Sanskrit English Dictionary Part 01

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 24

अकृत
अक्रूर
अकृत . [कृ-कर्मणि क्तः, न. त.] 1Not done, undone, umperformed; सर्वान् बलकृतानर्थानकृतान् मनुरब्रवीत् Ms. 8. 108: कृतं चाप्यकृतं भवेत् 8. 117.-2 Wrongly or differently done; कृताकृतावेक्षणादौ ब्रह्मा ऋत्विल नियुज्यते इति याज्ञिकाः. -3 Incomplete, not ready (as food): अकृतं च कृतात्क्षेत्रात् ( अदोषवत्) Ms. 10.114. not cultivated (अनुप्तशस्यम् Kull.); कृतान्न चाकृता- .. नेन (निर्मातव्यम्) 10.91(सिद्धान्नं चामानेन Kull.)-4Uncreated. -5 One who has done no work. -6 Not developed or perfected, unripe, immature. -ar One not legally regarded as a daughter and placed on a level with sons, (पुत्रिकात्वन अकाल्पता); अकृता वा कृता वापि य विन्देत्सदृशात्सुतम् Ms. 9. 136; according to some, a daughter who is not by a formal declaration but only mentally appointed to supply an heir for her father (अभिसंधिमात्रकृता वाग्व्यवहारेण कृताः कृता = यदपत्यं भवेदस्यां तन्मम स्यात्स्वधाकरम् इत्यभिधाय कन्यादानकाले वरानुमत्या या क्रियते Kull.).-तम् An umperformed act: non-performance of an act; an unheard-of deed: अकृतं वै प्रजापतिः करोति Ait. Br.- Comp.-अर्थ aunsuccessful.-3T&T a. unpractised in arms.-36T a. 1 ignorant, foolish, having an uncontrolled mind. - 2 not identified with Brishma or the Supreme Spirit.-उद्वाह a. unmarried. -एनस् .. not sinful or guilty, innocent.-कारम् adv. as has not been dome before; र करोति Kas. III. 4.36.- a ungrateful.-धी, बुद्धि a. ignorant: पश्यत्यकृतबुद्धित्वान्न स पश्यति दुर्मतिः Bg. 18. 16 through umrefined understanding.-व्रणः -1N. of a commentator on the Puranas; V.P.; of a companion of Rama Jamadaguya: Mb. - 2 not wounded.
अकृतिन् a. [न. त.] Not skilful or clever, clumsy, awkward; unfit for doing anything.
अकृत्य . Unfit to be done . त्यम् 1A crime, an improper act.-2 That which cammot be done; न हि वचनस्य किंचिदकृत्यमस्ति SB. on MS. 6. 1. 11.
अकृत्त a. [न. त.] Uncut, undinimished or umimpaired: रुच of unimpaired splendour.
अकृत्रिम . [न. त.] 1 Natural, not man-made. -2 Spontanoous.-3 Valid, true.
अकृत्वा iul. Without doing; अकृत्वा परसंतापमगत्वा खलनम्रताम् । Udbhata.
अकृपa.[न.ब.] Pitiless, eruel. अकृपण a. [न. त.] Not wretched, not miserly.
अकृश . [न. त.] Not slender or weak, full, entire, strong. -Comp.-अश्वः N. of a king of Ayodhya. -लक्ष्मी a. endowed with full prosperity. -AT: great splendour or property; अकृशमकृशलक्ष्मीश्चेतसा शंसितं स: Ki.9.2.
अकृष्ट . [न. त.] Not tilled; not drawn.-Comp. -पच्य.[अकृष्ट क्षेत्रे पच्यते] growing or ripening in unploughed land, growing exuberant or wild: °च्या इव सस्यसंपद: Ki. 1. 17; 80°च्या ओषधयः; च्यम् अशनं धान्यम् , &c. -पच्या (applied especially to) the earth yielding food grains, fruit etc. without being tilled: very fertile; अकृष्टपच्या पृथिवी विबभौ चैत्यमालिनी Mb. Crit. Ed. 12.29.21; 12.216. 16.-रोहिन् = °पच्य; बीजं च बालेयमकृष्टरोहि R. 14.77.!
मकष्ण a. [न. त.] Not black, white, pure. -ष्णः |
[ नास्ति कृष्णं मलो यस्य ] 1 The spotless moon; चन्द्रमा वै ब्रह्मा
कृष्णः इति श्रुतिः -2 Camphor. -Comp. -कर्मन् . virtuous, free from black deeds, innocent.
अकेतु . [नास्ति केतुश्चिह्नं यस्य] Unconscious (अज्ञान); केतुं कृण्वन्नकेतवे Rv. 1. 6. 3. ( अज्ञानाय ); shapeless (?)
अकेश अविद्यमानाः अल्पाः अप्रशस्ता वा केशा यस्य] lairless, bald; having very few or very bad hair.
अकोट: [न कुटति वक्रीभवति स्कन्धादिष] The betel-nut palm, Are:R (Mar. -सुपारी) (without an कोट or bend, as it grows with a straight stem ).
अक्क: A corner of a house; अके चेन्मधु विन्देत किमर्थ पवेत व्रजेत् ।
अक्का [ अक्-क, अच्यते इत्यक्, अन् विप गतिः तस्यै कायति, के-क वा Tv.] A mother. (Vol. अक).
37. See under 3457. अक्ता /. (Ved.) Night; कृष्णेभिरक्तोषाः Rv. 1.62.8.
अक्तुm.f. (Ved.) [अञ् गौ-तु] 1.Night; darkness, gloom. -2 Light, ray. -3 Ointment.
अक्त्रम् [ अञ्-बा० क्त्र] An armour (वर्मन् ).
अक्र a. (Ved.) [अञ्च् गतौ-रक्] 1 Inctive, steally, firm (स्थिर).-2 Bootless, profitless.-ऋ: A fortification or rampart (प्राकार); bammer (?); Nir. 6. 17.
अक्रतु . [नास्ति ऋतुर्यस्य] 1 Without sacrifices. -2 Devoid of energy, powerless; unwise. -3 Devoidl of will or volition (संकल्परहित), epithet of God.
अक्रम . [ नास्ति क्रमः पादः क्रमणं वा यस्य] 1 Devoid of order, confused. - 2 Without the power of going or moving (पादशून्य, आक्रमणशून्य).-मः1Wam of order, confusion, irregularity (क्रमाभाव:); एढेहि पुत्र, अयमक्रमः Palic. I. -2 Absence of motion or movement. -3 Breach of propriety or decorum; कमक्रम कतुमभूदपेक्षा वेलक्ष्यभाजा न महीपतीनाम् Vikr. 10.3; कन्यान्तःपुरमकमात् प्रविशता Mv. 2.50 indecently, immodestly: वलीमुखचक्रमक्रममुञ्चलितं Iv.G. in disorder.-4N. of a concept in kashmir Saivism.
अक्रान्त [न. त.] Unsurpassed; unconquered. -ता [न क्रम्यते कण्टकावृतत्वात कम्-ता, न.त.] The egg plant (बृहती), Solanum Melongena (Mar. डोरले वांगें).
अक्रिय . [नास्ति क्रिया यस्य न. ब.] 1 Imactive, dull, torpid. -2 Without essential works. -3 Abstaining from religious rites. --4 Without action of any kind, epithet of God. -5 Worthless, good-for-nothing. -या [न. त.] Inactivity; neglect of duty; प्रधानस्याक्रिया यत्र साङ्ग तक्रियते पुनः । तदङ्गस्याक्रियायां तु नावृत्तिर्न च तकिया ॥
अक्रूर . [ न. त. ] Not eruel. -र: N. of a Yadava, a friend and uncle of Krisna. [It was he who induced Balarama and Krisna to go to Mathurā and kill Karsa. He told the two brothers how their father A nakadundubhi, the princess Devaki and even his own father Ugrasena had been insulted by the iniquitous demon Kamsa, and told them why he had been despatched to them. Krisna consented to go and promised to slay the demon within 3 nights, which he succeeded in doing.]