________________
ગ્રહણ કરે છે અને તેને મનોયોગ વડે મનન રૂપે પરિણત કરે છે. બન્નેમાં ફરક એટલો છે કે કેવળીને મનન રૂપ પ્રવૃત્તિ માત્ર છે જયારે છદ્મસ્થને તેના મનન સાથે ચલ વિચલતા વધારે થતી રહે છે, જે તેના જ્ઞાનની અપૂર્ણતાને કારણે હોય છે. કેવળીમાં જ્ઞાનની પૂર્ણતાના કારણે તેની ચલ વિચલતા થતી નથી. માટે બનેનો મનોયોગ રૂપી જ છે. પરંતુ લશ્યાની જેમ તેની રૂપી અને અરૂપી બે અવસ્થા નથી. વેશ્યાના તો શાસ્ત્રમાં પણ બે ભેદ કરવામાં આવ્યા છે. પરંતુ મનના એવા કોઇ ભેદ શાસ્ત્રમાં કરવામાં આવ્યા નથી.
અવગ્રહના પર્યાય શબ્દોઃ અર્થાવગ્રહના સમાન અર્થવાળા પાંચ નામ છેઃ ૧) અવગ્રહણતા ૨) ઉપધારણતા ૩) શ્રવણતા ૪) અવલંબનતા ૫) મેધા.
પ્રથમ સમયમાં આવેલ શબ્દ, રૂપ આદિ પુદ્ગલોનું સામાન્ય રૂપે ગ્રહણ કરવું તેને અવગ્રહ કહે છે. તેના ત્રણ પ્રકાર છે ૧) વ્યંજનાવગ્રહ ૨) સામાન્ય અર્થાવગ્રહ ૩) વિશેષ સામાન્ય અર્થાવગ્રહ
૧) અવગ્રહતાઃ વ્યંજનાવગ્રહનો કાળ અંતર્મુહૂર્તનો છે. તેના પહેલા સમયમાં પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરવા રૂપ પરિણામને અવગ્રહણતા કહે છે.
૨) ઉપધારણતાઃ વ્યંજનાવગ્રહના પ્રથમ સમય પછીના શેષ સમયોમાં નવા નવા પુદ્ગલોને પ્રતિસમયે ગ્રહણ કરવા અને પૂર્વના સમયમાં ગ્રહણ કરેલાને ધારણ કરવા તેને ઉપધારણતા કહે છે.
૩) શ્રવણતાઃ જે અવગ્રહ શ્રોતેન્દ્રિય વડે થાય છે તેને શ્રવણતા કહે છે. અર્થાત્ એક સમયમાં સામાન્ય અર્થાવગ્રહના બોધરૂપ પરિણામને શ્રવણતા કહે છે.
૪) અવલંબનતાઃ અર્થને ગ્રહણ કરે તેને અવલંબનતા કહે છે. જે સામાન્ય જ્ઞાનથી વિશેષ તરફ અગ્રસર થાય તેમજ ઉત્તરવર્તી ઇહા, અવાય અને ધારણા સુધી પહોંચે તેને અવલંબનતા
કહે છે.
૫) મેધાઃ સામાન્ય અને વિશેષ બન્નેને ગ્રહણ કરે છે.
ઇહાના કેટલા પ્રકાર છે?
- ૩૫E
૩૫
