________________
ધર્મજ્ઞાનનું મૂળ
૨૦૩ ઉ – હે ગૌતમ ! જે જીવે ચારિત્ર વિશે વીર્ય અથવા પરાક્રમ કરવામાં અંતરાય કરનાર વીર્યાન્તરાય કર્મનો ક્ષયોપશમ કર્યો હોય, તે કેવલી વગેરે પાસેથી સાંભળ્યા વિના પ્રણ શુદ્ધ સંયમ આચરી શકે; પરંતુ જે જીવે તેમ નથી કર્યું, તે તેમ ન કરી શકે.
તે જ પ્રમાણે અધ્યવસાનાવરણીય (ભાવચારિત્રાવરણીય) કર્મોનો ક્ષયોપશમ કરે તો કેવલી વગેરે પાસેથી ધર્મ સાંભળ્યા વિના પણ જીવ શુદ્ધ સંવર વડે આગ્નવનિરોધ કરે; તથા મતિ, શ્રત, અવધિ અને મન:પર્યવ જ્ઞાનને આવરણ કરનારાં કર્મોનો ક્ષયોપશમ કરી, તે તે જ્ઞાનો પણ પ્રાપ્ત કરી શકે.
પ્ર – હે ભગવન્! કેવલી વગેરે પાસેથી સાંભળ્યા વિના કોઈ જીવ કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકે ?
ઉ – હે ગૌતમ ! કેવલજ્ઞાનાવરણીય કર્મોનો ક્ષય કરનાર જીવ કેવલી વગેરે પાસેથી સાંભળ્યા વિના પણ કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકે.
નિરંતર છ છ ટંકના ઉપવાસનું તપ કરનાર, તથા સૂર્યની સામે ઊંચા હાથ રાખી તાપ તપનાર પુરુષ પ્રકૃતિના ભદ્રપણાથી, પ્રકૃતિના ઉપશાંતપણાથી, ક્રોધ-માન-માયા-લોભ ઘણાં ઓછાં થયેલાં હોવાથી, અત્યંત માર્દવ-નમ્રતાને પ્રાપ્ત થયેલ હોવાથી, આલીનપણાથી, ભદ્રપણાથી અને વિનીતપણાથી, કોઈક દિવસ શુભ અધ્યવસાય, શુદ્ધ પરિણામ, અને શુદ્ધ ચિત્તયુક્ત બનીને (તથા તથારૂપ કર્મોનો ક્ષયોપશમ કરીને) ઈહા, અપોહ, માર્ગણા અને ગવેષણા કરતાં કરતાં એક પ્રકારનું દિવ્યજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે. તેને
૧. જુઓ પ્રકરણને અંતે ટિપ્પણ નં. ૧. ૨. જુઓ પ્રકરણને અંતે ટિપ્પણ નં. ૨. - ૩. જુઓ પ્રકરણને અંતે ટિપ્પણ નં. ૩. ૪. મૂળ “લેશ્યા' – મનોવૃત્તિ છે.
