Shaktayanacharya Vyakaranam

Author(s): Shaktayanacharya, Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith

Page 395

RoamilyH4
शाकटा पनइयाकरणम्
[भ. ४ पा. ३ सू ,७३-
१
उपसर्या गौः। उपस वडवा । नातुमनी का प्रना इत्यर्थः । शतेन व स्त्री। सहमेण बर्या स्त्री। उपेषा सम्भवतव्या मिधोकरीत्यर्थः । अवां पापम् । अवद्या हिंसा। गोत्ययः। अवदेति ननर्वस्प वनिर्देशः । वियतुमत्युपेमागायेति तिम् ? पाण्यः माधुः। उपसायर्या शरदि मथुरा । वृत्मा गौः। अनूद्या जनवार्ताः । अवाद्या इति निहापादात् । यगि पश्चान्न म मासे भवति । उपेति स्त्रीलिङ्गनिर्देशादिह न भवति । वर्या ऋत्विचः वृदि एष पण । वसति धुनः कय ।।
स्वामिवैश्ये ऽसः ॥४।३।७३|| स्वामिनि वक्ष्ये चाभिधेय ऋ गतावियेलामादनुपसर्गायः प्रत्ययो भवति । अयः स्वामो । अर्क वैश्यः । स्वामिवश्य इति विम् ? सापों देवदत्तः ।
यदः सुपः क य च ||३१७४॥ अनुपगगोदित वसंते । अनुपसमिप: परादर्स: घातो; प परप्रत्ययो भवति । चकारावरच । ब्रह्मोद्यन् । रापचा सकोस । सायद्यम् । मुप इति किम् ? वाद्यम् । अनुपसमिति विम् : प्रघागर ।
इत्याभूयं भावे ||४:३७५|| अनुसन्तात् परं त्या भूय इत्येतदर्थ याबसं निपश्यते ।
स्त्रोभावे यया तकारश्चान्टादेशः । ब्रह्महत्या । भ्रूणहत्या। दरिद्रहत्या । अश्यहत्या । भूयेति मुवनपुंस भावे वपम् । बदाभयं गतः । देवयं गतः । ग्रहावं देवत्वमित्यर्थः । भाव इति किम् ? वधात्या युपली । गुपदति विमति । अनुपनरवि कि ? सहन्तियतते । श्या तु विडाभिधानानीदाहिले । तथा च बहुलाधिकार: 1
अग्निचित्या॥३७६|| प्रग्नेः पराचिनः प्रोभावे कय निवारयते । अग्नशमनममिचित्या।
खेयमुपोद्यम् ॥४३७७॥ संचभूतो पनि कयां निपात्यते । स्नेयेति बनणावादः कथम् । अन्त्यस्य च इकार: । खेर । उत्तग्रम् । नियम् । मृपौधेति मृपापूर्वादः पक्षे ये प्राप्त नित्य वाम् । मृपाद्यम् । म भाव इतिौविभागः ।
कुण्याज्यभिधोद्ध बसिध्यग्रुग्यं नाम्नि ॥४।३।७।। कुष्य भाज्य भिन्न उध्य सि नाम इत्येतानि शब्दरूपाणि कयन्तानि नास्ति निपात्यो । गोनार ( इति कुष्यं धनम् । आउयत इत्याज्यं घृतम् । भिनत्ति ककमिति भियं नाम नदः । अपत्य कमिति उदयो नाम नदः । सिद्धचस्यस्मिन्नयां इति सिद्धयो नाम नक्षत्रम् । युज्यत तगमन इति गुग्यं यानः । नाम्नानि रूढयर्थम् । अत: गोप्यम् । आइयरम् । भेद्यः । अन्य 1 रोधनः । योग्यं पुट रसू । पुण्या पुनर्वसुज्मातिए सूगिस्त्ययोश्छे चेति निपातनासिद्धी । .
- शास्रजरजपस्वेत्यदपान्त्यादबलपवृतः ।।४।३।७२|| शास् न दूजा स्नु पनि इत्ययः कन्या 11 मग. मानपयो भवति । एमो कारण ने। शिष्यः । प्रावृत्यम् । मातृ । सुप्यम् । स्तुत्गम् । इत्या । अपात्तम् । वृत्यम् । वृक्षम् । ष्यम् । जकार: किम् ? वा ऋत्विजः। ननवलुप्त-दसि .? मम् । कस्मन् । चुत्पन् । उपेपिनि क: 1
जिचिपून्यो हलिमुजकरके ।।१।३८०11 जियागादिपू पूनि इत्येताम्यां च धातु य ग्रासयं हलि मुख्नकल्केगु कर्मपू वाचा कप स्पर्ष ति । महदलं हलिः । मुस्त गथियोषः । हकरित्रफलादीनाम् । निल्या हलिः । बिपी मुझतः । रिनोपः कमः । हलिगुरक इन किम् : जेम् । विल्यम् । विनयम् ।
___ग्रहः पदास्वैग्विाह्यापनये ।।।३१।। - पई व मिति) इति से स्वतन्त्रः, जस्से परतन्त्रः । बाह। बहिर्भया: । पक्ष की प्रार्थः । एतेगु यहे: कब प्रत्ययो भवति । पहावाद: । -प्रगृह्यम् । अवगृह पदम् । असारभि-लका में गाः । पर। अर्थः । बाबासा-मामा मा । नगर.
१. वृषभपङ्गम इत्यर्थः। क. म. टि। २. जन वाता: क० म० । ३, वहत्या , क. म । १. क यज् नि० भ० । ५. ..-धीय इति क्य...क० मः।