________________
૧૫૦.
તત્ત્વવિચાર અને અભિનંદના
કર્યું, અને ગોલકનાથના કેસમાં પાંચ જજોએ તેનું સમર્થન કર્યું. એટલે ૧૩ જજોએ અભિપ્રાય આપ્યો કે પાર્લામેન્ટને આવી સત્તા છે અને ૮ જજોએ એ અભિપ્રાય આપ્યો કે સત્તા નથી. તેમાં સજજનસિંહના કેસમાં જે બે જજે હતા-વાંછુ અને હિદાયતુલા–તેઓ ગોલનાથના કેસમાં પણ હતા, તેમાંથી વાંછુએ શંકર પ્રસાદના કેસનું સમર્થન કરેલું તે અભિપ્રાય કાયમ રાખ્યા,
જ્યારે હિદાયતુલ્લાએ શંકા ઉઠાવેલી તે પાકી થઈ અને શંકર પ્રસાદના ચુકાદાથી વિરુદ્ધ મત આપે. એકંદરે આ પ્રશ્નની ચોક્કસપણે વિચારણું કરવાની જેને જરૂર પડી એવા ૧૯ જજેમાંથી ૧ર જજોએ પાર્લામેન્ટને સત્તા છે એ અભિપ્રાય આપ્યું, અને ૭ જજોએ સત્તા નથી એવો અભિપ્રાય આપ્યો. પણ ગલકનાથના કેસના ૧૧ જજેમાં ૬ જજેને એક અભિપ્રાય થયો – જેમાં હિદાયતુલા એક છે – એટલે બહુમતી અભિપ્રાય છેવટને ગણાય.'
પ્રશ્નના ગુણદોષને વિચાર કરતાં પહેલાં, આટલી વિગતથી મેં આ પ્રશ્નને ઈતિહાસ આપે છે, તે એ બતાવવા માટે કે આ પ્રશ્ન કેટલે અટપટ ઍઅને તેને વિશે કેટલે તીવ્ર મતભેદ હોઈ શકે છે. વળી સુપ્રીમ કોર્ટના ચુકાદાને આપણે જરૂર માન આપીએ; પણ સુપ્રીમ કોર્ટના જજેમાં જ તીવ્ર મતભેદ હોય ત્યારે આ ચુકાદે છેવટને અથવા અંતિમ સત્ય છે એમ માનવાને કારણ રહેતું નથી. દરેક જજે, પિતાને અભિપ્રાય આપતાં, સબળ કારણે આપ્યાં છે, જે હેવે પછી ટૂંકમાં બતાવીશ. આવા સંજોગોમાં, જે પાર્લામેન્ટ, બંધારણમાં ફેરફાર કરી, સ્પષ્ટ કરવા ઇરછે કે મૂળ અધિકારોમાં ફેરફાર કરવાની તેને સત્તા છે-જે સત્તા સુપ્રીમ કોર્ટે ૧૯૫૧માં માન્ય રાખી હતી–તા પાર્લામેન્ટ
ઈ ભારે અનર્થ કરી રહી છે અથવા સુપ્રીમ કોર્ટને મેટા અનાદર કરી રહી છે એમ કઈ સમજદાર વ્યક્તિ નહિ કહે. ન્યાયાલયોને જરૂરી અને પૂર્ણ આદર કરવો જોઈએ-ખાસ કરી સર્વોચ્ચ અદાલતને. નાગરિક હક્કોના એ ચોકીદાર છે અને રાજ્યના અન્યાયોથી પ્રજાને બચાવનાર છે. પણ તેની મર્યાદા પણ સમજી લેવી જોઈએ. પાર્લામેન્ટ અને ન્યાયાલયે પોતાની મર્યાદામાં સર્વોપરી છે. અંતે તો પ્રજાના ચુંટાયેલા પ્રતિનિધિઓની સંસ્થા જ રાજ્યની નીતિ ઘડી શકે છેતે યોગ્ય હોય કે અન્ય સંસ્થા પ્રત્યે તિરસ્કાર કેળવવાથી લોકશાહીને જ નુકસાન કરીશું.
હવે આ પ્રશ્નના ગુણદોષ ઉપર વિચાર કરીએ. તેમાં બે મુખ્ય મુદ્દા રમાયેલા છે :
