Sanskrit English Dictionary Part 01

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 26

अक्षक:
अक्षय
or ox yoked to the pole of a cart. -पटलः [ष. त.]13 or part of wood relating to a wheel (चक्रसंबन्धिकाष्ठभेदः) court of law. -2 depository of legal documents. -3--312- tied to the cart or its polo (?). पटलम् , q.v.-ल: [अक्षाणां व्यवहाराणां पटलमस्त्यस्य अच्] a judge. अक्षण . [ नास्ति क्षणो योग्यकालो यस्य ] Thopportune. un-4 record-office (GI). -5 account-office (RT). seasonable. -पटलाधिकृतः guperintendent of records and accounts..
अक्षणिक a. [न. त. ] Steads, firm, not frail or transi-परि iml [ अक्षण विपरतिम् वृत्तं P. II. 1. 10 द्यूतव्यवहारे पराजये
tory: steadfast (as graze or look). एवायं समास: Sk.] so as to be a loser (by an unlucky
अक्षण्वत्..[अक्षन् अस्यास्ति, अक्षन-मतुप, मस्य वः P.VIII throw of dice) (पाशकक्रीडायां यथा गुटिकापाते जयो भवति तद्वि
2.16, अनन्तान्मतोर्नुट् स्यात् Sk.] ]aving eyes; अक्षण्वन्तः परीतपातः Tv.)-पाटः = वाटः, q. v.-पाटकः [ अक्षे व्यवहारे
कर्णवन्तः Rv. 10.71.7. पाटयति; पट् दीप्तौ-वुल्] one who is well-versed in law, a
__ अक्षत . [ न. त.] (8) Uninjured, umhurt; त्वमनङ्गः judge.-पातः[ष. त.] cast of dice. -पाद: N. of the sage
कथमक्षता रतिः Ku.4.9; "विग्रहा वाहाः Dk.3: पञ्चाक्षतास्ते वयं Gautams, founder of the Nyāva system of philosophy,
Ve.6.45.4.4; Mu.6.8: 1.2.56; () Unbroken, whole: or a follower of that system (अक्ष नेत्रं दर्शनसाधनतया जातः पादोऽस्य; अक्षपादो हि स्वमतदूषकस्य व्यासस्य मुखदर्शन चक्षुषा न ।
not crushed, undivided: मम नासिकामक्षतां कुर्वन्तु Pt.1, °सक्तूनां कर्तव्यम् इति प्रतिज्ञाय पश्चाद् व्यासेन प्रसादितः पादे नेत्रं प्रकाश्य तं
70 Frei Tipar Asvalayana. -a: 1 Siva. -2 Thrashed दृष्टवान् इति प्रसिद्धिः Tv.)-पीडा [ष. त.]1 an injury to the
und winnowed rice tried in the sun: (pl.) whole grain, organs.-2 [अक्षम् इन्द्रियं रसनारूपं पीडयति आस्वादनात् ; पीड्-अच् ]
entire uhusked and pounded rice washer with water, N. of the plant यवत्तिक्ता. (AMR. शंखिनी). -भागः ('अंशः)
and used as an article of worship in all religious and adogree of latitude. -भारः [ष. त.] 12turt-lond. -2 the
sacred ceremonies; अक्षताः पान्तु पान्त्वक्षता इति श्राद्धमन्त्रः; अक्ष
तैनाचयेद्विष्णुं न तुलस्या विनायकम् इति तन्त्रम्: साक्षतपात्रहस्ता R.2.21; lower part of chariot. (ef. तत्तद्देशे तु छिद्रं स्थादक्षभारे
आर्द्राक्षतारोपणमन्वभूतां7.28.-3 Barley (यवाः), अक्षताश्च यवा: रथान्तकम् । छिद्रे प्रवेशयेत् कीलं युक्त्या च पट्टयोजितम् ॥ Mana.
प्रोक्ताः ; sometimes ncuter also (दूर्वीक्षतानि). -तम् 1 Corn, 42.51-53.)-मदः [च. त.]a mad passion for gambling.
grain of any kind. -2 Absence of loss or ruin; good, -मात्रम् [अक्षो मात्रा यस्य] 1 anything as large as dice:
wellbeing: अक्षतं चारिष्टं चास्तु इति श्राद्धमन्त्रः. -3 Eunuch dice. -22 moment of time (निमिषः) twinkling of an eye. -माला.-सूत्रम अक्षाणां माला-सूत्रम्]1a rosary,string of beads
(also m.). -11 a virgin, a maiden not deflowered. (अकारादिक्षकारान्तः अक्षः तत्कृता तत्प्रतिनिधिभूता वा माला); कृतो
blemished or enjoyed; अक्षता वा क्षता वापि. -2 N. of a ऽक्षसूत्रप्रणयी तया करः Ku.b. 11, 13 °मालामुपयाचितुमागतोऽस्मि ।
plant कर्केट शृङ्गी (Mar. काकडशिंगी).-Comp. -योनि: virgin,
not yet blemished by sexual intercourse: सा चेदक्षतयोनिः K. 151. (It is made of AT&T seeds, corals, crystals, rubies,
स्यात् 15.9.1763; पत्नीष्वक्षतयोनिष 10... ggoms &c.)-2 V. of अरुन्धती (अक्षमाला त्वरुन्धती-Hm.);अक्षमाला वसिष्ठेन संयुक्ताधमयोनिजा"जगामाभ्यर्हणीयताम् M.). 23.
अक्षत्र a. [ नास्ति क्षत्रं क्षत्रियत्वं क्षत्रिया जातिर्वा यत्र, न. ब.] मातङ्गपामक्षमालायां गर्हितायां रिरंसया। Bu. ch. 4.77. (अक्षस्य
Devoid of the Ksatriyn caste; नाब्रह्म क्षत्रमृध्नोति नाक्षत्रं ब्रह्म नक्षत्रचक्रस्य मालेव भषणत्वात् ; सा ह्युत्तरस्यां दिशि गगने सप्तर्षिमण्डले
वर्धते Ms. 9.322. मालारूपेण वसिष्ठसमीपे वर्तते सर्वेभ्यश्वोज्ज्वलत्वात्तस्या मालारूपेण ___ अक्षन् . [अक्ष-बाहु ०कनिन् ] The eye (Vel.); भद्रं पश्येमास्थितत्वाच्च नक्षत्रचक्रभूषणत्वम् Tv). -राजः [अक्षाणां राजेब ] ome क्षभिर्यजत्राः Rv. 1.89.8; दक्षिणेक्षन् Bri. Ar. Up. In elassical addicted to gambling: also the die called Kali'. -ar: literature used ouly in the declension of अक्षि. . [स. त.] an unfair gambler.-वाटः [अक्षाणां पाशकक्रीडानां अक्षम . [न. न.] 1 Unfit, incompetent, unable; कार्य, वाटः वासस्थानम् ] 1 gambling house: the gambling table. पलायन,° उपवास&e. -2 Unable to bear or endure, not -2 [अक्षस्य रथचक्रस्य क्षुण्णस्थानस्य इव वाटः ] aplace of contest, forbearing, non-forbearing; impatient: "मा कालहरणस्य 5.8 arena, wrestling ground (तत्र हि रथचक्रक्षुण्णपांशुसदृशपांशुम- unable to brook delay, admitting of 110 delay; मामक्षम त्त्वात् तत्सदशत्वम् Tr.) -विद askillel in gambling. मण्डनकालहान: R. 18.16.-मान.त.]1 Impatience, into-वृत्त . [ अक्षे वृत्तः व्यापृतः स. त.] engaged in, addicted lerance; envy, jealousy; धावन्त्यमी मृगजवाक्षमथव रथ्याः S. 1.8 to, gambling: what has occurred in gambling. -ITH as if envying (jealous of ) the deer's speed. -2 Anger, राशिचक्ररूपं वृत्तक्षेत्रम् the zodiacal eircle:-शालिन् (शालिकः) passion. officer in charge of the gambling house; ET 24. 173. - अक्षय . [ नास्ति क्षयो यस्य ] 1 Undecaying, exempt -स्तुष: Beleric Myrobalan (Mar. बेहडा). -हृदयम् perfect from decay, imperishable, undying, unfailing, inexhauskill in, or conversaney with, gambling (lit. the heart stible: सदोपयोगेऽपि गुरुस्त्वमक्षयो निधिः Si 1.28: स संधार्थः or innermost nature of dice or gambling); वशीकृताक्षहृदयाँ प्रयत्नेन स्वर्गमक्षयमिच्छता Ms. 3.79: यज्ञनिवृत्तिमक्षयां 4.20 गयाK. 131.
यामक्षयवटे पितॄणां दत्तमक्षयं VayuP.:त्रिसाधना शक्तिरिवार्थमक्षयं 1.3. अक्षकः [अक्ष' इव कायति, कै-क.] N. of a tree; तिनिश
18: मुनिभिः सार्धमक्षयैः Ram.7.108. 12; Mb.9.176.-2 Poor, (Mar. तिवस).
without house or habitation, such as a hormit or una
(क्षयो वासः तच्छून्यः अनिकेतनः संन्यासी दरिद्रो वा.)-य: 1 The अक्षवती [अक्षाः साधनत्वेन यस्याम्; अक्ष-मतुप्] Gaming, play
Supreme Spirit. परमात्मन्. -2 N. of the 20th year in the ing with dice, a game at dice.
eycle of Jupiter. -या [ अक्षयं पुण्यं यत्रास्ति-अच् ] N. of a - अक्षान . [ अक्षे चक्रे आनझते बध्यते; आन-क्किप्] A kind | day which is said to conter undying religious merit;