Tattvavichar ane Abhivandana

Author(s): Chimanlal Chakubhai Shah, Ramanlal C Shah and Others
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 89

તત્ત્વવિચાર અને અભિવાદના
સાથે ધાર્મિક શિક્ષણ મેળવતે. અંગ્રેજો સાથે ખ્રિસ્તી પાદરીઓ પણ આવ્યા. તેમણે શાળાઓ સ્થાપી. તેમાં ખ્રિસ્તી ધર્મનું શિક્ષણ આપવામાં આવતું. કેટલેક અંશે તેમાં ધર્માન્તર કરાવવાની પ્રવૃત્તિ હતી. અંગ્રેજોએ રાજ્યક્ત તરીકે શાળાઓ અને કોલેજો અને યુનિવર્સિટીઓ સ્થાપી તેમાં ધાર્મિક શિક્ષણ આપવું કે નહિ તે પ્રશ્ન થશે. તેના ઉપર વિચાર પણ કરવામાં આવ્યો, અને નિર્ણય થયો કે ધાર્મિક શિક્ષણ સંબંધી તટસ્થતાની નીતિ સ્વીકારવી અને રાજ્યની શાળાઓ અને કોલેજોમાં કઈ ધાર્મિક શિક્ષણ ન આપવું.
રાજકીય સ્વાતંત્ર્ય પછી રાજ્યનું બંધારણ ઘડવાનો સમય આવ્યા ત્યારે આ પ્રશ્ન ઉપર ગંભીર વિચારણા કરવી પડી. આ રાજ્ય secular- બિનસાંપ્રદાયિક રહેશે એવું સ્વીકારવામાં આવ્યું. એમાં કોઈ એક ધમને રાજધર્મ તરીકે સ્વીકારવામાં નહિ આવે એવો નિર્ણય લેવાયો. પરિણામે બંધારણમાં પ્રબંધ થયું કે રાજ્ય તરફથી ચાલતી શિક્ષણ સંસ્થાઓમાં ધાર્મિક શિક્ષણ નહિ અપાય અને રાજ્યની મદદથી ચાલતી શિક્ષણસંસ્થાઓ ફરજિયાત ધાર્મિક શિક્ષણ આપી નહિ શકે.
પણ ધાર્મિક શિક્ષણ એટલે શું? ધાર્મિક શિક્ષણને અર્થ અહીં મોટે ભાગે સાંપ્રદાયિક શિક્ષણ થાય છે – કેઈ એક ખાસ ધર્મની માન્યતાઓ અને તેનાં વિધિવિધાન અને આચારપ્રાણાલિકાઓનું શિક્ષણ. ધર્મ એટલે અહીં Established Church; અને ધાર્મિક શિક્ષણ એટલે એ churchસંપ્રદાયની beliefs and rituals-માન્યતાઓ અને અનુષ્કાને. આવું શિક્ષણ બિનસાંપ્રદાયિક રાજ્યની શિક્ષણસંસ્થાઓમાં ન જ આપી શકાય તે સ્પષ્ટ છે.
પણ ધાર્મિક શિક્ષણને બીજે વ્યાપક અર્થ નિતિક શિક્ષણ – moral. education – જીવનનાં નૈતિક મૂલ્યોની સમજણ. આવા શિક્ષણને અભાવ હોય તો પરિણામ ભયંકર આવે અને આજે તે આપણે જોઈએ છીએ. તેથી સરકાર જાગી અને શિક્ષણસંસ્થાઓમાં આવું શિક્ષણ આપવું કે નહિ અને તે કેવી રીતે તેને ગંભીરપણે વિચાર શરૂ થયો. ડે. રાધાકૃષ્ણનના પ્રમુખપદે એક Education Commission નિમાયું હતું, તેણે આ બાબત વિચાર કર્યો. ત્યારપછી આ જ વિષયને માટે શ્રી શ્રી પ્રકાશના પ્રમુખપદે એક કમિટી નીમી. બીજું Education Commission ડે. કોઠારીના પ્રમુખપદે નિમાયું હતું. તેણે પણ આ વિષયમાં વિચારણા કરી. પણ કેઈ સ્પષ્ટ માર્ગદર્શન મળી શક્યું નથી અને સરકારે કોઈ નિર્ણય કર્યો નથી.