________________
જુના ઘડા પણ બે પ્રકારના છે. એક ઘડો પાણીથી ભરેલો છે અને બીજો કોરો છે. ઘડામાં પ્રતિદિન પાણી ભરવાથી તે જુનો અર્થાત્ રીઢો થઇ જાય છે. એમ કેટલાક શ્રોતાઓ યુવાવસ્થાથી જ મિથ્યાત્વની કાલિમાથી યુક્ત બની જાય છે. તેને ઉપદેશની કોઇ અસર થતી જ નથી પણ કોરા ઘડા જેવા શ્રોતાનું હૃદય ઉપદેશ રૂપ પાણીથી ભીંજાય છે.
૩) ચાળણીઃ ચાળણીમાં પાણી ભરાઇને તત્કાળ નીકળી જાય છે, એવી જ રીતે શ્રોતા ઉપદેશ અને જ્ઞાનને સાંભળીને તુરત જ ભૂલી જાય છે, તે ચાળણી જેવા શ્રોતા છે.
૪) પરિપૂર્ણકઃ ગરણી. જેના વડે દૂધ અને પાણી ગાળવામાં આવે તો તે સારને છોડીને કચરા વગેરેને પોતાનામાં રાખે છે. એ જ રીતે કેટલાક શ્રોતા સાર પદાર્થને છોડીને અસારને ગ્રહણ કરે છે. એવા શ્રોતા શ્રુતજ્ઞાનના અધિકારી બની શકતા નથી.
૫) હંસઃ પક્ષીઓમાં હંસને શ્રેષ્ઠ કહેલ છે. હંસ પ્રાયઃ માનસરોવર અથવા ગંગા નદીના કિનારા પર રહે છે. હંસની એક વિશેષતા છે કે તે દૂધ મિશ્રિત પાણીમાંથી દૂધના જ અંશને ગ્રહણ કરે છે. એમ કેટલાક શ્રોતા ગુણગ્રાહી હોય છે. તે શ્રુતજ્ઞાન અધિકારી બની શકે છે.
૬) મેષઃ બકરી આગળના બન્ને ગોઠણને જમીન પર ટેકવીને સ્વચ્છ પાણી પીએ છે. તે પાણીને ગંદુ કરતી નથી. એ જ રીતે જે શ્રોતા એકાગ્રચિત્તે શાસ્ત્ર શ્રવણ કરી ગુરુને પ્રસન્ન કરે છે અને વાતાવરણને સ્વચ્છ રાખે છે, તેવા શ્રોતા શાસ્ત્ર શ્રવણના અધિકારી અને સુપાત્ર કહેવાયા છે.
૭) મહિષઃ ભેંસ જળાશયમાં પડીને સ્વચ્છ પાણી ગંદુ બનાવી દે છે. તેમજ જળમાં મળ-મૂત્ર પણ કરે છે. તે સ્વયં સ્વચ્છ પાણી પીએ નહિં અને સાથીઓને સ્વચ્છ પાણી પીવા પણ ન દે. એ જ રીતે અવિનીત શ્રોતા ભેંસ જેવા છે. જયારે આચાર્ય ભગવાન શાસ્ત્રવાચના દઇ રહ્યા હોય ત્યારે ન તો તે એકાગ્ર ચિત્તે સાંભળે કે ન અન્યને સાંભળવા દે. તેઓ હાંસી, મશ્કરી, તોફાન, કુતર્ક અને વિતંડાવાદમાં પડીને અમૂલ્ય સમય નષ્ટ કરે છે. એવા શ્રોતા શ્રુતજ્ઞાનના અધિકારી બની શકતા નથી.
૮) મશકઃ ડાંસ-મચ્છરોનો સ્વભાવ મધુર રાગ (ગણગણાટ) સંભળાવીને શરીર પર ડંખ મારવાનો છે. એ જ રીતે શ્રોતા ગુરની નિંદા કરીને તેને કષ્ટ પહોંચાડે છે, તેવા શ્રોતા. શ્રુતજ્ઞાનના અધિકારી બની શકતા નથી.
૧૦
