________________
૨૩૮
સુયં મે આઉસં ! અયોગ્ય છે એમ જાણવા છતાં તેવા પ્રકારનો દોષ સેવે તે આભોગબકુશ; અજાણતાં તે દોષ સેવે તે અનાભોગબકુશ; ચારિત્રના અહિંસાદિ ગુણો વડે સંવૃત્ત હોય તે સંવૃત્ત બકુશ; તેથી ભિન્ન તે અસંવૃતબકુશ; અને આંખ-મુખને સાફ રાખનાર યથાસૂક્ષ્મબકુશ.
૩. કુશીલ : ‘એટલે કે, દોષના સંબંધથી જેનું શીલ કુત્સિત - મલિન થયું છે તે'. તેમાં પણ જેઓ ઇંદ્રિયોને વશવર્તી હોઈ, ઉત્તરગુણોની વિરાધના કરે, તે ‘પ્રતિસેવનાકુશીલ’ કહેવાય છે; અને જેઓ તીવ્ર કષાયને કદી વશ ન થતાં માત્ર મંદ કષાયને ક્યારેક વશ થાય, તે ‘કષાયકુશીલ’ કહેવાય છે.
તેમાં પ્રતિસેવનાકુશીલના પાંચ પ્રકાર છે : જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને લિંગ સાધુવેશ —એનાથી ઉપજીવિકા કરનાર અનુક્રમે જ્ઞાનપ્રતિસેવનાકુશીલ, દર્શન, ચારિત્ર, અને લિંગ પ્રતિસેવનાકુશીલ કહેવાય છે, અને ‘આ તપસ્વી છે’ એવી પ્રશંસાથી ખુશ થાય, તે યથાસૂક્ષ્મકુશીલ કહેવાય છે.
g
―
કષાયકુશીલના પાંચ પ્રકાર આ પ્રમાણે છે : જ્ઞાન, દર્શન અને લિંગ — સાધુવેશ—નો ક્રોધ, માનાદિ કષાયમાં ઉપયોગ કરે, તે અનુક્રમે શાનકષાયકુશીલ, દર્શનકષાયકુશીલ, અને લિંગકષાયકુશીલ કહેવાય છે. કષાયથી જે શાપ આપે તે ચારિત્રકષાયકુશીલ અને જે માત્ર મનથી ક્રોધાદિને સેવે તે યથાસૂક્ષ્મકુશીલ કહેવાય છે.
૧. અહિંસા, સત્ય, અચૌર્ય, બ્રહ્મચર્યા, અપરિગ્રહ, અને રાત્રીભોજનત્યાગ એ મૂળ ગુણો છે; અને નિર્દોષ ભિક્ષાચર્યા, ગૃહસ્થનાં વાસણ-શય્યા-મકાન વગેરેનો ત્યાગ, અસ્નાન, અને આભૂષણત્યાગ એ ઉત્તમ ગુણો છે.
૨. બીજી વ્યાખ્યા પ્રમાણે, કષાયો વડે જ્ઞાનાદિનો વિરાધક તે જ્ઞાનાદિકષાયકુશીલ કહેવાય છે.
