________________
૧૪૪
સુયં મે આઉસં! રાખનારાં પ્રાણીઓ કેવા અકાળ વિનાશ પામે છે, તે જુઓ. દીવાના રૂપમાં ખેંચાઈ, પતંગિયું સળગી મરે છે; પારધીના મધુર સંગીતમાં લોભાઈ, હરણ વીંધાઈ જાય છે; જડીબુટ્ટીની પ્રિય ગંધમાં લોભાઈ, સાપ દરમાંથી બહાર નીકળતાં પકડાઈ જાય છે; માછલું આંકડા ઉપર ભેરવેલા માંસના સ્વાદમાં લોભાઈ નાશ પામે છે; પાડો પાણીના શીતળ સ્પર્શથી લોભાઈ, મગરનો ભોગ બને છે; અને હાથી તીવ્ર કામાભિલાષાથી હાથણીવાળે માર્ગે જઈ, ખાડામાં પડે છે. આમ, ઇંદ્રિય અને મનના વિષયો રાગી મનુષ્યને દુઃખના હેતુ થઈ પડે છે; પરંતુ નીરાગીને જરા પણ દુઃખકર થતા
નથી.
વળી, જે મનુષ્ય પોતાને મનોહર લાગતાં રૂપ વગેરેમાં આસક્ત થાય છે, તે બાકીનાં બધાં રૂપોનો દ્વેષ જ કરવાનો. અપ્રિય માનેલા વિષય ઉપર દ્વેષ કરનાર તે ક્ષણે જ દુઃખ પામેલો હોય છે ! વળી પોતાના પ્રદુષ્ટ ચિત્તથી તે એવાં કર્મ બાંધે છે, કે જે પરિણામે દુઃખરૂપ થઈ પડે છે. આમ જીવ દુન્તપણારૂપી દોષથી દુઃખી થાય છે; તેમાં વિષયો વગેરેનો કાંઈ અપરાધ નથી. કામભોગ પોતે કંઈ મનુષ્યોમાં રાગ, દ્વેષ કે સમતા ઉત્પન્ન કરતા નથી; પરંતુ તેમના પ્રત્યે રાગદ્વૈષવાળો મનુષ્ય જ પોતે પોતાના મોહથી વિકૃતિ પામે છે.
વળી, વિષયોમાં આસક્તિ બીજાં અનેક મહાપાપોનું કારણ થઈ પડે છે; જેમના ફળરૂપે પાછાં અનેક દુ:ખો ભોગવ્યા કરવાં પડે છે. જેમકે, પોતાને પ્રિય લાગતા વિષયમાં આસક્તિવાળો જીવ પોતાના સુખ ખાતર બીજા જીવોને પીડા કરવી પડે કે તેમનો નાશ કરવો પડે તો પણ પાછું નહીં જુએ. વળી, તે પોતાને ગમતા વિષયોનો પરિગ્રહ – સંગ્રહ કરવા તત્પર થશે. તેમાં પ્રથમ તો તે વિષયો મેળવવામાં દુઃખી થવાનો; પછી તેમનો ઉપભોગ કરતાં દુઃખી થવાનો; અને અંતે તેમનો વ્યય અને વિયોગ થતાં દુ:ખી
