Shaktayanacharya Vyakaranam

Author(s): Shaktayanacharya, Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith

Page 483

शाकरायनव्याकरणम्
बनकौशम्यो, वनदारी, काश्याटो, नादिरी, पूर्व नगरा, पाया, मावा, माल्या, दार्या, सनको। इति नधादिः ।
कध्यादेश का ॥३१॥५॥ कयो, पुस्कर, पुष्कल, वि, कुण्डिगा, मगर, महिष्मती, यर्मती इति कठ्यादिः ।
झकलादेवंद्वात् ।।३।१।२ ।। शकलादिगंग:यन्तर्गणः । उणादिभ्यः कालः ॥३।१।२७॥ ३, शोत 1 उप्णादयः शिष्टप्रयोगगम्याः ।
न्यादिम्यष्ठाणठी ॥३१॥२८॥ कालिका, वकालिकी, बैंकालिना, आनुकालिकी, आनुकालिका । एकालिकी, ऐदंवालिया । धौमकालिको, धौगालिका । झापाको, आपकालिका 1 . काश्यादिवाहीक.ग्रामात् ।।३।१२२९काशि, चेदि, देवदत्त, शांति, सांवाह, अच्युत, मोदन..... रुख, युलाल, हस्तिकव्याके नाम, हिरण्यकरण, मरिचम, सर्वमित्र, सिन्धुमित्र, दारामित्र, मित्र, शावावतान, गौशशन, तारङ्गि, युवराज, उपराज, देवराज । इति काश्यादिः ।
- कच्छादेनृस्थे ।।३।११४६।। कच्छ, सिन्धु, वर्ग, मधुमत्, कम्भोज, साल्व, गुरु, अनुप०४, कश्मीर, विजाय, अगवाह, बालुत्तर इति वच्छादिः ।
गहादिगत्तरपदेभ्यः शि१५०|| गह, अन्त:स्थ, राम, विषम, उत्तम, अज, मगध, शुक्ल पक्ष, पूर्वपक्ष, अपरपधा, अश्मशाख, उत्तमशाख, समानशाख, एक ग्राम, एकवृक्ष, एमपलाया, पत्र, .इरकनीक, अवस्पन्द, कामप्रस्थ, खादायनो, कारेरणो, आगेरगी, शिरो, शौनी, आसुरी, अहिंसी, आगिनी, ध्याधि, भौजी, आद्यावी, अश्वत्थी, औद्गाहमानी, भोपजिन्दयी, आग्निशमी, देवशर्मी, श्रीति, वाराटको, वाल्मोकि, दोमवृत्यो, उत्तर, अन्तर, मुखवस. पार्श्वतत् , एकनम् , इति गहादयः । गहादिराकृतिगणः । तेन मध्यीयः हसीय इत्यादि सिद्धं भवति ।
भर्तुसन्ध्यादेरण ।।३३१॥७६]] सन्ध्या, सन्धिवला, अमावस्या, त्रयोदशी, चतुर्दशी, पञ्चदशी, पौर्णमासो, प्रतिपन्, शश्वत् । इति सन्च्यादिः ।
दिगाद्यनाशायः।३।१।११ || दिदा, वर्ग, पूर, गण, दूध, पक्ष, कार्म, मित्र, मेधा, अन्तर्, पयिन्, उखा, साक्षिन्, आदि, सन्त, मुख, जपन, मेष, न्याय, वश, अनुवंश, देश, काल, वेश, आकाश । पति दिगादिः।
परिगुखादेरव्ययीभावात् ।।३।१।१२।। परिमुख, परिहनु, पर्योट, पर्युलूखल, परिरष, परिसरि, उपशोर, अनुसौर, अस्वल, उपकपाल, अनुपथ, अनुपग, अनुतिल, अनुगीत, अनुमाप, अनुयव, अनुबंदा इति परिगुणायिः ।
शिक्षादेइयाण ||३।१११३६|| शिक्षा, ऋगयन, पदव्यास्पान, छन्दोमान, छन्दोमाषा, छन्दोविचिति, न्याय, पुनमन, नियम, व्यापारण, निवाप, वास्तुविदा, विद्या, धविधा, त्रिविद्या, विद्या, उत्यात, उत्पाद, संवत्सर, मुहूर्त, जिपित, उपनिषद् । इति शिक्षा निः ।
रैवतिकादेश्छः ।।३।१३१५६।। रेवतिक, गौरग्रीवि, स्वापिशि, क्षमल्लि, मौदधि, औदमहि, वंजतापि । सि रैवतिकादिः ।
गुप्रिडकादेरण ।।१।१६३।। शुण्डिक, उदपान , प्र.कणा, पर्ण, तृण, तीर्थ, स्थण्डिल, उपल, उदक, भूमि, पिप्पल । इति शुण्डिकादिः ।
मौदादिभ्यः ।।३।१।१००। मौदाः, पप्पलादाः, माधुकरो वृत्तिः, सोलभानि वाहाणानि । मोदादयः प्रयोगगम्याः ।
कलादयः इलुग्वेदे ।।३।१।१७।। कटादयः प्रयोगगम्या. । शौनकादिभ्यो गिन् ।।३।१।१७४।। शौनका, शाहरव, वाजसनेय, कापेम, शाप्पेय, स्कन्ध, स्काभ,