दरीए वा कप्पइ से तं रयणी तत्थेव उवातिणा- वेत्तए नो से कप्पइ पदमवि गमित्तए, कप्पति से कल्लं पाउप्पभाए रयणीए जाव जलंते पाईणाभिमुहस्स वा पईणाभिमुहस्स वा दाहिणाभिमुहस्स वा उत्तराभिमुहस्स वा अधारियं रीएत्तए । मासियं णं भि० नो से कष्पति अनंतरहिताए पुढवीए निद्दाइत्तए वा पयलायइत्तए वा, केवली बूया आदानं मेयं से तत्थ निद्दायमो वा पयलायमाणे वा हत्येहिं भूमिं परामुसेज्जा अधाविधिमेव द्वाण ठाइत्तए उच्चारपासवणेणं उप्पाहिजा नो से कप्पइ उगिण्हित्तए वा कप्पति से पुव्वपडिलेहिए थंडिले उच्चारपासवणं परिद्ववित्तए तमेव उवस्सयं आगम्म अहाविहि ठाणं ठावित्तए । ४६ मासियं णंभि० नो कप्पति ससरक्खेणं काएणं गाहावति कुलवं भत्तए वा पानए वा निकखमित्तए वा पविसित्तिए वा, अह पुन एवं जाणेज्जा ससरक्खे से अत्ताए वा जल्लत्तए वा मल्लत्ताए वा पंकताए वा विद्धत्थे से कप्पति गाहावतिकुलं भत्तए वा पाणए वा निक्खमित्तए वा पविसत्तए वा । मासियं णं भि० नो कप्पति सीओदय-वियडेण वा उसिणोदय वियडेण वा हत्याणि वा पादाणि वा दंताणि वा अच्छिणि वा मुहं वा उच्छोलित्तए वा पधोइत्तए वा किट्टिता या ननत्य लेवालेवेण वा भतमासेन वा । मासियं णं भि० नो कप्पति आसस्स वा हत्थिस्स वा गोणस्स वा महिसस्स वा aratस वावगस्स वा दीवियस्स वा अच्छस्स वा तरच्छस्स वा परासरस्स वा सीयालस्स वा विरालस्स वा के कित्तियस्स वा ससगस्स वा चिक्खलस्स वा सुणगस्स वा कोलसुणगस्स वा दुट्ठस्स वा आवडमाणस्स पदमवि पयोसक्कित्तए । अदुट्टस्स आवडमाणस्स कप्पति जुगमित्तं पञ्चसक्कित्तए । मासियं णं कप्पति छायातो सीयंति नो उन्हं एत्तए उण्हातो उण्हंति नो छायं इयत्तए जं जत्य जया सिया तं तत्थ अधियासए, एवं खलु एसा मासियाभिमुपडिमा अधासुतं अधाकप्पं अधामग्गं अधासच्चं सम्मं कारणं फासित्ता पालित्ता सोभित्ता तीरित्ता किट्टित्ता आराधिता आणाए अनुपालित्ता भवति ॥ चू. बोस दुविधं दव्ववोसङ्कं भाववोसटुं च । दव्वोवट्टे कुलवधुदिट्टंतो असिनाणभूमिसयणा अविभूसा कुलवधू पओत्थधवा रक्खति पतिस्स सेज्जं अनिकामा दव्ववोसट्टा । भाववोसट्टे साधू वातियपेत्तियसिंभिय रोगातंकेहिं । तत्थ पुट्ठोवि न कुणति पड़िकारं सो किंचिवि वोसट्ठदेहोतु । वियत्तदेहोत्थ वियतदेहोत्ति त्यक्तः देहः । सो दुविधो-दव्वतो भावतो य । दव्वतो जुद्धपरायित अट्टणफलहीमल्ले निरुद्धपरिकम्मो गूहणमच्छियमल्ले ततियदिणे दव्वतो चत्तो । भावतो चत्तो, "बंधिज्ज व रुंभिज्ज व कोइ व हणेज अहव मारेज्ज वारेति न सो भगवं वियत्तदेहो अपडिबद्धो ० । जइ केइत्ति यदि केचित् यदित्युब्भुपगमे, केचिदुपसर्गा ३ दिव्वादि तिन्नि चउधा बारस एवं तु वसग्गा । बोसट्टग्गहणेण तु आता संवेयणग्गहणं हासाप्पदोसावीमंसा पुढोवेमता दिव्विया चउरो हासप्पदोसवीमंसकुसीला नक्खत्ता चउधा, भयतोपदोस आहारनुबंधवञ्चलेण रक्खट्ठा । तिरिया होंति चउद्धा एते तिविधा उवसग्गा ॥ घट्टणपवडणथंभणलेसण चउहा तु आतसंवेता । ते पुन सत्रपती बोसदारेण इहयं तु। ते उप्पन्ने सम्मं सहतित्ति। मनवयणकायजोगेहिं तिहिं तु Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-७, मूलं- ४९, [ नि- ५४] दिव्वमादितिन्नि सम्मं अहियासेती। एत्थ सुण्हाए दिवंतो । तीसे उक्कोससासुससुरादी एते अपरोधे कते हु खिसंति, सा खिसिता अतीब लज्जति जतिवि तान दुक्खप्पायगाणि वयणानि दुरधियासाणि तधवि तानि अहियासेति जति ना धिया सिरसामि तो कुलस्स अवर्द्धसोहोहिति हसायारो व अतिक्कतो होहिति । मज्झिमा दियरा उल्लंठवयणाणि भणंति, जति वा तेसिं न लज्जति, तहवि न पडिउल्लंठेति अहियासेति साहनिज्जा एते । जहन्ना या दासादीया दासाया बहुसं उल्लुंठेति, दासत्ति स्वलाकातुं किमेतेसिं वयणाणि गणेमि अधियासेति, पडिवयणं न देति । एतं दव्वसहणं । एतं दव्वसहणं । भावसहणं साधुस्स । सासुससरोवमा खलु दिव्वा, दियरोवमा य मानुस्सा, दासत्याणीया तिरिया । ताहे समं सोधियासेति । अथवा दुधावेते समासेन, सव्वे सामन्नकंटका। विसयानुलोमिया चैव तहेव पडिलोमिया ।। वंदनसक्कारादी अनुलोभा, वधबंधनपडिलोमा। तेवि य खमति सव्वे, एत्थ य रुक्खेणं दिलंतो । वासीचंदनकप्पो जह रुक्खो इय सुहदुहसहो तु रागद्दोसविमुक्को सहती अनुलोमपडिलोमे मासियणं भिक्खुपडिमे पडिवनस्स अनगाररस कप्पतिएगा दत्ती भोयणस्स सुत्तं दत्तीपरिजाणणत्थं इमं सिलोगद्वयं भन्नतिहत्थेण व मत्तेणं वा भिक्ख होति समुज्जता । दत्ती उ झतिए वारे खिवती होति तत्तिया ॥ अवोच्छिन्न निपाता तु दत्ती होति दवेतरा । गानेगासु चत्तारि विभंगा भिक्खासु दत्तिसु ॥ एगा भिक्खाएगा दत्ती । तत्थ पढमभंगो दायएणं एगा भिक्खा अव्वोच्छिन्ना दिन्ना, बितियभंगे वोच्छित्रा दिन्ना, तइयभंगो केइ पंथिया कम्मकरा वा एगत्थातो गासे वीसुं २ उवक्खडेत्ता भुंजंति, सिं एक्को परिवेसतो, साहुणा य भिक्खट्टाए तत्थ धम्मलाभितं । ताहे सो परिवेसतो अप्पणायातो देमित्ति ववसितो । तेहिं सेसएहिं भन्नति, पत्तेयं पत्तेयं अमच्यातो वि देहि भिक, ताहे तेन परिवेसएण सव्वेसिं तेनयातो घेत्तुं एगट्ठा कातुं अव्वोच्छिन्नं दिनं एस ततितो भंगो। चउत्थं भंगो एवं चैव नवरि वोच्छिन्नं । एत्थ दत्तीसु एगानेगविसेसणट्टाए अट्ठ भंगा परुविज्जति । तं जधा एगो दायगी एगं भिक्खं एक्कसिं देति । एगो एवं भिक्खं दुप्पभिति वा तिप्पभितिं वा देति । एवं अड्डभंगा कायव्वा | अन्नाउंच्छं । उच्छं चउव्विहं नामादि । नामं ठवणातो गतातो। दव्वुंच्छे ठवणाए निक्खेवो छक्को दव्वं च दव्वनिक्खेवो । खेत्तंमि जम्मि खेत्ते काले कालो जहिं जोउ ॥ उक्खलखलगे दव्वी दंडे संडासए य पोत्तीया । आमे पक्के य तथा दव्च्छे होति निक्खेवो ॥ तावसादी उच्छवित्तिणो जं उक्खुलकुंडियाए परिसडितं सालिकणादि । तं उच्चिणित्ता रंधेति खलए मट्टिते संवूढे य जं परिसंडितं तं उचिणंति, दव्विअ धन्नरासीतो अनुन्नवेत्ता जं दव्वीए एक्कसि उप्पाडिति तं गिण्हंति, एवं अनत्य वि प्रति-दिवसं डंडे धन्नराशीतो अनुन्नवेत्ता जं लडीए उपाडिज्जति तं गिण्हंति । एवमन्नत्थवि प्रतिदिवसं, संडासएत्ति अंगुट्ठपदेसिणीहिं जं घेप्पति सालिमादि तं गिण्हंति जतिति बहुं पासति सालिमादि तधवि न मुट्ठि भरित्ता गिण्हति । पोत्तीए धन्नरासीतो अनुन्नवेत्ता पोत्तिं तत्थ छुभंति जं पोत्तीए लग्गंति तं गिव्हंति, एवमन्नत्थवि । एतं ४७ Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४८ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -७/४९ आमंपकंजंचरगादीआ भिक्खं हिंडति एयंदवूछ। भावे जत्थन नजति, जधा एतस्स एत्तियातो दत्तीउ कप्पंति । तं पुन अन्नाउंच्छं, सुद्धं उवहडं वा, सुद्धं नाम अलेवाडं सुद्धाहिं वा पंचहिं उद्दडादीहि उवहडाजा अन्नस्स भुजितुकामस्स अट्ठाए उवणीता भिकखयरस्सवातणयणइच्छिया दिन्नससावसेसोदव्वाभिग्गहो।खेत्ताभिग्गहोजंउवरिभणिहिति, एलुगंविकंभइत्ताकाले ततियाए पोरिसीए भावेनिज्जूहित्ता दुपदचतुष्पदादि ।जावनोदारगंपज्जेमानीएत्तिा निज्जूहित्ता नियत्तेसु दुपदमनुसपरखीचतुष्पदा गोबलिवद्दाद्दी।समणा निग्गंथसकताव-सगेरुयआजीवगा पंच माहणा मरुगा अतिधी धूली जध कप्पडियादि, किविणा-रंका-वणीमगा-साणमादी । अंतराइयदोसपरिहरणत्थं एते परिहरिजंति।जंतं हेट्टा भणियं, उवनीतं, तं जति एगस्स भुंजमाणस्स उवनीयं तो गिण्हति न गेण्हे दुगमादीणं, अवियत्तं तु मा भवे । गुग्विणीए गब्भो पीडिजति, अ पाउयउद्वेत्तणिवेसंतीए जिनकप्पियापडिमापडिवत्रगाय आवत्रमेत्तगाइगब्मंपरिहरंति, गच्छवासी अट्ठमणवमेसु मासेसु परिहरंति, नो बालवच्छाए खीराहारं गच्छवासी । पडिमापडिवनगा जिनकप्पिया य कूराहारमवि निक्खवितुं दितीए निच्छंति । एत्थ दोसा सुगुमालसरीरस्स खरेहिं हत्थेहिं सयणीए वा पीडा होज, मज्झारादी वा साणो वा हरणं करेजा, नो दारगं पेजमाणीएत्ति धणयं पायंतीए, भावाभिग्गहो गतो। खेत्ताभिग्गहो नो अंतो एलुगस्स सुत्त-एलगो-उंबरो साहटुत्ति-साहरित्ता गच्छगतनिग्गते वा लहुगा गुरुगाय एलुगासुरतोआणादिनोय दोसा, दुविधा य विराधना । इणमो संकाग्गहणे इच्छ दोनिविट्ठा अवाउडा, निहनुक्खणणविरेगे । तेने अविदिन्नपाहुडे, बंधवधउद्दवणे खिसणा चेव निच्छुभणमेव उच्चेव झंझंडिए दीने अविदिन्नवजेण या पच्छित्ते आदेसा संकितं निस्संकिते य गहणादी तेनेव, चउत्थे संकिता गुरुगा, निस्संकिते मूलं, गेण्हणकडणववहारपच्छाकहुवा हतधयनिव्विसए। कानुहुइमस्स इच्छा अभितरमतिगतो जीए दोन्निविट्ठाव होजाही। अवाउडा वा, अगारीतु, लज्जिता सावि हुजाहि, संका वा से समुब्मवे, किमन्ने धित्तुकामो एस ममं? जेन तीतिए दूरं, अन्ने वा संकेज्जा गुरुगा, मूलं तु निस्संके, आउत्थ परत्थ वा उभयसमुत्था वा होज दोसा तु उक्खणनिहणविरेगं च । तत्थ किंची करिज्जाही । दिटुं एतेण इमं साहिज्जा मा तु एस अन्नेसिं । तेनोत्तिवएसो उसंकागहणादि कुजाहि,तित्थंगरगिहत्थेहिं दोहिवविअतिभूमिपविसणमदिन्नं, किं से दूरमतिगतो, असंखडं बंधवहमादी, खिंखेज व, जह एते अलंभतवराग अंतो पविसंति, गलए धेत्तूण चण बाहरितो निच्छुभिजाहि, ताऊय अगारीओ चीरल्लेणं व तासिता सउणीउ चेवं गच्छिज्जा । झंझडितो नाम उवचरतो, । अहवा भणिज्न एते गिहिवासंमिवि अदिट्ठकल्लाणादीणा, अदिन्नदाणा, दोसे तेनाउंनोपविसे ।उंबरविसंभंमिवि जतिदोसा अतिगतंमि सविसेसा तहवि अफलं नसुत्तं, सूत्तनिवातो इमो ।जम्हा उजाणधडासत्थे सेनासंवधयपवादीया। पडिनिग्गमणेजने भुंजंतियजहिं पहियवग्गो। उज्जोगेत्तिउजाणियाए निग्गतोजनोतत्थमुंजंति। घडाभोज्ज-नाम-महत्तरगअनुमहतरग-ललिताझणिता कडुगदंडाधार परग्गहिता गोडी सत्थो वा बहिं आवासितो, सेना-खंधावारो संवट्टो भएण जत्थ विसमादिसु संवट्टीभूतो लोओ, वइयत्तिवइयासभाए पयाए भुंजति बाहिं वा जनवाडे वा जहिं वा बाहिं पथियवग्गो भुंजति । एतेसु सो पडिमापडिवनओ हिंडति, तस्थिमा विधी गेण्हितव्ये, पासहितो एलुगमेत्तमेव पासति न चेतरे Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-७, मूलं - ४९, नि-५४] दोसा निक्खमपवेसणेवि य अचियत्तादी, जढा, एवं तत्थ गंतुं निकद्रमणपवेसे वजित्ता, इसित्ति पासे ठाति । जधा एलुगमित्तं पासति तहा द्वाति, उक्खेवं च जहा य पुव्वुत्ता दोसा न भवंति तथा ति । उञ्जाणघडणं असतीए सालापमुहे कोट्ठउ विसालो दूरट्ठितेहिंवि एलुगो उक्खेवो य दीसति, मण्हचे वा जत्य परिवेसणा रसवतीए वा तं अगंभीरं पगासंति भणितं होति, तत्यवि निक्खमणपवेसं वज्रेत्ता एलुगमित्तखित्ते उक्खेवनिक्खेवो य दीसंति तत्थ द्वाउ गेण्हति । खेत्ताभिग्गहो गत || इदानिं कालाभिग्ग सुत्तं मासियन्तं तओ गोयरकाला प० - आदिं चरेज सुत्तं त्रय इति संख्या गौरिव चरणं गोचरा जधा सो वच्छतो रूवतीए इत्थियाए चारिपाणिए उवनीते तीसे रूवादिअरत्तो अब्भवहरति । एवं सोवि भगवं सद्दादिसु अमुच्छितो ततियाए पोरिसीए अडति । तत्थ गाथा । पुव्वं वा चरति तेसिं नियट्टचारेसु वा अडति पच्छा ! जत्थ दोन्नि भवे काला चरती तत्थ अतित्थितो अनारद्धे व । अत्रेषु मज्झे चरति संजतो गिण्हंतदेतयाणं तु वज्जयंतो अपत्तियं जति अन्नेत्ति भिक्खयरा मज्झे अंडंति तो सो पुल्वं भिक्खं अडति | अहवा अन्नियट्टेसु भिक्खयरेसु पच्छा अडत । जत्य दो भिक्खवेला तत्थ पढमभिक्खवेले अतिक्कंते बितियभिक्खवेले अप्पत्ते हिंडति । एवं मज्झे । छम्पासियन्नं-छव्विधा गोयरचरिया प० पेडा य अपेडा य गोमुत्तिया चंकवंकं हिंडति । एवं गोतिदोसो, जहा - उफेडेंतो गच्छति ॥ ४९ एव घराणि छड्डितो हिंडति । संबुक्का बट्टा अपदाहिणं संबुक्का वट्टाय गंतुं पञ्चागतित्ति एगाए उलिएहिं हिंडतो गच्छति बितियाए ओलिए हिंडतो पडिअति सेसं छड्डेति । मासियन्नं जत्थ केइ जाणंति सुत्तं जत्ति-जंमि गामंमि वा नगरम्मि वा, केई - गिहत्था गिहत्थियातो वा जाणंति । एस डिमापडिवन्ना तो संणातगादितिगा कप्पति-वट्टति, सेत्तिं तस्स पडिवन्नस्स चत्तारि भासातो एगराइयं वत्तिए । एत्थ एकरात्रिग्रहणात् दिवारतिंपि वसति । सेसं कंठं । मासियंन्नं पडिमं पडिवनस्स चत्तारि भासातो जाणनीय जायति संथारगं उवस्सयं वा पुच्छति करसोग्गहो सुत्तत्थे वा संदेहं अनुंनार्वेति । जे तेहिं पुव्वट्ठिता उच्चारतणडगला वा अनुन्नवेति, पुटुस्स वागरणी अएगनातेण वा एग वागरेण वा मासियन्ना तउ उवस्सया उवस्सयं पुव्वं पडिलेहेति सुद्धं अनुन्नवेति । पच्छा उवातिनति । उचल्लियत्ति भणितं होति । मासियं तउ संथारगा पुढविसिला पट्टगा कट्ठसिला फलगाणि अहा संघडा तह चेव चट्ठिता । मासियणं इत्थी उवस्सयं सुत्तं इत्थी-मेहुणसंगारदिन्नेया वा अधासंपत्तीए वा तं पडुञ्चति । तं स्रीजुगलं वा । मासियं उवस्सयं अगनिकाएण सुत्तं - अवलंबतित्तिअक्खंवेति पच्चवलंबतित्ति पुनो पुनो । आधरियं रियत इति । कड्डिजमाणो वि नातियंरति त्थ पादं सिक्खाणू वा नीहरति उकड्डति-विसोहति अवयवा अवनेति न य दुक्खतित्ति अच्छति अहारिय मेव यंतित्थ । अच्छिसि पाणाणि वा । पाणा मरवगादी, बीयाणि तिलादि रओ-धूली परियाविज्जतिलग्गति नीहरति उद्धरति विसोधेति धोवति अच्छीणि । न य दुक्खतित्ति अच्छति अधारियमेव यति । गामेगरातियाए । मासियाणं जत्थेव सूरिए अत्थमिज्ज सुत्तं जत्थति वसंतए थलए वा तेसिं चउत्थि पोरिसिं पत्तो 23 4 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -७/४९ सूरो अच्छां च भवति जलं अब्भागवासियं, जहिं उस्सा पडित, थलं अडवीए दुग्गं गहणं कडिं निन्न-गड्मादिविसमं निनुन्नतं पव्वतोपव्वताए वा नो पडिसेहे से निद्देसे । जो अधिकतो पडिमापडिवन्नतो, पदमात्रमपि ग्रहणात् अर्द्धपदमपि ओवातिणावेत्तए वसित्तए अधारियाजधारियापदभेदादि न करेति अनंतरहिताए पुढवीए-तिरोऽन्तर्धाने न अंतरिया अनंतरिया अनंरतहिता-सचेतना इत्यर्थः। निद्दाइत्तए सुवित्तिएयपयलाईत्तए उपितएकेवली बूया-केवली परं ते दोसे समत्थो नातुं वक्तुं वा जे तत्र संभवति । अथवा केवलिवयणेन भणामि दोसे न सच्छंदेण, कतरो केवली ? सुतनाणकेवली बूया वक्तुं आदाणं दोसाणं आयतणं वा हत्थेण अधियं सच्चित्तं भूमि परामुसिज्ज मासियाणं-ससरक्खणकाएण सुत्तं-सचित्तरतो ससक्खो सेतो पस्सेतो जल्लो मलो कद्दमीभूतो, मलो हत्यादिघट्टितो अवेति सो चेव मलो जदा-सएण उल्लितो भवति । विद्धत्यो परिणतो अचित्तो जातो । सीतोदगवियडेण वा, सीतं उदयं वियर्ड भंगाल। चउत्य रसियं उसिणदवे वा सीतलगंउसिणोदगवियर्ड फासुगं अवियडं नीवोदगादि हत्यादीणि कंठाणि, लेवे देतियाएलेवाडितं असुइणावा गाते।किंचि सउणगादिना भत्ता मासे समुद्दिढे हत्थो धोवति।जहिं सूरो अस्थमेतिजले भूमीए वा तेहिं भायणं न निक्खिवति, लइतएहिंचेवज्झायंति। मासियन्नं गोणस्संवा सुत्तं-गोणादि जावएगा कंठा, दीविओ चित्तंतो अच्छो-अच्छभल्लोतरच्छो चरक्खू सेसा दुट्टो मारणातो, उमत्तओ एरंडइतओ सेसाविंताओ वा वहपरिणतो आपतति । पदमविनतो उसरति, उव्वत्तत्ति वाअपिग्रहणात् अर्द्धपदमपिजतिओसक्कतितधा वि हरितनि मइंतो आगच्छति, तेन न ओसक्कत्तिमाअधिकरणं भविस्सति । अदुढेओसक्कति उवत्तत्ति वातो मासो उव्वतंतो हरिताणि मद्दिहिति मा अधिकरणं भविस्सति । मासियणं नो कप्पति छायातो सीतकालए ममसीतंति काउंउण्हं गच्छति।उण्हकालए वा उण्हमिति कृत्वा छायं गच्छति।जति सीतं उण्हं वा जत्य उगासेजता काले तं सीअंउण्हं वा । तंमि खेत्तेजले थले वा उवस्सए वा तदा सीतकाले वा उण्हकाले वा एएन पणिधाणेन गच्छति भिक्खादिकज्जेसु गच्छति। मू. (५०) दोमासियं णं भिक्खुपडिमं० निचं बोसट्ठकाअंचेव जाव दो दत्ती तेमासियं तिन्नि दत्तीओ चाउमासियं चत्तारि दत्तीओ पंचमासियं पंचदत्तीओ छमासियं छदत्तीओ सत्तमासियं सत्तदत्तीओ जति मासिया तत्तिया दत्तीओ॥ घू. समत्ताए गच्छं पविसेजति विभवेण दो मासिया जाव सत्तमासिया । एयं चेव नाणंतं दत्तीसुकालेण वा। मू. (५१) पढमं सत्त रातिंदियंणंभिक्खुपडिमंपडिवन्नस्स अनगारस्स निचं वोसहकाये जाव अधियासेति कप्पति से चउत्थेणं भत्तेणं अप्पाणएणं बहिता गामस्स वा जाव रायहानीए वा उत्तानगरस वा पासेल्लगस्स वा नेसज्जियस्स वा ठाणं ठाइत्तए तत्थ दिव्वमानुसतिरिक्खजोणिया उवस्सग्गा समुप्पजेज्जा ते णं उवस्सग्गा पयाल्लिज्ज वा पवाडिज्ज वा, नो से कप्पति पयलिएत्त वा पवडित्तए वा । तत्थ से उच्चारपासवणं उवाहेजा नो से कप्पति उच्चारपासवणं ओपिण्हित्तए वा, कप्पति से पुव्वपडिलेहियंसि थंडिलंसि उच्चारपासवणं परिठवित्तए अहाविधिमेव द्वाणं ठाइत्तए, एवं खलु एसा पढमा सत्तराइंदिया भिक्खुपडिमा अहासुयं जाव आणाए अनुपालिता भवति । एवं दोच्चसत्तरातिदियावि नवरं दंडातियस्स वालगंडमाइस्स वा उक्कुडुयस्स वाहाणं ठाइत्तए सेसं Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-७, मूलं-५२, [नि-५४] तंचेवजाव अनुपालित्ताविभवति । एवं तच्चा सत्त रातिदियाविभवति। नवरं वागादाहियाए वा वारासाणयस्स वा अंबखुजस्स वा ठाणं ठाइत्तए ससंतं चेव जाव अनुपालियाता वि भवति। मू (५२) एवंअहोरातियावि, नवरंछटेणं भत्तेणं अपाणएणंबहिता गामस्स वाजावरायहानिस्स वा इसिं पब्भारगतेणं कारणं एगपोग्गलगताए दिट्ठीए अनिमिसनयणे अधा पणिहितेहिं गत्तेहिं सबिंदियुगुत्ते दोवि पाए साहटु वग्धारियपाणिस्स हाणं ठाइत्तए । तत्थ से दिव्यमानु-सतिरिच्छजोणिया जाव अधाविधिमेव ठाणं ठाइत्तए ।। एगराइयं न भिक्खुपडिमं अननुपाले-माणस्स अनगारस्स इमेतओठाणा अहिताए असुभाए अखमाए अनिस्सेस्साए अनानुगामियताएभवंति तं० उम्मायं वालभेजा दीहकालियंवा रोयातंकंपाउणेजा केवलिपनत्ताओ वा धम्माओ भंसेजा। एगराइयं नं भिक्खुपडिमं सम्मं अनुपालेमाणस्स अनगारस्स इमे तओ ठाणा हिताए जाव अनुगामियत्ताए भवंतितं० ओधिनाणेवा से समुप्पञ्जेजा, मनपजवनाणे वा समुप्पजेजा केवलनाणे वा से असमुप्पन्नपुव्वे समुप्पोजा । एवं खलु एसा एगरातिया भिक्खुपडिमा अधासुत्तं अहाकप्पं अहामग्गं अधातचं कारणं फासित्ता पालित्ता सोहेत्ता तीरेत्ता किट्टेत्ता आराहिया आणाए अनुपालेत्तायावि भवति ।। एताओ खलु तातो थेरेहिं भगवंतेहिं बारस भिक्खू० पन्न० त्ति बेमि। चू.पढमसत्तरातिदियादिसुकालकतोउपधानकृतोय विसेसो, नदत्तीपरिमाणं, चउत्थपारणए आयंबिलं, अपाणगंतवोकम्मं, सव्वासि नेसज्जितो अचेतोवग्धारितपाणी ईसिपब्भारगतो तडीए ठाति, ईसिं खुज्जूगो वा, ईसि दोवि पादे, पादस्स यपादस्सय अंतरंचउरंगुलं साहटु-साहरित्ता, एगपोग्गलनिरुद्धदिट्ठी-रुविदव्वे कम्हिवि अचेयणे निवेसिया दिट्ठी, सचेतन अप्पाइव्वाति, उम्मेसादीनिविन कारेति सुहुमुस्सासंच।अहापणिहिताणिजंजंधावितिसबिंदियाणि सोतादीपि नरागंन दोसं गच्छति । सेसं कण्ठ्यं ।। दसा-७-समाप्ता मुनि दीपरत्नसागरेण संशोधिता सम्पादिता दशाश्रुतस्कन्धसूत्रे सप्तमा दसा सनियुक्तिः सचूर्णिः समाप्ताः (दसा-८-पर्युषणा) घू. संबंधो सत्तमासियं फासित्ता आगतो ताहे वासाजोग्गं उवधिं उप्पाएति वासाजोगं च खेत्तं पडिलेहेति । एतेन संबंधेन पञ्जोसवणाकप्पो संपत्तो । तस्स दारा चत्तारि अधिगारा, वासावासजोग्गेण खेत्तेण य उवधिणा य जाव वासा समुजाता, नामनिष्फनो, पजोसमणा कप्पो दुपदं नाम, पजोसमणा कप्पो य, पजोसमणाए कप्पो पजोसपणाकप्पो । पञ्जायाणंतो समणा पजोसमणा । अथवा परि सव्वतो भावे, उसनिवासे, एस पजोसमणा । इदानि निज्जुत्तीवित्थारो । पञ्जोसमणाए गाथाद्वयं । नि. [५५] पजोसमणाए अक्खराइं होंति उ इमाई गोन्नाई। परियायववत्थवणा पजोसमणाय पागइया ।। नि. [५६] परिवसणा पञ्जुसणा पजोसमणा य वासवासोय। पढमसमोसरणं ति य ठवणा जेट्टोग्गहेगट्ठा॥ Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -८/५२ घू. पजोसमणा एतेसिं अक्खराणं शक्रेन्द पुरन्दरवदेकार्थिकानि नामानि गुणनिष्फन्नानि गोन्नानि, जम्हापव्वजापरियातोपज्जोसमणावरिसेहिं गणिज्जंतितेन परियागववत्थवणा भन्नति। जधा आलोयणवंदनगादीसु । जहा रातिनियाए कीरमाणेसु अनजमाणेपरियाए पुच्छा भवति । कति पजोसमणातो गताउ उवठ्ठावितस्स जम्हा उड्डुबद्धिया दव्वखेत्तकालभावपजाया इत्थ पञ्जोसविजंति, उज्झिन्झंतति भणितं होइ । अन्नारिसा दव्वादिपजाया वासारते आयरिजंति तम्हा पञ्जोसमणा भन्नति । पागतियत्ति पजोसवणत्ति । एतं सव्वलोगसामन्नं पागतिया गहत्था एगत्थ चत्तारि मासा परिवसतित्ति परिवसणा४। सव्वासु दिसासु न परिब्ममंतीति पजुसणा। वरिसासु चत्तारि भासा एगत्य अच्छंतीति वासावासो । निव्वाघातेणं पाउसे चेव वासपाउगं खित्तं पविसंतीति पढमसमोसरणं । उडुबद्धातो अन्नमेरा ठविज्जतीति ठवणा उडुबद्धो एकेकं मासं खेत्तोग्गहो भवति । वरिसासु चत्तारि मासा एगखेत्तोग्गहो भवतित्ति जिट्ठोग्गहो । एषां व्यंजनतो नानात्वं न त्वर्थतः । एषामक ठवणानाम परिगृह्य निक्खेवो कजति । नि. [५७] ठवणाए निक्खेवो छक्को दव्वं च दव्वनिक्खेवो । खेत्तं तुजम्मि खेत्ते काले कालो जहिं जो उ ।। नि.[५८] ओदइयाईयाणं भावाणंजा जहिं भवे ठवणा। भावेन जेन य पुनो ठविजए भावठवणा उ ।। चू.नामठवणातो गताओ, दव्वट्ठवणाजानगसीरभवियसरीरतिरित्ता, दव्वं चदव्बनिक्खेवो, जाई दव्वाइंपरिभुंजंति जानिय परिहरिजंति । परि जति-तणडगलछारमल्लगादि । परिहरिजंति सचित्तादि ३१ सचित्ते सेहो न पध्वालिज्जत्ति, अचित्ते वत्यादिन धेप्पति, पढमसमोसरणमीसए. सेहो सोवहितो। खेत्तट्ठवणा सकोसंजोयणं, कारणे वा चत्तारिपंचजोयणाई।कालवणा चत्तारि मासा, यच्च तस्मिन् कल्प्यं । भावठवणा कोहादिविवेगो भासासमितिजुत्तेणन य होतव्वं । एतेसिं सामित्तादि विभासा कातव्वा। नि. [५९] सामित्ते करणम्मिय अहिंगरणे चेव होंति छन्भेया। एगत्तपुहत्तेहिं दव्वे खेत्तऽद्धभावे य ।। चू. दव्वस्सट्ठवणा दबट्ठवणा, दव्वाणं वा ठवणा दव्वट्ठवणा, दव्येण वाट्ठवणा वरदव्वेहिं वा ठवणा । दव्वंमि वा ठवणा वरदव्वेसु वा ठवणा । एवं खेत्त कालभावेसुवि एगत्तबहुत्तेहिं सामित्तकरणाधिकरणता भाणितव्वा। तत्थदव्वस्स ठवणाजधा-कोइ संथारगंगिण्हति, दव्वाणं जधातिनि पडोगारेणंगिण्हति। दव्वेणंजधा-वरिसारत्तेचउसुभासेसु एक्कसिं आयंबिलेणंपारित्तां सेसंकालंअब्भत्तद्वंकरेति।दव्वेहि मासेहिमासेहिं चत्तारिआयंबिलपारणया।एवं निवितिउदणंपि। दवम्मि जधा-एगंगिएफलए हातव्वं ।दव्वेसुजधा-दोसादीकंबीसंथारणए। खेत्तस्स एगगामस्स परिभोगो । खेत्ताणंत्तिगामादीण अंतरपल्लीयादीणं । करणे एगत्तपुहत्तेणं नस्थि । अधिकरणे एगे खेत्ते, परं अद्धजोयणमेराए गंतुंपडिएत्तए। पुहत्तेणं दुयमादीहिवि अद्धजोयणेहिं गंतुंपडिएत्तए। कारणे २ कालस्स जा मेरा सा ठविज्ञति । अकप्पिया वा सारत्तकालेन परिधिप्पंति । कालाणंचउण्हंमासाणं ठवणा कालेहि-पंचाहे पंचाहे गते कारणे ठायति । कालम्मि पाउसे ठायंति कालेसु आसाढपुन्निमातो सवीसती राएमासदिवसेसुगतेसुठायंतिकारणे।भावस्स उदयियस्स ठवणा। Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-८, मूलं-५२, [नि-५९] ५३ भावाणं खइयं भावं संकेतस्स, सेसाणं भावाणं परिवज्रणा होइ । भावत्ति-भावेनं निजरट्ठाए ठाति । भावेहिं निज्जरताए संगहट्ठताए चेतावच्चं करेति । भावंमि क्खउवसमिए भावेसु स नत्थि | अहवा खओवसमिए भावे सुद्धातो सुद्धतरं एवमादिसु परिणमंतस्स । भावेसु ठवणा भवति । एवं ताव दव्वादि समासेण भणितं । इदानिं एते चेव वित्थरेण भणिहामि । तत्थ ताव पढमं कालवट्ठवणं भणामि । किं कारणं ? जेन एवं सुत्तं कालट्ठवणाए सुत्तादेसेणं परुवेतव्वं । कालो समयादीओ पगयं समयम्मि तं परूवेस्सं । निक्खमणे य पवेसे, पाउससरए य वोच्छामि ॥ नि. [ ६०] धू. असंखेज्जसमया आवलिया । एवं सुत्तालावेणं जाव संवछरं । एत्य पुन उडुबद्धेण वासारत्तेण य पगतं अधिगार इत्यर्थः । तत्थ पाउसे पवेसो वासा वासपाउग्गे खेत्ते । सरते तातो निग्गमनं । नि. [६१] उनाइरित अट्ठ विहरिऊण गिम्हहेमंते । एगाहं पंचाहं पंचाहं मासं च जहा समाहीए ॥ चू. चत्तारि हेमंतिया मासा चत्तारि गिम्हमासा एते अट्ठ विहरंति । ते पुन अट्ठ मासा ऊनया अतिरित्ता वा विहरिज्ज । कथं पुन ऊना वा अतिरित्ता वा भवंति ? । तत्थ ताव जधा ऊना भवंति तधा भन्नति । नि. [६२] काऊण मासकप्पं तत्थेव उवागयाण ऊना ते । चिक्खल वास रोहेण वा वि तेन डिया ऊना ।। चू. आसाढचउमासियं पडिक्कंते जति अन्नत्य वासावासपाउग्गं खेत्तं नत्थि ताहे तत्थेव ठिता वासावासं, एवं ऊना अट्ठमासा, जेन सत्तमासा विहरिता । अथवा इमेहिं पगारेहिं ऊना अट्ठमासा होज्ज । चिक्खल्लं पच्छद्धं । जत्थ वासारत्तो कतो, ततो कत्तियचाउम्मासिए न निग्गता इमेहिं कारणेहिं पंथो चिक्खल्लो तत्थ खुपिञ्जति, वासं वा णतो विरमती, रोहगो वा जातो जाव मग्गसिरं सव्वं न निग्गआ, ताहे पोसे निग्गंताणं पोसादीया आसाढंता सत्तमासा विहरिता एवं ऊना भवंति । इदानं जधा अतिरित्ता अट्ठमासा विहरिता होज तधा भन्नति । नि. [ ६३ ] वासाखेत्तालंभे अद्धाणादीसु पत्तमहिगातो । साहगवाधाएण व अपडिक्कमिउं जइ वयंति ।। चू. साहुणो आसाढचाउम्मासिए पडिक्कंते वासावासं पातोग्गं खेत्तं मग्गंता न लब्धंति ताहे तेहिं मग्गंतेहिं ताव न लद्धं जाव आसाढचाउम्मासियातो सवीसतिरातो वा मासो गतो । नवरं भद्दपदजोण्हस्स पंचमीए लद्धं खेत्तं तंमि दिवसे पजोसवितं, एवं नवमासा सवीसतिराया विहरिता । अथवा साहू अद्धाण पडिवन्ना सत्थवसेणं आसाढचाउम्मासियातो परेणं पंचाहेण वा दसाहेण वा जाव सवीसतिराते वा मासे खेत्तं पत्ता एवं अतिरित्ता अट्ठमासा विहरिता। अहवा जत्थ वासावासो कतो ततो खेत्तातो आरतो कत्तियचाउम्पासियस्स निग्गच्छंति इमेहिं कारणेहिं, कत्तियपुन्निमाए आयरियाणं नक्खत्तं असाहगं, अन्नो वा कोइ तं दिवसं वाघातो भविस्सति, ताहे अपुन्ने कत्तिए निग्गच्छंता अतिरित्ते अट्टमासे विहरिति एगाहं पंचाहं मासं वा जधा समाधीए । अस्य व्याख्यापडिमा पडिवन्नाणं एगाहं पंच होतऽहालंदे । जिनसुद्धाणं मासो निक्कारणओ य थेराणं ॥ नि. [ ६४ ] Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -८/५२ चूताव पडिमापडिवनाउडुब्बद्ध एकेकअहोरत्तंएगखेत्तंअच्छति।अहालंदियापंचअहोरत्ता एगखेत्ते अच्छति।जिनकप्पियामासं।मासंसुद्धपरिहारिया । एवं चेव थेरकप्पिया निव्वाधाएण मासं, मासं वाघातेन ऊनं वा अतिरित्तं वा वा मासं कुणति। नि.[६५] ऊनाइरित्त मासा एवं घेराण अट्ठ नायव्वा । इयरे अट्ठ विहरिउं नियमा चत्तारिअच्छति ॥ नि. [६६] आसाढपुन्निमाए वासावासंतु होति गतव्वं । मग्गसिरबहुलदसमीउजाव एक्कम्मि खेत्तम्मि॥ घू.इतरेनामपडिमापडिवनयाअहालंदियाएतेएवंरीइत्ताउडुबद्धेकर्हिपुनठातव्वं, वासारत्तेय। चत्तारि भासा सव्वेवि अच्छंति एगखेत्ते । आसाढपुत्रिमाए वासावासंमि होति ठातव्वं गाथाआसाढपुनिमाए वासावासं ठातव्वं । नि. [१७] बाहिं ठिता वसभेहिं खेत्तं गाहेतु वासपाओग्गं । कप्पं कहेत्तु ठवणा सावण सुद्धस्स पंचाहे ॥ चू. बाहिं ठित्तति-जत्य आसाढमासकप्पो ततो दसमीए आरम जाव आसाढमासपन्नरसी ताव वासापासपायोगे खेत्ते संथारयडगलखारमल्लगादी गिण्हंता वसमा भावेंति य क्खेत्तं साधुभावनाए, ततोआसाढपुत्रिमाए वासावासपाउग्गे खेते गंतुंआसाढचाउम्मासियंपडिक्कमंति, पंचहिं दिवसेहिं पञ्जोसवणाकपंकद्देति सावणबहुलस्स पंचमीए पजोसवेति । अध वाहिद्वितेहिं वसभेहिं न गहिताणि छारादीणि, ताहे कपं कहेंता चेव गिण्हंति मल्लयादीणि एवं आसाढपुत्रिमाएहिता जाव मग्गसिरबहुलस्स दसमीए ताव एग्गमि खेत्ते अच्छेन्ज । तित्रि वा दसराता। एवं तिनि पुन दसराता चिखल्लादीहिं कारणेहिं गाथा--- नि. [६८] एत्थ तुअनभिग्गहियं वीसतिरायं सवीसतीमासं। तेन परमभिग्गहिअंगिहिणातं कत्तिओ जाव ॥ घू. एत्यंत्ति पञोसविते सवीसतिरायस्स मासस्स आरतो जति गिहत्था पुच्छंति तुझे अजो वासारत्तं ठिता अध नो ताव ठाध, एवं पुच्छितेहिं जति अभिवद्धितसंवत्सरे जत्थ असिमासतो पडति तोआसाढपुनिमाओवीसतिरातेगतेभन्नतिविठामोत्ति,आरतोनकप्पतिवोत्तुंठितामोति। अध इतरे तिन्नि।चंदसंवत्सरा तेसु सवीसतिरातेमासे गते भन्नति ठितामोत्ति, आरतो न कम्पति वोत्तुं ठितामोति । किं कारणं? गाथानि. [६९] असिवाइकारणेहिं अहवा वासंन सुटुआरद्धं । अहिवड्डियम्मि वीसा इयरेसु सवीसई मासो॥ घू. कताइ असिवादीनि कारणानि उप्पजेजा, जेहिं निग्गमनं होज्ज, ताहे गिहत्था मन्नेज, न किंचि एते जाणंति, मुसावातंवा उल्लावंति, जेणं ठितामोत्ति भणित्ता निग्गता ।अहवा वाहन सुटु आरद्धं तेन लोगोभीतो वन्नं झंपितुंठितो, साहूहिं भणितं ठियामोत्ति जाणंति एते, वरिसस्सति तो सुयामो धन्नं विक्किणामो, अधिकरणं धराणि यच्छएत्ति, हलादीण य संठप्पं करेंति । जम्हा एते दोसा तम्हा वीसतिराते अगते स वीसतिराते वा मासे अगते न कप्पति वोत्तुं ठितामोत्ति। नि. [७०] एत्थ तुपनगंपनगं कारणियं जा सवीसतीमासो। Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-८, मूलं-५२, [नि-७०] सुद्धदसमीट्ठियाण व आसाढीपुन्निमोसरणं ।। घू. आसाढपुत्रिमाए ठिताणंजति तणडगलादीणि गहियाणिपज्जोसवणा कप्पोय कथितोतो सावणबहुलपंचमीए पजोसवेति । असति खेत्ते सावणबहुलदसमीए असति खेते सावणबहुलस्स पन्नरसीए, एवं पंचपंच ओसारेतेणजावअसतिभद्दवयसुद्धपंचमीएअतोपरेणंन वट्टति अतिकमेतुं, आसाढपुत्रिमातोआढत्तमगंताणंजाव भद्दवया जोण्हपंचमीए एत्यंतरे जति न लद्धं ताहे जति रुक्खहेढेठितोविपञ्जोसवेतव्वं । एतेसुपव्वेसुजधालंभेपज्जोसवेयव्वं अप्पव्वेन वट्टति, कारणिया चउत्थीवि अजकालएहिं पवत्तिता । कहं ? पुन उज्जेनीए नगरीए बलमेत्तभानुमेत्ता रायाणो । तेसिं भाइणेज्जो अज्जकालएण पव्वावितो, तिहिं राईहिं पदुद्धेहिं अज्जकालतो निव्विसतो कतो । सो पतिट्ठाणं आगतो । तत्य य सातवाहणो राया सावगो।तेन समणपूयणतो छनो पवत्तितो, अंतेपुरंच भणितं-अमावासाए उपवासं काउंअट्ठमिमाईसु उववासं काउं इति पाठान्तरं-पारणए साधून भिक्खं दातुं पारिजह । अन्नया पजोसमणादिवसे आसन्ने आगते आसन्नीभूए पा० अज्जकालएण सातवाहणो भणितो-भद्दवतजोण्हस्स पंचमीए पजोसवणा भवति । रन्ना भणितो, तद्दिवसं मम इंदो अनुजातव्यो होहिति, तो नपजुवासिताणि चेतियाणि साधुनो वाभविस्संतित्तिकातुंतोछट्ठीएपजोसवणाभवतु।आयरिएण भणितं-न वट्टति अतिक्कामेउं । रन्ना भणियं-तोचउत्थीए भवतु । आयरिएण भणितं-एवं होउत्ति चउत्थीए कता पज्जोसवणा।एवं चउत्थीवि जाता कारणिता। "सुद्ध-दसमी ठिताणच आसाढी पुनिमोसरणंति" -जत्य आसाढमासकप्पो कतो, तं च स्खेत्तं वासावासपाउग्गं, अन्नं च खेत्तं नस्थि वासावासपाउग्गं । अथवा अब्भासे चेव अन्न खेत्तं वासावासपाउग्गं सव्वं च पडिपुत्रं, संथारडगलगादीय भूमी य वद्धवासं च गाढं अनोरयं आढत्तं, ताहे आसाढपुत्रिमाए चेव पज्जोसविज्जति। एवं पंचाहपरिहाणिमधिकृत्योच्यतेनि. [७१] इय सत्तरी जहन्ना असीति नउती दसुत्तरसयं च । जइ वासति मिग्गसिरे दस राया तिन्नि उक्कोसा ।। चू. इयति उपप्रदर्शन | जे आसाढचाउमासियातो सवीसतिराते मासे गते पज्जोसवेंति, तेसिं सत्तरीदिवसा जहन्नतो जेट्ठोग्गहो भवति । कहं पुन सत्तरी? चउण्हं मासाणं सवीसं दिवससतं भवति, ततोसवीसतिरातोमासोपन्नासं दिवसा सोधिता सेसा सत्तरिदिवसा ।जे भद्दवयबहुलस्स दसमीए पजोसवेति तेसिं असीति दिवसा जेटोग्गहो, जे सावणपुन्निमाए पजोसविंति तेसिं नं नउत्ति दिवसा मज्झिजेट्ठोग्गहो, जे सावणबहुलदसमीए ठिता तेसिंदसुत्तरंदिवससतंजेट्ठोग्गहो, एवमादीहिं पगारेहिं वरिसारत्तं एगखेत्ते अच्छित्ता कत्तियचाउम्मासिए निगंतव्वं । अथ वासोन ओरमति तो मग्गसिरे मासे जद्दिवसं पक्कमट्टियं जातं तद्दिवसं चेव निग्गंतव्वं, उक्कोसेण तिन्नि दसराया ननिग्गच्छेज्जा ।मग्गसिरपुन्निमा एत्तियंभणियहोइमग्गसिरपुनिमाए परेणजइ विप्लवंतेहिं तहवि निगंतव्यं । अधन निग्गच्छंति ता चउलहुगा । एवं पंचमासिओ जेट्ठोग्गहो। नि. [७२] काऊण मासकप्पं तत्येव ठियाणऽतीए मग्गसीरे । सालब्भणाण छम्मासितो तुजेट्ठोग्गही होति ॥ चू. आसाढमासकप्पं काउंजइ अन्नं वासावासपाउग्गं खेतं नत्थितं चेव वासावासपाओग्गं Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -८/५२ जत्थ आसाढमासकप्पो कतो ते तत्थेवपजोसवेति ।आसाढपुनिभाए वासालंवणाणं मग्गसिरंपि सव्वं, वासं न ओरमति तेन, न निग्गता, असिवादीनि वा बाहिं एवं सालंबणाणं छम्मासितो जेट्टोग्गहो, बाहिं असिवादीहिं जइ वाधातो अन्नवसही एइंति, जतणा विभासा कातव्वा । नि. [७३] जइ अस्थि पयविहारो चउपाडिवयम्मि होइ गंतव्वं । अहवावि अनितस्सा आरोवणपुब्बनिद्दिवा॥ घू कंठ्या । कुत्रचिद्दिवा, निसीथोक्ता अपुन्नेवि चाउम्मासिए निग्गमेज्ज । इमेहिं कारणेहिं । नि. [७४] काइयभूमी संथारए य संसत्त दुल्लहे भिक्खे । एएहि कारणेहिं अपत्ते होइ निग्गमनं ॥ नि. [७५] राया सप्पे कुंथू अगनि गिलाणे य थंडिलस्सऽसति । एएहिं कारणेहिं अपत्ते होइ निग्गमनं ॥ चू. इय भूमीसंसत्ता ओदएन वा पिल्लिता संथारगा संसत्ता अन्नातोवि तिनि वसधीउ नस्थि, अथवा तासुवि एस चेव वाधातो । रायावपदुट्ठो रोलाणो वा जाओ वेज्जनिमित्तं अतिक्ते वि अच्छिजति। नि. [७६] वासं वन ओरमई पंधा वा दुग्गमा सचिक्खल्ला । एएहि कारणेहिं अइक्कंते होइ निग्गमनं ।। नि. [७७] असिवे ओमोयरिए राया दुढे भए व गेलन्ने । एएहिं कारणेहिं अइकते होति निग्गमनं ।। घू. एस कालट्ठवणा । इदानि खेत्तट्ठवणानि. [७८] उभओवि अद्धजोयण सअद्धकोसं च तं हवति खेत्तं । होइ सकोसंजोयण, मोत्तूण कारणज्जाए। चू.जंमिखेत्ते वासावासंठावंतितत्थ उभतो-सव्वतो संमंता सकोसंजोयणं उग्गहा कातव्यो। कथं पुन सब्बतो समंता छद्दिसातो? पुव्वा दाहिणा अवरा उचरा उड्डा अधा, चत्तारि विदिसातो असंववहारिगीओएगपदेसियाउत्तिकाउंमुक्काओतासुछसुदिसासुएकेकाएअद्धजोयणंअद्धकोसं चभिक्खयरियाए गम्मति गतपडियागतेणं सकोसंजोयणं भवति। कहं पुन छद्दिसातो भवंति? नि. [७९] उड्महे तिरियम्मि य, सकोसयं सव्वतो हवति खेत्तं । इंदपयमाइएसुंछद्दिसि इयरेसु चउ पंच ॥ नि.[८०] तिन्नि दुवे एक्का वा वाधाएणं दिसा हवइ खेत्तं । उज्जाणाओ परेणं छिन्नमंडबंतु अखेत्तं॥ घ. इंदपदे गयग्गपदे पव्वंतते उवरिं पि गामो हिट्ठावि गामो । उहुंच तस्स मज्झमिवि गामो। मझिमेल्लगामस्स चउसुवि दिसासुगामा मज्झिमेल्लगामे द्विताणंछद्दिसातो भवंति।आदिग्गहणेणं जो अन्नोवि एरिसोपवतो होज तस्सविछदिसातो भवंति। मोत्तुंत्ति-एरिसंपव्वत्तं अन्नंमिखेत्ते चत्तारि वा दिसातो उग्गहो भवति । पचं वा न केवलं एत्तियाओ चेव । तिन्नि दुवे एक्का वा दिसा वाघातेन होज । को पुन वाघातो? अडवि उज्जाणां तो परेण पव्वता-दिविसमं वा पाणियं वा एतेहिं कारणेहिं एतातो दिसातो रुद्धियातो होजा जेन गामो नत्यि, सतिविगामे अगम्मउ होला। Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-८, मूलं-५२, [नि-८०] छिन्नमडंब नाम-गामे वा नगरेसु वा सव्वासु दिसासु उग्गहे नत्थि, तं च अक्खित्तं नातव्वं जाए दिसाए जलं ताए दिसाए इमं विधिं जाणिञ्जा। नि.[८१] दगघट्ट तिनि सत्त वा उडुवासासुनंहणंति तं खेत्तं । चउरट्ठाति हणंती जंघद्धकोवि उ परेणं ।। चू. संघट्टो नाम-जत्थ जाव अद्धं जंधाए उदगं, उडुबद्धे तिन्नि संघट्टा जत्थ भिक्खायरियाए गतागतेणंछ वासासु सत्त ताते गतागतेणंचोद्दस भवंति । एतेहिं न उवहम्मति खेत्तं । खेत्तट्ठवणा गता । दव्वट्ठवणा इदानि ववहार गाथानि.[८२]दव्वट्ठवणाऽऽहारे ? विगई २ संथार ३ मत्तए ३ मत्तए ४ लोए ५। सचित्ते ६ अचित्ते ७वोसिरणं गहण-धरणाई। नि.[८३] पुब्बाहारोसवणं जोग विवड्डीय सत्तिउग्गहणं। संचइय असंचइए दव्वविवड्डी पसत्था उ॥ चू. दवट्ठवणाए आहारे चत्तारि मासे निराहारो अच्छतुं न तरति, तो एगदिवसूनो एवं जति जोगहानी भवति, तो जाव दिने दिने आहारेंतु जोगवुड्डी-जो नमोक्कारेणं पारेंतओ सो पोरिसीए पारेतु, पोरिसिइत्तो पुरिमुड्डेण, पुरिमवइत्तो एक्कासणाएण।किं कारणं? वासासुचिक्खल्लचिलिव्विलं दुक्खंसन्नाभूमिंगम्मति, थंडिल्लाणियन पउराणि, हरितकाएण उवहयाणि ।गताआहारट्ठवणत्ति। इदानं बिगतिट्ठवणा-संचइयअसंचइयेदव्वविवट्ठीपसत्था विगती दुविधा संचइयाअसंचइया य। तत्थ असंचझ्या-खीरदधिमंसणवणीय ओगाहिमगायसेसातोघयगुल मधुमज्जखज्जगविधानातो संचइयातो।तत्थ मज्ज विधानातोअप्पसत्थातो-सेसातो पसत्थातो।आसामेकतरांपरिगृह्योच्यते नि.[८४] विगतिं वितगीभीओ विगइगयं जो उ भुंजए भिक्खू । विगई विगयस भावं विगती विगतिं बला नेइ॥ चू. तं आहारित्ता संयतत्वादऽसंयतव्वं विविधैः प्रकारैः गच्छिहिति विगति विगतीभीतोत्तिसंयतत्वादसंयतत्वगमनं तस्स भीतो विगतिगतं भत्तं पानं वा विगतिमिस्सं न भोत्तव्वं । जो पुन भुंजति तस्स इमेदोसा-विगतीपच्छद्धं-विगतीए विगतोसंयतभावोजस्ससोविगतीविगतसभावो तं विगती विगतसभावंसा विगती आहारित्ता, बला विगति नेतिं । विगती नाम असंयतत्व गमनं जम्हा एते दोषा तम्हा नवरसविगतीउगाहिमदसमाओ नाहारेतव्वाओ, न तहा उडुबद्धे जथा वासासु, सीयले काले वा अतीव मोहब्भवो भवति । गजितविज्जुताईणि य दुटुं सोउं वा । भवे कारणं आहारेज्जावि । गेलन्नेणं आयरिय बालवुडदुब्बलसंघयणाण गच्छोवग्गहठ्ठताए धेप्पेजा। अहवा सट्टा निब्बंधेण निमंतेति । पसत्याहि विगर्ताहि । तत्थ गाथानि. [८५] पसत्थ विगईगहणं गरहियविगतिग्गहो य कजम्मि। गरहा लाभपमाणे पच्चय पावप्पडीघाओ। चू.ताहे जाओअसंचईआउखीरदहीतोगाहिमगाणियताओअसंचइयातोघेपंतिसंचइयातो नधेप्पंति घततिलगुलणवणीतादीणि । पच्छा तेसिं खते जाते जता कजं भवति तदा न लभंति तेन ताओ न धेप्पंति । अह सड्डा निबंधेन निमंतेति ताहे भन्नति । जदा कजं भविस्सति, तदा गेण्हीहामो।बालादि-बालगिलाणवुड्सेहाणयबहूणि कज्जाणिउप्पजंति, महंतोय कालो अच्छति, Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५८ . दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -८/५२ ताहे सदा तं भणंति-जाव तुब्भे समुद्दिसध ताव, अस्थि चत्तारि विमासा । ताहे नाऊण गेण्हंति जतणाए, संचइयंपि ताहे धेप्पत्ति, जधा तेसिं सष्वाणं सड्वा वहति अवोच्छिन्ने भावे चेव भणंति होतु अलाहिं पजत्तंति । साय गहिया थेरबालदुब्बलाणं दिनति, बलियतरुणाणं न दिजति, तेसिं पि कारणे दिज्जति, एवं पसत्थविगतिग्गहणं । अप्पसत्था न घेत्तव्वा । सावि गरहिता विगती कज्जेणंधिप्पति।इमेणं 'वासावासंपञ्जोसविताणं अत्येगतियाणंएवंवुत्तपुवं भवति, अत्थो भंते गिलाणस्स, तस्स य गिलाणस्स वियडेणं पोग्गलेण वा कज्जं से यपुच्छितव्वे, केवतिएणं भे अट्ठो जं से पमाणं वदति एवतिएणं मम कज्ज तप्पमाणतो धेत्तव्वं । एतंमि कज्जे वेजसंदिसेण वा, अनत्थ वा कारणे आगाढे जस्स सा अस्थि न विनति तं च से कारणं दीविञ्जति । एवं जाइति स भाणे लभेजा जाधे यतं पमाणं पत्तं भवतिजं तेन गिलाणेणंभणितं ताहे भन्नति-होउ अलाहित्ति वत्तव्वं सिया, ताहे तस्यापि प्रत्ययो भवति, सुव्वंतं एते गिलाणट्ठयाए मग्गति, न एते अप्पणो अट्ठाए मग्गंति ।जति पुन अप्पणो अट्ठाते मग्गंता तो दिज्जंतंपडिच्छंताजावतियं दिज्जति, जेविय पावा तेसिं पडिघातो कतो भवति । तेवि जाणति, जधा तिन्नि दत्तीउ गेण्हंति सुव्वंत्तं गिलाणट्ठाए सेणंएवं वदंतं अन्नाहिपडिग्गहेहिं भंतेतुमंपिभोक्खसिवा पाहिसेवा, एवंसे कप्पतिपडिग्गाहित्तए नो से कप्पति गिलाण नीस्साए पडिग्गाहित्तए, एवं विगतिढवणा गता । इदानि संथारतित्तिनि. [८६] कारणओ उडुगहिते उज्झिऊण गेण्हंति अपरिसाडी। दाउं गुरुस्स तिन्नि उ सेसा गेण्हंति एक्केई ।। चू.संधाराजे उडुबद्धिाया कारणे गहिता ते बोसिरिजंति ।अन्नेसिंगहणंधारणंच।संधारेत्ति गतं । इदानि मत्तएत्ति उच्चार गाथानि. [८७] उच्चार-पासवण-खेलमत्तए तिन्नि तिहि गेण्हंति । संजय-आएसट्ठा भुंजेज्जऽवसेस उज्झंति ।। चू. उच्चारपासवणमत्तया जे उदुबद्धे कारणेणं गहिता खेलमत्तो य ते वोसरिजंति । अन्नेसिं गहणं धारणं च । एक्केको तिन्नि उच्चारपासवणखेलमत्तगे गिण्हति, उभउकालंपि पडिलेहिज्जति जति वुट्टी न पडति न परि जंति दिया रातो वा परि जति, मासलहुं । जाहे वासं पडति ताहे परि जति । जेन अभिग्गहो गहितो सो परिट्ठवेति । जता नस्थितहा अप्पणा परिट्ठवेति ताव सो निव्विसितव्यो, जाव कजं करेति उल्लतो न निखिप्पति, विसुयाइत्ता निखिप्पइ, सेह अपरिणताणं न दाविज्ञति । मत्तएति गतं॥ नि. [८८] धुवलोओ उ जिनाणं निचं थैराण वासवासासु । असहू गिलाणस्स व, नातिक्कामेज्जतं रयणिं॥ चू.धुवकेसमंसुणा भवितव्वंगच्छनिग्गताणंधुवलोतोनिच्चं, गच्छवासीणंपि, थेरकप्पियाणपि वासावासे उस्सग्गेणं धुवलोतो कायव्यो ।अधनतरति असहूवा, ताहे सारयणी नातिकमेतब्वा। लोएति गतं॥ नि. [८९] मोत्तु पुराण-भावयिस संविग्ग सेस पडिसेहो। मा निद्दओ भविस्सइ भोयणमोए य उड्डाहो ।। चू. सचित्तं-सेहं वा सेही वा जति पव्वावेति, चऊगुरुं आणादि विराधना, सो ताव जीवे न Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-८, मूलं-५२, [नि-८९] सद्दहति, कथं? जति भन्नति-एते आउक्काइया जीवातच कालं ते पुनो दुक्खं परिहरितुं, ताहे सो भणति-जतिएते जीवा, तो तुब्भे निवयमाणे किं हिंडध, तुब्भे किर अहिंसया?,एवंन सद्दहति। पादे नधोवेति जति ताहे सोभणति समलचिक्खल्लंमदिऊणपादेविन धावेति?,ताहे दुर्गच्छति, किं? एतेहिं समंअत्थितेणअसुईहित्ति गछेज्जा ।अहवाधोवंति सागारियंति। वाउसदोसा, वासे पडते सो पडिस्सयातो न नीति, सोय उवस्सगोडहरगो, ताहे जति मंडलीए समुद्दिसते पासंति तो उड्डाहं करेति, विष्परिणमेतिय, अन्नेहियसंसट्टयं समुद्दिसावितोपच्छा वच्चति।अथ मंडलीएन समुद्दिसति तो सामायारिविराधना, समता मेरा यन कता भवति ॥ जति वा विसज्जमाणे मत्तएसुं उच्चारपासवणाणि आयरंति तंदटूण गतो समाणो उड्डाहो करेज्ज । अथ धरति तो आयविराधना, अथ निसर्गतेवि निंतितो संजमविराधनाएवमादीदोसा जम्हा, तम्हान पव्वापेतव्वे भवे । कारणं पव्यावेजा। पुराणोवाअभिगतसद्दोवा,अथवा कोऽपिरायारायामच्चोवाअतिसेसीवाअव्वोच्छित्ति वा काहिति पव्वाति । ताधे पुन विचित्ता वसधी महती य घेप्पति, जति जीवो नोदेति तत्थ पनविज्जति, पादन य से कप्पो कीरति, समुद्देसे उच्चारादिसु य जयणाए जंतंति आयरिति, अन्नपडिस्सयंवाघेत्तूणजतणाए उवचरिजति।इदानिं अचित्ताणंगहणं-छारङगलयमल्लयादीणं उदुबद्ध गहिताणं वासासु वोसिरणं, वासासुधरणं छारादीणां, जतिन गिण्हति मासलहुं, जाय तेहिं विना विराधना गिलाणादीण भविस्सति । भायणविराधना लेपेन विना तम्हा घेत्तव्याणि, छारो एकेकोणे पुंजो धणो कीरति । तलियावि किं विजति जदा नविकिंचि ताओ तदा छारपुंजे निहम्मति मा पणइज्जिस्संति, उभतो काले पडिलेहिजंति, ताओ छारो य जताअवगासो भूमीए नत्थि, छारस्स तदा कुंडगाभरिजंति, लेवो समानेऊण भाणस्स हेट्टा कीरति, छारेन उग्गुंडिजति, स च भायणेण समं पडिलेहिज्जति । अथ अच्छंतयं भायणं नत्यि ताहे मल्लयं लेवेउणं भरिज्जति पडिहत्थं पडिलेहिञ्जति य । एवं एसा सीमा भणिता, काणइ गहणंधरणं काणइ वोसिरणं काणइ तित्रिवि ।। ।।दव्वट्ठवणा गता ।। इदानि भावट्ठवणानि. [९०] इरिएसण भासाणं मन वयसा काइए य दुचिरिए। अहिगरणकसायाणं संवच्छरिए विओसवणं ।। चू.इरिएसणभासागहणेणं आदाननिक्खेवणा समिती परिवावणिया समितीतोविगहितातो भवंति। एतासुपंचसुविसमितीसुवासासु उवउत्तेण भवितव्वं । एवमुक्तो बोदक आह-उडुबद्धेन किं असमितेन भवितव्वं? जेणं भन्नति वासासु पंचसु समितीसु उवउत्तेणं भवितव्यं । नि. [९१] कामं तु सव्वकालं पंचसु समितीसु होइ जइयव्वं । वासासु अहीगारो वहुपाणा मेइणी जेनं ॥ चू. काममनुमतार्थ, यद्यपि सर्वकालं सदा समितेन होतव्वं, तहावि वासासु विवेसो कीरति जेनं तदा बहुपाणा पुढवी आगासंच, एवं ताव सव्वासिं सामन्नं च भणितं । इदानं एकेक्काएवि असमितस्स दोसा भन्नतिनि. [१२] भासणे संपाइमवहो दुन्नेओ नेहछेओ तइयाए। इरियचरिमासु दोसुवि अपेहअपमज्जणे पाणा॥ चू. अनाउत्तं भासं भासंतस्स संपादिमाणं पाणाणं वाघातो भविस्सति । आदिग्गहणेणं Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -८/५२ आउक्कायफुसिताउ सचित्तवातोय मुहे पविस्सति, ततिया नाम एसणासमिती अनाउत्तस्स हत्थमत्ताणं छेदो नाम उदतोल्लविज्जत्ति दुक्खं नज्जति, चरिमातो नाम- आयाणनिक्खेवणा समिती पारिट्ठावणिया समिती य । इरियासमिती अनुवउत्तो सुहमातो मंदुक्कंलियादीउ हरिताणिय न परिहरति । आदाननिक्खेवणासमितीए पारिट्ठावणियासमितीए य अनुवउत्तो पडिलेहणपमञ्जणासु दुप्पडिलेहितं दुपमज्जितं करेति, न वा पमज्जेज्ज पडिलेहिज्ज वा । समितीणं पंचण्हवि उदाहरणाणि । इरियासमितीए उदाहरणं एगो साहू इरियासमितीए जुत्तो सक्कस्स आसनं चलितं । सक्केण देवमज्झे पसंसितो । मिच्छाद्दिट्ठी देवो असतो आगतो | मक्खितप्पमाणातो मंदुक्कलियाओ विउव्वति । पिट्टतो हत्यिभय गति न भिदति । हरियणाय उक्खिवितुं पाडितो न सरीरं पेहति सत्ता मारितत्ति जीवदयापरिणतो, अथवा इरियासमितीए अरहन्त्रतो देवताए पादो छिन्नो । अन्नाए संधितो य ! भासासमितीए-साहू नगररोहए चट्टमाणे भिक्खए निग्गतो पुच्छितो भणति बहुं सुणेत्ति कन्नेहिं सिलोगो । एसणा-समितीए नंदिसेनो वसुदेवरस पुव्वभवो कथेतव्वो । अथवा इमं दिव्विवातियं, पंचसंजता महल्लातो अद्धाणातो तहाछुहा किलंता निग्गया वियालितं गता पाणियं मग्गंति अनेसणा लोगो करेति न लद्धं कालगता पंचवि । आदानभंडमत्तनिक्खेवणासमितीए उदाहरणं-आयरिएण साधू भणितो, गामं वच्चामो । उग्गाहिते संते केनवि कारणेण द्विता । एक्को एत्ताहे पडिलेहितंति कातुं ट्ठवेउमारद्धी । साधूहिं चोदितो भणति, किं एत्थ सप्पो भविस्सति ? । संनिहिताए देवताए सप्पो विगुव्वितो एस जहन्नो असमितो । अन्नो तेनेव विहिना पडिलेहित्ता ठवेति, सो उक्कोसतो समिती । उदाहरणं एगस्सायरियस्स पंचसिस्ससयाई । एत्थ एगो सेट्ठिसुतो पव्वइतो । सो जो जो साधू एति तस्स दंडयं निक्खिवति । एवं तस्स बहुनावि कालेणं न परिताम्मति । पंचमाए समितीए उदाहरणं धम्मरुई, सक्कासनचलनं पसंसा मिच्छाद्दिट्ठीदेव आगमनं पिपीलिया विगुव्वणं काइयाडासंजता बाहाडितोय मत्ततो निग्गतो पेच्छति संसत्तं थंडिल्लं साधू परिताविनंतित्ति पपीतो देवेनं बारितो वंदितुं गतो । बितिओ चेल्लतो काइयाडो न वोसिरति देवताए उज्जोतो कओ एस समितो । इमो असमितो । चउव्वीसं उच्चारपासवणभूमीतो तिन्निय कालभूमितो न पडिलेहेति, चोदितो भणति, किं एत्थ उट्टो भविज्जा । देवता उट्टरूवेण थंडिले ठिता, वितियए गतो तत्थवि एवं, ततियएवि ताहे तेन उट्ठवितो ताहे देवताए पडिचोदितो सम्मं पडिवन्नो । इदानिं मनवयसा काइए य दुच्चरित्तित्तिं । अस्य व्याख्यानि. [९३] मनवयणकायगुत्तो दुधरियाइं तु खिप्पमालोए । ६० अहिगरणम्मि दुरुयग पज्जोए चेव दमए य ॥ चू. मनपुव्वद्धं कंठं गुत्तीणं उदाहरणाणि मनोगुत्तीए एगो सेडिसुतो सुन्नघरे पडिमं ठितो पुराण भज्जा से सन्निरोहमस्सहमाणी उभामइल्लेण समं तं चैव धरमतिगता पल्लंकखिल्लएण य साधुस्स पादो विद्धो तत्थ अनायार आयरति, नय तस्स भगवंतो मनो विनिग्गंतो सट्ठाणातो । वतिगुत्तीएसन्नातयसगासं साधू पत्थितो, चोरेहिं गहितो वृत्तो य, मातपितरो से विवाहनिमित्तं एतानि दिट्ठानि तेहिं नियत्तितों, तेन तेसिं वइगुत्तेण न कहितं पुनरवि चोरेहिं गहिताणि। साहू य पुनो तहिं दिट्ठो । स एवायं साधुत्ति भणिऊण मुक्को । इतराणवि तस्स वइगुत्तस्स माता पितरोत्ति काउं मुक्कानि । कायगुत्तीए साहू हत्थिसंभमे गतिं न भिदति अद्धाणपडिवन्नो वा । इदानिं अधिकरणेतिं Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-८, मूलं-५२, [नि-९४] दारं । असमितस्स वोसिरणं समितत्तणस्स गहणं, अधिकरणं न कातव्वं । पुबुप्पपन्नं वा न उदीरेतव्वं विउसदेतव्यं, दिलुतो कुंभकारेननि. [९४] एगबइल्ला भंडी पासह तुभे य डन्झ खलहाणे । हरणे झामणजत्ता, भाणगमल्लेण घोसणया। नि.[१५] अप्पिणह तं बइलं दुरुतग्ग! तस्स कुंभयारस्स। मा भे डहीहि गामं अन्नाणि वि सत्त वासाणि ।। घू.एक्को कुंभकारो भंडिकोलालभंडस्स भरेऊणदुरुत्तयंनाभपच्चंतगामंगतो।तेहिंदुरुत्तइच्चेहिं गोहेहिं तस्स एगंबइल्लं हरिउकामेहिं वुच्चति, पेच्छह इमं अच्छेरं, भंडीएगेण बइलेण वञ्चति, तेन भणितं पेच्छह इमस्स गामस्स खलधाणाणि डझंतित्ति । तेहिं तस्स सो बइल्लो हरितो, तण जाइता देह बइल्लं ते भणिति। तुम एक्कए चेव वइल्लेणआगतो।जाहे न दिति ताहेतेन पतिवरिसं खलीकतं धन्नं, सत्तवासाणि झामियं, ताहे दुरुत्तयगामेल्लएहिं एगमिमहामहे भाणओ भणितो-उग्घोसेहिं, जस्सअवरद्धं तंमरिसावेमो, माने सकुले उच्छादेसु, भाणएणउग्घोसितं, ततो कुंभकारो भणतिअप्पिन्नध तं बइल्लं गाथा पच्छा तेहिं विदिन्नो खामितो । जति ताव तेहिं असंजतेहिं अन्नाणीहिं होतएहिं खामिता एत्तिया अवराहा, तेनवि य खमियं, किमंग पुन संजतेहिं नाणीहिं होतएहिं जं कतं तं सव्वं पजोसवणाए उवसामेतव्वं । अहवा दिव॑तो उद्दायनो राया तारिसे अवराहे पजोतो सावतोत्तिनि. [१६] ___चंपाकुमारनंदी पंचऽच्छर थेरनयन दुमऽवलए। विह पासणया सावग इंगिनि उववाय नंदिसरे ।। नि. [९७] बोहण पडमा उदयण पभावउप्पाय देवदत्ताते। मरनुयवाए तायस, नयनं तह भीसणा समणा ।। नि. [९८] गंधार गिरी देवय, पडिमा गुलिया गिलाण पडियरेण । पज्जोयहरण दोखर रण गहणा मेऽज्ज ओसवणा ॥ नि. [१९] दासो दासीवतितो छत्तट्ठिय जो घरे य वत्यब्वो। आणं कोवेमाणो हंतव्यो बंधियव्यो य॥ चू.तारिसे अवराधेपजोओ सावगोत्ति काऊण मोत्तूणखामितो। एवं साधूनाविपञ्जोसवणाए परलोगभीतेण सव्वस्स खामेयव्वं ।। अहवानि. [१००] खद्धाऽऽदानियगेहे पायस छुण चेडरूवाई। पियरो भासण खीरे जाइय लद्धेय तेना उ॥ नि. [१०१] पायसहरणं छेत्ता पच्चागय दमग असियए सीसं। भाउय सेणावति खिसणा य सरणागतो जत्य ।। चू. एमो दमओ पञ्चंतगामवासी तेन सरतकाले चेडरूवेहिं जाउज्जंतेन दुद्धं मग्गिउण पायसो रद्धो । तत्थ चोरसेना पडिया । तेहिं विलोलियं । सो य पायसो सत्थलीतो हरितो तेनेहिं । सो य अडवीतो तणं लुणिऊण अज तेहिं संमं पायसं भोक्खामीति जाव इंतस्स चेडरूवेहिं रूयमाणेहिं सिटुं, कोधेण गंतु तेसिं चोराण वकलेवेणं सेणावइस्स असियएण सीसं छिंदिऊण नहो । ते य Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -८/५२ चोरा हयसेणवतिया नट्ठा । तेहिं गंतूण पलि तस्स डहरओ भाया सेणावती अभिसितो । ताहे ताओ माता भइभइणीओतंभणंति, तुम्ह अम्हं वइरियं अमारेऊण इच्छसि सेनावइत्तणं काउं? तेन गंतूण सो आनितो दमगो जीवगज्झो बराओ । तेसिं पुरओ निगलियं बंधिऊण भणितो धनुं गहाय भणइ, कत्थ? आहणामि सरेण भाइमारगा?, तेन भणियं-जत्थ सरणागया विज्झंति । तेन चिंतिऊण भणियं-कइयावि नो सरणागता आहम्मंति, ताहे सो पूएऊण विसज्जितो । जति ताव तेनधमंअयाणमानेनमुक्को, किमंगपुनसाधुणापरलोगभीतेनअब्भुवगतस्ससम्मं सहितव्वं खमियव्वं ॥ नि. [१०२] बाओदएण राई नासइ कालेण सिगय पुठवीणं । नासइ उदगस्स सती, पव्दयराती उजा सेलो॥ नि. [१०३] उदय सरिच्छा पक्खेणऽवेति चउमासिएण सिगयसमा। वरिसेण पुढविराई आमरणगतीउ पडिलोमा ।। नि. [१०४) सेलहि थंभ दारुय लया य वंसीय मिंढगोमुत्तं । अवलेहनीया किमिराग कद्दम कुसुंभय हलिद्दा ।। नि. [१०५] एमेव थंभकेयण, वत्थेसुपरूवणा गईओ य । भरूयऽच्चंकारिय पंडरग्ज मंगूय आहरणा॥ चू. इदानि कसायत्ति-तेसिं चउक्कओ निस्खेवो जधा नमोक्कारनिज्जुत्तीए तहा परूवेऊण कोधो चउव्विधोउदगराइसमाणो वालुगपुढविपवयजो, तद्दिवसंचेव पडिक्कमणवेलाए उवसमई जाव पक्खियं ताव उदगराइसमाणो । चाउम्मासिए जो उवसमइ वालुगारातिसमाणो । सरते जधा पुढवीए फुडिता दाली तो वासेणं संमिलंति एवं जाव देवसियपक्खियचाउम्मासिएसु न उवसमति संवच्छरिए उवसमेतितस्स पुढविरायसमाणो कोधो।जो पजोसमणाए विनउवसमति तस्स पव्वयराई समाणो कोधे ।जधा पव्वतराईए न संमिलति तधा सोवि । एवं सेसावि कसाया परूवेतव्या । तत्य कोहे उदाहरणं-एसेव दमतो, अथवानि. [१०६] अवहंत गोण मरुए चउण्ह वप्पाण उक्करो उवरि। छोढुंमए सुवट्ठाऽतिकोवे नो देमो पच्छित्तं ॥ चू. एक्को मरुतो, तस्स इक्को बइल्लो । सो तंगहाय केयारेमलेऊण गतो, सो सीतयाए न तरति उद्वेतुं। ताहे तेन तस्स उवरिंतोत्तउ भग्गो न य उडेति ताहे तिण्हं केयाराणंडगलएहिं आहणति, न यसो उठेति। चउत्थस्स केयारस्स डगलएहिंमतोसो।उवडितोधियारे सो तेहिं भणितो, नत्थि तुज्झ पच्छित्तं, गोऽवज्झोजेन एरिसा कता एवं सो सलागपडितोजातो। एवं साहुणावि एरिसो कोहोन कातव्यो। सियत्ति-होजाताहे उदगराइसमाणेण होतव्यं ।जापुनपक्खिय-चाउम्मासियसंवच्छरिएसुन उवसंतो तस्स विवेगो कीरति ।माने अचंकारित भट्टा । नि. [१०७] वणिधूयाऽचंकारिय भट्टा अहसुयमग्गओ आया। वरग पडिसेह सचिचे, अनुयत्तीह पयाणं च॥ नि. [१०८] निवचिंत विगालपडिच्छणा य दारं न देमि निवकहणा। . खिंसा निसि निग्गमणंचोरा सेनावई गहणं ।। Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-८, मूलं - ५२, [नि १०९] नि. [१०९ ] नि. [११०] ६३ नेच्छइ जलूगवेज्जगगहण तम्मि य अनिच्छमाणम्मि । गाहावइ जलूगा धनभाउग कहण मोयणया || सयगुणसहस्स पागं, वर्णभेसज्ज वतीसु जायणता । तिक्खुत्त दासीभिंदण न य कोच सयं पदानं च ॥ चू. एगा अट्ठण्हं पुत्ताणं अनुमग्गओ जाइया सेट्ठिधूता सा अमच्चेण जाइता तेहिं भणितं-जति अवराधेवि न चंकारेसि तो देमो । तेन पडिसुतं, आमं न चंकारेमि । दिन्ना तस्स भारिया जाता । सो पुन अमचो जामे गते रायकज्जाणि समानेऊण एति । सा दिवसे दिवसे खिंसति । पच्छा अन्नदा कदापि दारं बंधिऊण अच्छति, अमचो आगतो । सो भणति उग्वाडेहिं दारं । सा न उग्घाडेति । ता तेन चिरं अच्छिऊण भणिया-मा तुमं चेव सामिणी होज्जाहि । सा दारं उघाडेऊण अडविहुत्ता माणेण गता । चोरेहिं धेत्तुं चोरसेनावतिस्स उवनीता । तेन भणिता महिला मम होहित्ति । सा नेच्छति तेन बलामोडिए न गेण्हंति । तेहिं जलोगवेज्जस्स हत्थे विक्कीता । तेनवि भणिता मम महिला होहित्ति । सा नेच्छति रोसेण जलोगाओ पडिच्छसुत्ति भणिता । सा तत्थ नवनीतेणं मक्खिया जलोगाओ गिण्हंति । तं असरिसं करेति । न य इच्छति । अन्नरूवलावन्ना जाता । भाउतेण य मग्गमाणे पच्चभिन्ना या मोएउण नीता वमने विरेअनेहि य पुन नवीकाऊण अमचेण नेताविता तीसे य तेल्लं सतसहस्सपागं पक्कं तं च साधुणा मग्गितं । ताए दासी संदिट्ठा आनेहि, ताए आणंतीए भायणं भिन्नं, एवं तिन्नि वारे भिन्नाणि, नय रुझ तिसु सतसहस्सेसु विनट्ठेसु । चउत्थ वारा अप्पणा उट्ठेतुं दिन्नं । जति ताव ताए मेरुसरिसोवमो मानो निहतो किमगं पुन साधुना, निहणियव्वो चेव । पासत्थि पंडरज्जा परिन्न गुरुमूल नाय अभिओगा । पुच्छति य पडिक्कमणे, पुव्वब्भासा चउत्थम्मि ।। अपडिक्कम सोहम्मे अभिओगा देवि सक्कतोसरणं । हत्थणि वायनिसग्गो गोतमपुच्छा य वागरणं ॥ महुरा मंगू आगम बहूसुय वेरग्ग सड्ढपूयाय । सातादिलोभ नितिए, मरणे जीहा य निद्धमणे ॥ नि. [999] नि. [११२] नि. [११३] नि. [११४] अब्भुवगत गतवेरे, नाउं गिहिणो वि मा हु अहिगरणं । कुज्जा हु कसाए वा अविगडितफलं च सिं सोउं ॥ चू. मायाए पंडरञ्जा नाम साधुणी सा विज्जासिद्धा अभिओग्गाणि बहूनि जाणति । जनो से पनगकरसिरो अच्छति । सा अन्ना कदापि आयरियं भणति भत्तं पच्चक्खावेह, ताहे गुरूहिं सव्वं छाविता पञ्चखातं । ताहे सा भत्ते पञ्चक्खाते एगानिया अच्छति, न कोइ तं आढाति ताहे ताए विज्जाए आवाहितो जनो आगंतुमारद्धो पुष्फगंधाणि धित्तूण । आयरिएहिं दोवि पुच्छिता वग्गा भांति न याणामो । सा पुच्छिता भणति आमं मए विजाए कतं । तेहिं भणितं - वोसिर । ताए वो ट्ठितो लोगो आगंतुं । सा पुनो एगागी पुनो आवाहितं सिद्धं च ततियं अनालोइतुं कालगता सोधम्मे कप्पे एरावणस्स अग्गमहिसी जाता ताहे आगंतूण भगवतो पुरतो ठिच्चा हत्थिणी होउं महता सद्देण वाउक्कायं करेति । पुच्छा उट्ठित्ता वागरितो भगवता पुव्वभवो से । अन्नोवि कोपि साधू साधूणी वा मा एवं काहिंति । सोवि एरिसं पाविहित्ति मत्तितेन वा तं करेति । तम्हा माया न " Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -८/५२ कायव्वा । लोभे लुद्धणंदो कालइत्तो जेन अप्पणो पादा भग्गा, तम्हा लोभे न कातव्यो। नि. [११५] पच्छित्ते बहुपाणो कालो बलितो चिरंतु ठायव्वं । सज्झाय संजमतवे धणियं अप्पा निओतव्यो।। चू. एतेसिं सव्वेसिं पजोसवणाए वोसमणत्यं एत्थ वासारत्ते पायच्छित्तं अट्ठसु उडुबद्धिएसु मासेसुजं पच्छित्तं संचियं तं वोढव्वं । किं निमित्तं? तदा बहुपानं भवति-हिंडताण य विराधना तेसिं होते। अविय बलिओ कालो, सुहं तदा पच्छित्तं वोढुंसकइ।चिरंच एगंमिखेते अच्छितब्बं। अवि य सीतलगुणेण बलियाइ इंदियाइ भवंति, तेन दप्पणीहरणत्थं इत्य वासारत्ते पायच्छित्तं तवो कञ्जति, वित्थरेण य सज्झाए संजमे य सत्तरसविधे धणितं अप्पा जोएतव्यो। नि. [११६] पुरिमचरिमाण कप्पो मंगल्लं वद्धमाणतित्थंमि। इह परिकहिया जिन-गणहराइथेरावलि चरितं ॥ चू. पुरिमचरिमाण य तित्थगराणं एस मग्गो चेव ! जहा-वासावासं पजोसवेतब्वं, पडउ वा वासंवा मा। मज्झिमगाणंपुनभयनिजं । अवियवद्धमाणतित्थंमिमंगलनिमित्तंजिनगणधरावलिया सव्वेसिं च जिनानं समोसरणाणि परिकहिजंति। नि. [११७] सुत्ते जहा निबद्धं वग्धारिय भत्त-पान अग्गहणे। नाणट्ठी तवस्सी अनहियासी वग्घारिए गहणं ।। चू. सुत्तेजहा निबंधो-नोकप्पति निग्गंधाण वार वग्धारितवुट्ठिकार्यसि गाथावतिकुलं भत्ताए वा पाणाए वा पविसित्तए वा निक्खमित्तए वा । वग्धारियं नाम जं भिन्नवासं पडति, वासकप्पं भेत्तूण अंतो कायं तिम्मेति । एवं वग्घारितं तस्य न कप्पति, कप्पति से अप्पबुद्धि कायंसि० जता पुन साधूनाणट्ठी कंचि सुतखंधंदरपढितं, सोयन तरति विनाआहारेण चाउक्कालं पोरिसिं कातुं। अहवा तवस्सी तेन विगिटुं तवोकम्मं कतं, तद्दिवसं च वासं पडति जद्दिवसं पारिततो, अथवा कोइ छुहालुतो अनहियासओ होज्जा, एते तिन्निवि वग्धारितेवि पडते हिंडेंति संतरुत्तरा। नि. [११८] संजमोत्तचुयाणं नाणहि-तवस्सि-अनहियासाणं । आसज्ज भिक्खकालं, उत्तरकरणेण जतियव्वं ॥ घू. ते य पुनो कतायि । संजमखेत्तचुता नाम-जत्थ वासकप्पा उन्निया लब्भंति, जत्थ पादानि अन्नाणि य संजमो-वगरनाणि लभंतितं संजमखित्तं । ते यतओ संजमखित्ताओ चुया लब्भंति असिवाई कारणेहिं गता अन्नखेत्तं संक्वंता जत्थ संजमोवगरणाणि वासकप्पा य दुल्लभा । ताहे जद्दिवसं वासं पडति। तद्दिवसं अच्छंतु। जदा नाणट्ठीतवस्सीअनधियासया भवति, तदाआसज्ज भिक्खाकालं उत्तरकरणेन जतंति। नि. [११९] उन्नियवासाकप्यो लाउयपायं च लब्भए जत्थ । सज्झाएसणसोही वरिसति काले यतं खित्तं ।। नि. [१२०] पुव्वाहीयं नासइ, नवं च छातो अपञ्चलो घेत्तुं। खमगस्स यपारणए वरिसति असहू य बालाई । नि. [१२१] बाले सुत्ते सुई कुडसीसग छत्तए अपच्छिमए। नाणट्ठी तवस्सी अनहियासि अह उत्तरविसेसो॥ Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-८, मूलं-५२, [नि-१२१] घू. जति उत्रियं अस्थि तेन हिंडंति, असति उट्टयेणं उट्टियस्स कुतवेण जाहे एतं तिविधंपि वालगं नस्थि ताहे जं सोत्तियं पंडरं धनमसिणं तेन हिंडंति । सुत्तियस्स असतीए ताहे तलसूंची तालसुंची वा ओवरि काउं, जाधे सूचीनि नत्थि, ताहे कुडसीसयं सागस्स पलासस्स वा पत्तेहिं काऊणसीसेच्छुभित्ता हिंडंति। कुडसीसयस्स असतीए हिंडति। एस नाणट्ठी तवस्सिअनधियासाण य उत्तरविसेसो भणितो । एवं पञ्जोसवणाए विही भणितो । नामनिष्फन्नो गता॥ (५३) तेणंकालेणं तेणंसमयेणंसमणंभगवं महावीरे पंच हत्युत्तरे होत्थातंजहा, हत्युत्तराहिं चुए, चइत्ता गन्भं वकंते, हत्युत्तराहिं गब्भातो गम्भं साहरिते, हत्युत्तराहिं जाते, हत्युत्तराहिं मुंडे भवित्ता अगारातो अनगारितं पब्बइए, हत्युत्तराहिं अनंते अनुत्तरे निव्वाधाए निरावरणे कसिणे पडिपुन्ने केवलनाणदंसणे समुप्पन्ने सातिणा परिनिब्बुए भयवंजावभुजो भुजो उवदंसेइ तिबेमि। ___ चू.सुत्तानुगमे सुत्तं उच्चारेतव्वं, अक्खलियादि, तेणं कालेणंति-जो भगवता उसभसामिना सेसतित्यकरहियभगवतो वद्धमानसामिणो चयणादीणंछण्हं वत्यूणंकालो नातो दिट्ठो वागरितो यातेणंकालेणंतेणंसमएणंकालान्तर्गतःसमयः, समयदिश्चकालः, सामन्नकालतोएस विसेसकालो समओ, हत्थस्स उत्तरातो जातो तातो हत्युत्तरातो। गणणं वा पडुच्च हत्थो उत्तरो जासिं तातो हत्थुत्तरातो उत्तरफग्गुणीतो ॥छट्ठी पक्जेणं छट्ठी अहोरत्तस्स रत्ती तीए पुव्वरत्तावरत्तसीतिअद्धरत्ते॥चुयमाणेनजाणति, जतोएगसमइतो उवओगो नत्थि ।।चोद्दसमहासुमिणेओरालेत्तिपहाणे कल्लाणे आरोग्गकरे सिवे-उव्वदव्योवसमणे धन्ने धन्नावहे ४ मंगल्ले पवित्ते ५ सस्सिरीए सोभाए मनोहरे॥सक्के देविंदे मधवंति, महामेहा ते जस्स वसे संति से मधवं, पागे बलवगे अरी जो सासेति सो पागसासनो, कतू पडिया तासिं सतं फासितं कत्तियसेट्टित्तणे जेन सो सयक्कओ। सहस्सखेत्ति-पंचण्हं मंतिसताणं सहस्समक्खीणं असुरादीन पुराणि दारइत्ति पुरंदरो ।। महता इत्ति पधानेन गीतवाइतरवेणंत्ति भन्निहित्ति । आह तेनंति निच्चानुबद्धणं-अखाणगबद्धेण वा एवंवादिना नट्टेण नच्चिरेणं गीएणं संसद्दितेन वादितेनं आतोज्जाभिधातसद्देणं आतोज्जेकदे सोयं तंतिए या तंत्री प्रतीता तलं-हत्थपुडं तालं कंसालिया तुडियाणि-वादित्ताणि, एतेसिं घणोवमेन मुखाणयपडुणा विसद्देणं पवाइतरवेणं । हितानुकंपएणदेवेनंति हितो सक्कस्सअप्पणोय अनुकंपतो भगवतो ।। अट्टणसाला वायामसाला । सतं वाराउ जं पक्कं तं सयपागं सतेणं वा काहावणाणं । पीणनि हिंति-रसादिधातुसमकारीहिं । दीवनि हिं-अग्गिजननेहि, दप्पनिजेहिं-बलकरहिं, मदनिजेहिं चम्मट्टिवद्धनेहिं, तिप्पनिनेजेहिं मंसोवचयकरहिं, छेया बावत्तीरीकलापंडिता, दक्खाकजाणं अविलंबितकारी, पट्ठा-वाग्मिनः, निउणाक्रीडीकुशला,सुद्धोदकंउन्होदकंगणनायगा प्रकृतिमहत्तरया दंडनायका इसरा भोइया तलवरपट्टबद्धातलवरा राजस्थानीया इत्यर्थः ।माडंबियापच्चंतराइणो कोडुंबिया गाममहत्तराओलग्गगाइमा नेगमादिनोवणिया, सेट्ठीबद्धवेदृणो तदधियो महामंती हस्थिसाहणोवरिगोगणगा भंडारिया अमचोरजाधिट्टायगोचेडगापादमूलीया, पीढमदाअत्थाणीए आसणासीणसेवगा, नगरमितिपगतीओ निगमा कारणिया, संधिवाला-रज्जसंधिकरक्खगा ॥जीवितारिहं पीतिदानंति जावजीवं पहुप्पितुंजोग्ग ॥ पेत्तेज इत पित्तियए।। आतोधिएत्ति अब्भतरोधी । पाईणगामिनी-पुव्वद्दिसागामिनी छाया॥ मंजु मंजुणाघोसेन 2315 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -८/५३ अपडिबुज्झमाणे तिन ननति, को किंजंपति॥वियावत्तस्सचेतियस्स वियावत्तंनामेणंवियाचत्तं वाव्यावृत्तं, चेतियत्तणाओजिन्नुजाणमित्यर्थः । कट्टकरणं-क्षेत्र आवीकंग-पगासकम्मं,रहोकम्मपच्छन्नकम सेसं कंमं जाव अद्रियग्गामनीसाए पढमं अंतरावासं वासावासं उवागते अंतरे वासा अंतरवासा इति वासारावस्याख्या। उक्तंच-अंतरधणसामलो भगवं पावा देवेहिं कतं नाम, जेन तत्थ भगवं कालगतो । रज्जुगा लेहगा तेसिं समा रज्जुगसमा अपरिभुजमाणा करणसाला छउमस्थकाले जिनकाले य । एते वासारत्ता पणियभूमि-वनभूमि ॥ __ कत्तिए मासे कालपक्खे चरिमा रतणी अमावसाकाले अंतंगतः कालगतः कायद्वितिकालात् भवहितिकालाच वीतिकंती-संसारातो संमंउज्जातो नजधाअन्ने, समस्तं वा उद्यातःजातिजरामरणस्स य बंधनं कम्मतं छिन्नं, सिद्धः साधितार्थः, बुद्धो ज्ञः, मुक्तो भवेभ्यः, सर्वभावेन निवृतः परिनिर्वृतः, अंतकृतः सर्वदुःखाणि संसारियाणि पहीणाणि सारीराणि मानसाणि य । बितितो चंदो संवत्सरो, पीतिवद्धणो मासो नंदिवद्धणो पक्खो अग्गिवेसो दिवसो, उवसमो वि से नाम। देवानंदा रयणी निरतित्तिवि वुन्नति । लवस्स अचोनामं, पाणस्स मुहत्तो, थोवस्स सिद्धो, नागं करणं नामं सब्बट्टसिद्धो मुहुत्तो । पारं आमोएति प्रकाशेति पाराभोगः पोसहो । अवामंसाइत्ति तमि नातए पिज्जबंधनं-नेहो, तं वोच्छिन्नं गौतमो भगवता पट्टवितो अमुगग्गामे अमुगंबोधेहि, तं हि गतो, वियालो य जातो तत्थेव वुच्छो नवरि पिच्छति रत्ति देवसत्रिवातं उदउत्तो नातं जहा भगवं कालगता, ताहे चितेति-अहो भगवं निप्पिवासो, कहं ? वा वीतरागान नेहो भवति । नेहरागेन य जीवा संसारे अडति । एत्यंतरा नाणं उप्पन्नं बारसवासाणि केवली विहरति जहेव भगवं, नवरं अतिसयरहितो, धम्मकथणा परिवारो य तहेव पच्छा अञ्जसुधम्मस्स निसिरति गणं दीहाउत्तिकाउं।पच्छा अजसुधम्मस्स केवलनाणं उत्पन्न सोविअट्ठवासेहिं विहरेत्ता केवलिपरियाणेण अज्ज जंबुनाभस्स गणं दातुं सिद्धिं गतो॥ ___ कुर्भूमी तस्यां तिष्टतीति कुंथू अणुं सरीरं धरेति अनुंधरी । दुविधा-अंतकरभूभित्ति । अंतः कर्मणां, भूमिकालो सो दुविधो पुरिसंतकरकालो य परियायंतरकालो य । जाव अज जंबुनामो ताव सिवपंथे, एस जुगंतरकालो । चत्तारि वासाणि भगवता तित्थे पवत्तिते तो सेज्झितुमारद्धा एस परियायंतरकरकालो । ततिए पुरिसजुगे जुगंतरभूमी ! पणपन्नं पावा पणपन्नं कल्लाणं । तत्थेगं मरुदेवा ।। नवगणा एक्कारसग गणधरा । दोण्हं दोण्हं पच्छिमाणं एक्के गणो । जीवंते चेव भट्टारए नवहिं गणधरेहिं अज्ज सुधम्मस्स गणो निक्खित्तो दीहाओगोत्ति नातुं ॥ समणे भगवं महावीरे चंदसंवत्सरमधिकृत्योपदिश्यतेजेणंजुगादी सो, वासाणंसवीसतिरातेमासे, किंनिमित्तं? पाएण सअट्ठा कडिताई वासेहिंतो उत्कंपिताणि उवरि लिता कुठ्ठा घट्ठा भूमी मट्ठा लण्हिकता समंता मट्ठासंमट्ठा खेत्ता उदगपधानिद्धमणपधा यसअट्ठा जे अप्पणो निमित्तं परिणामियकताई धरा पब्बइया ठित्तत्ति काउं दंतालछेत्त-करिसणघरछयणाणि य करेति तत्थ अधिकरणदोसा सवीसतिराते मासे गते न भवति॥ ___ "वासावासपजोसवितेकप्पति" सुत्तं।सव्वतो समंतत्ति-सव्वतोचउद्दिसिंपि-सकोसंजोयणं खेत्तकप्पपमाणं अडवीजलकारणादिसु तिदिसि बिदिसि एगदिसिं वा भयितं, आहालंदमविअधेत्ययं निपातः, लंदमिति कालस्याख्या, जहन्नलंदं उदउल्लं, उक्कोस, पंचरातिदिया। तयोरंतरं Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-८, मूलं-५३, (नि-१२१] मध्यं यथा-प्रकृतिरपि अरप्रकृतिरपि एवं लंदमपि मासो जाव छम्मासो जेट्ठोग्गहो ।। वासावासं सकोसंजोयणगंतु पडियत्तए दगघटाएरवति कुणालाए अद्धजोयणं वहति।तत्थविन उवहंमति थलागासं न विरोलेंतो वच्चति । अत्थेगतिया आयरिया दाए भंते दावे गिलानस्स मा अप्पणो पडिग्गाहे । चाउम्मासिगादिसु ।। पडिग्गाहे भंतेत्ति अधनो पडिग्गाहो अज्ज गिलानस्स अन्नो गिहित्ति नवा भुंजति । अथ दोण्हवि गेण्हति तो पारिद्वावणिया दोसा, अपरिहवेंते गेलन्नादि।। दाएपडिग्गाहे गिलाणस्सअप्पणोविएवायरियबालवुडपाहुणगाणवि वितिन्नंसएवदोसोमोहुब्भवो रवीरेयधरणा, धरणे आतसंजमविराधना ।। "वासाअत्थेगतिया" आयरियं वेयावसकरोपुच्छति गिलाणं वा इतरहा पारिट्ठा-वणियदोसा गिलाणोभासियंमंडलीए नछुमति, अनोभासितं छुब्भति, सेय वदेजा, अट्ठो अमुएण एवतिएण व, सेत्ति वेयावच्चकरे विनवेति, उभासति सेय पमाणपत्ते दाता भणति, पडिग्गाहे तुमंपि य भोक्खसि तोदनं, दवं पाहिसि, गरहितविगति पडिसेहेति, अगरहितं जाणेत्ता निब्बंधं तं च फासुगं अस्थि ताहे गिण्हति, गिलाणनिस्साए न कापति घेत्तुं ।। वासावासं० अस्थि तहप्पगाराइंअदुगुंछितानि कुलानि कडाणितेन अन्नेन वा सावगत्तंगाहिताणि दाणसङ्कत्तं वा, पत्तियाई-घृतिकराई थिज्जाई-थिराइं प्रीति प्रतिदानं च वा, वेसासियाणिविस्संभणीयाणि । तहिं च धुवं लब्भामि अहं, तानि असंसयं देति, संमतो सो तत्य पविसंतो बहुमताई बहूणविसमंतोन एगस्स दोण्हं वा वधूणं विसाहूण दिति ।अनुमत्ताइंदातुंचेव, 'जत्थ से नो कप्पति,' अडं वइत्तए, अस्थि ते आउसो इमं वा इमं वा, जति भणति को दोसो ? बेइ, तं तुरितं श्रद्धावान् सट्टी । उदनसतुगतलाहणिया वा पुवकट्टि ते उण्होदए ओदनो पेशा वा सगेहे परगेहेल पुव्वतावितण उसिणद्दवेण समितं तिम्मंति, तलाहतियातोआवणातो आनिंति, सचुगा किणंति, पामिच्चंवा करेति।।एगंगोयरकालंसुत्तपोरिसिं कातुंअत्थपोरिसंकातुंएवंवारंकापति।। __चउत्थभत्तियस्सत्ति । अयमिति प्रत्यक्षीकरणे । एवं तिएत्ति वक्ष्यमाणो विसेसो, पातोत्ति प्रातः नचरिमपोरिसीएवियर्ड-उग्गमादिसुद्धंनन्नत्यआयरियउवज्झायगिलाणखुडुतोवा संलिहित्ता संपमञ्जिता धोवित्ता पजोसवित्तए परिवसित्तए न संथरति थोवंतं ताहे पुंणो पविसति।। छहस्स दो गोयरकाला, किं कारणं? सो पुनोविकलं उववासं काहिति, जति खंडिताणि तत्तियाणि चेव कप्पंति किस रूग्वारा गिण्हितुं न धरेति ?। उच्यते-सीतलं भवति संचयसंसत्तदीहादी दोसा भवंति । भुत्तानुभुत्ते य बलं भवति, दुःखं च धरितित्ति॥एवं अट्ठमस्सवि तिनि ।। व्यपगतं, अष्टं व्यष्टयं विकृष्टं वा तिन्निवि गोयरकाला सव्वे चत्तारिवि पोरिसितो, आहारानंतर पानगं निच्चिभत्तिगस्स सव्वाइंजानिपासेसणाएभणिताणि, अथवा वक्ष्यमाणानिनवविउस्सेदिमादीणि।। चउत्थभत्तियस्स तयो, उस्सेदिमं पिढें दीवगावा । संसेदिमं-पन्नं उक्कड्डेउं सीतलएणं सिञ्चति, चाउलोदगं चाउलधोवणं । छठे तिलोदगं लोविताणवि तिलाण धोवणं, मरहट्ठादीणं तुसोदगं चीहिउदगंजवउदगं-जवधोवणंजवोदगं॥आयामगं-अवस्सावणं सोवीरगं-अंबिलं, सुद्धवियडं, उसिणोदगं|भत्तपञ्चक्खातस्सससित्ये आहारदोसा, अपरिपूतेकट्ठादि,अपरिमितअजीगरगादिदोसा ।। संखादत्तिओ परिमितदत्तिओलोणं थोवं दिजति, जइ तत्तिलगं भत्तपानस्स सावि दत्ती चेव|पंचत्ति नेम्मं-चउरोतिन्निदोएगोवाछसत्त वामा एवं संच्छोभो, कताइतेन पंचभोयणस्स लद्धातो तिन्निपानगस्स, ताहेताओपानगप्पियातो भोयणे संबझंतितन्त्र कप्पति, भोयणच्चियातो Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६८ दशा श्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -८/५३ वा पाने संछुब्धंति, तंपि न कप्पति । वासावासं तंमि वासावासे पज्जोसविते नो कप्पति उवस्सतातो जाव सत्तधरंतरं सन्निवत्तइतुं आत्मानं अन्यत्र चरितुं चारए । सह उवस्सयातोत्ति सह सेज्जातरघरेणं सत्त एतानि, अन्न भणति सेज्जातरघरं वज्रेत्ता सत्त, अन्नो भणति सेज्जातरघरातो परं परंपरेण अन्नाणि सत्त ॥ वासावासं जं किंचि कणगफुसितं उसा महिता वासावासं पडति उदगविराधनत्ति कातुं ।। अगिहं अब्मावगासो तत्थ अद्धसमुद्दिट्ठस्स बिंदू पडेज्ज । ननु तेन च उवओगो कतो पुव्वं जयति ? उच्यते-छउमत्थितो उवतोगो तहा वा अन्नहा वा होज्ज पज्जोसवित्तए अहारेत्तए स्यात्कथंचित् आगासे भुंजेज्ज वां न होज्ज, तत्थ देसं भोच्या आहारस्स देसं आदाय गृहीत्वा तं देतं पाणिणा पिहित्ता उरेण वा निलेज्जेज्ज उहाडेज, कक्खंसि वा आदद्यात् आदाय वा ततः किं कुर्यात् ? अधाछन्नाणि न संजतट्ठाए छन्नाणि बहवो बिंदवी उदकं-बिंदुमात्रं उदगरओ-तदेगदेसो दगफुसिता ।। वग्धारित वुट्टिकाओ जो वासकप्पं गालेति अछिन्नाए धाराए । कप्पति से संतरुत्तरस्स- अंतरं रयहरणं पडिग्गहो वा उत्तरं पाउरणकप्पो स अंतरेन उत्तरस्स ॥ वासासुतं निग्गिज २ ठाइउं २ वरिसति । कप्पति से अहे उवस्सयं वा अप्पाणं उवस्तयं अन्नेसिं वा संभोइयाणं इयरेसिं वा । तेसिं असति अधे वियडगिहे तत्थ वेलं नाहिति ठितो वा वरिसति वा असंकणिजे य रुक्खमूलं निग्गलं करीरादि । तत्थ से वियडगिहे रुक्खमूले वा ठितस्स आगमनात् पूर्वकालं पुब्वाउत्ते तिन्नि अलावगा, पुव्वाउत्तारिभितं केसिंचि समीहितं तु जं तत्थ । एतेन होति दोनिवि पुव्वपवत्तं तु जं तत्थ ॥ पुव्वाउत्तं केइ भणति जं आरुभितं चुल्लिए । केइ भणंति-जं समीहितं नाम जं तत्थ ढोइ तिलगं पागाए, एते दोवि अनादेसा । इमो आतेसो जं तेसिं गिहत्थाणं पुव्वपव्वत्तं जतियं उवक्खडिअं तयं एतं पुव्वाउत्तयं ॥ कहं ? पुन ते दोवि अनादेसा ?, अत उच्यते - पुव्वारुहिते य समीहिते य किं छुडमती न खलु अन्नं ? । तम्हा जं खलु उच्चितं तं तु पमाणं, नं इतरं तु ॥ बालगपुच्छादीहिं नातु आदरमनादरेहिं च । जं जोगं तं गेहति, दव्वपमाणं च जाणेज्जा ।। तत्थ अच्छंतस्स कतायि वरिसं न चेव ठाइजा, तत्थ किं कातव्वं ? का वा मेरा ?, कप्पति से “वियडे भोच्चा” वियडं-उग्गमादिसुद्धं एगायतं सह सरीरेन पाउणित्ता, वरिसंतेवि उवस्सयं एत्ति । तत्थ वसंते बहू दोसा । एगस्स आतपरोमय- समुत्था दोसा साहू व अद्दन्ना होज्जा । एत्थवियडउरुक्खमूलेसु कहं अच्छितव्वं ? तत्थ 'नो कप्पति एगस्स निग्गंथस्स एगाए य निग्गंधीए । ' एवं गानित संघालतो अभत्तट्टितो असुहितो कारणिओ वा । एवं निग्गंथीणवि आतपरोभयसमुत्थादोसा संकादओ य भवंति । अह पंचमतो खुद्दतो खुद्दिया वा छक्कन्नं रहस्सं न भवति तत्थ वि अच्छंतो, अन्नेसिंधुवकम्मियादीणं संलोए सपडिदुवारे सपडिहुत्तं दुवारं सव्वगिहाण वा दुवारे खुद्दतो साधूणं, संजतीणं खडिया, साधू उस्सग्गेणं दो, संजतीउ तिन्निचत्तारि पंच वा एवं अगारीहि ।। अप्पडिपन्नत्तो न केनइ वुत्तो मम आनिज्जासि, अहं वा तव आनेस्सामि न कप्पति । कहं ? अच्छतित्ति गहितं सोवि तोतिन्नो अहियं गहितं भुजंते गेलन्नदोसा परिट्ठवेंत आउहरितविराधना । Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-८, मूलं-५३, [नि-१२१] वासावासं से इति स भगवांस्तीर्थकरः किमाहु-दोसमाहु आयतणं उदगस्स, पाणी पाणिलेहातो पाणी पाणिरेव पाणिरेहा आयुरेहा सुचिरतरं तत्थ आउक्कातो चिट्ठति । नहो सव्वो नहसिहाण हग्गलयं उत्तरोट्टा-दढियाओ भमुहरोमाई, एस्थवि चिरं अच्छति॥ वासावासं अहसुहुमाइंति-सूक्षमत्वात् अल्पाधरित्वाच्च अभिक्खणं पुनो पुनो जाणियवाणि, सुत्तोवदेसेणं पासितव्वाणि चक्खुणा, एतेहिं दोहिं विजाणित्ताय पासित्ता यपरिहरितव्वाणि ।। पानसुहुमे पंचविहे, पंचप्रकारे एकेके वन्ने सहस्ससो भेदा, अन्ने य बहुपगारा संजोगा, ते सव्वेपि पंचसु समोत्तरंपि किण्हादिसु । नो चक्षुप्फासं । जे निग्गंथेन अभिक्खणं अभिक्खणं जत्थ ट्ठाणनिसीयणाणिचेतीतिआदानंगहणंनिक्खेवेवाकरेतिापणओ-उल्ली विरुग्गतोतद्दवसमाणवन्नो जाहे य उप्पञ्जति ।। बीयसुहुमं-सुहुमं जं व्रीहिबीयं बीयं-तंदुलकणियासमाणगं ॥हरितसुहुमं पुढविसरिसं किण्हादिना अचिरुग्गतं॥पुप्फसुहुमंअल्पाधारत्वात्।अथवा उर्हितगंसुहुमंसुण्हगं उंबरपुष्पादि, अहवा पल्ल्वादिसरिसं ॥अंडसुहुमंपंचविधं, उदंसंडे-मधुमक्खियादीणं अंडगाणि, पीविलिगा-मुइंगंडाणि। उक्कलियंडे लूताडि पुडगस्स हल्लिया-धरतोलिया तीसे अंडगं, हल्लोहलियाअहिलोडिसरडीविभन्नतितेसिंअंडयं ।। लेणसुहुमोलेणंआश्रयः सत्त्वानांउत्तिंगलेणंगद्दभगउक्केरो। भूमिए भिगुफुडियादाली, उज्जुगंबिलं तालमूलगंहेट्ठा विच्छिन्नं उवरिंतनुगं संयुक्तावत्तं-भमंतयं। _ "वासावासं" । इदानि सामन्नसामायारी दोसुवि कालेसु विसेसेण वासासु । आयरियो दिसायरितोसुत्तत्यं वदिति, उवज्झातेसुत्तंवाएति, पव्वती नाणादिसुपब्वत्तेति, नाणे पढपरियट्टेहिं सुणेहिं उद्दिसविहिं, एवं दंसणे दंसणसत्थाई पढपरियट्रेहिं सुणेहिं वा चरिते पच्छित्तं वहाहिं अनेसनदुष्पडिलेहिताणि करेंतं वारेति, बारसविहेण तवेन जोआवेति, जो जस्स जोग्गो, थेरो एतेसु चेव नाणादिसु सीतंतं थिरं करेति पडिनोदेति उज्जमंतं अनुवूहति । गणी अन्ने आयरिया सुत्तादिनिमित्तं उवसंपन्नगा गणावच्छेइया साधू घेत्तुं बाहिरखेत्ते अच्छंति, उद्धावणापहावणखेत्तोवहिमग्गणेसुअप्सिवादिसु उज्जुत्ता अन्ने वा जंपुरतो कट्ठ पुरस्कृत्य, सुहदुक्खिया परोप्पर पुछति, खेत्तपडिलहगा वा दुगमातीगता । ते अन्नमन पुरतो काउं विहरति । अनापुच्छाए न वट्टति । किं कारणं? वासं पडिज्ज पडिनीतो वा, अहवायरियबालखमगगिालाणाणं घेत्तव्वं । तं च ते अतिसयजुत्ता जाणमाणा कारणं दीवेत्ता पचवाता सेहसणायगा वा असंखडयं वा कणति सद्धि पडिनीतो वा। एवं वियारेविपडितमुच्छिताद्दिपच्चवाता ।। गामानुगामकारणितो दूतिज्जति। अन्नतरं वा विगति खीरादि एवं दीयं एत्तियं परिमाणेणं एवं तिखुत्तो एत्तियवाराओ दिवसे वा मोहुब्भवदोसा खमगगिलाणाणं अनुन्नाता।। अन्नयर तेगिच्छंवातितपित्तियसिंभिय-सन्निवाता आउरो विजो पडिचरतो उसधपत्थभोअनं आउट्टित्तए करेत्तए करणार्थे, आउट्टशब्दः । अन्नतरं अद्धमासादि उरालं महल्लं समत्थो असमत्थो वेआवच्चकरो पडिलेहणादि करेंतओ अस्थि, पारणगंवा संधुक्कणादि अस्थि । भत्तपञ्चक्खाणे नित्थारतो नस्थि समाधिपानगं निजवगा वा अत्थि, निष्फती वा अत्यि नत्थि अन्नतरं उवहेति वत्थपत्तादिकं । अथासन्निहिता अनायावणे कुत्थणं पणतोअहनस्थि पडियरगा उल्लतिहीरेज्ज वाउदगवहोजायते तेन विना हानी॥"वासावासं अनभिग्गहितसिञ्जायणियस्स, मणिकुट्टिमभूमीएवि संथारो सो अवस्स घेतव्यो विराधनापाणासीतलकंधू" सीतलाएभूमीए अजीरगादिदोसाआसनेन विना कुंथूसंघट्टो निसिज्जा मइलिज्जति Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् - ८/५३ उदगवधो मइलाए उवरि हिट्ठावि आयाणं कर्मणां दोसाणं वा । उच्चं च कुच्चं च उच्चाकुंचं न उच्चाकुखं अनुच्चाकुच्छं, भूमीए अनंतरे संथारए कए। अवेहासेपि पीपिलिकादिसत्तवहो दीहाजादिओ वा इंसिज, तम्हा उच्चो कातच्यो । उक्तं च-हत्यं लंबति सप्पो० गाथा । कुव्वो संघट्टएण कुंथूमंकुणादिवधो अनट्ठाव्वंधी पक्खस्स तिन्निचत्तारि वाराउ वा बंधंति, सज्झायादिपलिमंथो पानसंघट्टणा य, अथवा अनट्ठाबंधी सत्तहिं छहि पंचहिं वा अडएहिं बंधति । अमियासणितो अबद्धासणितो ठाणातो ठाणसंकर्म करेमाणो सत्ते वहेति, अनातावियस्स संथारगपादादीणं पनंगकुंथूहि संसज्जते, तक्कज्ज अनुवभोगो उवभोगनिरत्यए य अधिकरणं । उवभुंजमाणस्स जीववधो असमितो इरियादिसु भासणे संपातिमवधो दुन्नेयो नेहच्छेदो ततियाए । पढमचरिमासु दोन्हं अपेह अपमजणे दोसो || नेहो आउक्कातो चेव नेहच्छेदो, परिणतो वा न वा दुविन्नेओ ततियाए एसनाए समितीएत्ति अभिक्खणं । ठाणनिसीअन तुअट्टणो उवहिं आदाननिक्खेव तधा तहा एतानि झणाणि संथारादीणि न परिहरंति तहा तहा संजमे दुआराधए । जो पुन-अभिग्गहितसेज्जासणितो भवति, तस्य अनादानं भवति, कर्मणो असंयमस्य वा । उच्चो कातव्वो अकुचो बंधितव्वो । अट्ठाए एक्कसि पक्खस्स अट्टगा चत्तारि बद्धासणेणं होतव्वं कारणे उट्ठेति, संथारगादी आतावेतव्या पमज्जमणा सीलेन य भवितव्वं, जधा जधा एतानि करेति तहा तहा संजमो सुटु आराहिंतो भवति, सुकरतो वा ततो मोक्खो भवति ।। "वासावासं तओ, उच्चार" तउत्ति-तओ अंतो अहियासिताओ, अनहियासियाओ वि तओ, आसने मज्झे दूरे एक्क्क्का वाघातिनिमित्तं एवं बाहिंपि ३ उस्सन्नं प्रायशः प्राणा वीजा वगा संखणग इंदगोवगादिः प्राणा अहुन्नुब्मिणा बीजा ते हरिता जाता, आयतनं स्थानं ॥ "वासावासं तउ मत्तया" ओगिण्हित्तए तं उच्चारमत्तएवि बेलाए धरिते आयविराधना वाऽसंते संजमविराधना य बाहिं निंतस्स गुम्मियादि गहणं तेन मत्त बोसिरिता बाहिं निता परिद्ववेंति, पासवणेवि आभिग्गर्हितो धरेति, तस्ससति जो जाहे वोसिरति सो ताहे धरेति न निक्खिवति । सुयंतो वा उच्छंगे ठितयं चेव उवरि दंडए व दोरेन बंधति गोसे असंसत्तिया भूमीए अन्नत्थ परिवेति । "वासावासं नो कप्पति निग्गंथा २ परं पज्जोसणातो गोलोममेत्तावि केसा जाव संवच्छरियथेरकप्पे उवातिणावेत्तपत्ति अतिकमितए, केसेसु आउक्कातो लग्गति, सो विराधिजेति, तेसु य उल्लंतेसु छप्पितियातो समुच्छंति छप्पईयाओ य कंडुयंतो विराधेति । अप्पणो वा क्खतं करेति, जम्हा एते दोसा तम्हा गोलोमप्पमाणमेत्तावि न कप्पंति, जति च्छुरेण कारेति कत्तरीए वा, आणादी ताओ छप्पितियातो छि ंति । पच्छा कम्मं च महावितो करेति, ओभामणा, तम्हा लोतो कातव्वो, तो एते दोसा परिहरिता भवंति । भवे कारणं, न करेज्जा विगलोयं असहू न तरति अहियासेत्तुं लोयं, जति करेति अत्रो वा उवद्दव्वो भवति, बालो रुएज वा, धम्मं वा छड्डेज्जा गिलाणो वा, तेन लोओ न कीरति । जति कत्तरीए कारेति पक्खे पक्खे कातव्वं, अध च्छुरेण मासे मासे कातव्वं । पढमं छुरेन पच्छा कत्तरीए अप्पणा दवं धेत्तूण तस्सवि हत्यधोवणं दिजति एस जयणा ध्रुवलोयउ जिनाणं, थेराण पुन वासासु अवस्स कायव्वो । पक्खियारोवणा वताणं सव्वकालं, अहवा संधारयदोराणं पक्खे २ बंधा मोत्तव्वा पडिलेहेतव्या य, अथवा पक्खिया आरोवणा केसाणं कत्तरीए अन्नधा पच्छित्तं, मासिए खुरेणं, लोतो छण्हं मासाणं उक्कोसेणं थेराणं, तरुणाणं चाउम्पासितो संवच्छरिउत्ति ७० Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-८, मूलं - ५३, [नि- १२१] वा वासारत्तिउ वा एगठ्ठे । उक्तं च- “संवच्छरं वावि परं पमाणं बीयं च वासं न तहिं वसेज्जा ।। एस कप्पो मेरा-मज्जाया कस्स ? थेराणं भणिता आपुच्छभिक्खायरियादिविगति-पच्चक्खाणं जाव मत्तगंत्ति । जिनानवि एत्यं किंचि सामन्नं पाएणं पुन धेराणं । वासावासं नो कप्पति निग्गंथा निग्गंथी ० परंपजोसवणातो अधिकरणं वदित्तए अतिक्रामयित्वा इत्यर्थः । वदित्तए जधा अधिकरणसुत्ते, कताई ठवणा द्दिवसे चेव अधिकरणं समुप्पन्नं होज, तं तद्दिवसमेव खामितव्वं, जो परं पोसवणातो अधिकरणं वदति सो अकप्पो अमेरा निज्जूहितच्वो गणातो तंबोलपन्नज्ञातवत् उवसंतउबट्ठिते मूलं, वासावासं पज्जोसविताणं इह खलु पवयणे अज्जेव पज्जोसवणादिवसे क्कक्खडे -महल्लसद्देण, कडुए-जकारमकारेहिं, वुग्गहो कलहो सामायारीवितहकरणो, तत्थावराहे सेहेन रातिनितो खमितव्वो । पढमं जतिवि रातिनिओ अवरद्धो पच्छा रातिनितो खामेति, अह सेहो अम्भुट्ठधम्मो ताहे रातिनितो खमिति । पढमं खमितव्वं सूयमेव खामितव्वो परो, उवसमितव्वं अप्पणा, अन्नेसिंपि उवसमो कातव्यो । उवसमेतव्वं संजताणं संजतीण य जं अजितं समीरवल्लएहिं० गाथा । तावो भेदो० ७१ संगती-सोमना मतीसंमती रागदोसरहिता । संपुच्छणति-सज्झायाउत्तेहिं होतव्वं । अहवा संपुच्छणा सुत्तत्सु कातव्वा । न कसाया वोढव्वा । अहवा जो खामितो वा अक्खामितो वा उवसमिति तस्स अस्थि आराधना नाणादि ३ जो न उवसमति तस्स नत्थि, एवं ज्ञात्वा तम्हा अप्पणा उवसमितव्वं । जति परो खामितो न उवसमति तम्हा किं ? निमित्तं जेन उवसमसारं उवसमष्पभवं उवसममूलमित्यर्थः, समणभावो सामन्नं । वासासु वाधातनिमित्तंति तिन्नि उवरसया, घेत्तव्वा । का सामायारी ? उच्यते विउव्विया पडिलेहा-पुनो पुनो पडिलेहिज्जति संसत्ते असंसत्ते तिनि वेलाउ पुव्वण्हे भिक्खं गतेसु वेंतालियं, जे अन्ने दो उवस्सया तेसिं वेउव्विया पडिलेहा दिने दिने निहालिज्जत्ति पडिलेहा, मा कोइठाइत्ति ममत्तं वा काहिति, ततिए दिवसे पादपुंछणेण पमजिज्जति । वासावासं अन्नतरं दिसिं वा अनुदिसिं वा । अभिगिज्झ भिक्खं सन्नाभूमि गमित्तए कहिअं आयरियादीनां सेसाणंपि, एवं सव्वत्थचि सेसेण-वासासु जेन ओसन्नं प्रायशः तवसंपउत्ता छट्टादी पच्छित्तनिमित्तं संजमनिमित्तं च चरति, चरन्तं योऽन्यश्चरति स पडिचरति पडिजागरति गवेसंति अनागच्छंतं दिसं वा अनुदिसं संघाटगो । "वासावासं पजोसवियाण चत्तारि पंचजोयणत्ति" संथारगोवस्सग निवेसनं साही वाडग वसभ ग्गामभिक्खं कातुं अद्दिठे वसिऊण जाव चत्तारि पंच जोयणा अलब्धंते, एवं बासकप्प उसधनिमित्तं गिलाणवेजनिमित्तं वा, नो से कप्पति तं रयणि जहि से लद्धं तहिं चैव वसित्तए । अहवा जाव चत्तारि पंचजोयणाई गंतुं अंतरा कप्पति वच्छए न तत्थेवं जत्य गम्मति । कारणितो वा वसेज्ज ॥ " इच्ज्ञेयं संवत्सरीयं" इति । उपप्रदर्शन एस जो उक्तो भणितो सांवच्छरिकश्चातुर्मासिक इत्यर्थः । थेरकप्पो-थेरमज्जाता थेरसामायारी, न जिनानं अथवा जिनानवि किंचि एत्य जधा अगिहंसि अहासुतं जहासुत्ते भणितं न सूत्रव्यपेतं । तथा कुर्वतः अहाकप्पो भवति । अन्नहा अकप्पो । अधामग्गं कहं ? मग्गो भवति एवंकारेंतस्स नाणादि ३ मग्गो। अधा तचं यथोपदिष्टं सम्यक् यथावस्थित-कायवाङ्मनोभिः, फासित्ता आसेवेत्ता पालेत्ता रक्खित्ता सोभितं-करणेन कतं, तीरितं नीतं अंतमित्यर्थः । यावदायुः । आराहेत्ता अनुपालनाए य करेंतेण सोभितं किट्टितं Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -८/५३ पुत्रं चाउम्मासितं तेनेवं करेंतेण उवदिसतेण यआराहितो भवतिन पालेतस्स किं फलं? उच्यतेतेनेव भवग्गहणेण सिज्झति, अत्थेगइया दोच्चेणं एवं उक्कोसियाए आराधनाए मज्झिमियाए तिहिं, जहन्नियाए सत्तट्ठ न वोलेति । किं ? स्वेच्छया भणति नेत्युच्यते तं निद्देसो कीरति पुनो तेणं कालेणं तेणं समएणं समणे भगवं महावीरे रायगिहे नगरे सदेवमनुयासुराए परिसाए उद्घाट्यशिरः परितः सर्वतः सीदति परिषत् मज्झे द्वितोमज्झगतो एवं आइक्खइ-एवं यथोक्तं कहेति, भासित वाग्योगेन, पन्नवेति-अनुपालियस्स फलं परुबेंति, प्रति प्रति रूवेति परवेति, पज्जोसवणाकप्पोत्ति वरिसारत्तमज्झाता, अजोत्ति-आमंत्रणे द्विग्रहणं निकाचनार्थे एवं कर्तव्यं नान्यथा, सह अत्थेणं सार्थं, सहेतुंन निर्हेतुकं, सनिमित्तं, सकारणं, अननुपालितस्स दोसा, अयं हेतुः, अपवादो कारणं, जहा-सवीसतिराते मासे वितिक्कंते पज्जोसवेतव्वं, किं ? निमित्तं-हेतुः । पाएणं अगारीहिं अगाराणि सहाए कडाणि कारणे उ आरेणवि पजोसेवति आसाढपुनिमाए । एवं सव्वसुत्ताणंविभासा दोसदरिसणं हेतुः अववादो कारणंसहेतुंसकारणं भुजो मुजोपुनोपुनो उवदंसेति, परिग्रहणात् सावगाणवि कहिज्जति समोसरणे कड्डिजति पञ्जोसवणाकप्पो ।। दसा-८-समाप्ता मुनि दीपरत्नसागरेण संशोधिता सम्पादिता दशाश्रुतस्कन्धे अष्टमा दशा सनियुक्तिः सचूर्णिः परिसमाप्ता । (दसा-९-मोहनिय स्थानं ) चू. संबंधो जो एतं वितथं करेतिथेरकप्पं संवच्छरियं वा स मोहनिजं वद्दति, से तस्स चत्तारि दाराणि, अधिगारोमोहनिजट्ठाणंजाणित्ता वजेयव्वा । नामनिप्फने निक्खेवे मोहनिजहाण दुपदं, मोहनिजं वाणं च, मोहनिञ्जस्स हाणं मोहनिजाणं, जेहि वा ठाणेहिं प्रकारेहिं मोहनिजं बज्झति तं मोहनिजहाणं मोहे भवं मोहनीयं, नामट्ठवणा० गाथा - नि. [१२२] नाम डवणा मोहो दव्वे भावे य होति बोधव्यो । ठाणं पुव्बुद्दिष्टं पगयं पुन भाषट्ठाणेणं । चू. मोहो नामादि चउविहो, दवणाए अंधलतो लेहितो। दव्वे • गाथानि. [१२३] दव्वे सचित्ताती सयणधनादी दुहा हवइ मोहो । ओधेनेगा पयडी अनेग पयडी भवे मोहे॥ घू.आदिग्रहणात् अचित्तंपि। सचित्तेधतुरगविसकोद्दवादिअहवासयनादि, जो तहिंसयनेधने दोहं न पेच्छति, सो मूढो, अचित्ते मज्जादी धणादि वा । भावमोहो दुविधो ओहे विभागे य, ओहे एगा पगडी विभागे सव्वमेव कम्मं मोहो । उक्तं च-कहणं भंते जीवे अट्ठकम्मपगडीतो बंधति गोतमा? नाणावरनिजकम्पस्स उदएणं दरिसणावरणिज्नं, कम्मं नियच्छति दरिसणावरनिज्जस्स कम्मस्स उदएण दंसनामोहं कम्मं नियच्छंति, सण-मोहनिजस्स उदएण मिच्छत्तं नियच्छति । मिच्छत्तेणं उदिन्नेणं एवं खलुजीवा अट्ठकम्मपगडीतो बंधंति, तेन मोहनीयमेवं ओहेणं, विभागेणं अनेगाओ नि.[१२४] अट्ठविहं पिय कम्म भणिअंमोहोत्तिजं समासेणं । Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-९, मूलं-५३, [नि-१२४] सो पुव्वगते भणिओ तस्स य एगढिआ इणमो।। चू. सो मोहो कहिं भणितो? कम्मप्पवायपुव्वे तस्स एगट्ठिया तस्स कम्मस्स । नि. [१२५] पाये वजे वेरे पनगे पंके खुहे असाए य । संगे सल्ले अरए निरए धुत्ते अ एगट्ठा। चू. पासयति वा पापं वर्जनीयं-पातयति वजं सेसं कंठं । भावहाणेण उदइएणाधिकारो, लोगप्पगासाइमेसाधूउवहितं गुरु आयरिया मित्तसहाहेतुंबंधवा, सप्पीजधाअंडपुडंजिनवयणविलोमणोप्रतिलोमेवट्टति।असुभानिजानिदुहानि वाअनुबंधतितता तातिवज्जेज्जा ।सुत्तानुगमे सुतं उच्चारेतलं नि. [१२६] कम्मे य किलेसे य समुदाने खलु तहा मइले य । माइणो अप्पाए अदुप्पक्खे तह संपराए य॥ नि. [१२७) असुत्ते दुहानुबंधं दुम्मोए खलु चिरद्वितीए य । धनचिक्कणनिव्वे आमोहे य तहा महामोहे || नि. [१२८] कहिया जिनेहिं लोगो पगासिया भारिया इमे बंधा । साहुगुरूमित्तबंधक्सेट्ठीसेनावइवधेसु य॥ नि. [१२९] एत्तो गुरुआसायनजिनवयण विलोवणेसु पडिबंधं । असुहे दुहाण बंधत्ति तेन तो ताई वजेजा ॥ मू (५४) तेणं कालेणं तेणं समयेणं चंपा नाम नयरी होत्या, वन्नओ पुन्नभद्दे नाम चेइए वन्नओ, कोणियो राया धारिणी देवी, सामी समोसढे, परिसा निग्गया धम्मो कहितो परिसा पडिगया। अजोत्ति समणं भगवं महावीरे बहवे निग्गंथा य निग्गंधीओय आमंतेत्ता एवं वदासी, एवं खलु अजो तीसं मोहट्ठाणाइं जाई इमाई इथिओ वा पुरिसा वा अभिक्खणं आयरमाणो वा समायरेण वा मोहनिजत्ताए कम्मं पकरेइतं जहा मू (५५)जे केइ तसे पाणे वारिमझे विगाहिया। उदएण कम्मं मारेइ महामोहं पकुवति ।। चू.जाव जे केइ तसा पाणा सिलोगो, यः कश्चित् इत्थी पुरिसो गिही पासंडी वा प्रसाः सत्वाः ते शस्त्राभावाद्दुःखोत्पादकेन मारेण मारेति, विगाह्य परिव्राजकवत्, उदएणतोएणअकम्मउदएण उक्कमित्तां पाएहिं अच्छति । महंतं मोहं महामोहकम्मं महामोहो वा संसारो जहा सो होति तं प्रति तंप्रति करेंति प्रकुर्वति। मू (५६) पाणिणा संपिहित्ताणं सोयमावरिय पाणिणं। अंतोनदंतं मारेइ महामोहं पकुब्बइ।। धू. पाणिणा संपिहत्तिाणं सिलोगो० पाणी हस्तः तेन पिहित्ता आवरित्ता प्राणिनं सत्वं अंतो नदंतं 'नद अव्यक्ते शब्दे' अंतो धुरुधुरेतं अअिंतरगलए वा नदति ॥ मू (५७) जायतेयं समारब्भ बहुं ओलंभिया जनं। अंतो धूमेण मारेंति महामोह पकुव्वइ ।। चू.जाततेयं सिलोगो-तेजेन च सह जायति जाततेजो, जायमाणस्स वा तेजः जाततेजाः तं समारभ्य प्रज्वाल्य गृहे बिले वा अंतो धूमण। मू. (५८) सीसम्मि जो पहणति उत्तमंगम्मि चेतसा । विभज मत्थए काले महामोहं पकुव्वइ। चू. सीसमिसिलोगो-शृता तस्मिन् प्राणा इतिशिरःसीसंमिजोपहणतिचेतसा-तीव्राभिनिवेशेन Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७४ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -९/५८ विभज्य द्वेधा कृत्वा । मू (५९) सीसावेढेणजे केइ आवेढेत्ति अभिक्खणं तिब्बं असुहसमायारे महामोहं पकुब्बइ।। चू.सीसावेढेण सिलोगो-मेतज्जवत् तिव्वं वेदनं उप्पाएति । उदीरेति तिव्वेण परिणामेण तिव्वं कम्मं बंधेति, धन चिक्कणं। मू (६०) पुनो पुनो पणिहीए बाले उवहसे जनं। फलेणं अदुवा डंडेन महामोहं पकुव्वइ । घू. पुनो पुनो सिलोगो-पणिधी-उवधी मायेत्यर्थः । जहा गलागर्ता वाणिगवेसं करेत्ता पथं गच्छति पच्छा अद्धपहे मारेति, उवहसंता नंदीति मंनंति फलं-पडालं मुट्ठी वा डंडो खीला । मू (६१) गूढाचारी निगूहिजा मायं मायाएछायए। असच्चवायीनिहाइ महामोहं पकुब्बइ।। चू. मुसावायानिमित्तंजहा तेसउणमारगाछादेहि अप्पाणंआवरित्तासउणेगिण्हंतिअप्पनियाए मायाएताहे चिय मायंछाति, जेणंतिअसञ्चवादीमुसावादीनिण्हवतिमूलगुणउत्तरगुणेआसेवित्ता परेण पडिनोदितो भणति-न पडिसेवामि । अहवा सुत्तत्थे गिण्हितुं निहाति।। मू (६२) धंसति जो अभूतेणं अकम्पंअत्तकम्मणा । अदुवातुममकासित्ति महामोहं पकुव्वति।। चू. अवलवइवि सेति सिलोगो भगंदेतिजहाअंगरिसीरुद्दएण अत्तकम्मंआत्मकृत तस्सोवरि छुभति, अथवा तुमं अन्नेन कृतं ओधारिएण भणति त्वया कृतमेतत् । मू. (६३)जाणमाणो परिसाए सच्चामोसाणिभासति । अक्खीणझंझेपुरिसे महामोहं पकुव्बइ।। धू.जाणमाणे सिलोगो-जाणमाणेजधाअनृतमेतत् परिसागतो बहुजनमध्ये सच्चामोसा इति किंचित्तत्र सत्यं प्रायसोअनृतमेव । अक्षीणझंझोऊअक्षीणकलहो झंझा-कलहो, वालो विसोत्तिया। मू. (६४) अनागस्स नयवंदारे तस्सेवधंसिया। वउलं विक्खोभइताणं किच्चाणं पडिबाहिर।। चू.अनायगस्स सिलोगो-अनायगोराया नयवंतस्स अमच्चो नान्यो नायको विद्यत इत्यनायकः अस्वामीत्यर्थः । अमचो तस्स दारे द्रुह्यते महिलायां गुरुतल्पगा अहवा आगमद्वारं हिरण्यादीनां यथा प्रियंकरगल्लकेन विपुलं विक्खोभइत्ताणं कवडे काढूं करेता संखो भंजणइत्ता परिसाभेदं करइत्ता बाहिरगं करेत्ता अप्पणा अधिद्वेति अधिटेति भोगान् विपुलान् भुंक्ते । मू. (६५) उव्वकसंतंपिझंपेत्ता पडिलोमाहिं वग्गुहि। भोगभोगे वियारेति महामोहं पकुवति।। चू. कोइ सव्वस्स हरणो कतो, अवराहेअनवराहे वासोउद्वितो पाहुडेण अनुलोमेहि विनवेति दीणकलुणेहिं,जधा-अगारीअहंपच्छातंझंपेतिसत्यानृताहिव'गूहिएरिसे तारिसो तुमंपडिलोमाहि पडिकूला हि भोगाभोगे वियारेति हरति सद्देणाडगादि रूवं तासिं चेव, एवं पंचलक्खणेविसए, मू (६६) अकुमारभूते जे केइ कुमारभुतेत्ति हं वदे । इत्थीविसयसेवीए महामोहं पकुब्वइ । चू. अकुमारभूते सिलोगो-अकुमारबंभचारी भणति अहं कुमारबंभचारी सच इत्थीहिं गिद्धे गठिते मुच्छिते तव्वव्विसए महामोहं । मू. (६७) अबंभचारी जे केई बंभचारित्तिहं वदे । गद्दभे च गये मझे विस्सरं वदती नदं ।। चू.अबंभचारीसिलोगो।कोइ भोगे भोत्तुंभणति संयतमहं बंभचारीसच पच्छण्हं पडिसेवेति। सच भणंतो न सोभति। सतां मध्ये, जह-जधा गद्दभो गवांमध्ये बीभत्स विस्वरं । वृषभस्य निद्धो गंभीरो नीहारी य सोभते । एवं सो बंभचारीण मज्झे स एव अनृतं कुर्वन् । मू. (६८) अप्पणो अहियं बालो मायामोसंबहुंभसे । इत्थीविसयगेहीए महामोहं पकुव्वति ।। Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-९, मूलं - ६८, [नि- १२९] चू. अप्पणो अहिते सिलोगो । कस्याहित उच्यते अप्पणो अहिते बालमूढ अन्नाणी तद्विपाकजान् दोषान्न बुध्यते, तेन चारु ब्रुवता भासितं न फाले न योजितं । किं निमित्तं ? जेन अबंभयारी इत्थी विसयगेहीय गिद्ध पकुव्वति । भृशं अत्यर्थ च बद्धपुठं निहत्तनिकाइतं करेति । ७५ मू. (६९) जं निस्सितो उव्वहती जस्स साहिगमेन य तस्स लुम्भसि वित्तंसि महामोहं पकुव्वइ || . जं निस्सिओ सिलोगो-जं निस्सितो अनिस्सितो वा रातं राजामात्यं वा जीविका उद्वहते आत्मानं जससा अहंताहंवाओ अभिगमेन एतस्स तस्सेव लुब्भति वित्तंसि हिरन्नादि । मू. (७०) इस्सरेण अदुवा गामेन अनिस्सरे इस्सरीकए। तस्स संपरिग्गहितस्स सिरी य तुलभागता । चू. महाइस्सरेण सिलोगो - इस्सरो पभू तेन गामेन वा तत्थ जो अनिस्सरो तस्स उपरि गहीतस्स सिरी ऐश्वर्य अतुल्यं आगतं प्राप्तं । मू. (७१) इस्सादोषेण आइट्ठे कलुसाविलचेतसा। जे अंतराय चेतेति महामोहं पकुव्वति । चू. इस्सादोसेण सिलोगो । तस्स ईसरस्स गामस्स वा ईर्ष्या द्वेषेण आविष्टं यथाग्रहाविष्टः कलुषेणावृतं चेतः तस्य लोभनेत्यर्थः द्वेषेण वा जे अंतरायंति अंतरायं च ऐश्वार्यजिवितभोगानां चेतेति करेति जो उव्वहगं हनेति तस्स सेसेसु का सन्त्रा । सो इस्सरतं चैव न लब्भत्ति । सो महामोहं मू. (७२) सप्पी जहा अंडउडं भत्तारं जो विहिंसइ । सेनावतिं पसत्थारं महामोहं पकुव्वति ।। चू. सप्पी जहा सिलोगो । अंडान्येव पुडं अंडयोर्वा पुडं निरंतरं । अहवा पुड प्रमर्दने, अंडानि प्रमर्दयति स्वानीत्यर्थः । बिभर्त्तीति भर्ता पोषयिता पोषयितारं वा, यथा सेनावति पातति पतिःस्वामीत्यर्थः, सेनापति राजा प्रशस्तानि कर्माणि कुर्व्वन्ति । अमचधम्मपाढगा तम्मि मारिते राया रज्जं च दुक्खितं तद्भातृपुत्रादयश्च । भू. (७३) जे नायगं च रट्ठस्स नेतारं निगमस्स वा । सिद्धिं च बहुरवं हंता महामोहं पकुव्वति ।। चू. नायगो च सिलोगो-नायगो नेता प्रभुरित्यर्थः जारिसो से लाभो नच्चा वा निगमस्स वा नेतारं, निगमा वाणिया तेसिं नेता सेट्ठी बहुरवं निग्गतजसं बहुगुणं वा बहुभिः सेव्यते तेसि हंता एतानि द्वाणाणि न पावति । मू. (७४) बहुजनस्स नेतारं दीवं ताणं च पाणिणं । एतारिसं नरं हंता महामोहं पकुव्वइ ।। चू. बहुजनस्स सलोगो । बहुजनस्सत्ति-पञ्चानामपि यो नेता दीवंति यथा उह्यमानानां, नद्याः सागर श्रीतैर्वा द्वीपो आश्रयः त्राणं आश्वासश्च भवति, एवं सो सत्ताणं त्राणं त्रायइतारं शरणभूतं एवं गुणजुत्तं च तारिसे हंता न कताइ पुनो एरिसो भवति । मू. (७५) उवद्वियं पडिविरयं संजयं सुसमाहियं । विउक्कम्म धम्माओ भंसेति महामोहं पकुव्वइ || चू. उवट्ठित सिलोगो । उवट्ठितं पव्वइतुकामं पडिविरतं पव्वइतयं चैव सुड्डु अत्यर्थ तपे सुश्रितं सुतवस्सितं विविधैः प्रकारै राक्रम्य बला इत्यर्थः धर्म्मात् चारित्रधर्माद् भ्रंशयति अपनयतीत्यर्थः । स एवं कुच्वंतो महामोहं अचरित्री भवति, न भूयः चारित्रं पाविहिसि, सुबहुनावि कालेणं मू. (७६) तहेवानंतनाणीणं जिनाणं वरदंसिणं । तेसिं अवन्नवं बाले महामोहं पकुव्वइ || चू. तहेव नंतनाणीणं सिलोगो दव्वादि अनंतं जाणंति नेतं जिना तथ वरदंसिणंति केवलदंसणमित्यर्थः । अनंतं ज्ञानमेव न विद्यते, न य केइ सव्वन्नू, ज्ञेयस्यानन्तत्वात् । उक्तं चअनाणं धावति अजवि य न अनंतउअलोगो तो । Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -९/७६ अज्जवि य न कोई तुहं पावति सव्वनुतं जीवो।। अथ पावतितंसांतोपत्तोएगंतमुप्पातोअन्नोन्नावरणक्खएजिनाणंति। पाहुडियंउवजीवति। एवं करेंतो दंसणातो भस्सति । मू (७७) नेयाउयस्समग्गस्स दुवै अवहरइ बहु । तंतिप्पति ततो भावेति महामोहं पकुव्व।। घू. नेयाओगस्समग्गस्स सिलोगो? नयनसीलोनेयाउतोसच नाणदसणचरित्रात्मकः । नाणकाया वता य चिय ते चेव पमादअप्पमादा य । मोक्खाहिकारिणा णं जोतिस जोतीहिं किंचि पुनो।दिसणेएते किरसिंजीवा एरिसगा, चारित्रेजीववहुत्वेअहिंसान विद्यते, तद्भावाचारित्राभावो दृष्टः ।अपकारं कुरुते अपकुरुते अहवाअवहरतिततो विप्परिणामेति जो सासनं जइणं दूसेति, सयंपसंसतितं तिप्पयंतोत्तितंनिंदमाणेण तिप्पति भावेतित्ति। एवमात्मानं परंच भावेति निंदया द्वेषेण वा, एवं करेंतो तं नेआउयं मग्गंन लब्भति। मू (७८)आयरिय-उवज्झायाणं सुर्यविनयं च गाहिए तंचेवखिंसति बालेमहामोहं पकुब्बइ।। धू.आयरियसिलोगो-सुतंसज्झायं विनयंचरित्रंगाहितो सिक्खावितोतेचेवखिंसति अप्पसुतो वपन्झविउ दंसणे, अत्रउत्थियसंसग्गि करेति, न य सद्दहति चरित्रे मंदधम्मो, पासत्यादिट्ठाणेसु वट्टति, अहवाडहरोअकुलीनोति अथवा जातिकुलादीसु एताइ ठाणाणि न लभति। मू (७९) आयरिय-उवझायाणं सम्मन परितप्पति । अपरिपूयते थद्धे महामोहं पकुव्वति।। चू.आयरिय सिलोगो-आयरिओ सुत्तेण तप्पति सिस्सगिलाणस्स वा वट्टति, पच्छा सो सीसो न तप्पति विनयाहारोवधिमादीहिं थद्धो जात्यादीहिं मू (८०) अबहुस्सुते विजे केइ सुतेणं पविकत्थइ । सल्झायवायं वयइ महामोहं पकुव्वइ । चू.अबहुस्सुते सिलोगो कत्थ श्लाधया गणी अहं वाचकोऽहं, अथवा कोइ भणेजा सो तुम गणी वायगो वा भणति आमं, सज्झायवादं वदति । अहं विसुद्धपाढो बहुस्सुतो वा । मू(८१) अत वस्सिते यजे केइ तवेणं पविकत्थति। सबलोगपरे तेने महामोह पकुम्बइ। चू. एवं तवस्सीवि । तेनो व जीवति । आहारोवहिमादी सव्वलोगे जे तेना तेषां परः परमः भावस्तेनत्वात् । स एवं कुव्वंतो बहुस्सुत-तवसित्तणाणि न लभति। मू (८२) साहारनट्ठाजे केइ गिलाणमि उहिते । पभूण कुव्वती किच्चं मझं पेसण कुब्बइ।। चू.साहरणहासिलोगो-साहारयिष्यति मांग्लानं गिलाणोऽहमिति उपस्थितः कश्चिदाचार्यम्। प्रभुत्ति-समत्यो स्वयमन्यैश्च कारापयितुं उवदेसेण पभू ओसहं उप्पाएतं चउभंगो दोहिवि पभू किच्चं जं तस्स करणिज्जं, गिणालस्स, किमत्थं न करेति?, द्वेषेण ममवि एसो न करेति । लोभात्नायं ममोपकारे समर्थो भविष्यति बालोऽयं स्थविरो वा असमर्थत्वात्, स एवं गुणजुत्तो। मू. (८३) सढे नियडिपन्नाणे कलुसाउलचेतसे । अप्पणो अबोहिए महामोहं पकुव्वइ । चू.सढे नियडिसिलोगो-शठकैतवे प्रतिप्रकारं प्रतिकृतिः अधिका कृतिः निकृतिः गिलानवेसं अद्देति यद्यप्येवं प्रज्ञां करोति चितयति-किमंग पुन किमु नावट्टतिअप्पणो अबोधीएन परस्स? मू (८४) जो तहाधिकरणाई पउंजे पुनो पुनो। सब्बतित्थाण भेताए महामोहं पकुव्वति ।। घू. अधिकरणं जधा दारियाविवाहे छेत्तंकस्धगोणेणत्येध, अथवा जाए कधए अधिकरणं उप्पाडेति कह देशकधादि अहवा कोडेल्लग-मासुरुक्खादि कडेति सयं पउंजे उवदिसति । एवं Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७७ दशा-९, मूलं-८४, [नि-१२९] वदमाणो सव्वतित्थाण भेदाए विणासाए कहं तावो भेदो गाधा-सव्वानि तित्थानि नाणादीनि । मू. (८५) जे य आहम्मिए जोए संपउंजे पुनो पुनो। सहाहेउं सहीहेउं महामोहं पकुव्वति ।। चू.निमित्तं कोण्टलविण्टलादीणि निमित्तं? श्लाधाहेतुं, सहजातका सहमित्तादी। मू(८)जेयमानुस्सए भोगे अदुवा पारलोइये। तेऽतिप्पयंतो आसयतिमहामोहं पकुव्वति।। खू.जोय मानुस्सए सिलोगो मनुस्सए सद्दादि ५ इह लोए जधाधम्मिल्लो परलोइया दिव्वा जधा बंभदत्तो ते तिपति न तिप्पति आसयति पत्थयति पीहतति अहिलसति । मू (८७) इद्दी जुत्ती जसो वन्नो देवाणं बलवीरियं । तेसिं अवन्नवंबाले महामोहं पकुव्व।।। चू. इद्दीजुती सिलोगो । इद्दी सामानिगविमाणाभरणेहिं, जुत्ती-दीप्ति, जधा-सक्केण अंगुलीए यशः कीर्तिवर्णशरीरस्स जधा-सेता पउमपम्हगोरा बलमेव वीर्यं प्रभुरभ्यंतरो इन्द्रः।। मू. (८८) अपस्समाणो पस्सामि देवा जस्खा य गुज्झगा । अन्नाणि जिनपूयट्ठी महा०॥ घू.अपस्समाणो सिलोगो-अपस्समाणो तोब्रुवते-अहं पस्सामिदेवाजक्खा वा पच्चक्खं समिणे वा कोइ अन्नाणि भणति, अहं जिनो जथा गोसालो अजिनो जिनप्पलावी किं निमित्तं ? एवं भणति ? पूया निमित्त । एतं महिगुणा सिलोगो। मू (८९) एते मोहगुणावुत्ता कम्मंता चित्तवद्धणा |जे तुभिक्खु विवजेत्ताचरेजऽत्तगवेसए।। चू.एते मोहगुणा तं उक्ता गुणत्ति बध प्रात न मोक्ष प्रात ऊगुणा वा मोक्षस्य कम्मता कम्मट्ठाणा जधा छुधा कम्मंता, एवं मोहकम्मतो वित्तवद्धणत्ति मोहवित्तस्य असुभस्य वा यथा करोत्पादो तावत्, अथवा कर्मणा मनसा वाचा जे तु भिक्खू यान्-मोहप्रकारान् वर्जयित्वा छड्डत्ता चरेज धमंदसप्पगारं किं निमित्तं?, आत्मानं गवेसमाणं जो अप्पाणंइच्छत्ति, अहवा अत्तंगवेसइत्ति, जो अत्ताणं वयणं गवेसयत्ति । अत्ता तिथगरा । उक्तं च-आगमो ह्याप्तवचनं । मू. (९०) जंपि जाणे इत्तो पुव्वं किच्चाकिच्चं बहु जढं। तंबंता तानि सेविञ्जा जेहिं आयारवं सिया।। चू.जंपिजाणेसिलोगो-जंजाणिय ज्ञाते तद्दोषान् यमिति वक्ष्यमाणं इतंअस्मात्प्रव्रज्याकालात् पूर्व कृत्यमिति ।सोयसुतधोररणमुहदारभरणपेतकिञ्चमइएसुसग्गेसुवसमाणंनोअप्पाणंइच्छति देहपूयण चिरंजीवन दानतित्थेसु अथवा अपत्योत्पादनं अकृत्यं चोरहिंसादि अहवा कताकतं हिरण्यादिबहुंछड्डितंजढं अहवा मातापितादि-सयणसंबंधः तंवंता तानि वंता-छडेत्तातंसोवकरेज्जा जेहिं आयारबंभचेरचरित्रवानित्यर्थः। मू. (९१) आयारगुतोसुद्धष्पा धम्मे ठिच्चा अनुत्तरे। ततो वमेसए दोसे विसमासीविसो जहा। चू. आयारगुत्ते सिलोगो स एवायारजुत्तं पंचविहनाणायारदसणायारचरित्तायारतवायारवीरियायारेहि, गुत्तो इंदियानोइंदिएहिं, धम्मे ठिच्चा दसविहे अनुत्तरे अतुल्ये ततः ततो वमे छड्डे सयानात्मीयान् दोषान् कषायान्विषयान्विसं जधा-सप्पो उदए निसरति डसित्ता वमित्ता वा न पुनो आदियति । ततः किं ? भवति। मू. (९२) मुचत्तदोसे सुद्धप्पा धम्मट्ठी विदिता परे । इहेव लभते कित्ति पेचा य सुगविरं ।। चू.सुधंतदोसेहि सुद्धप्पा भवति रागद्दोसवज्जित्तो मोहवज्जितो वा सुद्धात्मा भवति । धम्मट्ठीचरित्तधम्मट्ठी, विदितं पूर्वमपरं च संसारे मोक्ष इत्यर्थः । स इहेव लभति कित्तिवंदणिजो पूयणिज्जो Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७८ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -९/९२ आमोसादिलद्धीतो पेच्छा य सुगतिं सिद्धिगति अनुत्तरगतिं वा वरा-प्रधाना श्रेष्ठा इत्यर्थः मू. (९३) एवं अभिसमागम्म सूरा ढपरकमा। सब्वमोहविनिमुक्काजातीमरणमतिछितत्ति बेमि।। चू. एवं अभिसमागम्म सिलोगो । एवमवधारणे आभिमुख्ये वा सं एकीभावे आङ् मर्यादाभिविष्योः गमृस्पृगतौ सर्वे हि गत्यर्था धातवो ज्ञानार्थे ज्ञेयाः, किं? ज्ञातुं, वंतावंतगुणदोषान् सूरा तपसि, न वा परिसहाणं बीभति दढपरक्कमत्ति जं तपोवहाणं गिण्हंति तं न भंजंति अहवा मने जो करणतोयगहितो ज्ञात्वा कुर्वति ततो किमस्य फलं? एवं कुब्बतस्स उच्यते-सव्वो मोहो अट्टपगडीतो मुभ्र मोक्षणे जदा निरवसेसो मोहोखवितो भवति तदा किं होति?, कारणाभावात् कार्यस्याभावो भवति तंतुपटवत् कारणं मोहो कार्य जातिजरामरणे अतिच्छिए अतीते काले, अतिच्छितित्ति सांप्रतं, अतिच्छिस्संति भविस्से स्वतः-भगवान् ब्रवीति अर्थ, सूत्रं गणधराः ।। दसा-९-समाप्ता मुनि दीपरत्नसागरेण संशोधिता सम्पादिता दशाश्रुतस्कन्धे नवमा दसा सनियुक्तिः सचूर्णिः समाप्ता (दसा-१०-निदानम् । घू. संबंधो जो मोहणिजहाणे वद्दति सो आयाति ठाणे-संसारे वट्टति जो वा पडिसिद्धाणि आयरति।तस्स चत्तारिदाराणि अधिगारा निदानट्ठाणेहिं तद्दासहिय।तानिजाणित्ता वजेतव्वाणि। नाम निप्पना आयातट्ठाण दुपय नाम हाण पुन्बुद्दिष्टं आयादि नामादि चउविहानि. [१३०] नामं ठवणा जाई दब्वे भावे यहोइ बोधब्या। ठाणं पुबुद्दिढ़ पगयं पुन भावट्ठाणेणं ॥ नि. [१३१] दव्वं दव्वसभावो भावो अनुभवनओहतो दुविहो। अनुभवन छव्विहो उहओ उ संसारिओ जीवो।। घू. दव्यायातित्ति-द्रव्यात्मलाभः यथोत्पन्नस्य घटद्रव्यस्य घटात्मलाभः, यथा नारकस्य नारकत्वेनात्मलाभः क्षीरस्य वा दधित्वेनोत्पत्तिः, एवं सर्वत्र । भावायाति-अनुभवणा सा दुविहाओहतो विभागतोय।विभागतो छव्विहा-यो हि यस्यभावस्यात्मलाभः उदयिकादेः स भावजाती होति।उदयिमस्यगतिकषायलिंगमिथ्यादर्शनाज्ञानामसंयतासिद्धलेश्याश्चतुश्चतुरुयेकैकैकैकषइभेदाः । नारकादिगत्वेनात्मलाभः, औपशमिकस्य औपशमिकत्वेन, एवं शेषाणामपि भावानां । ओहतो का भावाजातिः? उच्यते-आहे संसारितो जीवोभावाजातिः, न तस्मात् संसारिकभावाद् जीवोऽर्थान्तरभूतो, मृतस्य जातिमरणं । अकाममरणिज्जा इह तुआजातिवर्ण्यते । सा तिविधानि. [१३२] जाती आजातीया पञ्चाजातीय होइ बोधव्वा । जाती संसारत्था मासो जाती जम्ममन्नयरं ॥ चू. जाती संसारत्थाण नरकादि ४ आजातिः जन्ममन्यतरंति। सन्मूर्छनगर्भोगपपातं जन्म। पच्चायातिनि. [१३३] जत्तो चुओ भवाओ तत्थे य पुनोविजह हवति जम्मं । ___ सा खलु पञ्चायायी मनुस्स तेरिच्छए होइ । Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-१०, मूलं-९३, [नि-१३४] नि. [१३४] कामं असंजयस्सा नत्थि हु मोक्खे धुवमेव आयाई। केन विसेसेण पुणो पावइ समणो अनायाई॥ काममवधृतार्थे एकान्तेनैव असंजतस्स नास्ति मोक्षः । हुः पादपूरणे । ध्रुवमेव निच्छएण आयाति, त्रिविधा केणंति-कतरेण विसेसेण पुनदानि पावति प्राप्नोतिसमणो भूत्वाअनाजातिर्मोक्ष इत्यर्थः । उच्यतेनि. [१३५] मूलगुणउत्तरगुणे अपडिसेवी इहं अपडिबद्धो। भत्तोवहिसयनासनविवित्तसेवी सया पयओ। घू.पंचतामूलगुणा-उतरगुणाः आदौ प्रतिपत्तिःमूलगुणानांपच्छाउत्तरगुणानां२ संजमधाती मूलगुणाः क्रमेण उत्तरगुणाः, ते दोविन पडिसेवति नाचरति नाचरति-न विनाशयतीत्यर्थः । इहं तिलोए विसएसु अप्पडिबद्धो विहरति गामादिसु । किंच भत्तोवधिसयणासण उग्गमादि सुद्धा वासासुउड्डबद्धेवि,कारणेवसही विचित्ता इत्थी-पसुपंडग-विरहिताआहारादीणि वाजीवविवित्तानि सेवति सदा नित्यकालं पयतो-पयलवान् अप्रमत्त इत्यर्थः । दसणे॥ नि. [१३६] तीत्थंकरगुरुसाहूसु भत्तिमं हत्थपायसंलीणो। पंचसमिओ कलहझंझपिसुणओहाण विरओ अपाएण ।। धू. तित्थकरगुरुआयरियसाहुसु भत्तिमं हत्थपादपडिसंलीणो गुरुसकासे हत्यपादग्रहणात् कायसंलीनता गृहीता। एगग्गहणे सेसावि इंदिया विभासियव्वा । पंचसु समितीसु इंदिएसुवा, कलहविरतो संजमरतो ओहाणविरतो थिरसंजमो। नि. [१३७] पाएण एरिसो सिज्झइति कोइ पुना आगमेस्साए। केन हु दोसेन पुनो पावइ समणो वि आयाई। , चू.एतेहिं गुणेहिं उववेतो नाणदंसणचरित्तगुणेहिं य पाएण सिज्झति । जो न सिन्झति तेणेव भवग्गहणेणं, सो केन हु दोसेणं? नि. [१३८] जाणि भणिआणि सुत्तेतहागएसुंतहा निदानानि । संदान निदानं नियपचोति य होंति एगट्ठा ॥ घू. जाणि भणिताणि सुत्ते वक्ष्यमाणानि तथागता-तिस्थगरा तेहिं भणितानि तहा तहति निदानट्ठाणाणि निदानप्रकारा वा, ते नवविहा । पठयते च-नव य निदानाणि, अथवा तथागतेहिं निदानाणि जाणि भणिताणि ताई कुर्वन् पुनो समणो आयाति पावेति । एगट्ठिया-संताणंति वा निदानंति वा बंधोत्ति वा । ते बंधं चेव निक्खेविस्सामि । स च नामादि छविधोनि. [१३९] दव्यप्पओगवीससप्पओगसमूलउत्तरे चेव । मूलसरीरसरीरी साती अमनादिओ चेव ॥ चू. दव्वबंधो दुविधो पयोगबंधो वीससाबंधो य । पयोगबंधो तिविधो-मनादि ३ । मनस्स मूलप्पओगबंधो जे पढमसमए गेण्हंति पोग्गला मनोनुकामे मनपञ्जत्तीए वा । सेसो उत्तरबंधो। एवंवयीए वि। जो सोकायप्पओगबंधोसोदुविधो मूलबंधोयउत्तरबंधोय। मूलबंधसरीरसरीरिणो जो संजोगबंधो स मूलबंधो सव्वबंधो वा । उत्तरबंधोनि. [१४०] निगलादि उत्तरो वीससाउ साई अनादिओ चेव । Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध छेदसूत्रम् -१०/९३ ___ खेत्तम्मि जम्मि खेत्ते काले कालो जहिं जो उ॥ __ चू वीससाबंधो सादीओ अनादीओ य । गतो दव्वबंधो-जो जम्मि खेत्ते बद्धो, जधा पुरिए निग्गमोवारित्तोचाररूवाजम्मि वाखेत्तेबंधो वन्निजति।कालबंधोपंचरत्तउणबंधो पंचविशकः, जम्मि वा काले बंधो वत्रिज्जति। नि. [१४१] दुविहो अभावबंधो जीवजमीवे अ होइ बोधव्वो। एकेकोवि तिविहो विवागअविवागतदुभयगो ।। घू. भावबंधो दुविधो-जीवभावबंधो अजीवभावबंधोय । अजीवभावबंधो चउदसविहो-तं उरालियंवा सरीरंओरालिय-सरीरपरिणामितं वादव्वं,वेउब्वियं वासरीरं, वेउब्वियसरीरपरिणाम वादव्यं । आहारगंवा सरीरंआहारगसरीरपरिणामियंवादब्बातेयगंवासरीरंतेयगसरीरपरिणामियं वा दव्वं, कम्मयंवा सरीरंकम्मयसरीरपरिनामितं वा दव्वं, पयोगपरिणामिते वन्ने गंधे रसे फासे। जीवभावप्पओगबंधोमिथ्यादर्शनाऽविरतिप्रमादकषायजोगबंधाः ।अजीवभावप्पयोगबंधोदुविधोविपाकजो अविपाकजो य । विपाकजो जो सुभत्तेण गहिताणं पोग्गलाणं सुभो चेव उदतो। अविपाकजो जाण चेव उदओ अन्नहा वा उदयो । अहवा अजीवभावबंधो द्वयोः परमाण्वोः परस्परबद्धयोर्य उत्तरकालं वन्नादीहिं नासहबंधजोगो सोअजीवभावबंधो भवति कम्मपोग्गला। जीवभावप्रयोगबंधोतिविधो-विपाकजोअविपाकजोउभयो, जीवभावविपाकजोजेनचेव भावेन गहिता तेनचेव वेदेतिएस विपाकजो।अविपाकजा अन्नधा वेदेति । अथवा तेसिं चेव पोग्गलाणं उदओ-वेदना। सा दुविधा-विपाकजा अविपाकजाय। तेसिं पोग्गलाणंसतिभावे भवतिअभावे न भवति ।अहवाजे बद्धपुट्ठनिधत्ता, सो विपाकजो वा । जोपुननिकाचित्ते सो नियमा विपाकजा। अथवानि.[१४२] भावे कसायबंधो अहिगारो बहुविहेसु अत्थेसु । इहलोगपारलोगिय पगयं परलोगिए बंधे ॥ नि. [१४३] पावइ धुवमायाति निआणदोसेण उज्जमंतोवि । विणिवायपि य पावइ तम्हा अनियाणता सेआ। घू. अहिगारी बहुविहेसु अत्थेसु, के ते बहुविहा अत्था ? इहलोइया परलोइया य । इहलोए धम्मिलादाण सुभा, असुभा मियापुत्ते या गोत्ता से परलोइया एते चेव बंभदत्तादीणं वा ।तथागतेसु दसहा निदाणाणि एवं वा वत्तव्वं विणिवातंपि पावति । विणिवातो संसारो तद्दोपांश्च पावति, यस्मादेवं तस्मात् अनिदानता श्रेया। कहं ? विनिपातं न पावति उच्यतेनि. [१४४] अपासत्थाए अकुसीलयाए अकसायअप्पमाएय। अनिदानयाइ साहू संसारमहन्नवंतरई ।। धू.निज्जुत्ती सम्मत्ता ॥ नामनिप्फनो गतो। सुत्तानुगमो सुत्तं उच्चारतव्यं । मू. (९४) तेणं कालेणं तेणं समयेणं रायगिहं नाम नयर होत्या, वन्नओ गुणसिलए चेइ रायगिहे सेणिओ नाम राया होत्था, रायवन्नओ स्वयं जहा उववातिए जाव चेलणासद्धिं विहरति, मू. (९५) तो णं से सेणि राया अन्नया कयाइ पहाए कयवलिकम्मे कयकोउगमंगल Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-१०, मूलं-९५, (नि-१४४] पायच्छित्ते-सिरसाण्हाएकंठेमालकडे आविद्धमनिसुक्नेकप्पियहारद्धहारतिसरतपालंबपलबमाणकडिसुत्तयकयसोभे पिणिद्धगेवेल्जे अंगुलेजगजावकप्परुक्खए चेव अलंकितविभूसिते नरिंदे सकोरंटमल्लदामेणंछत्तेणंधरिजामाणेणंजाव ससिव्व पियदंसणे नरवइजेनेव बाहिरिया उवठ्ठाणसाला जेनेव सीहासने तेणेव उवागच्छतिरत्तासीहासणवरंसिपुरत्याभिमुहे निसीयति निसीइत्ता कोटुंबियपुरिसे सद्दावेइ २ तांएवं वयासी । गच्छइणं तुब्भ देवानुप्पिया जाइंइमाइं रायगिहस्स नगरस्स बहिता तंजहा-आरामाणि य उजाणानि य आएसणानिय आयतणानि य देवकुलानिय सभातो य पनियगेहाणि य पनियसालतो यछुहाकम्मंताणि य धम्मकम्म-तानि य कट्टकम्मंताणि यदब्भकम्मंताणि य इंगालकम्मंताणि य वणकम्मंताणि यजे तत्थ वणमहत्तरगा अन्नाता चिट्ठति ते एव वदध । एवं खलु देवानुप्पिया सेणिए राया भिंभिसारे आनवेति । जताणं समणे भगवं महावीरे आदिकरे तित्यकरे जावसंजमेणंतवसाअप्पाणंभावेमाणे विहरेजा, तयाणं तु भगवतो महावीरस्स अहापडिरूवं उग्गहं अनुजाणध, अधा रत्ता सेणियस्स रन्नो भिभिसारस्स एयमटुं पिअंनिवेदध, तएणं ते कोडुबियपुरिसा सेणिएण रन्ना भिंभिसारेण एवं वुत्ता समाणा हट्ठजाव हयहियता कय जाव एवं सामित्ति आणाए विनयेणं पडिसुणंति एवं रत्ता सेणियस्स अंतियातो पडिनिक्खमंतिपडि०२ ता रायगिह नगरं मझमझेणं निगच्छंति र ताजाइंइमाइंरायगिहस्स बहिता आरामानि य जावजे तत्थ महत्तरया अन्नाता चिट्ठति, एवं वदति। जाव सेणियस्स रन्नो एयमढे पियं निवेदेजा से प्पियं भवतु दोघं पि तचं पि एवं वदन्ति, एवं वदित्ता जामेव दिसिं पाउन्भूया तामेव दिसि नगरस्स परिगता।। मू. (९८) तेणं कालेणं तेणं समयेणं समणे भगवं महावीरे आइगरे तित्थगरे जाव गामानुगामं दूइज्जमाणे जाव अप्पाणं भावेमाणे विहरति, ततेणं रायगिहे नगरे सिंघाडगतियचउक्कचच्चर जाव परिसा निग्गता जाव पज्जुवासेति ततेणं ते चेव महत्तरगा जेनेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छति तेणेव र त्ता समणे मगवं महावीरे तिखुत्तो वंदंति नमसंति वंदित्ता नमंसित्ता नामागोयं पुच्छंति नामं गोत्तं पधारेंति र त्ता एगततो मिलंति एग २ त्ता एगंतमवक्कमंति एगंतं रत्ता एवं वदासि। जस्सणंदेवानुपिया सेणिए राया भिंभिसारे दसणं कंखति, जस्सणं देवानुप्पिया सेणिजे राया दंसणं पीहेति जस्सणं देवानुप्पिया सेणिए राया दंसणं पत्थेति जाव अभिलसति, जस्स णं देवानुप्पिया सेणिए राया नामगोत्तस्सविसवणताए हट्टतुट्ट जाव भवति सेणं समणे भगवं महावीरे आदिकरे तित्थकरे जाव सव्वन्नू सव्वदरिसी पुव्वानुपुचि चरमाणे गामानुगामं दुतिजमाणे सुहं सुहेणं विहरते इहमागते इह संपत्ते जाव अप्पाणं भावेमाणे विहरति, तं गच्छइ णं देवानुप्पिया सेणियस्स रन्नो एवमटुं निवेदेमो पियं भे भवतित्ति कटु एयमटुं अन्नमन्नस्स पडिसुणेति २ त्ता जेनेव रायगिहे नयरे तेणेव उवागच्छन्ति तेणे २ ता रायगिह नयरमझमझेणंजेनेव सेणियस्स रन्नो गेहे जेनेव सेणिए राया तेणेव उवागच्छइ २ ता सेणियं रायं करयल-परिग्गहियं जाव जएणं विजएणं बद्धावेइर त्ता एवं वयासी, जस्सणं सामी दसणं कंखइजाव सेणं समणे भगवं महावीरे गुणसिलए चेइए जाव विहरति, तेनं देवानुप्पिया पियं निवेदेमो, पियं भे भवतु । मू. (९७) तएणं से सेणिए राया तेसिं पुरिसाणं अंतिए एयमढं सोचा निसम्म हट्टतुट्ठ जाव | 236 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध- छेदसूत्रम् - १० / ९७ हियए सीहासनाओ अभुट्ठेइ २ त्ता जहा कोणितो जाव वंदति नम॑सति वंदित्ता नमंसित्ता ते पुरिसे सकारेति सम्मानेति २ त्ता विपुलं जीवियारिहं पितिदानं दलयति २ त्ता पडिविसज्जेति २ ता नगरगुत्तियं सद्दावेइ २ त्ता एवं वयासी । खिप्पामेव भो देवानुप्पिया ! रायगिहं नगरं सब्भित्तरं बाहरियं आसित्तसम्मज्जितोवलित्तं जाव पच्चुपिणाति । यू. (९८) ततेणं से सेणिए राया बलवाउयं सहावेउ २ त्ता एवं वयासी । खिप्पामेव भो देवानुप्पिया! हयगयरहजोहकलियं चाउरंगिणं सेन्नं सन्नाहेह जाव से पचपिणति, तएणं सेणिये राया जाणसालियं सद्दावेति २ था एवं वदासी खिप्पामेव भो देवानुप्पिया ! धम्मियं जानपवरं जुत्तामेव उवट्टवेहि उवट्टवेत्ता मम एतमाणत्तियं तेनेव उवागच्छइ २ त्ता जाणसालं अनुपविसति २ त्ता जाणगं पच्चुवेक्खति जाणगं पचोरुभति जाणगं संपमज्जति २ त्ता जाणगं नीनेति २ त्ता दूसं पवनेति २ त्ता जाणाई समलंकरेति २ ता जाणाई वरमंडियाइं करेति २ त्ता जेनेव वाहनसाला तेणेव उवागच्छइ २ त्ता वाहनसालं अनुप्पविसति २ त्ता वाहणाइं नीनेति २ त्ता दूसे पवनेति २ त्ता वाहणाई सालंकारेइ २ त्ता वाहणाई वरभंडमंडिताई करेति २ त्ता जाननं जोएति २ त्ता वट्टमग्गं गाहेति २ त्ता पओगलद्विपधरए य आरुहइ २ त्ता जेनेव सेणिए राया तेणेव उवागच्छइ २ ता करयल जाव एवं वदासी- जुत्ते ते सामी धम्मिए जानप्पवरे आइट्टे भद्दं तदूहाहि । ८२ यू. (९९) तएण से सेणिए राया भिंभिसारे जानसालियरस अंतिए एयमङ्कं सोचा निसम्म हट्ठतु जाव मज्जनधरं अनुपविसइ जाव कप्परुक्खए चेव अलंकितविभूसिते नरिंदे जाव मज्जणधरातो पडिनिक्खमति २ त्ता जेनेव चेल्लनादेवी तेणेव उवागच्छति २ ता चेल्लणं देविं वदासि, एवं खलु देवानुप्पिये ! समणे भगवं महावीरे आदिकरे तित्थकरे जाव पुव्वानुपुव्वि व संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरति । तं महाफलं देवानुप्पिये ! तहा रूवाणं अरहंताणं जाव गच्छामी देवानुप्पिये ! समणे भगवं महावीरे वंदामो नम॑सामो सकारेमो सम्मानेमो कल्लाणं मंगलं देवतं चेतियं पज्जुवासामो, एतेणं इहभवे य परभवे य हिताए सुहाए खमाए निसेसाए जाव अनुगामियत्ताए भविस्सति मू. (१००) ततेणं सा चेल्लणादेवी सेणियस्स रन्नो अंतिए एयमट्ठ सोच्चा निसम्म हट्टजाव पडिसुणेति, २ त्ता जेनेव मज्जणधरे तेणेव उवागच्छइ २ त्ता पहाता कयबलिकम्मा कय कोउयमंगलपायच्छित्ता किं ते वरपत्तणेउरमणि मेहल-हाररइयउवचियकडगखुडुएगावलीकंठ सुमरगय- तिसरतवखलयहेमसुत्तयकुंडलउज्जोयवियाणणा रयणविभूसियंगी चीणंसुयवत्थपरिहिता दुगुल्लसुकुमार कंतरमणिञ्जउत्तरिजा सव्योउय सुरभिकुसुमसुंदररयितपलंबसोहंकंतविकंतविकसंतचित्तमाला वरचंदनचचिया, वराभरणभूसियंगी कालागुरुधूवधूविया सिरिसमानवेसा बहूहिं खुजाहिं चिलातियाहिं जाव महत्तरवंदपरिक्खिता बाहरिया उवद्वाणसाला उवागच्छति । मू. (१०१) तणं से सेणिए राया चेल्लणाए देवीए सद्धिं धम्मियं जानप्पवरं दुरुहइ २त्ता सकोरिण्टमल्लदामनं छत्तेणं धरिज्रमाणेणं उबवाइगमेन नेयव्वं जाव पज्जुवासइ, एवं चेल्लणा देवी जाव महतरग-परिक्खित्ता जेनेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ २ त्ता समणं भगवं वंदति नमसंति सेणियं रायं पुरो काउं ठितिया चेव जाव पज्जुवासति तएणं समणे भगवं महावीरे सेणियस्स रत्रो भिभिसारस्स चेल्लणाए देवीए तीसे महति महालियाए परिसाए मुनिपरिसाए Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-१०, मूलं-१०१, [नि-१४४] जतिपरिसहाए मनुस्सपरि० देवपरि० अनेगसहाएजावधम्मो कहितोपरिसापडिगया सेणितोपडिगतो, मू (१०२) तत्थ एतियाणं निग्गंधणं निग्गंधीणय सेणियंरायंचेल्लणंदेल्पिासित्ताणं इमेतारूवे अब्भत्थिते जाव संकप्पे समुपञ्जित्था । अहोणं सेणि राया महिद्दीए जाव महेसकावे जेणं हाते कयकोउयमंगल पायछित्तेसव्वालंकारभूसिते चेल्लणादेवीए सद्धिं उरालाइंभोगभोगाइं जमाणे विहरति । न मे दिट्ठा देवा देवलोगंससि सक्खं खलु अयं देवे, जति इमस्स तवनियमबंभचेरफलवित्तिविसेसे अस्थि?, वयमविआगमेस्साणंइमाईएतादेउरालाइंएयारूवाइंमानुस्सगाइंभोगभोगाई भुंजमाणे विहरामो, सेत्तं साहू । अहोणं चेल्लणा देवी महिड्डिया जाव महेसक्खा जा णं हाया कयबलिकम्माजावसव्वालंकारविभूसिता सेणिएणरत्रासद्धिं उरालाइंजायमानुस्सगाइंभोगभोगाई भुंजमाणी विहरति न मे दिट्ठा देवीओ देवलोगमि, सक्खं खलु इयं देवी, जेइ इमस्स तवनियमबंभचेरवासस्स कल्लाणे फलवित्तिविसेसे अस्थि? वयमपिआगमिस्साणंइमाइंएयारूवाइंउरालाई जाव विहरामो, सेत्तं साहू। मू(१०३) अजोसि समणे भगवं महावीरे तं बहवे निग्गंथाण निग्गंधीओ य आमंतेत्ता एवं वदासि-सेणियं रायंचेलणं देविं पासित्ता इमेतारूवे अब्भत्थितेजाव समुपज्जित्य । अहोणं सेणिए राया महिडीए जाव सेत्तं साहू अहो णं चेलणा देवी महिड्डिया सुंदरा जाय सेसे नूनं अज्जो अत्थे समढे ? हंता अत्थिा एवं खलु समणाउसो मए धम्मे पन्नत्ते इणमेव निग्गंथे पावयणे सच्चे अनुत्तरे पडिपुन्ने केवलिए संसुद्धो नेआउए सल्लगत्तणे सिद्धिमग्गे मुत्तिमग्गे निजाणमग्गे निव्वाणमग्गे अवितधमविसंदिद्धे सव्वदुक्खप्पहीणमग्गे इत्थंठिया जीवा सिझंति बुझंति मुचंति परिनिव्वायंति सव्वदुक्खाणमंतं करेंति।जस्सणंधम्मस्स निग्गंथे सिक्खाए उवट्ठिएविहरमाणे पुरादिगिच्छाए पुरापिवासाए पुरावाताऽऽतवेहि, परा पुढे विरूवरूवेहिं परिसहोवसग्गेहिं उदिन्नकामजाए यावि विहरेज्जा, सेय परिक्कम्मेझा, सेय परिक्कम्ममाणे पासेजा, जे इमे उग्गपुत्ता महामाउया भोगपुत्ता महामाउया तेसिं अन्नतरस्स अतिजायमाणस्स निजायमाणस्स पुरओ महं दासी-दास-किंकरकम्मकर-पुरिस-वायत्तपरिक्खित्तं छत्तंभिगारं गहाय निगच्छंति, तदनंतरचणं पुरतो महं आसा आसवरा उभओ तेसिं नागा नागवरा पिट्टओ रहा रहवरा संगिल्लिसेणं उद्धरिय सेयछत्ते अब्भुग्गतभिगारे पग्गहियतालियंट्टे पवियथसेयचामरा वालवीयणिए अभिक्खणं २ अभिजातियनिजातियसप्पभासमुचावरं चणंहाते कयबलिकम्मे जाव सव्वालंकारभूसितेमहतिमहालियाए कूडागारसालाए महतिमहालयंसि सीहासनंसि जाव सब्बरातिनिएणं जोतिणा ग्झियायमाणेणं इत्थीगुम्मपरिवुडे महता-हतनगीतवाइततंत्तीतलतालतुडिघणमुत्तिगमद्दल-वाइयरवें ओरालाई मानुस्सगाई भोगभोगाई भुंजमाणे विहरति । तस्स णं एगमवि आनवेमाणस्स जाव चत्तारि पंच अवुत्ता चैव अब्भुट्टेति । भण देवानुप्पिया किं? करेमो, किं ? उवनेमो किं चेट्ठामो?, किं? भे हितं इच्छितं किं भे आसगस्स सदति ? जं पासित्ता निग्गंथे निदान करेति । जइ इमस्स तवनियमबंभचेरवासस्स तं चेव जाव साहू । एवं खलु समणाउसो निग्गंधे निदानं किचा तस्स ट्ठाणस्स अनालोइयऽपडिक्ते कालमासे कालं किच्चा अन्नतरेसु देवलोगेसु देवत्ताए उववत्तारो भवंति, महिड्डिएसु जाव चिरहितीएसु सेणं तस्य देवे भवति महडिए चिरहिए, ततो देवलोगातो आउखतेणं द्वितिखतेणं अनंतरं चयं चइत्ता जे इमे उग्गपुत्ता महामाउया भोगपुत्ता महामाउया Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ८४ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् -१०/१०३ तेसिंणं अन्नतरंसि कुलंसि पुत्तत्ताए पञ्चायांति सेणं तत्य दारए भवति सुकुमालपाणिपाए जाव सुरूवे, तएणं से दारए उम्मुक्कबालभावे विन्नायपरिणायमित्ते जोव्वणगमनुपत्तो सयमेव पेइयं दायं पडिवज्जति तस्सणं अतिजायमाणस्स वा पुरओ जाव महं दासी दास जाव किं ते आसगस्स सदति? तस्सणंतहप्पगारस्सपुरिसजातस्स तहारुवे समणेवामाहणेवाउमओकालंकेवलिपत्रतं धम्ममाइक्खेजा ? हंता आइक्खेजा, सेणं पडिसुणेजा ? नो इणढे समत्थे, अभविए णं से तस्स धम्मस्स सवणयाए, से य भवइ महिच्छे महारंभे महापरिग्गहे अहम्मिए जाव दाहिणगामी नेरइय आगमिस्साणंदुल्लहबोहिएयाविभवइ, तंएवं खलुसमणाउसोतस्सनिदानस्सइमेतासवेफलविवागे जंनो संचाएति केवलिपन्नत्तं धम्म पडिसुणित्तए॥ चू. 'तेणं कालेणं' कालांतर्गतः समयादी यो कालो रायगिहे नगरे गुणसिलए चेतिए सेणिए राया भिंभिसारे, कह भिभिसारो? कुमारभावे निययधरे पलिते रमणयं मिभयं धेतूणं निग्गतो, अवसेसा कुमारा आभरणादि । पिउणा पुच्छिया, सव्वेहिं कहति-जेहिं जं नीणियं मया भिभिया निर्णिता, पसेणइणा भणितो-तुज्झ किं? एस सारो। तेन भणियं-आमंति। ततो से रन्ना भिभिसारो नामकतं।सेसंकंठं । नवरंचवणकम्मंता आरामपोसगाणं गिहाणि, जे तत्थ वन्नपा वणं पांतीति वणपा आरामरक्षका इत्यर्थः । महत्तरगा तेसिं, अहवा धिया आज्ञाप्ता अत्यर्थ नाता वाहणाई अप्फालणा ते यं वाहणा । इंगितं पत्थित-चिंतितं वियाणिताहिं, इंगितेन-चिंतितेन य पत्थित्तंअभिलसितंजाणंति।वरिसधरा वद्धितयाकंचुगपरिरिता कंचुइज्जा ।अत्तपरिक्खित्तंप्रयत्नपरिग्रहः। अहो चिल्लणादेवी जाव सतित्ति सतः शोभनस्य वा, इमस्सत्ति-जतिणस्स, तवो-बारसविधो, नियमो दुविधो-इंदियदमो नोइंदियदमो याबंभ-अट्ठारसविधं सीलंगाणि वा साधु सोभनं, से नूनं मे अजो अत्थे समझे ? हंता अस्थि । मू (१०४) एवं खलु समणाउसो मए धम्मे पन्नत्ते इणमेव निग्गंथे पावयणे जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेति। जस्सणं धम्मस्सनिग्गंथी सिक्खाए उवट्ठिया विहरमाणी पुरा दिगिच्छाएउदिनकाम जाया बिहरेजा सा य परक्कमेचा, साय परक्कम्ममाणी पासेजा से जा इमा इत्थिया भवति एगा एगजाया एगाभरणपिहिणा तेल्लकेलाइ वा सुसंगोष्पिता तेलपेलाइ वा सुसंपरिहिया रयणकरंडगसमाणा तीसेणं अतिजायमाणीए वा निजायमाणीए वा पुरतो महं दासी दास चेव जाव किं? भे आसगस्स सदति ?/ जं पासित्ता निग्गंथी निदानं करेति । जति इमस्स सुचरियस्स तव-नियम जावभुंजमाणी विहरामि सेत्तं साधू । एवं खलु समणाउसो निग्गंथी निदाणं किच्चा तस्स ठाणस्स अनालोइपडिक्कता कालमासे कालं किच्चा अन्नतरेसुदेवलोएसुदेवत्ताए उववत्तारो भवति महिडिए जाव सेणं तत्थ देवे भवति जाच भुंजमाणी विहरति । तस्स णं ताओ देवलोगाओ आउक्खएणं भवक्खएणं द्वितिक्खएणं अनंतरं चयं चइत्ता जइ इमे उग्गपुत्ता महामाउया भोगपुत्ता महामाउया एतेसि णं अन्नतरंसि कुलंसि दारियताए पञ्चायाति सा णं तत्थ दारियावि भवति सुकुमाल जाव सुरूवा । ततेणं तं दारियं अम्मापियरो आमुक्कबालभावं विन्नायपरिणयमित्तं जोव्वणगमनुपत्तं पडिस्वेणं सुक्केण पडिरूवस्स भत्तारस्स भारियत्ताए दलयंति साणं तस्स भारिया भवति । एगा एगजाता इट्ठा कंता जाव रयणगकरंडसमाणा तीसे जाव अतिजायमाणीए वा निजायमाणीए वा पुरतो महं दासीदास Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-१०, मूलं-१०४, [नि-१४४] जाव किं ? ते आसगस्स सदति, तीसेणं तहप्पगाराए इत्थियाए तहालवे समणे माहणे वा उभय कालं केवलिपन्नत्तं धम्म आइक्खेजा ? साणं भंते पडिसुणेजा? नो इणढे समत्थे, अभविया णं सा तस्स धम्मस्स सवणयाए सा च भवति महिच्छा महारंभा महा-परिग्गहा अहम्पिया जाव दाहिणगामिएनेरइएआगमिस्साएदुल्लभबोहियाविभवति। एवंखलु समणाउसो! तस्स निदानस्स इमेयारवे पाव-कम्म-फलविवागं जं नो संचाएति केवलिपनत्तं धम्म पडिसुणेत्तए। मू. (१०५) एवं खलु समणाउसो! मए धम्मे पन्नत्ते इणमेव निग्गंथे पावयणेतह चेवं जस्स णं धम्मस्स निग्गंधे सिक्खाए उवहिते विहरमाणे पुरादिगिच्छाए जाव से य परक्कममाणे पासेजा इमा इथिका भवति एगा एगाजाता एगा जाव किं ? ते आसगस्स सदति? जं पासित्ता निग्गंधे निदानं करेति दुक्खं खलु पुमत्तणए जे इमे उग्गपुत्ता महामाउया भोगपुत्ता महामाउया एतेसिंणं अन्नतरेसु उच्चावएसु महासमरसंगमेसु उच्चावयाइं सत्थाई उरसि चेव पडिसंवेदेन्ति, तं दुक्खं खलु पुमणत्तए इत्थित्तणयंसाहू । जइ इमस्स तवनियमबंभचेरवासस्स फलवित्तिविसेसे अत्थि? वयमवि आगमेस्साणं जाव से तं साधू । एवं खलु समणाउसो ! निग्गंथे निदानं किच्चा तस्स ट्ठाणस्स अनालोइयअपडिक्कते कालमासे कालं किच्चा अन्नतरेसु जाव से णं तस्य देवे भवति महिड्डीएजावविहरति । सेणं देवेततो देवलोगाओआउखएणंजावअन्नतरंसिकुलंसिदारियताए पञ्चायातिजावतेणं तं दारियंजाव भारियत्ताए दलयन्ति साणं तस्स भारिया भवतिएगाएगजाता जाव तहेव सव्वं भाणियव्वं तीसे णं अतिजायमाणीए वा जाव किं ? ते आसगस्स सदति। तीसे णं तहप्पगाराए इथिकाए तहारूवे समणे वा माहणे वा जाव णं पडिसुणेना ? नो इणढे समढे, अभविया णं सा तस्स धम्मस्स सवणताए, सा य भवति महिच्छा जाव दाहिणगामिए नेरइए आगमेस्साणं दुल्लभबोहियावि भवति तं एवं खल समणाउसो! तस्स निदानस्स इमेतारूवे पावते फलविवागे भवतिजं नो संचाएति केवलिपन्नतं धम्म पडिसुणेत्तए। मू (१०६) एवं खलु समणाउसो! मए धम्मे पन्नते इणमेव निग्गंथे पावयणे सेसंतं चेव जाव जस्स धम्मस्स निगंथी सिक्खाए उवद्विता विहरमाणी पुरा दिगिच्छाए पुरा जाव उदिन्नकामजातायाविविहरेज्जा, सायपरक्कमेजा सायपरक्कममाणी पासेजा से जेइमे उग्गपुत्ता महामाउया भोगपुत्ता महामाउया जाव किं ? ते आसगस्स सदति ? जं पासित्ताणि निग्गंधी निदानं करत्ति दुक्खं खलु इत्थित्तणए दुस्संचाराइंगामंतराइंजाव सन्निवेसंतराइं। से जहा ता मए अंबपेसियाति वा अंबाडगपेसियाति वा मंसपेसियाति वा उच्छुखंडयाति वा संबलिफालियाति वा बहुजनस्स आसायणिज्जा पत्थणिजा पीहणिजाअभिलसणिज्जा एवामेव इथिकायिबहुजनस्स आसायणिजा तंदुक्खंखलु इस्थित्तणए पुमत्तणा; साहू, जइइमस्स तवनियमस्सजावसाहू एवं खलु समणाउसो! निग्गंधी निदानं किच्चा तस्स द्वाणस्स अनालोइयअपडिक्ता कालमासे कालं किच्चा अन्नत्तरेसु देवत्ताए उववत्तारा भवति, सेणं तत्थ देवे भवति महिड्दिए जाव चइत्ता जे इमे उग्गपुत्ता तहेव दारए जाव किं? ते आसगस्स सदति ? तस्स णं तवष्यगारस्स पुरिसजा-तस्स जाव अभविएणं से तस्स धम्मस्स सवणताए से य भवति महिच्छाए जाव दाहिणगामिए जाव दुल्लभबोहिए यावि भवति एवं खलु जाव पडिसुणेत्तए। मू. (१०७) एवं खलु समणाउसो! मए धम्मे पन्नत्ते, इणमेव निग्गंधे पावयणं तहेव जस्सणं Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध छेदसूत्रम् -१०/१०७ धम्मस्स निग्गंथो निग्गंथी वा सिक्खाए उवद्वविए विहरमाणे पुरादिगिच्छा जाव उदिन्नकामभोगे जावविहरेजा सेयपरक्कमेजा सेयपरक्कममाणे मानुस्सेहिं कामभोगेहिं निव्वेयं गच्छेजा, मानुस्सगा खलु कामभोगा अधुवा अनितिया असासता सडणपडणविद्धंसणधम्मा उच्चारपासवणखेलसिंधाणवंतपित्तपूतसुक्कसोणियसमुभवा दूरूवउस्सासनिस्सासा दुरूवमुत्तपुरीसपुन्ना वंतासवा पित्तासवा खेलासवा पच्छा पुरं च णं अवस्स विप्पजहणिज्जा संति उष्टुं देवा देवलोगमि तेणं तत्थ अन्नेसि देवाणं देवी अभियुजिय र परियारेति अप्पणो चेव विउब्बियायि परियारेति संति सति इमस्स तव तं चैव सव्वं भाणियव्वं । जाव वयमवि आगमिस्साणं इमाइं एतारूवाइं दिव्बाई भोगभोगाई भुंजमाणे विहरामो सेत्तं साहू एवं खलु समणाउसो निग्गंथो वा निग्गंथी वा निदानं किचातस्सहाणस्सअनालोइयअपडिकतेकालमासे कालं किच्चाअनतरेसुदेवेसुदेवत्ताएउववत्तारो भवती, तंजधा-महिडिएसुजाव पभासेमाणेणं अन्नं देवं अन्नं देवी तंचेवजाव पवियारेति, तेणं तातो देवलोगातोतं चेवपुमत्ताएजाव, किं? ते आसगस्स सदति तस्सणंतहप्पगारस्सपुरिसजातस्स तथालवे समणे वा माहणे वा जाव पडिसुणेजा ? सेणं सदहेजा पत्तिएजा रोएजा? नो इणढे समढे अभविएणं से तस्स धम्मस्स सद्दहणताए, से यभवति महिछे जाव दाहिणगामिए नेरइए आगमेस्साए दुल्लभबोहियाए यावि भवति । तं चेव खलु समणाउसो तस्स निदानस्स इमेतारूचे पावर फलविवागे, जं नो संचाएति केवलिपन्नत्तं धम्म सद्दहित्तए वा ।। मू. (१०८) एवं खलुखमणाउसो! मएधम्मे पन्नत्तेतंचेव सेयपरक्कममाणे मानुस्सएकामभोगेसु निव्वेदं गच्छेजा, मानुस्सगा खलु कामभोगा अधुवा अनितिया तहेव जाव संति उद्धं देवा देव लोगंसि तेणं तत्थ नो अन्नदेवा नो अन्नदेविं अभिमुंजिय २ परियारेति अप्पणधियाए देवीए अभिगँजिए परियारेति अप्पणा चेव अम्पाणं विउव्विय परियारेन्ति । सैति इमस्स तव तं चेव सव्वं जाव सेणं सद्दहेजा पत्तिएज्जा ? नो इणढे समढे नन्नत्थरुयी रूयिमादाए सेय भवति से जे इमे आरन्निया आवसिया गामनियंतिया कण्हयिरहस्सिया नो बहुसंजता नो बहुपडिविरता पाणभूतजीवसत्तेसुतेअप्पणा सच्चामोसाइएवं विप्पडिवदेन्ति, अहंनहंतब्बोअन्नेहंतव्याअहंन अजावेतव्यो अन्ने अजावेतवा अहं न परियावेतवो अन्ने परियावेतव्या अहं न परिघेतब्बो अन्ने परिघेतवा अहं न उद्दवेतब्बो अन्ने उद्दवेतव्वा एवामेव इथिकामेहिं मुच्छिया गढ़िया गिद्धा अज्झोववन्ना जाव कालमासे कालं किच्चा अनतराइंकिब्बिसयाइंडाणाइंउववत्तारोभवंतितेततो विमुचमाणा भुञ्जो एलमूयत्ताए पञ्चायांतितंखलु समणाउसो! तस्स निदानस्स जाव नो संचाएति केवलिपन्नत्तं धम्म सद्दहितए वा॥ मू (१०९) एवं खलु समणाउसो ! मे धम्मे पन्नत्ते जाव मानुस्सगा खलु कामभोगा अधुवा, तहेव संति उई देवलोयंसि नो अन्नं देवं अन्नं च देविं अभियुजिय २ परियारेति नो अप्पणा चेव अप्पाणं वेउब्धिय परियारेन्ति संति इमस्स तवनियमतं चेवजाव एवं खलु समणाउसो! निग्गंथो वा निग्गंधी वा निदानं किच्चा अनालोइय तं चेव जाव विहरति सेणं तत्थ अन्नं देवं नो अन्नं देविं अभियुंजिय २ परियारेति नो अप्पांचेवं अप्पाणं विउब्बिय र परियारेति सेणं ताओ देव-लोगाओ आउक्खएणं भवखएणंतंचेव वत्तव्यं नवरं हंता सद्दहेजा पत्तीइजा रोएजा? सेणं सीलब्बतगुणवेरमणपन्चक्खाण पोसहोवावासाइं पडिव जा? नो तिणढे समढे, सेणं देसणसावए भवति Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-१०, मूलं-१०९, [नि-१४४] अभिगतजीवाजीवजाव समणोवासगपरियागंपाउणइबहूईपा २कालमासे कालं किच्चा अन्नत्तरेसु देवलोगेसुउववत्तारो भवति । एवं खलु समणाउसो। तस्स निदानस्स इमेतारूवे पावए फलविवागे जंनो संचाएति सीलब्वतगुणपोसहोववासाइं पडिवजितए । मू (११०) एवं खलु समणाउसो ! मए धम्मे पत्ते तं चेव सव्वं जाव सेय परक्कममाणे दिव्यमानुस्सेहिं कामभोगाहे निव्वेदं गच्छेजा, मानुस्सगा कामभोगा अधुवाजाव विष्पजहणिज्जा, दिव्वावि खलु कामभोगा अधुवा अनितीया असासता चलाचलणधम्मा पुनरागमणिज्जा पच्छा पुव्वं च णं अवस्स विपजहणिज्जा, संति इमस्स तवनियमस्स जाव अस्थि वयमविआगमेस्साणं जे इमे भवंति उग्गपुत्ता महामाउया जाव पुमत्ताए पञ्चायति तत्थणं समणोवासए भविस्सामि अभिगत-जीवाजीवे जाव फासुएसणिज्जेणं असनपानखाइमसाइमेणं विहरिस्सामि सेतं साधू। एवं खलु समणाउसो ! निग्गंथो वा निग्गंथी वा निदाणं किच्चा तस्स द्वाणस्स अनालोइय जाव देवलोएसु देवत्ताए उववत्तरी भवति जाव किं ? ते आसगस्स सदति । तस्सणं तहप्पगारस्स पुरिसजातस्स जाव सद्दहेजा, सेणं सीलब्बय जावपोसहोववासाइंपडिवजेज? हंता पडिवजेजा। सेणं मुंडे भवित्ता अगारातो अनगारियं पब्वएज्जा ? नो इणढे समढे, सेणं समणोवासए भवति अभिगतजीवा जाव पडिलाभेमाणे विहरइ, सेणं एतात्रवेण विहारेण विहरमाणे बहूणि वासाणि समणोवासग परयागंपाउणति बहू र आबाहसि उप्पन्नंसि वा अनुप्पन्नंसि वा बहूई हंता पञ्चक्खाई हंता बहूइ भत्ताइं अनसाइएछेदेत्ता अलोइय पडिक्कंते समाहिपत्ते कालमासे कालं किच्चा अन्नयरेसु देवलोएसु देवत्ताए उववत्तारो भवति ते एवं खलु समणाउसो ! तस्स निदानस्स इमेतारूवे पाव फलविवागे जं नो संचाएति सव्वातो सब्बताए मुंडे भवित्ता अनगारियं पव्वइत्तए। मू (१११) एवं खलु समणाउसो! मए धम्म पन्नत्ते जाव से य परकममाणे दिव्यमानुस्सएहि काम-भोगेहि निव्वेयं गच्छेआ, मानुस्सगा खलु कामभोगा अधुवा जाव विष्पजहणिज्जा, दिब्यावि खलु कामभोगा अधुवा जाव पुनरागमणिज्जा संति इमस्स तव नियम जाव वयमवि आगमस्साणं जाईइमाइंअंतकुलाणि वा उच्चकुलाणि वा दरिद्दकु० किविणकु० भिक्खाग० एएसिं अन्नतरंतसि कुलंसि पुमत्ताए पच्चायिस्सामि एस मे आता परिवाए सुणेहडे भविस्सति सेत्तं साधू । एवं खलु समणाउसो! निग्गंथो वा निग्गंधी वा नियाणं किच्चा तस्स हाणस्स अनालोइयअपडिक्कते सव्वंतं चेव जाव सेणं मुंडे भवित्ता अगारातो अनगारियं पव्वएज्जा सेणं तेणेव भवग्गहणेणं सिग्झेज्जा जाव सव्वदुक्खाणं अंतंकरेजा? नोइणढे समढे, सेणंभवइसेणंजे अनगारा भगवंतोइरितासमिता जाव बंभचारी, सेणं एतेण विहारेणं विहरमाणा बहूई वासाइं सामनपरियागं पाउणंति बहूस्ता अवाहसि उप्पन्नसि वा जाव भत्तं पञ्चाइक्खिताजाव कालमासे कालं किच्चा अन्नत्तरेसुदेवलोएसु देवत्ताए उववत्तारो भवतीति । एवं समणाउसो! तस्स निदानस्स इमेता रूपेण पावए फलविवागे जंनो संचाएति तेणेव भवगहणेणं सिझेजा जाव सचदुकखाणं अंतं करेजा। चू. एवं खलु समणाउसोमए धम्मे पन्नत्ते। इणमेव निग्गंथे पावयणे-इणमोत्ति इदं प्रत्यक्षीकरणे। तमेव पागतेन इणमोति भवति किं ? तदुच्यते-निग्गंथे पावयणे, निग्गंधा जहा पन्नत्तीए निगंथानामिदं नैग्रंथं बारसंगं गणिपिडगं, तं च इमेहिं गुणेहिं उववेतं सव्वं सव्वं नाम सद्भूतं, अनुत्तरं सब्बुत्तिमं केवलं तदेवैकविधं नान्यद्वितीयं प्रवचनमिति पडिपुन्नं नाणादीहिं गुणेहिं Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध-छेदसूत्रम् - १० / १११ पुव्वावरविसुद्धं, नयनसीलं नैयायिकं, मोक्षं नयति संसुद्धं समस्तं सुद्धं संसुद्धं, सल्लकत्तणं सल्लोकम्मबंधो, खवणा सिद्धिमग्गं सिद्धीए मग्गो, पवयणं चरित्रादिरित्यर्थः । सोत्ती निज्जाणं निव्वाणं । च एगट्ठियाणि । मग्गो पवयणमेव अवितहंति-तथ्थो मोक्षमार्ग इत्यर्थः । अविसंधि-संधानं संधिः संसार इत्यर्थः, विविधा संधी विसंधी न विसंधी अविसंधी, किं तठप्रवचनं सव्वदुक्खप्पहीणमग्गं प्रवचनमेव जस्स णं धम्मस्स चरित्तधम्मसिक्खाए दुविधाए गहणसिक्खाए आसेवणसिक्खाए य । विहरमाणे गामानुगामं दूइजमाणो पुरा दिगिच्छिए छुहाए पुरापुट्ठे वातातपेहिं सीतोसिनेहिं सेसा परिसहोवरसग्गा विरूवरूवा गहिता । उद्दिन्न कामजातो मोहनिजेणं, यथा द्रव्यजातं से य परक्कमेज्ज तपसि सयमेव, सेयपरक्कममाणे पासेज्जा, से उदिन्नकामे, जे इमे उग्गपुत्ता कुलं महााउगा मािित च उसातो उभतो जातिविसुद्धा एवं लोयपुत्ता विससं कंठं । जाव सपुब्बावरं चणं पुव्वण्हे अवरण्हे ण्हाते कतबलिकम्मे अग्रणियं करेति कुलदेवतादीणं । कोउगाणी-सीसपज्जोहार लोणडहणादीणि, मंगलाई सिद्धत्ययहरितालियादीणि सिसे करेति सुवन्नमादीणि वा छिबंति, पायच्छित्तं दुस्सुमिणघातनिमित्तं अग्गिहुणण गधातित्यादिसु वा धीयराण दिंति शिरसा न्हाणादीहिं ससीसो ण्हाति । ततो अलंकारो कचे मालकडेत्ति, फलहियारिद्ध आविद्धमणिसुवन्ने चूलामणी सोवि हेड्डा सुवन्नेण बजति, सुवन्नाभरणेसु य प्रायेणं मणितो विनंति कप्पितं घडित मालानक्खत्तमालादि मोली-मउडो सो पुन कमलमउलसंठितो मउली बुञ्चति, तिहिं सिहरेहिं मउडो वुच्चति, चउरस्सो तिरीडी वग्घारितं लबितं ज्ञापकं आसत्तोससत्तवग्घारितसोणिसुत्तमल्लदामकलावे सोणी- कडी, सोणि सुत्तगं- कडिसुत्तगं, मलिञ्जतिति मल्लं, सिरिदाम गंड्वादि, कलावोत्ति कलावीकताणि (भल्लीगादीणि) इत्थि गुम्मो - समूहो महताहतं- आहतं नाम आख्याणकनिबद्धं नचिज्जति गिज्जति वाइज्जति य जहा नाडगं प्रबंधावा, तंतीवीणा पवीससादि तंतंति भणति । तलः हस्ततलः । ताला कंसालागादि । तुडितं सव्वमेव आतोद्यं । धनलत्तिगा लकुड़गादिं सुतं गंठिततादि पटूजाणगा पडूहिं पवाइयं पडुच्च वाइयं, रवो-निग्घोसो, घनवाइतं घना मेघा तेसिं निग्घोसो मेघरव इत्यर्थः । उरालाणि उदारानि आज्ञामुखं तरसणं एगमवि अनवेमाणस्स अब्मुट्ठिता भणति, भण सामी- किं आहारामो ? दूरामो- दूराउ उवणेमो समीवत्थं, चेष्टगं प्रयुंजामो कतरं किं ? लेहितंइच्छितं सद्दादीणं, सूपकारा भांति किं भे आसगस्स सदति-अस्यते अनेनेति आस्यकं मुखं । जं पासित्ता निग्गंधे निद्देसेज निदानं करेति । २ । सेय भवति । जे इमे आरन्निया सुत्तं उच्चारेतव्वंअरन्ने वसंतीति आरन्निया तावसा इत्यर्थः । ते पुन केइ रूक्खमूले सुवंति । केइ उदगमूलेसु, अन्ने आवसहेसु । तेसु आवसहेसु वसंतीत्यावसहिकाः ग्रसति बुद्धयादीनू गुणानिति ग्रामः, अंतिकमभ्यासे ग्रामस्य ग्रामयोः ग्रामाणं वा अंतीए वसतीति गामणियंतिया, खलभिक्खादीहिं ग्राममुपजीवन्तीत्यर्थः । कण्हइरहस्सियत्ति-रह त्यागे किंचिद्रहस्यमेषां भवति जधा होमं मंत्राश्च आरण्यकं चेत्यादि सर्वे च वेदा एषां रहस्यं येनाब्राह्मणाय न दीयंते, अहवा काण्हयिरहस्सियत्ति-संजता नो बहुएसुजीवेसु संजमंति, पंचीदिए जीवे न मारिंति, एगिंदियपुढविमूलकंदादि उदयं अगनिकायं च वधंति । संजमो नाम यत्नः विरतिर्विरमणं जधा मए अमुगो न हंतव्वोत्ति, पच्छा तेसुं चेव जेसु विरतो तेसु जतणं करेति मा ते मारिस्सामिति । अथवा संजमो विरतीय एग्ट्ठा कुत्र विरतो ? उच्यतेसव्वपाणभूतजीवसत्तेसु अनुकंपापरा संजता, केइ छटुं छट्टेणं पारणए परिसडिय पंडुपत्ताहारा । ८८ Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशा-१०, मूलं-१११, नि-१४४] अन्ने अट्टमं अट्ठमेण सेवालादि आहारेंति, (ते अप्पणा सच्चामोसाइंपओजंति । सच्चो संजमो मोसं असंजमो, ते पारणयंमि निजीवं सेवालं परिसडिय पंडुपत्ताणि य आहारैति, एतं सच्चं, जं पुन सचित्तोदगं पडिसेवंति, एतं मोसं असंजम इत्यर्थः । अहवा असच्चामोसं अहं न हंतवो अन्ने हंतव्वा यथा बंभणो न हंतब्बो अन्ने हंतव्वा । यथा-ब्राह्मणा न हंतव्वा, ब्राह्मणघातकस्य हि न संति लोकाः, शूद्रा हन्तव्याः, शूद्र मारयित्वा प्राणयामंजपेत् विहसितं वा कुर्यात् किंचिद्वा दद्यात्। अनस्थिकानां सत्त्वानांसकटंभरं मारयित्वा ब्राह्मणान् भोजयेत् । हननं पिट्टणं आज्ञापनं अमुगं कुरु गच्छ देहि एवमादि, परितावणं-दुक्खावणं परिघेत्तव्यंति दासमादी परिगिण्हंति । उद्दवणंमारणंजधा हिंसातोअनियत्तातथमुसावातातोअदिन्नादानातोय।जधाएतेसुतिसुविआसवदारेसु अनियत्ता, एमेवते इथिकामेसु अन्ने सद्दादओ कामा तेहिंतो सव्वेहितोवि इत्यिकामा गुरुतरा, जेन भणितं-मूलमेतमधम्मस्स महादोससमुस्सयं । तम्हा मेहुणसंसग्गी निगंथा वज्जयंति णं ॥ आह च-सिश्नोदरकृते पार्थ! पृथिवीं जेतुमिच्छसि।जय शिश्नोदरं पार्थ! ततस्ते पृथिवी जिता।। अथवा इथिकामा सद्दादयो पंचवि कामा विजंते इति विभासितव्वा । उक्तंच-पुष्पफलाणंचरसं सुराए मंसस्समहिलियाणंच । जाणताजे विरता ते दुक्करकारएवंदे ।।मुच्छितित्ति-जधावेदेनत्तो मुच्छितो न किंचि जाणति, एवं ते इथिकामेसु मुच्छियाविव न इस्थिदोसे पिच्छति । गिद्धाः तदभिलाषिणः । ग्रथिता बद्धानतेभ्योऽपसर्पति ।अज्झोववन्ने-तीव्रस्तदभिनिवेशः जाववासाई चतुः पञ्चछदसमाणि वा । व्रतं चरणं जाव चरंति ताव महल्लीभूया पच्छा परिणति जावपुनो पुत्ते पाति, कुप्पंता य बाधिति, ताहेथेवंआउसेसंवासाइंचत्तारिपंच वाछवा दस वा । अप्पतरोत्तिचउण्हं वासाणं हेट्टा जाव एक्को दिवसो भुजतरोत्ति । दसण्हं वासाणं परेणं जाव वास शतं बालपव्वतिताणं। यथा शुक्रस्य व्यासपुत्रस्य । एवंतावतेपव्वइताअनियत्तभोगासायथाशास्त्रोक्तान् आहाकम्म-आहारा आवसहसयनासनछादनगंधमल्लादिभोगान् भुंजते।तएवं अनियत्तकामासा कालमासेत्ति मरणकालमासे मरणपक्खे जाव मरणदिवसे कालंति-मरणकालं किच्चा अन्नतरेसु जत्थ सूरो नथिभवणवंतराणं, अधवाजत्थ आसुरोभावो कोहणसीलताआतावएसुअसुरकुमारेसु उववजंति । जति किहवि उड्डलोएसुदेवेसु उववजंतितहावि किल्बिसिएसुउववज्जति । किल्बिषंपापमित्यर्थः । किल्बिषबहुला किल्बिषिकाः ततो किल्बिसियत्तातोवियुजमाणाजति विय कहवि अनंतरं परंपरं वा मानुसत्तणं लहइ तथावि एलमूयंताए एलतो जहा-बुब्बुएत्ति एवंविधा तस्स भासा भवंति । तमुक्कायत्ता इतिजात्यन्धो भवति । बालंधोवा जात्यंधः । सेसं कंठं । जाव नयावि जाव करण नओ सव्वेसिपि नयाणं गाथा। मू. (११२) एवं खलु समणाउसो ! मए धम्मे पन्नत्ते इणमेव निरगंथं जाव से परक्कमेजा जाव सव्वकामविरत्ते सब्बरागविरत्ते सव्वसंगातीते सव्वसिनेहातिकते सव्वचारित्ते परिबुडे तस्स णं भगवंतस्स अनुत्तरेणं नाणेण अनत्तरेणं दंसणेणं जाव परिनिव्याणमग्गेणं अप्पाणं भवेमाणस्स अनंते अनुत्तरे निव्वाधए निरावरणे कसिणे पडिपुन्ने केवलवरनाणदंसणे समुप्पन्ने ततेणं से भगवं आहा भवति जिने केवली सव्वनूसव्वदरिसी सदेवमनुयासुराएजाव बहूई वासाईकेवलिपरियागं पाउणति बहूई २ ता अप्पणो आउसेसं आभोएति आभोएत्ता भत्तं पञ्चक्खति भ रत्ता बहूई भत्ताइं अनसनाए छेदेतिरत्ता ततो पच्छा सिज्झति जाव सव्वदुक्खाणं अंत करेति एवं खलु Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दशाश्रुतस्कन्ध- छेदसूत्रम् - १०/११२ समणाउसो ! तस्स अनिदानस्स इमेयारूवे कल्लाणफलविवेगे। जं तेणं भवग्गहणेणं सिज्झति जाव सव्वदुक्खाणं अंतं करेति । भू. (११३) ततेणं बहवे निग्गंधा य निग्गंधीओ य समणतो भगवंतस्स महावीरस्स अंतियं एयमहं सोचा निसम्म समणं भगवं महावीरं वंदति नमसंति वंदित्ता नमसित्ता तस्स ठाणस्स आलोएंति पडिक्कमंति जाव अहारिहं पायच्छित्तं तवोकम्मं पडिवज्जति । ९० मू. (११४) तेणं कालेणं तेणं समयेणं समणे भगवं महावीरे रायगिहे नगरे गुणसिलए चेइये बहूणं समणाणं बहूणं समणीणं बहूणं सावगाणं बहूणं साविगाणं बहूणं देवाणं बहूणं देवीणं सदेवमनु आसुराए परिसाए मज्झगते एवं भासति एवं परूवेसि आयतिट्टाणे नामं अज्जो अज्झयणे सअठ्ठे सहेउयं सकारणं सुत्तं च अत्थं च तदुभयं च भुज्जो भुजो उवदरिसितित्ति बेमि । दसा-१०- समाप्ता मुनि दीपरत्नसागरेण संशोधिता सम्पादिता दशाश्रुतस्कन्धसूत्रस्य भद्रबाहुस्वामि रचिता नियुक्ति एवं जिनदान महत्तर विरचिता चूणिः समाप्ता ३७ चतुर्थ छेदसूत्रं दशाश्रुतस्कन्धं समाप्तम् Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] ભાવભરી વંદના જેમના દ્વારા સૂત્રમાં ગુંથાયેલ જિનવાણીનો ભવ્ય વારસો વર્તમાનકાલીન ‘આગમસાહિત્ય''માં પ્રાપ્ત થયો એ સર્વે સૂરિવર આદિ આર્ષ પૂજ્યશ્રીઓને પંચમ ગણધર શ્રી સુધર્મા સ્વામી દશ પૂર્વધર શ્રી શય્યભવસૂરિ દેવવાચક ગણિ દેવર્કિંગણિ ક્ષમાશ્રમણ સંઘદાસણ જિનદાસ ગણિ મહત્તર શીલાંકાચાર્ય મલયગિરિસૂરિ રિભદ્રસૂરિ દ્રોણાચાર્ય વાદિવેતાલ શાંતિચંદ્ર સૂરિ શાંતિચંદ્ર ઉપાધ્યાય ગુણરત્નસૂરી આનંદ સાગરસૂરિજી જિન વિજયજી જંબુ વિજયજી લાભસાગરસુરિજી વીરભદ્ર ઋષિપાલ બ્રહ્મમુનિ તિલકસૂરિ સૂત્ર-નિર્યુક્તિ – ભાષ્ય - ચૂર્ણિ – વૃત્તિ – આદિના રચયિતા અન્ય સર્વે પૂજ્યશ્રી વર્તમાન કાલિન આગમ સાહિત્ય વારસાને સંશોધન-સંપાદન-લેખન આદિ દ્વારા મુદ્રીત/અમુદ્રીત સ્વરૂપે રજૂ કર્યાં સર્વે શ્રુતાનુરાગી પૂજ્યપુરુષોને ચંદ્રસાગર સૂરિજી બાબુ ધનપતસિંહ ૫૦ ભગવાનદાસ ચૌદ પૂર્વધર શ્રી ભાહુ સ્વામી (અનામી) સર્વે શ્રુત સ્થવીર મહર્ષિઓ શ્રી શ્યામાચાર્ય જિનભદ્ર ગણિ ક્ષમાશ્રમણ સિદ્ધસેન ગણિ અગસ્ત્યસિંહ સૂરિ અભયદેવસૂરિ ક્ષેમકીર્તિસૂરિ આર્યરક્ષિત સૂરિ (?) ચંદ્ર સૂરિ મલ્લધારી હેમચંદ્રસૂરિ ધર્મસાગર ઉપાધ્યાય વિજય વિમલાણ પુન્યવિજયજી અમરમુનિજી આચાર્ય તુલસી સ્મરણાંજલિ પં બેચરદાસ ૫૦ રૂપેન્દ્રકુમાર શ્રુત પ્રકાશક સર્વે સંસ્થાઓ મુનિ માણેક ચતુરવિજયજી કનૈયાલાલજી ચંપક સાગરજી ૫૦ જીવરાજભાઈ ૫૦ હીરાલાલ Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 ७. ४०० (૪૫ આગમ મૂળ તથા વિવરણનું શ્લોક પ્રમાણદર્શક કોષ્ટક क्रम आगमसूत्रनाम मूल | वृत्ति-कर्ता वृत्ति श्लोक प्रमाण श्लोकप्रमाण । १. आचार २५५४ शीलाङ्काचार्य १२००० २. | सूत्रकृत २१०० शीलानाचार्य १२८५० स्थान ३७०० अभदेवसूरि १४२५० |समवाय १६६७ | अभयदेवसूरि ३५७५ ५. भगवती | १५७५१ | अभयदेवसूरि १८६१६ ६. ज्ञाताधर्मकथा ५४५० अभयदेवसूरि ३८०० उपासकदशा ८१२ अभयदेवसूरि ८०० ८. अन्तकृद्दशा ९०० अभयदेवसूरि | ९. अनुत्तरोपपातिकदशा १९२ | अभयदेवसूरि १०० १०. प्रश्नव्याकरण १३०० अभयदेवसूरि ५६३० ११. विपाकश्रुत १२५० अभयदेवसूरि ९०० १२. औपपातिक ११६७ अभयदेवसूरि ३१२५ १३. | राजप्रश्निय २१२० | मलयगिरिसूरि ३७०० |१४. जीवाजीवाभिगम ४७०० मलयगिरिसूरि १५. प्रज्ञापना ७७८७ मलयगिरिसूरि १६००० १६. सूर्यप्रज्ञप्ति २२९६ |मलयगिरिसूरि ९००० |१७. चन्द्रप्रज्ञप्ति २३०० मलयगिरिसरि ९१०० |१८. जम्बूद्वीपप्रज्ञप्ति ४४५४ शान्तिचन्द्रउपाध्याय १८००० १९थी निरयावलिका ११०० चन्द्रसूरि |२३. (पञ्च उपाङ्ग) २४. चतुःशरण ८० | विजयविमलयगणि (?) २०० २५. आतुर प्रत्याख्यान । १०० गुणरत्नसूरि (अवचूरि) (?) १५० २६. महाप्रत्याख्यान १७६ आनन्दसागरसूरि (संस्कृतछाया) १७६ २७. |भक्तपरिज्ञा २१५ | आनन्दसागरसूरि (संस्कृतछाया) २८. तन्दुल वैचारिक ५०० विजयविमलगणि (?) ५०० |संस्तारक १५५ गुणरत्न सूरि (अवचूरि) । ११० ३०. गच्छाचार १७५ | विजयविमलगणि १५६० ३१. गणिविद्या १०५ आनन्दसागरसूरि (संस्कृतछाया) | १०५ १४००० ६०० २१५ २९. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3] । ८३७ क्रम | आगमसूत्रनाम • मूल । वृत्ति-कर्ता • वृत्ति श्लोक प्रमाण श्लोकप्रमाण ३२. | देवेन्द्रस्तव ३७५ आनन्दसागरसूरि (संस्कृत छाया) | ३७५ |३३. | मरणसमाधि ★ ८३७ आनन्दसागरसूरि (संस्कृत छाया) ३४. | निशीथ ८२१ जिनदासगणि (चणि) २८००० सङ्घदासगणि (भाष्य) ७५०० |३५. | बृहत्कल्प ४७३ मलयगिरि+क्षेमकीर्ति ४२६०० | सङ्घदासगणि (भाष्य) ७६०० ३६. व्यवहार मलयगिरि ३४००० सङ्घदासगणि (भाष्य) ६४०० |३७. | दशाश्रुतस्कन्ध ८९६ /- ? - (चूणि) २२२५ ३८. जीतकल्प में १३० सिद्धसेनगणि (चूर्णि) १००० ३९. महानिशीथ ४५४८ |४०. | | आवश्यक १३० हरिभद्रसूरि २२००० |४१. ओघनियुक्ति नि.१३५५ द्रोणाचार्य (?)७५०० पिण्डनियुक्ति * नि. ८३५ | मलयगिरिसूरि ७००० ४२. दशवैकालिक ८३५ हरिभद्रसूर ७००० ४३. उत्तराध्ययन २००० शांतिसूरि १६००० |४४. नन्दी ७०० मलयगिरिसूरि ७७३२ ४५. | | अनुयोगद्वार २००० मलधारीहेमचन्द्रसूरि । ५९०० नोंध:(१) 66 ४५ मागम सूत्रीमा वर्तमानणे पडेल १ थी ११ अंगसूत्रो, १२ थी २३ उपांगसूत्रो, २४थी33 प्रकीर्णकसूत्रो ३४थी 3८ छेदसूत्रो, ४० थी ४३ मूळसूत्रो, ४४-४५ चूलिकासूत्रोना नामेल प्रसिद्ध छे. (૨) ઉક્ત શ્લોક સંખ્યા અમે ઉપલબ્ધ માહિતી અને પૃષ્ઠ સંખ્યા આધારે નોંધેલ છે. જે કે તે સંખ્યા માટે મતાંતર તો જોવા મળે જ છે. જેમકે આચાર સૂત્રમાં ૨૫00, ૨૫૫૪, ૨૫૨૫ એવા ત્રણ શ્લોક પ્રમાણ જાણવા મળેલ છે. આવો મત-ભેદ અન્ય સૂત્રોમાં પણ છે, (3) 6. वृत्ति- न छे ते म ४३. संपाइन भुनी छ. ते सिवायनी ५५ वृत्ति-चूर्णि माहिसाहित्य मुद्रित समुद्रित अवस्थामा 64evध छ ०४. (४) गच्छाचार भने मरणसमाधि ना विस्थे चंदावेज्झय अने, वीरस्तव प्रकीर्णक भावे छ.४ समे "आगमसुत्ताणि" मां भूण ३पे सने मारामही५"मां अक्षरशः ગુજરાતી અનુવાદ રૂપે આપેલ છે. તેમજ નીવેન્ડ જેના વિકલ્પ રૂપે છે એ Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પંચત્ત્વનું માપ્ય અમે ‘આગમસુત્તનિ’’માં સંપાદીત કર્યું છે. (૫) જોષ અને વિષ્ણુ એ બંને નિર્યુક્તિ વિકલ્પે છે. જે હાલ મૂળસૂત્ર રૂપે પ્રસિધ્ધ છે. જે બંનેની વૃત્તિ અમે આપી છે. તેમજ તેમાં માત્ત્વની ગાથાઓ પણ સમાવિષ્ટ થઈ છે. (૬) ચાર પ્રી સૂત્રો અને માનશીથ એ પાંચ આગમની કોઈ વૃત્તિ આદિ ઉપલબ્ધ થવાનો ઉલ્લેખ મળતો નથી. પ્રાર્પાક ની સંસ્કૃત છાયા ઉપલબ્ધ છે તેથી મૂકી છે. નિશીય-યશ-નિત એ ત્રણેની વૃત્તિ આપી છે. જેમાં વશ અને નીતત્ત્વ એ બંને ઉપરવૃત્તિ મળતી હોવાનો ઉલ્લેખ છે, પણ અમે તે મેળવી શક્યા નથી. જ્યારે નિનિય ઉપર તો માત્ર વીસમા ઉદ્દેશ ઃની જ વૃત્તિ નો ઉલ્લેખ મળે છે. * વર્તમાન કાળે ૪૫ આગમમાં ઉપલબ્ધ નિર્યુક્તિઃ नियुक्ति 9. आचार-नियुक्ति सूत्रकृत-निर्युक्ति ૨. રૂ. વૃદ્ધત્વ-નિયુક્તિ ૪. क्रम ". વ્યવહાર-નિવૃત્તિ * दशाश्रुत० नियुक्ति [4] श्लोकप्रमाण क्रम नियुक्ति ४५० २६५ १८० ६. आवश्यक-निर्युक्ति ७. ओघनियुक्ति ८. पिण्डनियुक्ति ९. दशवैकालिक नियुक्ति १०. उत्तराध्ययन-निर्युक्ति નોંધઃ (૧) અહીં આપેલ ોજ પ્રમાણ એ ગાથા સંખ્યા નથી. ‘‘૩૨ અક્ષરનો એક શ્લોક’' એ પ્રમાણથી નોંધાયેલ શ્લોજ પ્રમાણ છે. (૨) * વૃહત્ત્વ અને વ્યવહાર એ બંને સૂત્રોની નિવૃત્ત હાલ માળ્ય માં ભળી ગઈ છે. જેનો યથાસંભવ ઉલ્લેખ વૃત્તિા મહર્ષિ એ ભાષ્ય ઉપરની વૃત્તિમાં કર્યો હોય તેવું જોવા મળેલ છે. श्लोकप्रमाण २५०० १३५५ ८३५ ५०० ૭૦૦ (૩) ગોપ અને વિષ્ણુનિર્યુક્તિ સ્વતંત્ર મૂત્તમ સ્વરૂપે સ્થાન પામેલ છે તેથી તેનું સ્વતંત્ર સંપાદન આમ-૪૧ રૂપે થયેલ છે. (તેમજ આ સંપાદનમાં પણ છે.) (૪) બાકીની છ નિવૃત્તિમાંથી વશાશ્રુતન્ય નિયુક્તિ ઉપર વૃત્તિ અને અન્ય પાંચ નિર્યુબિત્ત ઉપરની વૃત્તિ અમે અમારા સંપાદનમાં પ્રકાશીત કરી છે. જ્યાં આ છ નિયુક્તિ સ્પષ્ટ અલગ જોઈ શકાય છે. (૫) નિર્યુનિકર્તા તરીકે મત્રવાદુસ્વામી નો ઉલ્લેખ જ જોવા મળે છે. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] |क्रम गाथाप्रमाण १. ४८३ । वर्तमान आणे ४५मागममा 64 भाष्यं भाष्य | श्लोकप्रमाण क्रम भाष्य निशीषभाष्य । ७५०० ६. | आवश्यकभाष्य में बृहत्कल्पभाष्य ७६०० । ७. ओघनियुक्तिभाष्य * व्यवहारभाष्य ६४०० । ८. पिण्डनियुक्तिभाष्य * पञ्चकल्पभाष्य । ३१८५ । ९. दशवैकालिकभाष्य * जीतकल्पभाष्य ३१२५ १०. उत्तराध्ययनभाष्य (?) ३२२ ४६ ६३ सप: नोध:(१) निशीष , बृहत्कल्प भने व्यवहारभाष्य न sal सङ्घदासगणि छोपान ४ाय छे. समा२॥ संपानमा निशीष भाष्य तेनी चूर्णि साथे भने बृहत्कल्प तथा व्यवहार भाष्य तेनी-तेनी वृत्ति साधे समाविष्ट थयुं छे. (२) पञ्चकल्पभाष्य अभा२५ आगमसुत्ताणि भाग-३८ मा शीत . (3) आवश्यकभाष्य भी 140 प्रभा॥ ४८३ सयुं हेमा १८३ २५मूळभाष्य ३५छ અને ૩૦૦ ગાથા અન્ય એક ભાગની છે. જેનો સમાવેશ કાવવું સૂત્ર-ટી માં या छे. [13 विशेषावश्यक भाष्य पूज४ प्रसिध्द धयुं ५९ ते समय आवश्यकसूत्र- 6५२नु भाष्य नथी भने अध्ययनो अनुसार नी म म वृत्ति આદિ પેટા વિવરણો તો સાવયવ અને ગીતન્ત એ બંને ઉપર મળે છે. જેનો અત્રે ઉલ્લેખ અમે કરેલ નથી.] (४) ओधनियुक्ति, पिण्डनियुक्ति , दशवैकालिकभाष्य नो समावेश तेनी तनी वृत्ति भां यो ४ छे. ५ तेनो ता. विशेनो आभाने भनेर नथी. [ओघनियुक्ति 3५२ 3000 Peas gul भाष्यनो ८५ ५LA मणे छ.] (५) उत्तराध्ययनभाष्यनी या नियुक्तिमा मणी गयान समय छ (?) (5) मारीते अंग - उपांग - प्रकीर्णक - चूलिका मे. ३५ आगम सूत्रो (6५२नो र મનો ઉલ્લેખ અમારી જાણમાં આવેલ નથી. કોઈક સ્થાને સાક્ષી પાઠ-આદિ स्१३५ भाष्यगाथा सेवाभणे. छ.। (७) भाष्यकर्ता तरी भुज्य नाम सङ्घदासगणि गोवा भगेर छे. तेम४ जिनभद्रगणि क्षमाश्रमण भने सिद्धसेन गणि नो ५ सेप भणे छ. 32i5 भाष्यन। sal અજ્ઞાત જ છે. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] ( वर्तमान आणे ४५.सागममi Sa-५ चूर्णिः ) क्रम चर्णि श्लोकप्रमाण क्रम | चर्णि श्लोकप्रमाण १. आचार-चूर्णि । ८३००। ९.| दशाश्रुतस्कन्धचूर्णि । २२२५ । २. सूत्रकृत-चूर्णि । ९९०० १०.| पञ्चकल्पचूर्णि। ३२७५ ३. भगवती-चूर्णि ३११४ | ११.| जीतकल्पचूर्णि १००० | ४. जीवाभिगम-चूर्णि १५०० १२. आवश्यकचूर्णि . | १८५०० ५. जंबूद्वीपप्रज्ञप्ति-चूर्णि १८७९ | १३. | दशवैकालिकचूर्णि ६. निशीथचूर्णि २८००० | १४. | उत्तराध्ययनचूर्णि ५८५० | ७. वृहत्कल्पचूर्णि । १६००० | १५. नन्दीचूर्णि १५०० | ८. व्यवहारचूर्णि | १२०० | १६. | अनुयोगदारचूर्णि । २२६५ ७००० (१) 68 १६ चूर्णिमाथी निशीथ , दशाश्रुतस्कन्ध, जीतकल्प भेजा चूर्णि अभा२८.२१॥ સંપાદનમાં સમાવાઈ ગયેલ છે. (२) आचार, सूत्रकृत, आवश्यक, दशवैकालिक, उत्तराध्ययन, नन्दी, अनुयोगद्वार એ સાત જૂ પૂજ્યપાદ આગમોદ્ધારક શ્રી એ પ્રકાશીત કરાવી છે. (3) दशवैकालिकनी जी मे चूर्णि है अगत्स्यसिंहसूरिकृत छेतेनुप्राशन पूल्य श्री પુન્યવિજયજીએ કરાવેલ છે. (४) जंबूद्वीपप्रज्ञप्तिचूर्णि विशे दाद परीया प्रश्नायिक्ष मुं४३ छे.. भगवती चर्णि तो मणे४ छे, 4 30 प्रशीत यई नथी.. तम४ वृहत्कल्प , व्यवहार, पञ्चकल्प मेरा स्तमती सभेनछे ५९ शीत यार्नु म. नथी. (५) चूर्णिकार तरी जिनदासगणिमहत्तर-नाम भुण्यत्वे संमाय छे. 32603 मते અમુક ચૂળના ર્તાનો સ્પષ્ટોલ્લેખ મળતો નથી. "मागम-पंयांगी" यिन्त्यपात" ૧ વર્તમાન કાળે પ્રાણ આગમ સાહિત્યની વિચારણા પછી ખરેખર આગમના પાંચ અંગોમાં કેટલું અને શું ઉપલબ્ધ છે તે જાણ્યા પછી એક પ્રશ્ન થાય કે આગમ પંચાંગી ! नी तो मी यिन्य छ. अंग-उपांग-प्रकीर्णक-चूलिका में उ५ भागमो 6५२ માપ્ય નથી. એટલે ૩૫ આગમનું એક અંગ તો અપ્રાપ્ય જ બન્યું. સૂત્ર પરત્વે ઉપલબ્ધ નિયુક્તિ ફક્ત છ છે. એટલે ૩૯ આગમોનું એક અંગ અપ્રાપ્ય જ બન્યું. सारी sis भाष्य, sis नियुक्ति सने स्यां चूर्णिन। ममा वर्तमान अगे सुव्यवस्थित पंचांगी मात्र आवश्यक सूचनी गाय. २ नंदीसूत्र मां पंचांगीने पहले संग्रहणी, प्रतिपत्तिमोवनी 4 . - Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] ૪૫ આગમ અંતર્ગત વર્તમાન કાળે ઉપલબ્ધ વિભાગો [સૂચના :– અમે સંપાદીત કરેલ બામસુત્તા-સટીર્ભ માં બેકી નંબરના પૃષ્ઠો ઉપર જમણી બાજુ આમસૂત્ર ના નામ પછી અંકો આપેલ છે. જેમકે ૧/૩/૬/૨/૫૪ વગેરે. આ અંકો તે તે આગમના વિભાગીકરણને જણાવે છે. જેમકે આવામાં પ્રથમ અંક શ્રુતત્ત્વનો છે તેના વિભાગ રૂપે બીજો અંક જૂના છે તેના પેટા વિભાગ રૂપે ત્રીજો અંક અધ્યયન નો છે. તેના પેટા વિભાગ રૂપે ચોથો અંક ઉદ્દેશ નો છે. તેના પેટા વિભાગ રૂપે છેલ્લો અંક મૂત્તનો છે. આ મૂળ ગદ્ય કે પદ્ય હોઈ શકે. જો ગદ્ય હોય તો ત્યાં પેરેગ્રાફ સ્ટાઈલથી કે છૂટું લખાણ છે અને ગાથા/પદ્ય ને પદ્યની સ્ટાઈલથી | - ।। ગોઠવેલ છે. પ્રત્યેક આગમ માટે આ રીતે જ ઓબ્લિકમાં (/) પછી ના વિભાગને તેના-તેના પેટા-પેટા વિભાગ સમજવા. કે - જ્યાં જેતે પેટા વિભાગ ન હોય ત્યાં (-) ઓબ્લિક પછી ડેસ મુકીને તે વિભાગ ત્યાં નથી તેમ સુચવેલું છે.] (૧) બાવાર્ - પૂળા નામક પેટા વિભાગ બીજા શ્વેતસ્કન્ધામાં જ છે. - (૨) સૂત્રત (૩) સ્થાન (૪) સમવાય (૧) માવતી - શત/વપ્ન:-અંતરશત/દ્દેશ:મૂન અહીં શદના પેટા વિભાગમાં બે નામો છે. (૧) યń: (૨) અંતપૂરાત કેમકે શતજ ૨૧, ૨૨, ૨૩ ૨૩,૩૪,૩૬,૨૬,૪૦ ના પેટા માં શતળ ના પેટા વિભાગનું નામ ચ જ સાવેલ છે. શતવિભાગને અંતરતજ અથવા તશત નામથી ઓળખાવાય છે. श्रुतस्कन्धः/चूला/अध्ययनं / उद्देशकः /मूलं - श्रुतस्कन्धः /अध्ययनं / उद्देशकः /मूलं स्थानं/अध्ययनं/मूलं समवायः /मूलं - (૬) જ્ઞાતાધર્મવા- શ્રુતધ/વń:/ગધ્યયન મૂ પહેલા શ્રુતવષ માં અઘ્ધવન જ છે, બીજા શ્રુતદ્દ નો પેટાવિભાગ યર્જા નામે છે અને તે ય ના પેટા વિભાગમાં અધ્યયન છે. (७) उपासकदशा- अध्ययनं/मूलं (૮) અન્તાદ્દશા વń:/અધ્યયનુંમૂર્ત (૧) અનુત્તરોવપાતિશા-થળ:/ગધ્યયન/મૂર્ત (૧૦) નવ્યારા-દ્વાર/ગધ્યયન/મૂર્ત માત્રવ અને સંવત્ એવા સ્પષ્ટ બે ભેદ છે જેને બાધવદાર અને સંવરદાર કહ્યા છે. (કોઈક દા ને બદલે શ્રુતત્વના શબ્દ પ્રયોગ પણ કરે છે) (૧૧) વિપાશ્રુત-શ્રુતધ:/વનં/મૂર્છા (૧૨) બૌપપાતિજ- મૂર્છા (१३) राजप्रश्नीय मूलं Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (१४) जीवाजीवाभिगम- * प्रतिपत्तिः/ उद्देशकः /मूलं भभूतविलओ उर्जा छे तो पत्र सम भाटे प्रतिपत्तिः पछी भेड पेटविलासि नोधनीय छे. भरे प्रतिपत्ति -३-भां नेरइय, तिरिक्खजोणिय, मनुष्य, देव सेवा यर भेटाविभागो थडे छे. तेथी तिपत्ति/ (नेरइय आदि ) / उद्देशकः / मूलं थे रीते स्पष्ट अलग पाडेला छे, श्रेष्ठ रीते शभी प्रतिपत्ति ना उद्देशकः नव नथी पक्ष ते पेटाविभाग प्रतिपत्तिः नाभे ४ छे. (१५) प्रज्ञापना- पदं / उद्देशकः /द्वारं/मूलं पदना भेटा विभागमां उद्देशकः छे, यांद्वारे छेद-२८ना पेटा विभागमा उद्देशकः અને તેના પેટા વિભાગમાં કાર્ પણ છે. (१६) सूर्यप्रज्ञप्ति - प्राभृतं / प्राभूतप्राभूतं/मूलं (१७) चन्द्रप्रज्ञप्ति - प्राभृतं/प्राभूतप्राभृतं/मूलं आगम १५-१७भां प्राभृतप्राभृत ना पक्ष प्रतिपत्तिः नाम भेटा विभाग छे पक्ष उद्देशकः खाहि મુજબ તેનો વિશેષ વિસ્તાર થાયેલ નથી, (१८) जम्बूदीपप्रज्ञप्ति - वक्षस्कारः/मूलं (१९) निरयावलिका - अध्ययनं / मूलं (२०) कल्पवतंसिका अध्ययनं / मूलं - (२१) पुष्पिता अध्ययनं / मूलं (२२) पुष्पचूलिका - अध्ययनं / मूलं (२३) वहिदशा - अध्ययनं / मूलं આગમ ૧૯ થી ૨૩ નિયાનિધિ નામથી સાથે જોવા મળે છે કેમકે તેને ઉપાંગના પાંચ વર્ગ તરીકે सूत्रडारे भोजभावेला छे. मां वर्ग-1, निरयायलिका, वर्ग-२ कल्पवर्तसिका... वगेरे भावा ( २४ थी ३३) चतुःशरण (आदि दशेपयन्ना) मूलं (३४) निशीय - उद्देशकः /मूलं (३५) बृहत्कल्प - उद्देशकः / मूलं ( ३६ ) व्यवहार- उद्देशकः /मूलं ( ३७ ) दशाश्रुतस्कन्ध (३८) जीतकल्प दशा/मूलं ( ३९ ) महानिशीथ [8] मूलं - अध्ययनं / उद्देशकः /मूलं अध्ययनं / मूलं (४०) आवश्यक ( ४१ ) (४२) दशवैकालिक - मूलं अध्ययनं/उद्देशकः/मूलं अध्ययनं//मूलं (४४ - ४५ ) नन्दी - अनुयोगद्वार - मूलं (४३) उत्तराध्ययन ओघ / पिण्डनियुक्ति - - Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] અમારા સંપાદીત ૪૫ આગમોમાં આવતા મૂલ નો અંક તથા તેમાં સમાવિષ્ટ ગાથા क्रम आगमसूत्र मूलं गाया क्रम आगमसूत्र मूलं गाथा 9. २. ३. ४. आचार सूत्रकृत स्थान समवाय भगवती ज्ञाताधर्मकथा ५. ६. 19. ८. ९. १०. प्रश्नव्याकरण ११. विपाकश्रुत १२. औपपातिक १३. राजनश्निय १४. जीवाभिगम उपासक दशा अन्तकृद्दशा अनुत्तरोपपातिक १५. प्रज्ञापना १६. सूर्यप्रज्ञप्ति १७. चन्द्रप्रज्ञप्ति १८. जम्बूदीपप्रज्ञप्ति १९. निरयावलिका २०. कल्पवतंसिका २१. पुष्पिता २२. पुष्पचूलिका २३. वहिदशा ५५२ ८०६ १०१० ३८३ १०८७ २४१ ७३ ६२ १३ ४७ ४७ १७७ ८५ ३९८ ६२२ २१४ २१८ ३६५ २१ ५ ११ ३ ५ १४७ २४. ७२३ २५. १६९ २६. ९३ २७. ११४ २८. २९. ३०. ३१. ४ ३२. ३३. ३४. ३५. ३६. ३७. ३८. ३९. ४०. ४१. ४१. ४२. २ ४३. 9 ४४. 9 ४५. ५७ १३ | १२ १४ ३० ९३ २३१ १०३ १०७ १३१ - or चतुःशरण आतुरप्रत्याख्यान महाप्रत्याख्यानं भक्तपरिज्ञा तंदुल वैचारिक संस्तारक गच्छाचार गणिविद्या देवेन्द्रस्तव मरणसमाधि निशीष बृहत्कल्प व्यवहार दशाश्रुतस्कन्ध जीतकल्प महानिशीथ आवश्यक ओधनियुक्ति पिण्डनिर्युक्त दशवैकालिक उत्तराध्ययन नन्दी अनुयोगद्वार ६३ ६३ ७१ ७० १४२ १४२ १७२ १७२ १६१ १३९ १३३ १३३ १३७ १३७ ८२ ८२ ३०७ ३०७ ६६४ ६६४ १४२० २१५ २८५ ११४ १०३ १५२८ ९२ २१ १९६५ ११६५ ७१२ ७१२ ५४० ५१५ १७३१ | १६४० १६८ ९३ ३५० १४१ - I - ५६ १०३ नोंध :- त गाथा संध्यानो समावेश मूलं मां धर्ध ४ भय छे. ते मूल सिवायनी खलग गाथा समभवी नहीं. मूल शब्द से सभी सूत्र जने गाया धंने भाटे नो खापेलो संयुक्त અનુક્રમ છે. ગાથા બધાંજ સંપાદનોમાં સામાન્ય અંક ધરાવતી હોવાથી તેનો અલગ અંક આપેલ છે. પણ સૂત્રના વિભાગ દરેક સંપાદકે ભિન્નભિન્ન રીતે કર્યા હોવાથી અમે સૂત્રાંક જુદો પાડતા નથી. ८ Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [૧] (૧૨) [૧૩] [૧૪] [૧] [10]. – અમારા પ્રકાશનો – પિનવ દેન નથુકા - ૧ - સત# વિવરનું अभिनव हेम लघुप्रक्रिया - २ - सप्ताह विवरणम् अभिनव हेम लघुप्रक्रिया - ३ - सप्ताङ्ग विवरणम् अभिनव हेम लघुप्रक्रिया - ४ - सप्ताङ्ग विवरणम् कृदन्तमाला चैत्यवन्दन पर्वमाला चैत्यवन्दन सङ्ग्रह - तीर्थजिनविशेष चैत्यवन्दन चोविशी शत्रुञ्जय भक्ति [आवृत्ति-दो] अभिनव जैन पञ्चाङ्ग - २०४६ અભિનવ ઉપદેશ પ્રાસાદ – ૧- શ્રાવક કર્તવ્ય - ૧ થી ૧૧ અભિનવ ઉપદેશ પ્રાસાદ - ૨- શ્રાવક કર્તવ્ય - ૧૨ થી ૧૫ અભિનવ ઉપદેશ પ્રાસાદ - ૩- શ્રાવક કર્તવ્ય - ૧૬ થી ૩૬ નવપદ - શ્રીપાલ શાશ્વતી ઓળીના વ્યાખ્યાન રૂપે). સમાધિ મરણ [વિધિ - સૂત્ર-પદ્ય-- આરાધના-મરણભેદસંગ્રહ] ચૈત્યવંદન માળા [૭૭૯ ચૈત્યવનંદનોનો સંગ્રહ]. તત્વાર્થ સૂત્ર પ્રબોધટકા અિધ્યાય-૧] તત્વાર્થ સૂત્રના આગમ આધાર સ્થાનો સિદ્ધાચલનો સાથી [આવૃત્તિ - બે ચૈત્ય પરિપાટી અમદાવાદ જિનમંદિર ઉપાશ્રય આદિ ડિરેક્ટરી શત્રુંજય ભક્તિ આવૃત્તિ - બે] શ્રી નવકારમંત્ર નવલાખ જાપ નોંધપોથી શ્રી ચારિત્ર પદ એક કરોડ જપ નોંધપોથી શ્રી બાસ્વત પુસ્તિકા તથા અન્ય નિયમો - આવૃત્તિ - ચાર અભિનવ જૈન પંચાંગ - ૨૦૪૨ સર્વપ્રથમ ૧૩ વિભાગોમાં શ્રી જ્ઞાનપદ પૂન અંતિમ આરાધના તથા સાધુ સાધ્વી કાળધર્મ વિધિ શ્રાવક અંતિમ આરાધના (આવૃત્તિ ત્રણ વીતરાગ સ્તુતિ સંચય [૧૧૫૧ ભાવવાહી સ્તુતિઓ] (પૂજ્ય આગમોદ્ધારક શ્રી ના સમુદાયનાકાયમી સંપર્ક સ્થળો તત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અભિનવ ટીકા - અધ્યાય-૧ તત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અભિનવ ટીકા – અધ્યાય-૨ તત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અભિનવ ટીકા - અધ્યાય-૩ તત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અભિનવ ટીકા - અધ્યાય-૪ [૧૮] [] [૨૩] [૨૫] [૨] [૨૮] [૩] [૩૨] [૩૩] [૪] [૩૫] Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] [xo [11] તત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અભિનવ ટકા-અધ્યાય-૫ [39] તત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અભિનવ ટીકા - અધ્યાય તત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અભિનવ ટીકા - અધ્યાય-૭ [3] તત્વાધિગમ સૂત્ર અભિનવ ટીકા - અધ્યાય-૮ તત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અભિનવ ટકા - અધ્યાય-૯ [૪૧] તત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અભિનવ ટીકા- અધ્યાય-૧૦ પ્રકાશન ૧ થી ૪૧ અભિનવશ્રુત પ્રકાશને પ્રગટ કરેલ છે. [४२] आयारो [आगमसुत्ताणि-१] पढमं अंगसुत्तं [४३] सूयगडो [आगमसुत्ताणि-२] वीअं अंगसुत्तं [४४] ठाणं [आगमसुत्ताणि-३] तइयं अंगसुत्तं [४५] समवाओ [आगमसुत्ताणि-४] चउत्थं अंगसुत्तं [४६] विवाहपन्नति [आगमसुत्ताणि-५] पंचमं अंगसुत्तं [४७] नायाधम्मकहाओ [आगमसुत्ताणि-६] छठं अंगसुत्तं [४८] उवासगदसाओ [आगमसुत्ताणि-७] सत्तमं अंगसुत्तं [४९] अंतगडदसाओ [आगमसुत्ताणि-८] अट्ठमं अंगसुत्तं [५०] अनुत्तोववाइयदसाओ [आगमसुत्ताणि-९] नवमं अंगसुत्तं [५१] पाहावागरणं [आगमसुत्ताणि-१०] दसमं अंगसुत्तं [५२] विवागसूर्य [आगमसुत्ताणि-११] एक्चरसमं अंगसुत्तं [५३] उववाइयं [आगमसुत्ताणि-१२ ] पढम उवंगसुत्तं [५४] रायप्पसेणियं [आगमसुत्ताणि-१३ ] बीअं उवंगत्तं [५५] जीवाजीवाभिगमं [आगमसुत्ताणि-१४ ] तइयं उवंगसुत्तं [५६] पन्त्रवणात्तं [आगमसुत्ताणि-१५ ] चउत्यं उवंगसुत्तं [५७] सूरपन्नतिः [आगमसुत्ताणि-१६ ] पंचमं उवंगसुतं [५८] चंदपत्रत्तिः [आगमसुत्ताणि-१७ ] छठं उवंगसुत्तं [५९] जंबूद्दीवपन्नति [आगमसुत्ताणि-१८] सत्तमं उवंगसुत्तं [६०] निरयावलियाणं [आगमसुत्ताणि-१९ ] अट्ठमं उवंगसुत्तं [६१] कप्पवडिंसियाणं [आगमसुत्ताणि-२०] नवमं उवंगसुत्तं [६२] पुफियाणं [आगमसुत्ताणि-२१ ] दसमं उवंगसुत्तं [६३] पुष्पचूलियाणं [आगमसुत्ताणि-२२ ] एक्षरसमं उवंगसुत्तं [६४] वहिदसाणं [आगमसुत्ताणि-२३ ] बारसमं उदंगसुत्तं [६५] चउसरणं [आगमसुत्ताणि-२४ ] पढमं पईण्णगं [६६] आउरपच्चक्खाणं [आगमसुत्ताणि-२५ ] बीअं पईण्णगं [६७] महापञ्चक्खाणं [आगमसुत्ताणि-२६] तीइयं पईण्णगं [६८] भत्तपरिण्णा [आगमसुत्ताणि-२७ ] चउत्थं पईण्णगं Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ELEEEEEEEEEEE.SE [12] [६९] तंदुलक्यालियं [आगमसुत्ताणि-२८] पंचमं पईण्णगं [७०] संथारगं [आगमसुत्ताणि-२९] छळ पईण्णगं [७१] गच्छायार [आगमसुत्ताणि-३०/१] सत्तमं पईण्णगं-१ [७२] चंदावेज्झयं [आगमसुत्ताणि-३०/२ ] सत्तमं पईण्णगं-२ [७३] गणिविज्जा [आगमसुत्ताणि-३१] अट्ठमं पईण्गं [७४] देविंदस्थओ [आगमसुत्ताणि-३२ ] नवमं पईण्णगं [७५] मरणसमाहि [आगमसुत्ताणि-३३/१] दसमं पईण्णगं-१ [७६] वीरत्थव [आगमसुत्ताणि-३३/२] दसमं पईण्णगं-२ [७७] निसीह [आगमसुत्ताणि-३४ ] पढमं छेयसुत्तं [७८] बुहत्कप्पो [आगमसुत्ताणि-३५ ] बीअं छेयसुत्तं [७९] ववहार [आगमसुत्ताणि-३६] तइयं छेयसुत्तं [८०] दसासुयक्खधं [आगमसुत्ताणि-३७] चउत्थं छेयसुत्तं [८१] जीयकप्पो [आगमसुत्ताणि-३८/१] पंचमं छेयसुत्तं-१ [८२] पंचकप्पभास [आगमसुत्ताणि-३८२ ] पंचमं छेयसुत्तं-२ [८३] महानिसीह [आगमसुत्ताणि-३९] छठं छेयसुत्तं [८४] आवसस्सयं [आगमसुत्ताणि-४०] पढमं मूलसुत्तं [८५] ओहनित्ति [आगमसुत्ताणि-४१/१] बीअं मूलसुत्त-१ [८६] पिंडनिजुत्ति [आगमसुत्ताणि-४१/२] बीअं मूलसुत्तं-२ [८७] दसवेयालियं [आगमसुत्ताणि-४२] तइयं मुलसुत्तं [८८] उतरन्झयणं [आगमसुत्ताणि-४३] चउत्थं मूलसुत्तं [८९] नंदीसूयं [आगमसुत्ताणि-४४ ] पढमा चूलिया [९०] अनुओगदारं [आगमसुत्ताणि-४५ ] बितिया चलिया પ્રકાશન ૪૨ થી ૯૦ આગમક્ષત પ્રકાશને પ્રગટ કરેલ છે. [८] साधार ગુજરાતી અનુવાદ (આગમદીપ-૧] પહેલું અંગસૂત્ર [२] सूयगड ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૧] બીજું અંગસૂત્ર [८] ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૧] ત્રીજું અંગસૂત્ર [४] समवाय - ગુજરાતી અનુવાદ (આગમદીપ-૧] ચોથું અંગસૂત્ર [૫] વિવાહપત્તિ – ગુજરાતી અનુવાદ (આગમદપ-૨) પાંચમું અંગસૂત્ર [es] नयाधम्म - ગુજરાતી અનુવાદ (આગમદીપ-૩] છઠ્ઠ અંગસૂત્ર [८७] यासहसा - ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૩] સાતમું અંગસૂત્ર [८] मंतगडसा- ગુજરાતી અનુવાદ (આગમદીપ-૩] આઠમું અંગસૂત્ર [૯] અનુત્તરોપપાતિકદસા- ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૩] નવમું અંગસૂત્ર [१००] पावागरस- ગુજરાતી અનુવાદ આગમદીપ-૩] દશમું અંગસૂત્ર 80 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] [૧૧] વિવાગસૂય - ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૩] અગિયારમું અંગસૂત્ર [૧૦૨] ઉવવાઈય ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૪] પહેલું ઉપાંગસૂત્ર [૧૩] રાયuસેણિય - ગુજરાતી અનુવાદ (આગમદીપ-૪] બીજું ઉપાંગસૂત્ર [૧૪] જીવાજીવાભિગમ - ગુજરાતી અનુવાદ (આગમદીપ-૪] ત્રીજું ઉપાંગસૂત્ર [૧૦૫ પન્નવણાસુત્ત ગુજરાતી અનુવાદ આગમદીપ-૪ ચોથું ઉપાંગસૂત્ર [૧૦] સૂરપન્નત્તિ - ગુજરાતી અનુવાદ (આગમદીપ-૫ પાચમું ઉપાંગસૂત્ર [૧૭] ચંદપન્નતિ - ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-પી છઠ્ઠ ઉપાંગસૂત્ર [૧૮] જંબુદ્દીવપન્નતિ - ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૫ સાતમું ઉપાંગસૂત્ર [૧૦૯ નિરયાવલિયા - ગુજરાતી અનુવાદ અગમર્દીપ-૫] આઠમું ઉપાંગસૂત્ર [૧૧૭] કમ્પવડિસિયા - ગુજરાતી અનુવાદ (આગમદીપ-૫ નવમું ઉપાંગસૂત્ર [૧૧૧] પુષ્ક્રિયા - ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૫] દશમું ઉપાંગસૂત્ર [૧૧૨] પુષ્ફયૂલિયા - ગુજરાતી અનુવાદ આિગમદીપ-૫ અગિયારમું ઉપાંગસૂત્ર [૧૩] વહિદસા - ગુજરાતી અનુવાદ [આગામદીપ-૫] બારમું ઉપાંગસૂત્ર [૧૪] ચઉસરણ – ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૬] પહેલો પત્રો [૧૧૫] આઉરપ્પચ્ચખ્ખાણ – ગુજરાતી અનુવાદ આગમદીપ-] બીજો પડ્યો. [૧૧] મહાપચ્ચખ્ખાણ -- ગુજરાતી અનુવાદ આગમદીપ-૬) ત્રીજો પયગ્નો [૧૧૭] ભત્તપરિસ્સા- ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-] ચોથો પડ્યો [૧૧૮] તંદુલયાલિય - ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-છો પોચો પડ્યો [૧૧૯ સંથારગ - ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૬] છઠ્ઠો પાયો [૧૨] ગચ્છાચાર - ગુજરાતી અનુવાદ આિગમદીપ-૬] સાતમો પયત્રી-૧ [૧૨] ચંદાઝય- ગુજરાતી અનુવાદ આગમદીપ-૬] સાતમો પયગ્ન-૨ [૧૨] ગણિવિક્સ - ગુજરાતી અનુવાદ આગમદીપ-૬] આઠમો પડ્યો | [૧૩] દેવિંદત્ય ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-9 નવમો પડ્યો [૧૨૪ વીરત્યવ ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-છ દશમો પાડ્યો [૨૫] નિસહ ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ- પહેલું છેદસૂત્ર [૧૨] બુહતકપ્ય - ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-દ] બીજું છેદસૂત્ર [૧૭] વવહાર - . ગુજરાતી અનુવાદ આગમદીપ-૬] ત્રીજું છેદસૂત્ર [૧૧૮] દસાસુયખંધ - ગુજરાતી અનુવાદ આગમદીપ-૬] ચોથું છેદસૂત્ર [૧૯] જીયકમ્પો -- ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૬] પાંચમું છેદસૂત્ર [૧૩] મહાનિસીહ- ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ- છઠ્ઠ છેદસૂત્ર [૧૩૧] આવસ્મય - ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૭) પહેલું મૂલસુત્ર [૧૩] ઓહનિજુત્તિ - ગુજરાતી અનુવાદ (આગમદીપ-૭ બીજું મૂલસુત્ર-૧ [૧૩૩] પિંડનિસ્તુતિ - ગુજરાતી અનુવાદ આગમદીપ-૭] બીજું મૂલસુત્ર-૨ [૧૩૪ો દસયાલિય - ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૭] ત્રીજું મુલસૂત્ર Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] [१७५] उत्त२४५९५ - ગુજરાતી અનુવાદ [આગમદીપ-૭] ચોથું મૂલસુત્ર [૧૩] નંદસુત્ત - ગુજરાતી અનુવાદ (આગમદીપ-૭] પહેલી ચૂલિકા {१३७] अनुयोगदार - ગુજરાતી અનુવાદ (આગલદીપ-૭] બીજી ચૂલિકા પ્રકાશન ૯૧ થી ૧૩૭ આગામદીપ પ્રકાશને પ્રગટ કરેલ છે. [૧૩૮] દીક્ષા યોગાદિ વિધિ [૧૩૯] ૪૫ આગમ મહાપૂજન વિધિ [१४०] आचाराङ्गसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-१ [१४१] सूत्रकृताङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीक-२ [१४२] स्थानाङ्गसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीक-३ [१४३] समवायाङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-४ [१४४] भगवतीअङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीक-५/६ [१४५] ज्ञाताधर्मकथाङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-७ [१४६] उपासकदशाङ्गसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीक-७ [१४७] अन्तकृद्दशाङ्गसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-७ [१४८] अनुत्तरोपपातिकदशाङ्गसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-७ [१४९] प्रश्नव्याकरणाङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीक-७ [१५०] विपाकश्रुताङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीक-८ [१५१] औपपातिकउपाङ्गसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीक-८ [१५२] राजप्रश्नियउपाङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-८ [१५३] जीवाजीवाभिगमउपाङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-९ [१५४] प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-१०/११ [१५५] सूर्यप्रज्ञप्तिउपाङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-१२ [१५६] चन्द्रप्रज्ञप्तिउपाङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-१२ [१५७] जम्बूद्वीवप्रज्ञप्तिउपाङ्गसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीक-१३ [१५८] निरयावलिकाउपाङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीक-१४ [१५९] कल्पवतंसिकाउपाङ्गसत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ [१६०] पुष्पिताउपाङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ [१६१] पुष्पचूलिकाउपाङ्गसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ [१६२] वहिदसाउपाङ्गसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ [१६३] चतुःशरणप्रकीर्णकसूत्र सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ [१६४] आतुरप्रत्याव्यानप्रकीर्णकसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ [१६५] महाप्रत्याख्यानप्रकीर्णकसूत्रं सच्छायं आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ [१६६] भक्तपरिज्ञाप्रकीर्णकसूत्रं सच्छायं आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] [१६७] तंदुलवैचारिकप्रकीर्णकसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ [१६८] संस्तारकप्रकीर्णकसूत्रं सच्छायं आगमसुत्ताणि सटीक-१४ [१६९] गच्छाचारप्रकीर्णकसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ [१७०] गणिविद्याप्रकीर्णकसूत्रं सच्छायं आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ [१७१] देवेन्द्रस्तवप्रकीर्णकसूत्रं सच्छायं आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ [१७२] मरणसमाधिप्रकीर्णकसूत्रं सच्छायं आगमसुत्ताणि सटीकं-१४ [१७३] निशीथछेदसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-१५-१६-१७ [१७४] बृहत्कल्पछेदसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीक-१८-१९-२० [१७५] व्यवहारछेदसूत्रं सटीकं आगगम सुत्ताणि सटीकं-२१-२२ [१७६] दशाश्रुतस्कन्धछेदसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-२३ [१७७] जीतकल्पछेदसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-२३ [१७८] महानिशीथसूत्रं (मूल) आगमसुत्ताणि सटीक-२३ [१७९] आवश्यकमूलसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-२४-२५ [१८०] ओघनियुक्तिमूलसूत्रं सटीकं आगम सुत्तामि सटीक-२६ [१८१] पिण्डनियुक्तिमूलसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-२६ [१८२] दशवकालिकमूलसूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-२७ [१८३] उत्तराध्ययनमूलसूत्रं सटीकं आगमसुत्ताणि सटीकं-२८-२९ [१८४] नन्दी-चूलिकासूत्रं सटीकं आगमसुताणि सटीक-३० [१८५] अनुयोगद्वारचूलिकासूत्रं सटीक आगमसुत्ताणि सटीकं-३० પ્રકાશન ૧૩૯ થી ૧૮૫ આગમશ્રત પ્રકાશને પ્રગટ કરેલ છે. PAL - संपई स्थ: આગમ આરાધના કેન્દ્ર, શીતલનાથ સોસાયટી-વિભાગ-૧, ફલેટ નં-૧૩, ૪થે માળે શ્રી નમિનાથ જૈન દેરાસરજી પાછળ, બહાઈ સેન્ટર, ખાનપુર અમદાવાદ-૧ X Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] "आगमसुत्ताणि-सटीकं" म॥११ थी 30 नुविव२९ । | आगमसुत्ताणि समाविष्टाआगमाः भाग-१ आयार भाग-२ सूत्रकृत | भाग-३ स्थान भाग-४ समवाय भाग-५-६ भगवती (अपरनाम व्याख्याप्रज्ञप्ति) भाग-७ ज्ञाताधर्मकथा, उपासकदशा, अन्तकृद्दशा, अनुत्तरोपपातिकदशा, प्रश्नव्याकरण भाग-८ विपाकश्रुत, औपपातिक, राजप्रश्निय भाग-९ जीवाजीवाभिगम | भाग-१०-११ प्रज्ञापना भाग-१२ सूर्यप्रज्ञप्ति, चन्द्रप्रज्ञप्ति | भाग-१३ जम्बूद्वीपप्रज्ञप्ति भाग-१४ निरवायलिका, कल्पवतंसिका, पुष्पिका, पुष्पचूलिका पण्हिदशा, चतुःशरण, आतुरप्रत्याख्यान, महाप्रत्याख्यान, भक्तपरिज्ञा, तन्तुलवैचारिक, संस्तारक, गच्छाचार, गणिविद्या, देवेन्द्रस्तव, मरणसमाधि | भाग-१५-१६-१७ नीशीथ | भाग-१८-१९-२० बृहत्कल्प | भाग-२१-२२ व्यवहार भाग-२३ दशाश्रुतस्कन्ध, जीतकल्प, महनिशीथ भाग-२४-२५ आवश्यक भाग-२६ ओघनियुक्ति, पिण्डनियुक्ति भाग-२७ दशवैकालिक भाग-२८-२९ उत्तराध्ययन भाग-३० नन्दी, अनुयोगद्वार Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भाष्यं Foucationmore e & Personal Use Only www.jainelibrarylorg