Book Title: Tattvavichar ane Abhivandana
Author(s): Chimanlal Chakubhai Shah, Ramanlal C Shah and Others
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
View full book text
________________
આબટ સ્વાઇડ્ઝર-૧
૧૨૭ વિચારક આલ્બર્ટ આઈડ્ઝર માનવસંસ્કૃતિ વિશેના ચિંતામાં ડૂબી ગયા.
જ્યાં માનવસેવા કરવાની તક પણ ઝૂંટવી લેવામાં આવે છે તે આ સંસ્કૃતિ કેવી ? અને આ ચિંતનને પરિણામે તેઓ એવા નિર્ણય પર આવ્યા કે સંસ્કૃતિનું આજે પતન થયું છે તેનું કારણ એ જ છે કે આજે જીવન માટે, ચેતનશક્તિ માટે આદર અને માન જોઈએ તે માણસમાં રહ્યા નથી. માણસને મારી નાખતાં સહેજે ય આંચકે લાગતા નથી. તેમણે સંસ્કૃતિને ઊંડો અભ્યાસ કર્યો. ઉપરાંત બીજા પણ અનેક ગ્રંથને અભ્યાસ કર્યો. દિવસે તેમનું દવાખાનું ચાલતું અને મોડી રાત સુધી તેઓ અભ્યાસ કરતા. આ અભ્યાસને પરિણામે તેમણે “Philosophy of Civilization” ઉપર ચાર ગ્રંથો લખ્યા. આ ઉપરાંત બીજાં પુસ્તકો પણ તેમણે લખ્યાં. તેમણે જણાવ્યું કે “આ દુનિયાનું જે કઈ રીતે કલ્યાણ થવાનું હોય તે તે એક જ રીતે થવાનું છે – માનવહૃદયમાં જે સાચી ધર્મભાવના છે, જે સાચો પ્રેમ છે, જે સાચી માનવતાની નિશાની છે, એ જ્યાં સુધી ઉપર નહીં આવે ત્યાં સુધી દુનિયાને ઉદ્ધાર થવાને નથી. આ સિદ્ધાંતને તેમણે reverence for life કહ્યો, જીવન પ્રત્યે સમાદર કહ્યો. આબટ સ્વાઈઝરની જીવનવિભાવના પરંપરાગત વિચારણાથી મુક્ત છે. •
ન વળી જીવન વિશે વિચારણા કરતાં તેઓ પ્રકૃતિને – સમગ્ર પ્રકૃતિને – વિચાર કરવા લાગ્યા. તેમણે પશુ-પક્ષી અને વૃક્ષ-લતાઓમાં પણ રહેલા જીવનતત્વને સ્વીકાર કર્યો. આ સમયે તેમની સમક્ષ એક કોયડો ઊભો થયો : “આ દુનિયામાં આટલું દુઃખ, આટલું અનિષ્ટ શા માટે છે ?” વળી તેમણે જોયું કે માણસને બચાવવા ડેટર તરીકે તેમણે બેકટેરિયાને – જીવાણુને મારી નાખવા પડે છે. આમ, એક જીવને બચાવવા બીજા જીવને હણવો પડે છે. એટલે કે દરેકને જીવવું છે અને બીજાને ભોગે જ જીવી શકાય છે.” Life at the cost of other lives’ – નવો નવર1 નીવનમ્ એ આ પ્રકૃતિને નિયમ છે. પણ મેટાને બચાવવા નાના જીવની હત્યા કરવી એ પણ શું તત્ત્વતઃ બુદ્ધિસંગત છે ખરું ? ચેતનશક્તિ વચ્ચે ઊંચનીચના ભેદ હોઈ જ કેમ શકે ? તેઓ જણાવે છે કે “જીવન એ ઉત્તમ આશ્ચર્ય છે ને તેથી તેને મહિમા કરવો જોઈએ. મોટા જીવોની જેમ જ માં સુ જીવને પણ સમાદર કરે જોઈએ.” અનિવાર્યપણે જે હિંસા કરવી પડે છે તે કરતાં પ્રત્યેક ક્ષણે જાગ્રત રહી, મનમાં તેના પ્રત્યે પ્રેમ, કરુણ, આદર ધરીને તે કાર્ય કરવું જોઈએ.
