________________
સાધકોની વિવિધ શક્તિઓ
૨૯૯
૧૧
ગૌ – હે ભગવન્! શૈલેશી અવસ્થાને પ્રાપ્ત થયેલ સાધુ કંપે, અને તે તે ભાવે પરિણમે?
મ - ના ગૌતમ ! શૈલેશી અવસ્થામાં આત્મા અત્યંત સ્થિરતાને પ્રાપ્ત થયેલ હોવાથી પરપ્રયોગ સિવાય ન કંપે.
યોગ દ્વારા (પ્રવૃત્તિ) આત્મપ્રદેશોનું અથવા પુદ્ગલ દ્રવ્યોનું ચલન કે કંપન “એજનાકહેવાય છે. તેના દ્રવ્યાદિ પાંચ પ્રકાર છે : મનુષ્યાદિ જેવદ્રવ્યોનું કે મનુષ્યાદિ જીવ સહિત પુદગલદ્રવ્યોનું કંપન તે દ્રવ્યંજના; મનુષ્યાદિ ક્ષેત્રને વિષે વર્તમાન જીવોનું કંપન તે ક્ષેત્રજના; મનુષ્યાદિ કાળે વર્તમાન જીવોનું કંપન તે કોલેજના; ઔદયિકાદિ ભાવમાં વર્તતા જીવોનું કે પુદ્ગલોનું કંપન તે ભાવેજના; અને મનુષ્યાદિ ભવમાં વર્તતા જીવોની એજના તે ભવૈજના.
–શતક ૧૭, ઉ. ૩
૧૨ રાજગૃહ નગરનો પ્રસંગ છે. મહાવીર ભગવાનના ભદ્ર પ્રકૃતિવાળા શિષ્ય માકંદિપુત્ર પ્રશ્ન પૂછે છે :
માકંદિપુત્ર – હે ભગવન્ ! કાપોતલે શ્યાવાળો પૃથિવીકાયિક જીવ મરડા પામી, તુરત જ મનુષ્ય શરીરને પ્રાપ્ત કરી કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે અને સિદ્ધ થઈ સર્વ દુઃખોનો નાશ કરે?
મ – હા માકંદિપુત્ર ! સર્વ દુઃખોનો નાશ કરે. તે જ પ્રમાણે કાપોતલે શ્યાવાળા અપૂકાયિક અને
૧. ધ્યાનની નિશ્ચલ અવસ્થા. જુઓ “અંતિમ ઉપદેશ' પા. ૧૮૬, ૧૯૨.
