________________
પ્રકરણ ૨
શ્રોતા અને પરિષદ
શ્રોતાઓના ચૌદ દષ્ટાંતઃ ૧) ચીકણો ગોળ પત્થર અને પુષ્પકરાવર્ત મેઘ, ૨) માટીનો ઘડો, ૩) ચાળણી, ૪) ગરણી, ૫) હંસપક્ષી, ૬) મેષ, ૭) મહિષ, ૮) મશક, ૯) જળો, ૧૦) બિલાડી, ૧૧) ઊંદર, ૧૨) ગાય, ૧૩) ભેરી, ૧૪) આહિર દંપતિ.
આ ચૌદ પ્રકારના શ્રોતા જનો હોય છે.
જે જિતેન્દ્રિય હોય, વિશુદ્ધ ચારિત્ર્યવાન હોય, ક્ષમાશીલ હોય, સદાચારી હોય, તેમજ સત્યપ્રિય હોય એવા ગુણોથી યુક્ત વ્યક્તિ જ શ્રુતજ્ઞાનનો લાભ મેળવવાનો અધિકારી હોય છે.
આ ગુણોથી વિપરીત જે દુષ્ટ, મૂઢ અને હઠાગ્રહી હોય તે કુપાત્ર છે. તેવા લોકો શ્રુતજ્ઞાનના અધિકારી નથી બની શકતા.
અહિં સૂત્રકારે શ્રોતાઓની ચૌદ ઉપમાઓ આપી છે, તે આ પ્રમાણે છેઃ
૧) ચીકણો ગોળ પત્થર અને પુષ્પકરાવર્ત મેઘઃ મગ જેવા ગોળ અને ચીકણા પત્થર પર સાત અહોરાત્ર પર્યંત નિરંતર મૂશળધાર વરસાદ વરસતો રહે તો પણ તે પત્થર અંદરથી ભીંજાતો નથી. એ જ રીતે આ પત્થર જેવા શ્રોતાઓ તીર્થકર કે શ્રુતકેવળી આદિના ઉપદેશથી. પણ સન્માર્ગ પર આવી શકતા નથી.
૨) ઘડોઃ ઘડા બે પ્રકારના હોય છે – કાચા અને પાકા. અગ્નિથી જેને પકાવેલા નથી. એવા કાચા ઘડામાં પાણી ટકી શકતું નથી. એ જ રીતે અબુધ શિષ્યના હૃદયમાં શ્રુતજ્ઞાન ટકી શકતું નથી.
પાકા ઘડા પણ બે પ્રકારના હોય છે. નવા અને જુના. એમાં નવા ઘડા શ્રેષ્ઠ છે. નવા ઘડામાં નાખેલું ગરમ પાણી પણ થોડા સમયમાં ઠંડુ થઇ જાય છે. એ જ રીતે લઘુવયમાં દિક્ષિત થયેલ મુનિના હૃદયમાં સીંચેલ સંસ્કાર સુંદર પરિણામ લાવે છે.
