Tattvavichar ane Abhivandana

Author(s): Chimanlal Chakubhai Shah, Ramanlal C Shah and Others
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 60

ગીતાસંદેશ
• આ યોગમાર્ગ શું છે તે હવે સંક્ષેપમાં જોઈએ. તે પહેલાં થોડું પ્રાસ્તાવિક કહી દઉં. -
આ વિશ્વ અને મનુષ્યજીવન ગૂઢ રહસ્ય છે. મનુષ્ય વિચાર કરતો થયો ત્યારથી આ રહસ્યને પાર પામવા તે પ્રયત્ન કરતો રહ્યો છે. અનેક ઋષિમુનિઓ, સંત અને તત્ત્વજ્ઞોએ, અનુભવ અને બુદ્ધિથી, મનુષ્યજીવનનું અંતિમ લક્ષ્ય બતાવ્યું છે. માણસ શાશ્વત સુખ અને શાંતિની ઝંખના કરતા જ રહ્યો છે. આ અનાદિ અનંત સંસારના પરિભ્રમણમાંથી મુક્તિ મેળવવાની ઉત્કટ ભાવના છતાં, જાણે વધુ ને વધુ તેમાં તે બંધાતા જાય છે. કોઈએ જ્ઞાનમાં મુક્તિ માની, કોઈએ ભક્તિમાં, કેઈએ કર્મકાંડમાં, તે કોઈએ સંસારત્યાગ અને સંન્યાસમાં. આ દુઃખપૂર્ણ જગતમાં, સુખ અને શાંતિની આશા વ્યર્થ છે એમ લાગે.
મનુષ્યના માટે સૌથી મહાન પ્રશ્ન એ છે કે જીવન કેવી રીતે જીવવું જેથી પિતિ સુખી થાય અને પિતાની આસપાસના બીજા બધા જીવો સુખી થાય. અંતરની ખરી મૂંઝવણ એ જ છે, કે કર્તવ્ય શું અને અકર્તવ્ય શું ? અર્જુનની પણ આ જ મુંઝવણ હતી. અર્જુન ધર્મસંમૂઢ-ચેત: કિં કર્તવ્યમૂઢ થયે હતા. જીવનું અંતિમ લક્ષ્ય આત્મદર્શન કર્યો, મોક્ષ કહો, ઈશ્વરરૂપ થવું કહે, પણ એ અંતિમ લક્ષ્યની સિદ્ધિ માટે સાચી સાધના શું એ મનુષ્ય માટે મુખ્ય પ્રશ્ન છે. ગીતા, જીવન જીવવાની આ સર્વોચ્ચ કળા બતાવે છે. ગીતા આધ્યાત્મિક નિદાનગ્રંથ છે. આરોગ્યના નિદાનગ્રંથ હોય છે તેમ અધ્યાત્મને સર્વોત્કૃષ્ટ નિદાનગ્રંથ છે. આરોગ્યના નિદાનમ્ર હોય છે તેમ અધ્યાત્મને સર્વોત્કૃષ્ટ નિદાનગ્રંથ ગીતા છે. * ગીતાની શરૂઆતમાં ભૌતિક યુદ્ધની ભૂમિકા છે. પણ આ તે એક નિમિત્ત છે. ખરું યુદ્ધ જે મનુષ્યના અંતરમાં પ્રતિક્ષણ ચાલી રહ્યું છે, તેમાંથી શાશ્વત શાંતિ કેમ મેળવવી એ જ ગીતાને પ્રતિપાદ્ય વિષય છે. મનુષ્યની સદ્-અસદ્દ વૃત્તિઓ, તેની વાસનાઓ અને કામનાઓ, તેના અંતરમાં તુમુલ યુદ્ધ જગાવે છે. સંસારના બધા સંઘર્ષનું મૂળ મનુષ્યના રાગદ્વેષ છે.
ગીતા આચારધર્મ ગ્રંથ છે, પણ મનુસ્મૃતિની પેઠે વિધિનિષેધને ગ્રંથ નથી. એક વસ્તુ એક સમયે કર્તવ્ય હોય, જે બીજે સમયે અકર્તવ્ય થાય. એક વ્યક્તિ માટે કર્તવ્ય હોય, બીજી વ્યક્તિ માટે અકર્તવ્ય હેય; એક દેશમાં કર્તવ્ય હોય, બીજા દેશમાં અક્તવ્ય હોય. બાહ્ય આચરણ આવી રીતે દેશકાળ પ્રમાણે પલટાતું રહે, તેથી એક એવી માન્યતા ઊભી થઈ છે કે નીતિને
|