Sanskrit English Dictionary Part 01

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 29

अक्षोभ
अक्षोभ . [ नास्ति क्षोभो यस्य ] Not agitated, unmoved. -भः 1 Absence of agitation. -2 The tying post of an elephant.
अक्षोभ्य [ोभ्यते विचाल्यः क्षभू-पि कर्मणि यत्, न त ] Immovable, imperturbable; अक्षोभ्यः स नवोप्यासीत् R. 17. 44. was unassailablo - भ्यः 1 A particular sage (तन्त्रोक्तो द्वितीयविद्योपासकः तद्देवतायाः शिरसि नागरूपेण स्थितः ऋषिभेद:: अक्षोभ्योस्या ऋषिः प्रोक्त: - Tv.). -2 N. of a Buddha. -3 An immense number, said by Buddhists to be 100 विवर -Comp. -कवचम् [ अक्षोभाय हितं अक्षोभ्यम् ] a sort of कवच or armour referred to in Tantras.
(he
अक्षौरिमम् (astrol) A star on which it is considered inauspicious to get shaved.
अक्षौहिणी [ ऊहः समूहः संविकल्पज्ञानं वा सोऽस्यामस्ति इनि, अक्षाणां स्थानां सर्वेषामिन्द्रियाणां वा ऊहिनी; णत्वं वृद्धिश्व P. VI. 1. 89 Vart. ] A large army consisting of 21870 chariots, as many elephants, 65610 horse, and 109350 foot. अक्षौहिणी = १० अनीकिन्यः, अनीकिनी = ३ चम्बः चमूः ३ पृतनाः. पृतना = ३ वाहिन्यः वाहिनी ३ गणाः. गण ३ गुल्माः गुल्मः ३ सेनामुखानि सेनामुखम् = ३ पत्तयः पत्तिः १ रथः + १ हस्ती + ३ अश्वाः + ५ पदातयः.
ef. एकेभैकरथा त्र्यश्वा पत्तिः पञ्चपदातिका । सफमादाख्या यथोत्तरम् ॥
गुल्मी वाहिनी पूतना चमूः । अनीकिनी दशानी किन्यक्षौहिणी......॥
अक्षण . [ अश्नुते व्याप्नोति अश्क्स्नः Up. 3. 17 ] Un broken (अखण्ड ) - क्षणम् Time.
भवति Bri. Ar.
अक्षणा A part स वद्यनेन किविदया Up. 1.5.17.
o
अक्ष्णया ind. Ved. 1 Tortuously, circuitously, in a crooked way; तानक्ष्णया संतुन्दन्ति Sat. Br. (वक्रमार्गेण, कौटिल्येन ). -2 Wrongly; 'द्रुह् Ved. seeking to hurt in a wrongful way. Comp. -रज्जुः / diagonal line: Sulba. S. - स्तोमीया Name of an Istaka, Ts, Sat Br. अक्षणयानुकू Rv. 1. 122.9.
अक्ष्णयावन् . Going through, penetrating.
अखट्टः [ खट्-अच्, न त ] N. of a tree ( प्रियाल ) Buchanania Latifolia. [ Mar. चारोळी ]
m.
अखड़ि.. [-इन की] Bond conduct (अशिष्टव्यवहार ); a childish freak or whim.
अखण्ड . [ खण्ड् घञ्, न त ] Unbroken, whole, entire, complete; अखण्डं पुण्यानां फलमिव S. 2. 10.; अखण्डकलः शशी Māl.2.2.; with undiminished orb, full; निर्जिगाय मुखमिन्दुमखण्डम् Ki. 9.38; अखण्डेन तपसा 10 63; undisturbed; सुन्दizza: U. 5.34 u. 1.; of untarnished, unsullied fame; 'द्वादशी the 12th day of the bright half of मार्गशीर्ष. -पहम् ale. Uninterrupteilly अखण्डमाखण्ड धामभिचिरं धृता Ki. 1. 29.
अखण्डन . [ न खण्ड्यते निरवयवत्वात् खण्डू - ल्युट् ; न त ] 1 Unbroken, not capable of being broken or divided, epithet of परमात्मन् - 2 Full, entire. - नस् [ न. त. ] 1 Not breaking, leaving entire, -2 Non-refutation. -: Time.
11
अग
o.
अखण्डित . [ न. त. ] 1 Unbroken, undivided. -2 Uninterrupted, perpetual, undisturbod, continuous m मे वाणिज्या Mn. 1; अखण्डितं प्रेम लभस्व पत्युः Ku. 7. 28 everlasting, unbroken. -3 Unimpaired; unrefuted &c. ; भट्टिन्या अखण्डितात् प्रणयात् M. 3. never disappoinied; शतमखं तमखण्डित पौरुषम् R. 9.13 whose prowess knows no repulse or defeat. -Comp. -उत्सव a always festive. ऋतुः [ अखण्डितः ऋतुः तत्संपत् पुष्पादिप्रसवरूपा यत्र ] time or season which yields its usual produce of flowers &c. (a.) fruitful, bearing fruit in due season.
अखर्च . [ न. त. ] Not dwarfish, short or stunted: not small; great; अखर्वेण गर्वेण विराजमानः Dk. 3.
अखलः A good physician Nigh.
अखात . [ न. त. ] Not dugs not buried. अखाते च तडागे च प्रविष्टो मकरः कथम् | Uabhata -तः तम् A natural lake or pool of water; a bay; especially a pool before a temple.
अखाद्य
[न. त. ] Not edible.
अखिद्र Vol. [ सरकून . ] Unwearied: वातेमा यामभिः Rv. 1. 38. 11 unwearied in their course.
अखिन्न . [ न. त. ] 1 Not fatigued or wearied. -2 Not involving fatigae. मयोऽनुमत Ki.1.22.
अखिल . [ नास्ति खिलं अवशिष्टं यस्य Tv. ] 1 Whole, entire, completes oft with सर्व एतदि मनोज ख मुनि: Ms. 1. 59; ° लेन entirely. -2 Not uncultivated or fallow ploughed ( land); 'आत्मन् the universal spirit. अखिलिका ( वनस्पतिवि.) Momordica Charantia (Mar, भारली.)
;
अखेटिकः [न. सेदत्यस्मात् सिद् भये पिकन् Tv. ] 1 A tree in general. -2 (आखेटिक) A dog trained to the chase.
अखेदिन a. Not wearisome, not fatigued, त्वम् continuous flow of speech regarded as one of the of the Jainas.
अख्खल ind. An exclamation of joy; 'लीकू to utter this exclamation. अख्खलीकृत्या पितरं न पुत्रो अन्यो अन्यमुपवदन्तमेति । Rv. 7. 103.3.
अख्यातिः / Infamy, ill-repute; कर disgraceful, disreputable.
अग् 1 P. (अङ्गति, आगीत्, अगिष्यति, अगितुम् ) 1 To wind, curl, move tortuously, or in a zig-zag way. -2 To go ( अगति, आङ्गीत् &c.).
अग . [ न गच्छतीतिः गम्-ड न. त. ] 1 Unable to walk, not going, not in a position to go अगो वृषलः शीतेन P. VI. 3. 77 Sk. अगजगदोकसामखिलशक्त्यवबोधक ते Bhāg. 1087.14 2 Unapproachable. -ग: 1 A tree; सदानतो येन विषाणिनाऽग: Si. 4. 63. - 2 A mountain; ध्वनिरगविवरेषु नूपुराणाम् Ki 10. 4. also a stones प्रत्यापगं प्रत्यगम् Mahānātaka. -3 A snake. 4 The sun ( न गच्छति वक्रगत्या पश्चिमम्, तस्य हि वक्रगत्यभावो ज्योतिषप्रसिद्धः; or, 'not going' the earth by its diurnal rotation causing day and night), – 5 A water-jar, as in अगस्त्य (कुम्भस्ल्यान ). -6 The