Shaktayanacharya Vyakaranam

Author(s): Shaktayanacharya, Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith

Page 427

शाकटायनम्याकरणम्
[ श्र.
पा.४ सू.१००-११
लेनि गरे ऽनुत्ती भूते चलकरा४।१०।। सेतो 15 कारणसामग्रो नामित गाव नातिगत 17 | लेटारोऽवृतो भूते परस्पति पापलगानालासोरायो । पदि समुनुमानित बास्त्रातमामिप्यत । दक्षिणेन चेदयास्पद न शकट प भियिष्यत् । यदि 'कमलकमाह्याम्पर न शटं पर्यायनियत् । पदि मत्ामोप आसियत घृतेनाभोयत । हेतुभूतं गुरूपासनादिफलभूत च शास्त्रागमनाविभविष्यत्व त कमुपलम्पयं प्रयुज्यते। कार फलं जा ले निमित्त भने न क्षमो न श्रो तत्र भवातामादाय कृतमाथिप्यत । अग्लामश्रिद्धे दृधे ममा भश्तः पुत्रोकार्थी चक्रम्य मागः अपरश्वातिधार्थी यदि स तेन दुष्टी भविष्यात् अय भोक्ष्यत उताभोघमत न तु दृष्टोऽन्येन पया गतः अत्र वाढेऽप्युते न पर्या भविष्यत् । प्रतेनाभाय तो इति नञ् चुतविरिष्टस्यावृत्तिः । भूने चेति भासवृत्यर्थः।
या शेपात् ॥४||१०६॥ भूते इति वर्तते । शेषशादित ऊवं लेनिमित्त एतस्मिन् गले वृत्ति के बागानाद्धातोर्नु इयत्ययो वा भवति । नित्य प्राप्त विकल्पः । तेन पूर्वेग भुते यादेपुते ले इत्यादी गति । कथं नाम नायः मानापार तत्र भपानादाय कु.तम विष्पत धि । थावन नायपाप्र.पाल। बाथं रोवेत वो घिमागहे । सायोपादिति किम् ? कालोऽयमभापत भवान् । भूत इति वि.म् ? भविष्यसि नित्यमेव ।
गहेऽपिजात्वोर्लन ||४११०|| अपि जातु हरयेत योरामदयोती गहें क्षेप गम्यमाने लट् प्रत्ययो भवति । नाले सामान्य सरत्याकाल विशेषविहितानपि प्रत्ययान बायते । एवमुत्तत्रापि । अपि तत्र भवान् गतानि हिनहिल जानु ता भवान जानि हिनस्ति यति संयतः सन्नानागारे ता भवानादाय कृत सेवते जात प्र दाय वृत्तं रोबोधिगहीमहे । अन्याय्यमेतत् इह लेड निमितो लद न भवति ।
कथमि लेङ्च वा ॥१॥४.११११ कशब्द उपपदे धातःगहें, गम्यमाने ले लए च प्रत्ययों वानरतः। बावचनारयात्रा घ। कई नाम तत्र भवान् भूनानि हिनस्ति । कथं नाम तक भवान भनाईन 'हिस्यात् । हिसिष्यति । सिरिला । अहिसीत् । अहित् । जिदिस । अत्र लेनिमित्त मस्तीत्यवृत्तो लूट भवति । क.थं न तु भवान् शाहिरिपत् ।
किंवृत्ते लेड्लटो ।।४।४।१.१२|| किंवृत्त समपदे पायां गम्यमानायां प्रातोनित्यं ले लूटी प्रत्ययो भवतः । कि ताभवाननृशं वगात् । किं तत्र भवान्तं वक्ष्पति ! को नाग कतरो नाम कलमो नाप यस्मै तत्र
१. गावच्या कालादिपयमानम्। मायव्यदपर्याभानम् । हगुहं तुमसानुभूतं घप.मलकाहानं लिनेन बुद्ध्या तदति पत्ति च प्रमाणातगवाम्य, वना वाक्यं प्रयुक्त-यदि कमलकमावास्यनन शकर्ट पांगविण्यात । गोमतोगलगतापांगपन यो मरिष्यविषयोः अतिपजिस्तिो वायगार गम्यो । क्लिन या योध्यो- अर पाक कमलकाहाने सति शकटस्य पर्याभवनं हा मायिनःऽपि कमलकाहानस्य शकटापर्याभवनात भूतन्वं लिमन युदध्वा लिङ्ग पुनः कमलकाद्वानस्वसामान्यधर्मदतिपतिजेचि गलकाहायस्य वाकटापर्याभवन चातिपत्तिहतन्न कमलकादानस्य चातिपत्ति कमलकस्य देशभरागमनादिना रानावगम्य शकट पर्याभवनस्यातिपत्तिमरि शकटस्य तु गुरुतरमागरीपणादिना इत्तो वाक्यानिति । अदि कमलकमाखरस्य विस्यवमादिवाक्यात् क.. म. टि. । २. वय॑ति फलकारण, इनि वक्ष्यमागत्यान् कमटि । ३. अन्नामधिद्वेऽन्य प्रापि, क. म.दि । १. लश क. मटि । ५. मांदायामाह । नाभि विधी । लूटापे याचिति वक्ष्यति । प्रागेतस्मिन् सूत्रावधेयर्यानीत ऊचमनुकमिश्यामः । क. म. रि।६. वर्नमाने हुन्छः कार सामान्मे न प्राप्नातीति विधं यते कावविशेषनिहितानपि प्रत्ययानयं परत्वादस्मिन्त्रिपय बाकी। क. म. टि.। ७. कालसामाम्य इत्यनेन भविष्यतीत्यादः कालांवमति दर्शयात । ८, शूने कालयिोपे कर दिया मिनाः । अविष्यति ललि हो तान् सा-(म्)याधेत) इत्यर्थः । क. मटि । ३. सर्वककाराणाम पवादः । एंग्रहण लट! निवृत्यसंम् । वृत्तमाणेन तदिगम्यन्तीमाद- डार-इतमौ चेति । क० म० टि.1