Shaktayanacharya Vyakaranam

Author(s): Shaktayanacharya, Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith

Page 481

८०
शाकटायनव्याकरणम्
शास्न, उपकल मका, मल, यापिटल, कृष्णाजिन, कृष्णसुन्दर, रन्धेर, भाटिय, पफक, यमानत्र, वगुद, परिगड, लङ्क, शान्तमुख । इति तिकक्तिवादिः ।
पैलाद्य विप्रात् ।। २।४।१२५ ।। पैल, शालद्धि, ज्ञात्यकि, सायंकाय, औदाज, औदमृजिज, मोदमज, मोदन्मी, औपश्ची, औदभैधि, औदकशुद्धि, देवस्थालि, राणि, राणक्षिति, चोलिङ्गि, पैसा लादयनी, मौराहमानी, औजहानि । इति पलादिः ।
न तौल्बलमा १४११ नोवलि. देहलि तत्वलकि, धारिणि, रामणि, दालोपि, देवोति, देयमति, देवयनि, पाटाहति, प्रदायति, बापदृष्टि, आनुराहित, आतुति. आहिसि, आसुरी, नैमिश्री, नमिशि, असिद्धकि, आसिन:सि, बायक, वैशि, पौष्की, पौष्करदो, बरकि, वैलकि, दति, वैकणि, कारंपालि । इति तौल्नस्यादिः।
भिक्षादेव समूहे ॥ २।४।१२८ ।। भिक्षा, गर्भिणी, युवति, क्षेत्र, करोप, अनार, भर्मन्, वर्मन्, पद्धति, सहस्र, अथर्वन्, दक्षिणा, खण्डिक, वरमा, युग वस्त्र, हल बन्द, बोलू क्म । इति भिक्षादिः ।
पाशादेश्च यः ॥ २।३।१४२ ।। पान, तण, खल, धूम, अगार, पोटाल, गिटक, पिटाक, शकट, , खल, हल, नल, वन । इति पायादि।
श्वखलादिभ्योऽजिन् ।।२४।१४४ । खल, ऊरू, पाव, इति प्रलादयः प्रयोग गम्याः ।
हेमादिभ्योऽर || २१६१ ।। हेमन्, उदुम्बर, निनुदार, कोहितक, विभो त क, दण्डकार, गविधु, पटली, श्यामाक, इति हमादयः । हेमादिराकृतिगणः ।
झराधेकाचः ।। २।४१५३ ।। शर, दर्भ, कुटी, सोम, तृग, बल्वज । इति शरादिः ।
लक्षादेरण ।।२।४।१०१।। प्रथा, पोध, अश्वत्थ, इसदौ, सगु, - वेण. कश्ननु, बहतो । इति लक्षादिः ।
न्यायादिपदकल्पलक्षणान्तकस्वाडयानाख्यायिकाहण ।।२।४।१७।। न्याय, ग्यास, लोकायत, पुनरुक्त, परिप, नर्चा, क्रोसर, २२.न, संहिता, पदे-पडे, क्रम, सफ्टा , मघाटा, वृत्तिसंग्रह, गण, गुण, आयुर्वेद, इतिहास, पुराण, विपदा, ज्योतिष, अनुगू, लक्ष्य, लक्षण, अनुलक्ष्य, सुलक्ष्म, दसात, वर्ष, शरद, हेमन्त, शिशिर, प्रथमगुण, अनुगुण, परमगुण, जवर्वन, आचर्वण, इति न्यायादिः ।।
राष्ट्रेऽनङ्गादिभ्यः ।।२।५१८९॥ अन्न, वङ्ग, सहा, पुण्ड, इत्यादयः प्रयोगगम्याः ।
भीरिक्य पुकार्यादेविधभत्रम् ।।२४|१८५।। भौरिकि, भोलिकि, योपयत, चोदयस, वैदयत, शैकमत, क्षेतमत, कामेय, वालिकाज्य । इति भारिपयादि ।
ऐशकारी, सारस्वाचन, चान्द्रायण, तामायण, दाक्षायण, साधामण, ओलयाचन, सोचौर दासमित्रि, दास मित्रायण, शौरकायण, शयपर, शायडायन, सादायन, वैयपान, बंदवगाव, वैश्वदेव, तुण्डदेव, शायणही । इत्या कार्यादिः ।
राजन्यादिन्यो चुत्र ।।४।१०। राजन्य, देवगातव, आवृत, वारय, शालयन, बाभ्रव्प, जालन्धरायण, कोन्ताल, बामणा मेख, अम्बरो पुत्र, वैस्बन, लिपज, उद्यम्बर, रोतल, सम्प्रिय, दाक्षि, अर्णनाभ दति राजन्यादि.। आतिगणोऽयम् ।
___ मध्यादेः ।।२।४।१०६।। गधु. विरा, स्यागु, उडि, एशु, थे, मुकुंन्य, शमी, शरीर, हिम, किशरा, शायपि, भुत्रत्, यदि, किसा, इटका, शुक्ति, आनुती, आसन्दी, दाकलो, वेद, पोड़ा, अक्षशिला, आभिपो, इति मध्वादिः ।
रेन सेलम येऊयाणाह गफामिछमछकणकण्ठणोऽनक्षाणकाशारण सुपन्धिसुतङ्गमवलाहस्सखिपन्धिकर्ण करनड कृशाइनदर्य वराहकुमुदाश्वस्थादिभ्यः ।।२।४२०२कश्मन्, यूथ, ऊप, यूप, मीन, गुद, दर्भ, ट, गुहा, सन्द, मार, गड, शिवा । इत्यमाथिः ।