Sanskrit English Dictionary Part 01

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 27

अक्षयाललिता
अक्षान्तिः
अमैव सोमवारेण रविवारेण सप्तमी। चतुर्थी भौमवारेण अक्षयादपि चाक्षया. -Comp. -गुणः, -पुरुहूतः Siv. (possessing imperishable qualities). -तृतीया the festival falling on the third day of the bright half of Vaisakha (the first day of 29"), which is said to secure permanence to all actions performell on that day (वैशाखे मासि राजेन्द्र शुक्रपक्षे तृतीयिका । अक्षया सा तिथिः प्रोक्ता कृत्तिकारोहिणीयुता ।। तस्यां दानादिकं सर्वमक्षयं समुदाहृतम्). -नीवी/ a permanent enlowinent. Budhist Inser. Afa: name of a Buddhist. -लोक: the heaven.
अक्षयाललिता N. of a festival observed by women on the 7th day of the dark half of Bhadra (?).
अक्षयिणी Parvati.
अक्षय्य । [क्षेतुं शक्यम् , क्षि-यत् ; न. त.] That which cannot decay, imperishable; तपःषड्भागमक्षयं ददत्यारण्यका हि नः 5.2.13; अस्त्यत्र भोग्यवस्तु वर्षशतेनाप्यक्षग्यम् Dk. 10.) inexhaustible. -Comp. -EFH a libation of water mixed with honey and sesamun, offered in Sraddha ceremonies after the पिण्डदान (अक्षय्योदकदानं तु अर्यदानवदिप्यते । षष्टपैव निन्यं तत्कुर्यान्न चतुर्थ्या कदाचन ॥). -नवमी the yth day of the bright half of Asvina. -भुज् m. fire; प्रदहेच हिनं राजन् कक्षमक्षग्यभुग्यथा b. 13.9.21.
अक्षर ।। [न क्षरतीति ; क्षर् चलने अच्-न. त.] 1 Imperishable, indestructible, uudecayiny, epithet of the Supreme as well as the Individual soul; यमक्षरं क्षेत्रविदो विदुस्तमात्मानमात्मन्यवलोकयन्तम् Ku.3.50; द्वाविमौ पुरुषौ लोके क्षरश्चाक्षर एव च। क्षरः सर्वाणि भूतानि कूटस्थोऽक्षर उच्यते B. 15. 18. यस्माक्षरमतीतोऽहमारादपि चोत्तमः। अतोऽस्मि लोके वेदे च प्रथितः पुरुषोत्तमः . 15. 18; the unconcerned (Spirit); अक्षरं ब्रह्म परमम् By. 8.3. -2 Fixed, firm, unalterable. -र: 1 Siva. -2 Visnu. -3 A sword. -रा Sound, word, speech (Ved.).-रम् [अश्-सर: Un.3.70, अशः सरः; अश्नुते व्याप्नोति वेदादिशास्त्राणि.] 1(a) A letter of the alphabet: अक्षराणामकारोऽस्मि Bg. 10. 33; मुद्राक्षराणि, मधुर , त्र्यक्षर e. (B) a syllable; एकाक्षरं परं ब्रह्म Ms.2.83 the monosyllable; गिरामस्म्ये कमक्षरम् Bg. 10.25, Ms. 2. 78, 81, 123 (sacred syllable). Tenco (c) a word or words, pecch collectively; प्रतिषेधाक्षरविवाभिरामम् 5.3.243 अहो संदीपनान्यक्षराणि U. 4 ; भर्तुरेतानि प्रणयमयान्यक्षराणि 1.3 words; ब्राह्मणसंक्रमिताक्षरेण पितामहेन V.83 अक्षरं वर्णनिर्माण वर्णमप्यक्षरं विदुः । अक्षरं न क्षरं विद्यादश्नोतेर्वा सरोऽक्षरम् ॥ -2 A document (letter &c.), cred writing; writing in general (in pl.); नत्र भुक्तिः प्रमाण स्यान्न साक्षी नाक्षराणि च Pt. 3. :)3; तत्रभवत्या अक्षराणि विमृष्टानि स्युः V.2. -3 The highest deity or Godhead, the indestructible spirit,
Brahman (परमब्रह्मन् , मूलकारणम् ); अक्षरं ब्रह्म परमम् Bg.8.8%3B कर्म ब्रह्मोद्भवं विद्धि ब्रह्माक्षरसमुद्भवम् 3.153 यथा सतः पुरुषारकेशलोमानि तथाक्षरासंभवतीह विश्वम् Chin. Up. -4 Religious austerity, pemance. -5 Sacrifice. -6 Water. ततः क्षरति अक्षरम् Rr. 1. 164.42.-7 The sky. -8 Final beatitudle, emancipation from further transmigratiou. -9 Continuance, per
सं.ई. को....२
manence. -10 Right, justice (Ved in these two senses ). -11 N. of a plant, Achy ranthes Aspers. (अपामार्ग Mar. 31971.)-12 A measure of time, equal to one-fifth of Kasthit. -Comp -अक्षरः a kind of religious modlitation; Karandavyuha (Metrical recension) -3*4 1. a part of syllable. -2. alphabet. -अर्थः [ष. त.] lueaning (of words); किं तावत् गीत्या अवगतोऽक्षरार्थः 8.5. -च (चुं)चु:-श्वणः, -नः [अक्षरेण वर्णविन्यासलिप्या वित्तः अक्षर-चण । चु (ज्छु) चुप् तेन वित्तश्चुञ्चुप् चणपौ; P.V. 2.26.] uscribe, writer, copyist; so °जीवकः, -जीवी, अक्षरेण जीवनि; जीव णिनि or ण्वुलू : 0 °जीविकः, -च्युतकम् [अक्षरे च्युत लुप्तं यत्र; व कप्] getting out in different meaning by the omission of a letter (eg. कुर्वन् दिवाकरलेषं दधचरणडम्बरम्। देव यौष्माकसेनयोः करेणुः प्रसरत्यसी where another meaning
may be got by omitting क in करेणु: i. e. by taking रेणुः). -छन्दस् 1. -वृत्तम् a metre regulated by the number of syllables it contains; छन्दस्तु द्विविधं प्रोक्तं वृत्तं जातिरिति द्विधा । वृत्तमक्षरसंख्यातं जातिर्मात्राकृता भवेत् ॥ unshaken resolve, resolute (अक्षरं निश्चलं छन्दोऽभिप्रायो यस्य); -जननी, -तूलिका [अक्षराणां जननीव; तद्विपिलेखानां तूलिकेव वा साधनत्वात् ] reel or pen. -जीवकः or -जीविन् m. 'One who lives by writing', a seribe. -(वि) न्यासः [प. त. भावे घञ्] 1 writing, arrangement of letters: 454godt 'a: V. 2. -2 tho alpha bet. -3 seripture. - हृदयाद्याधारस्पर्शपूर्वक तदक्षराणां स्मरणोच्चारणरूपस्तन्त्रप्रसिद्धो वर्णन्यासः.- पक्ति .. 1. having, syllables (पक्ति = Gr. pentas-five) सु मत् पद् वग दे इत्येष चे यज्ञोऽक्षरपङ्क्तिः Ait. Br. (तान्येतान्यक्षराणि होतृजपादौ प्रयोक्तव्यानि). -21. of a motre of four limos (द्विपदा विराज्) ench having five syllables (one dactyl and one spondee). -HIGT a. having a share in the syllables (of a. prayer ?).-भूमिका tablet; न्यस्ताक्षरामक्षरभूमिकायाम् R. 18. 46.-मुखः [अक्षराणि तन्मयानि शास्त्राणि या मुखे यस्य]ascholar. student. -खम् [ष..] the beginning of the alphabet; the letter 34. fèfir 'finger-speech', speaking by means of finger-signs.-वर्जित ॥ unlettered, illiterate, not knowing how to read or write. a. of an epithet of परमात्मन्. -व्यक्तिःf. [ष. त.] distimet articulation of syllables. -शिक्षा [ष. त.] the science of (mystic) syllables; theory of ब्रह्म (ब्रह्मतत्त्व); महां °क्षां विधाय Dk. 11. -संस्थानम् [अक्षराणां संस्थानं यत्र ] arrangement of letters, writing, alphabet.
अक्षरकम् (स्वार्थे कन्) A vowel, a letter.
अक्षरशः alv. [ अक्षरमक्षरमिति वीप्सार्थकारके शस् ] 1 Sylla ble by syllable.-2 To the very letter: literally.
अक्षर्य a. [गवादिगण ] Relating to letters or syllables.
अक्षरी [ अश्नुते गगनाभोग मेधैः; अश सरन्, गौरा०ीष ] The rainy season.
STATIAE Sce under 3121.
अक्षान्तिः . [न.त.] Intolerance, non-for bearance3B enyy, .jealousy, anger, impatience: अक्षान्तिमारसम्वं दुर्वाससमवेहि माम् Vispu P.