Book Title: Tattvavichar ane Abhivandana
Author(s): Chimanlal Chakubhai Shah, Ramanlal C Shah and Others
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
View full book text
________________
તત્ત્વવિચાર અને અભિવંદના
“ પ્રેમ અને જ્ઞાન, જ્યાં સુધી શક્ય બન્યાં ત્યાં સુધી મને ઉપર સ્વગ ભણી લઈ ગયાં. પરંતુ કરુણાએ મને હંમેશાં પૃથ્વી ઉપર પાછા આણ્યો છે. માનવજાતના દુઃખ-દર્દ ભર્યા ચિત્કારોના પડઘા મારા હૃદયમાં પડયા કરે છે. દુકાળને લીધે ભૂખે મરતાં ખાળા, જુલમગારાના સિતમનેા ભાગ બનેલ માનવી, પાતાના સંતાનેા માટે ધૃણાસ્પદ ખાજારૂપ બનેલ અસહાય વૃદ્ધો અને તેમનાં એકલવાયાપણા, ગરીખી તેમજ યાતનાઓની આખી લંગાર માનવજીવનના આદર્શની હાંસી ઉડાવી રહી છે. આ અનિષ્ટને ઓછું કરવાં હું મથું છું, પણ હું કરી શકતા નથી, અને હું પોતે ચ યાતનાએ અનુભવું છું.
૧૧૦
“ મારું જીવન આવું રહ્યું છે. મને તે જીવવા જેવું લાગ્યું છે અને મને તક આપવામાં આવે તા હુ ખુશીથી તે ફરીથી જીવુ....”
લગભગ ૪૦ વર્ષની ઉંમર સુધી તત્ત્વજ્ઞાન, ગણિત, તર્કશાસ્ત્ર, માનસશાસ્ત્ર, વિજ્ઞાન વગેરે વિષયામાં જ્ઞાનની શોધમાં જીવન વિતાવ્યું. પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધે તેમના જીવનમાં મોટા પલટા આણ્યો. શુષ્ક જ્ઞાનનું ક્ષેત્ર છેડી, સામાજિક અને રાજકીય ક્ષેત્રમાં ઝંપલાવ્યું. પણ આ જીવનપરિવર્તન કાઈ સત્તા કે કીર્તિની ઝ ંખનાથી ન હતું. તેમના જીવનનું બીજું પ્રેરક બળ હતું માનવજાતના દુ:ખથી થતી અસહ્ય વેદના. એ ખળે તેમને માનવજીવનની વાસ્તવિકતાનું ભાન કરાવ્યું. જ્ઞાનની ઉપાસના સાંસારિક કઠારતાથી દૂર રહી, એકાન્તમાં – ભવ્ય – જાણે સ્વર્ગમાં વિચરતા હોય એ રીતે કરી. પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધથી માનવસ્વભાવ વિશે તેમના વિચારે મંદલાયા. માનવી પરસ્પરના સંહારમાં રાચે અને વિનાશ નોતરે એ તેમની કલ્પનામાં ત્યાં સુધી ન હતું. માનવી પ્રેમ, કરુણા, સત્ય, સૌંદય ના ઉપાસક છે. પણ તે સાથે તેનામાં આટલી હદે, પોતાને સાચે સ્વા` ભૂલીને પણ, વિનાશવૃત્તિ હોય તે નવું દર્શીન હતું. રસેલ યુદ્ધના કટ્ટર વિરોધી બન્યા અને યુદ્ધ સામે તેમણે મોટી પ્રચારઝુંબેશ ઉપાડી. પોતાના વિદ્વાન મિત્રા પણ અંતે ફરી બેઠા અને યુદ્ધમાં જોડાયા. પણ રસેલ છેવટ સુધી યુદ્ધના વિરોધી રહ્યા, ઘણું સહન કર્યુ, જેલ ગયા અને એકલા છતાં નીડરપણે મક્કમ રહ્યા.
યુદ્ધ પૂરું થયું ત્યારે રસેલ લખે છેઃ
“ મને જણાયું કે મારા પોતાના (ઉત્કૃષ`) સિવાય મેં જે કંઈ કર્યુ... હતું તે કાચ નિષ્ફળ ગયું. એક પણ માણસને હું બચાવી શકયો ન હતા, એક ક્ષણ પણ યુદ્ધને ટ્રકાવી શકયો ન હતા. છેવટની સંધિ – વસેલ્સની – થઈ
