Shaktayanacharya Vyakaranam

Author(s): Shaktayanacharya, Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith

Page 394

मोवृतिसहितम्
वाधारेऽमावस्या ||४/३६३॥
अमापूर्वाद्वसतेराधारे प्रत्ययः शतोः ।
पक्षे ह्रस्वश्च
निवात् । अगा नोमिति अमावस्या अमावास्या वा रूढिशब्दायम तिथिविशेषपचगो । अगाश्राणशब्दस्य पक्षहस्यनिपातनादेशविकृतस्यावयवाद् वारयामावस्याया इत्यत्र अावाहनामावस्याशब्दस्यापि ग्रहणं भवति ।
कुण्डपाय्यसच्चाय्यराजसूयाः कतौ || ४|३|६४ || कृपा
राजसूय इत्येते शब्दशः नाभि ध्वनि पोगस्मिन् सोन इति कुण्डपाय्यः क्रतुः । कुण्डवानोऽन्यः । यत इन्त्रि सञ्यः ऋतुः । रामः राज्ञा सोतदा राजा था सूयतेऽस्मिन्निति राजसूयः क्रतुः ।
अ. ४ पा. ३ सू. ६३-७२ ]
पाय्यधाय्यसाचाय्यनिकाय्यमाणाय्यानाय्यं मानार्धविनिवासासम्मत्यनिते ||४३|१५|| पावादयः मान्दिषु ययासंख्यं व्यगन्ता निपात्यन्त । मीयते येन तम्मानं तत्र पालि माझे पण मानम् । मेयमन्यत् । धारयेति घात्रः चि अणू छाया ऋचः । हडिन्द्रोऽयम् । कादिदेव उप मान्नति सम्यो हविषिध्य । उपसर्गदत्वं च । साम्नः य्यं हविः। अयमि रूढिशब्दः । किमिदेव | विकारी निर्वाचन निवासे व्यणावादेशादित्वातिनित्र।यो निवास इत्यर्थः । यस्मिन्निति निवासः । प्राणस्येति प्रपूर्वानियोऽयम्मतो सम्मतिरिच्छा राजोभिलाषः सोऽस्मिन्नस्वत्वसम्मतिः सम्प्राणश्वरः। तत्र सम्मत्यभावशत् । प्राणो वास व स्वात्त इच्छाभावात् आवाति आश्रयोऽनित्ये, आनायो दक्षिणाग्निः रुदि शब्दोऽयम् गार्हपत्ये निरयं जाग्रति या दक्षिणावर्तने । अनित्य इति य रूढिदेशामर्शः । आयो गोधुगिति के नियंते ।
अग्नी परिचाय्योपचारसमूहाचित्याः || ४|३|६६ || अनौपरिचय्यादयः शब्दायन्ते । परिपातिरियां गणानादेशो निपात्येते । परिचयः । परिचेोऽयः। उपचाध्य उपयोऽन्यः समूहतिसम्पू सहितथ्योः । चिथेति चित्रः वय चित्
विः पयःसमूहे व तिचे नियमार्थम् । समूहत्रा मा भूत् । दोषाणां ये प्राप्ते निपातनम् ।
1
तव्यानीयी ||२३|६|| बात
वयत् । वनौयं देवस्य इति तद्धति वस्तुनि पर्षात इति ।
इत्येतौ प्रत्ययो भवतः कर्तव्यम् । करणीयम् ।
३९३
वच्चत किशकश सियासहिया सुपरपलपत्रपदिपदभचमुर्यः ||४|३|६| दत्तक यासि यन् राहिइभ्व पायो भवति यु आयु प प प चम इत्येतान् पापु-शये । लम्यम् । गम्यम् । रम्म् । अयम् । यल । पत्रयम् चादिभ्यः चम्पम् शस्वम् त्वम् सम्भवम् स्वज्यमिति वचनाद् धनुर्णाः । भ्राज्यम् । नाविति निम्? शाम् आसभ्यम् । बाध्यम् । २३प्यम् । लाग्यम् । अत्राप्यम् ॥ देष्णम् । दाम्यम् । आवाद कार्यम् । वार्यम् । डिपे दावित्याद्य एफारो न लभ्यत इति प्रा
मोऽनुपसर्गात् ||४३|६६|| गद्मद् यम् इत्येते ऽनुपसर्गेभ्यो यत्रो भवति । द्यम् । महम् । वम्यम् । अनुदित किम्?द्यम् । माचन् । आयाम्यम् ।
चराः ||४३२७०॥ चरतोति । चर्यम् | योगविभाग उत्तरार्थः ।
थाङोमुरो ||४३|७१|| तु चरेो भवति अगुरी । आचर्यो देदाः । अनुराविति लिए ? आनागों दागद
पोऽपवाद्वयतुमपे
||४३|०२|| पग अपम् भत विक्रेपमागन्धर्येषु पमः कम्बलः
५०
अत्र इत्येते
गौः विष इत्यर्थः ।
•