________________
સાધુ
૨૩૭ અનુત્તરૌપપાતિક દેવોના સુખને અતિક્રમે છે. ત્યારબાદ તે શુદ્ધતર પરિણામવાળો થઈને સિદ્ધ થાય છે તથા સર્વ દુઃખોનો અંત કરે છે.
– શતક ૧૪, ઉદ્દે ૯
રાજગૃહ નગરનો પ્રસંગ છે. ગૌતમ – હે ભગવન્! નિગ્રંથોના કેટલા પ્રકાર છે? મ. – હે ગૌતમ ! નિગ્રંથો પાંચ પ્રકારના કહ્યા છે :
૧. પુલાક : “એટલે કે જે સાધુ સંયમવાન હોવા છતાં, તથા વીતરાગપ્રણીત આગમથી કદી ચલિત ન થતા હોવા છતાં, દોષ વડે સંયમને, પુલાકની પેઠે – નિઃસાર ધાન્યના કણની પેઠે – કાંઈક અસાર કરે છે, અથવા તેમાં પરિપૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરતા નથી તે.
પુલાકના પાંચ પ્રકાર છે: સ્મલન ઇત્યાદિથી જ્ઞાનને દૂષિત કરે તે જ્ઞાનપુલાક; શંકા આદિથી સમ્યત્વને દૂષિત કરે તે દર્શન પુલાક; અહિંસાદિ ગુણોની વિરાધનાથી ચારિત્રને દૂષિત કરે તે ચારિત્રપુલાક; નિષ્કારણ અન્ય સંપ્રદાયનું લિંગ ધારણ કરે તે લિંગપુલાક; અને જે અકલ્પિત – સેવવા અયોગ્ય દોષોને મનથી સેવે તે યથાસૂક્ષ્મપુલાક.
૨. બકુશ : “એટલે કે ચિત્ર વર્ણવાળા; અર્થાત્ જે સાધુઓ શરીર અને ઉપકરણ સુશોભિત રાખવાના પ્રયત્નવાળા હોય, ઋદ્ધિ અને કીર્તિ ચાહતા હોય,સુખશીલ હોય, સસંગ – પરિવારયુક્ત – હોય, તથા અતિચારાદિદોષયુક્ત ચારિત્રવાળા હોય છે.'
બકુશ સાધુઓના પાંચ પ્રકાર છે શરીરાદિની શોભા સાધુને
૧. આ તથા પછીની બધી અવતરણમાં મૂકેલી વ્યાખ્યાઓ મૂળની નથી.
