________________
કયું પાપ લાગે ?
૧. ભાંગવા ફોડવા અને ઘાત કરવામાં સ્વયં રત રહેવું, અને બીજાની એવી પ્રવૃત્તિ જોઈ ખુશ થવું, તે ‘આરંભ ક્રિયા’; ૨. જે ક્રિયા પરિગ્રહનો નાશ ન થવા દેવાને માટે કરવામાં આવે તે ‘પારિગ્રહિકી’; ૩. જ્ઞાન-દર્શન આદિ બાબતોમાં બીજાને ઠગવા તે ‘માયા ક્રિયા’; ૪. મિથ્યાદષ્ટિ પુરુષ, અનુકૂળ પ્રવૃત્તિ કરવાકરાવવામાં પડેલા માણસને ‘તું ઠીક કરે છે’ ઇત્યાદિ કહી, પ્રશંસા આદિ દ્વારા તેને મિથ્યાત્વમાં વધારે દૃઢ કરવો, એ ‘મિથ્યાદર્શન ક્રિયા'; અને સંયમઘાતી કર્મના પ્રભાવને કારણે પાપવ્યાપારથી નિવૃત્ત ન થવું તે ‘અપ્રત્યાખ્યાન ક્રિયા’.
૨૮૧
ગૌ— હે ભગવન્ ! કરિયાણાંનો વેપાર કરતા કોઈ ગૃહસ્થનું કોઈ માણસ તે કરિયાણું ચોરી જાય; પછી તે કરિયાણાની તપાસ કરનાર તે ગૃહસ્થને કઈ ક્રિયા લાગે ?
મ— હે ગૌતમ ! આરંભિકી, પારિગ્રહિકી, માયાપ્રત્યયિકી અને અપ્રત્યાખ્યાનકી ક્રિયા લાગે; મિથ્યાદર્શન-પ્રત્યયિકી કદાચ લાગે અને કદાચ ન લાગે'. વસ્તુ જડ્યા પછી તે બધી ક્રિયાઓ પ્રતનુ થઈ જાય છે.
ગૌ— હે ભગવન્ ! કરિયાણું વેચતા ગૃહસ્થનું કરિયાણું કોઈ ખરીદ કરનારે ખરીદ્યું, તથા તેને માટે બાનું આપ્યું પણ હજુ તે કરિયાણું લઈ જવાયું નથી, પણ વેચનારને ત્યાં જ છે. તો તે વેચનાર ગૃહસ્થને તે કરિયાણાથી શું આરંભિકી વગેરે પાંચ ક્રિયા લાગે ? તેમ
૧.
૨.
‘જ્યારે ગૃહસ્થ મિથ્યાદષ્ટિ હોય ત્યારે લાગે; અને સમ્યગદષ્ટિ હોય ત્યારે ન લાગે.’–ટીકા
‘કારણ કે ચોરાયેલી વસ્તુ હાથ આવતાં તે ગૃહસ્થ શોધવાના પ્રયત્નથી અટકેલો હોય છે, તેથી તે ક્રિયાઓ ટૂંકી—ઓછી થાય છે.’ —ટીકા.
